________________
થાય છે. - “સર્વ ગુણાંશ તે સમ્યકત્વ” એમ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ કહ્યું છે. અર્થાત્ જીવમાં જેટલા ગુણ સંખ્યા પ્રમાણે છે તે બધા અનંત ગુણની નિર્મળ પર્યાયનો સમ્યગ્રદર્શનમાં એક એક અંશ વ્યકત થાય છે. ઉત્પાદ વ્યયથી
સ્પર્શિત જે ભાવ છે તેનો નાશ થાય છે, પણ દ્રવ્યનો ધુવગુણ નાશ પામતો નથી અને તે જ અપાદાન સ્વભાવ (શકિત) છે, ગુણ છે અપાદાન શકિતના બે ભેદ છે. જે જ્ઞાન ગુણ ધ્રુવ ત્રિકાળ છે તે ધ્રુવ ઉપાદાન છે. તેમાં અપાદાન શકિતના કારણે તે ધ્રુવ ઉપાદાન કાયમ રહીને તેની વર્તમાન પ્રગટ ઉત્પાદ-વ્યયથી સ્પર્શિત પર્યાય થાય છે તે ક્ષણિક ઉપાદાન છે.
વર્તમાન પર્યાયનો અપાય અર્થાત નાશ થવા છતાં હાનિને પ્રાપ્ત થતો નથી એવો જે ધ્રુવ ભાવ છે તે અપાદાન શકિત જીવમાં છે. પર્યાયની હાનિ થઈને તે અંદર ગઈ, પણ ધ્રુવ ઉપાદાન પડ્યું છે, માટે બીજે સમયે બીજી નવી પર્યાય ઉત્પન્ન થશે જ. આમ બીજી નવી નિર્મળી પર્યાય ઉત્પન્ન થાય એવો આત્માનો અપાદાન સ્વભાવ છે, ને ભાવ સ્વભાવ છે. ભાવ શકિતના કારણે બીજી નિર્મળ પર્યાય બીજે સમયે વિદ્યમાન હોય જ છે. આ નિશ્ચય એટલે પરમાર્થ સત્ય. આત્માનો આ અપાદાન ગુણ છે એટલે કે અપાદાન શકિત છે.
૪૬. અધિકરણ શકિત (ષટકારક-૬) ભાવવામાં આવતા ભાવના આ ધારણામયી અધિકરણ શકિત છે. આત્મપદાર્થ દ્રવ્યથી એક છે અને તેના ગુણો અનેક-અનંત છે. આ અનંત ગુણનું અધિકરણ કોણ ? અધિકરણ એ પોતાનો આત્મા છે. અર્થાત તેનું અધિકરણ થાય એવો આત્માનો અધિકરણ (આધાર) ગુણ સ્વભાવ છે.
પોતાનો આત્મા શુધ્ધ ચૈતન્ય ધન અનંત ગુણના સત્વરૂપ ધ્રુવ છે, તેના ગુણ પર્યાયના આધારે દ્રવ્ય સિદ્ધ થાય છે. અક્રમવર્તી ગુણને ક્રમવર્તી નિર્મળ પર્યાયોનો પિંડ તે આત્મા. વળી દ્રવ્યના આધારે ગુણ પર્યાય સિધ્ધ થાય છે. દ્રવ્યમાં અધિકરણ (આધાર) શકિત પડી છે તો દ્રવ્યના આધારે ગુણ પર્યાય સિધ્ધ થાય છે. કેમકે ગુણ-પર્યાયોનો આધાર-અધિકરણના મૂળ દ્રવ્ય છે.
વ્યવહારનું લક્ષ છોડીને દ્રવ્યને જ્યારે લક્ષ બનાવવામાં આવે ત્યારે
૧૧૪
