________________
અનંતગુણના ભંડાર આત્મામાં એક કર્મ નામનો ગુણ છે. આ ગુણના કારણે દ્રવ્ય દૃષ્ટિવંતને પોતાનું સમ્યગદર્શનાદિરૂપ નિર્મળ કર્મ પ્રાપ્ત થાય છે. * આમ કર્મશકિત સ્વઆશ્રયે પરિણમતાં નિર્મળ પર્યાય રૂપ કર્મ જે નીપજે તે પ્રાપ્ત કરાતો સિધ્ધરૂપ ભાવ છે. તે ભાવના કારણરૂપ કર્મશકિત છે એમ જાણી દ્રવ્યદૃષ્ટિ કરતાં પર્યાયમાં નિર્મળતારૂપ સુધારો થાય છે આ મોક્ષમાર્ગ છે. તે સિવાય ઉન્માર્ગ છે.
૪૨. કર્તૃશકિત (કર્તાપણું) (ષટકારક-૨) આત્મામાં કર્તાપણાનો ગુણ છે. વર્તમાન સમ્યક્દર્શન-જ્ઞાનચારિત્રરૂપ નિર્મળભાવ પ્રગટ થાય તે થવાપણારૂપ અને સિધ્ધરૂપ ભાવ છે. તે ભાવનો કર્તા આત્મા છે. પોતાના કર્તાપણાની શકિતથી આત્મા પોતે જ સ્વાધીનપણે પોતાના સમ્યગદર્શનાદિ નિર્મળભાવને કરે છે. સાધકની સમ્યગદર્શનથી માંડી સિધ્ધપદ પર્વતની નિર્મળ પર્યાય જે ક્રમે પ્રાપ્ત થવા યોગ્ય થાય છે તેને અહીં સિધ્ધરૂપ ભાવ કહ્યો છે. સાધક આત્માનાં જ્ઞાનશ્રધ્ધાન-આચરણરૂપ કર્મ પ્રગટ થયું તેનો કર્તા આત્મા જ છે અને કર્તાપણાને ગ્રહણ કરીને નિર્મળ જ્ઞાન-શ્રધ્ધાન-આચરણરૂપ નિજ કર્મને પ્રગટ કરે છે. આત્માની આ કર્તુ-શકિત છે. આત્માની આ કર્તૃશકિતને કારણે આત્મા પોતે સર્વ ગુણના કર્તાપણે થઈને પોતાની નિર્મળ શુધ્ધ પર્યાયને પ્રગટ કરે છે.
આત્મામાં આનંદ શકિત છે. જેમ જ્ઞાન આત્માનો સ્વભાવ છે. તેમ આનંદ આત્માનો સ્વભાવ છે. વર્તમાનમાં જે અતીન્દ્રિય આનંદની અનુભૂતિરૂપ કાર્ય પ્રગટ થાય તેના કર્તા આનંદગુણ છે. તે જ કર્તૃશકિત
આ કર્તૃશકિત દ્વારા અમૃતસ્વરૂપ અનંત શકિતવાન નિજ આત્મ દ્રવ્યને જાણી તેની દૃષ્ટિ-જ્ઞાન રમણતાં કરવાં તે કરવા યોગ્ય કાર્ય છે અને તે પરમહિત છે.
૪૩. કરણ શકિત (ષટકારક-૩) આત્માની કરણ શકિત એટલે આત્માની સાધન શકિત. આ શકિત દ્વારા આત્મા પોતે જ પોતાના નિર્મળ ભાવ-વર્તમાન સમ્યગુદર્શન આદિ નિર્મળભાવ ઉત્પન્ન થાય છે. તે કાર્ય છે. તે કાર્ય થવાનું ઉત્કૃષ્ટ સાધન આત્મા પોતે જ છે નિયમરૂપ અબાધિત સાધન આ આત્મા પોતે જ છે.
૧૧૧
