________________
સમ્યગદર્શનની નિર્મળ પર્યાય પ્રગટ થાય છે. તે નિર્મળ પર્યાયનું અધિકરણ આત્મા જ છે. કેમકે આત્મામાં જ તેનો અધિકરણનો ગુણ-સ્વભાવ છે.
* આત્મા રાગમાં સ્થિત હતો, તે નિજ જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રમાં સ્થિત થયો તે જીવ છે. તે સ્થિતિ થવાની શકિત-અધિકરણ ગુણ વડે આત્માની જ છે. સાધકે એમ સમજી લેવાનું છે કે પોતાનો આત્મા જ પોતાનો આધાર છે. જે દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રમાં સ્થિત થઈ ગયો તેમ સ્વસમય નિવાસ છે.
ચૈતન્યના પોતાના ભાવોને નિજ ચૈતન્યનો એકનો જ આધાર છે. એવી જ આત્માની અધિકરણ શકિત છે. જીવ પોતાની સ્વભાવષ્ટિ વડે નિરંતર નિરાકુળ અતીન્દ્રિય સુખનો ભોગવનારો થાય છે.
એકેક પર્યાયમાં ષટકારક છે. અધિકરણ શકિત પ્રગટ થઈ તે આ ષટકારકથી જ પ્રગટ થાય છે. અધિકરણ ગુણ-શકિત જેનો છે એવા આત્માને ઉપાય કરતાં ગુણનું પરિણમન થાય છે, એમ અનંતાગુણનું પરિણમન થાય છે. માટે તે જીવ ! રાગ-દ્વેષને હેય જાણી તું નિજ સ્વભાવને ઉપાદેય કર. તેથી વીતરાગતા અને સુખ પ્રગટ થશે. કેમકે આત્મસ્વભાવ જ તેનું અધિકરણ (આધાર) છે.
* ૪૭. સંબંધ શકિત સ્વભાવમાત્ર સ્વ-સ્વામિત્વમથી સંબંધ શકિત-પોતાનો ભાવ પોતાનું સ્વ અને પોતે તેનો સ્વામી એવા સંબંધમય-સંબંધ શકિત છે.
દ્રવ્ય-ગુણ અને તેની નિર્મળ પરિણતિ (પર્યાય) તે સ્વભાવમાત્ર સ્વ છે. અને તેની સ્વામિત્વમથી સંબંધ શકિત છે. આ સંબંધ શકિત પરથી સંબંધ હોવાનું નિષેધીને સ્વમાં એકતા સ્થાપિત કરે છે.
ધર્મનું આરાધન કરનાર જીવ માત્ર પોતાના સ્વ-સ્વભાવમાં જ સ્વામીત્વ જાણે છે. શરીર, કર્મ કે રાગાદિ સાથે સ્વ-સ્વામીત્વ સ્વીકારતા નથી. સાધકને કદાચ વર્તમાન દશામાં કિંચિત રાગ છે, પણ તેના અભિપ્રાયમાં ‘રાગ તે હું એવી રાગની પકડ નથી; એક જ્ઞાયકભાવ જ હું'- એવી સ્વભાવની પકડ છે.
ધર્મ જેમાં પરિણમ્યો છે તેને દ્રવ્ય-પર્યાયની એકતારૂપ પરિણમન થયું છે. પોતે પોતાના સ્વભાવ સાથે જ સંબંધ રાખીને તેનાથી જ એકતારૂપે પરિણમે, તેમાં જ લીનતા કરી પરિણમે એવો આત્માનો સ્વભાવ છે અને
૧૧૫
