________________
થસ્મા દ્વતમભૂપુરા સ્વપરયોભૂતિયતોડત્રાંત; રાગદ્વેષપરિગ્રહ સતિ થતો જાત ક્રિયાકારકે છે ભુંજાના ચ થતોડનુભૂતિરખિલ ખિન્ન ક્રિયાયાઃ ફલ,
તદ્વિજ્ઞાનધનધમઝુમધુના કિંચિન્ન કિંચિખલુ ર૭૭ શ્લોકાર્થ : જેનાથી પ્રથમ પોતાનું અને પરનું દ્વત થયું, જૈતપણું થતા જેનાથી સ્વરૂપમાં અંતર પડયું. સ્વરૂપમાં અંતર પડતાં જેનાથી રાગદ્વેષનું ગ્રહણ થયું. રાગ-દ્વેષનું ગ્રહણ થતાં જેનાથી ક્રિયાના કારકો ઉત્પન્ન થયા, કારકો ઉત્પન્ન થતાં જેનાથી અનુભૂતિ ક્રિયાના સમસ્ત ફળને ભોગવતી થકી ખિન્ન થઈખેદ પામી તે અજ્ઞાન હવે વિજ્ઞાનધનના ઓઘમાં મગ્ન થયું અર્થાત્ જ્ઞાનરૂપે પરિણમ્યુ તેથી હવે તે બધું ખરેખર કાંઈ જ નથી. ભાવાર્થ પસંયોગથી જ્ઞાન જ અજ્ઞાનરૂપે પરિણમ્યું હતું. અજ્ઞાન કાંઈ જુદી વસ્તુ નહોતી; માટે હવે જયાં તે જ્ઞાનરૂપે પરિણમ્યું ત્યાં તે કાંઈ જ ન રહ્યું, અજ્ઞાનના નિમિત્તે રાગ, દ્વેષ, ક્રિયાનું કર્તાપણું, ક્રિયાના ફળનું ભોકતાપણું ઈત્યાદિ ભાવો થતા હતા તે પણ વિલય પામ્યાં; એક જ્ઞાન જ રહી ગયું. માટે હવે આત્મા સ્વ-પરના ત્રિકાળવાર્તા ભાવોને જ્ઞાતાદ્રષ્ટા થઈને જાણ્યાદેખ્યા જ કરો. (૨૭૭)
આગળ કહ્યા પ્રમાણે જ્ઞાનદશામાં પરની ક્રિયા પોતાની નહિ ભાસવાથી આ સમયસારની વ્યાખ્યા કરવાની પણ ક્રિયા મારી નથી. એવા અર્થનું સમયસારની વ્યાખ્યા કરવાના અભિમાનરૂપ કષાયના ત્યાગને સૂચવનારૂં કાવ્ય હવે કહે છે :
સ્વશકિતસંસૂચિત વસ્તુ તત્ત્વ, વ્યાખ્યા કૃતેયં સમયસ્ય શબ્દ: . સ્વરૂપ ગુપ્તસ્ય ન કિંચિદસ્તિ;
કર્તવ્યમેવામૃતચંદ્રસૂરે પાર૭૮ શ્લોકાર્થ : પોતાની શકિતથી જેમણે વસ્તુનું તત્વ-યથાર્થસ્વરૂપે સારી રીતે કહ્યું છે એવા શબ્દો વડે આ સમયની વ્યાખ્યા-આત્મવસ્તુનું વ્યાખ્યાન અથવા સમયસાર” શાસ્ત્રની ટીકા કરી છે; સ્વરૂપગુપ્ત અમૃતચંદ્રસૂરિનું તેમાં કાંઈ જ કર્તવ્ય નથી એટલે કે હું આત્મા એક જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ છું એવી દૃષ્ટિ થઈ
૧રપ
