________________
છે. પણ શ્રીગુરુ વસ્તુના સ્વભાવને ઉપદેશરૂપે પ્રસન્નતાથી શિષ્યને બતાવે છે. તેને પાત્રતાવાળો શિષ્ય ઝીલીને ઉત્કટ અંર્તપુરૂષાર્થ કરી અંતર્નિમગ્ન થઈ સાધકભાવના અંકુરારૂપ એવા સમકિતને ને આનંદને પ્રગટ કરી લે છે. પણ શુભભાવમાં શિષ્યને શ્રી ગુરુ પ્રતિ બહુમાન અને વિનય ભકિત હૃદયમાં પ્રગટે છે. અને તે રીતે વર્તે છે. અંતરમાં લોકોત્તર આનંદની દશા થઈ તેને બહારમાં દેવ, ગુરુ, શાસ્ત્ર પ્રતિ વિનયભકિતયુકત પ્રવર્તન હોય જ છે.
જેઓ આ વાતને સમજે નહિ તે “ગુરુથી જ્ઞાન થતું નથી, ગુરુ જ્ઞાનના દાતા નથી’-એમ વિચારી શ્રી ગુરુ પ્રતિ ઉપેક્ષા સેવે છે તે નિશ્ચયાભાસી સ્વચ્છંદી છે. આનંદને ઝીલવાની તેની પાત્રતા જાગી નથી. નિશ્ચયવ્યવહારના સંધિપૂર્વકનો અદ્ભુત લોકોત્તર માર્ગ છે. જેને ગુણનીધર્મની પ્રીતિ છે તેને ગુણવાન સાધક પ્રતિ આદર, પ્રમોદ ને પ્રીતિનો ભાવ થયા વિના રહેતો નથી. અંતર્બાહ્ય વિવેકનો આવો માર્ગ છે.
પરમકૃપાળુદેવ શ્રીમજી કહે છે કે “સમ્યગ્દષ્ટિ ધર્મનું પાત્ર છે. એટલે કે ઉત્તમ વસ્તુનું દાન ઝીલવાનું પાત્ર પણ ઉત્તમ હોય છે. જેમ સિંહણનું દૂધ સોનાના પાત્રમાં જ રહે છે, તેમ ઉત્તમ એવા રત્નત્રયને ઝીલવાનું પાત્ર પણ ઉત્તમ એવો સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ જ હોય છે. આત્મામાં જ એવી ઉત્તમ પાત્રશકિત છે કે પોતે પરિણમીને પોતાના અતીન્દ્રિય આનંદને પોતામાં ઝીલે છે. ગુણની અવસ્થાન યોગ્યતા તે પાત્ર અને ગુણની તે અવસ્થા જ દાતા છે જેણે દ્રવ્ય સ્વભાવનો આશ્રય લીધો, તેને સમ્યગદર્શનની પર્યાય પ્રગટ થઈ, તે પર્યાય પોતાથી જ દેવામાં આવે છે, તેથી દાતા છે અને તેને લેવાને યોગ્ય પાત્રતા પણ એ જ પર્યાયમાં હોવાથી તે સુપાત્ર છે. આ જ સંપ્રદાન શકિત છે.
૪૫. અપાદાન શકિત (ષટકારક-૫) ઉત્પાદ-વ્યયરૂપ ભાવો એટલે પર્યાયો ક્ષણિક છે, તેનો સમયે સમયે ઉત્પાદા-વ્યય થઈ રહ્યો છે. છતાં આત્મા ચૈતન્ય-ધ્રુવપણે રહે છે, નાશ પામતો નથી. ધ્રુવ આત્મસ્વભાવ તો એવો ને એવો ત્રિકાળ ટકી રહે છે. આ ધ્રુવ ભાવમાંથી જ નવું નવું કાર્ય ઉપજે છે. આમ ધ્રુવપણે રહીને નવું નવું કાર્ય કરવાની આત્માની અપાદાન શકિત છે. આ શકિતને જાણીને જે કોઈ એક ધ્રુવ સ્વભાવને અવલંબે છે તેને સમયે સમયે નિર્મળ નિર્મળ કાર્ય
