Samyakdarshan ane Aatmshakti

Author(s): Mumukshu
Publisher: Rasikbhai Shah

Page 97

અમૂર્તત્વશક્તિ છે.
૨૧. અકર્તૃત્વ શકિત જે શકિતથી આત્મા જ્ઞાતાપણા સિવાયના, કર્મથી કરવામાં આવતા પરિણામોનો કર્તા થતો નથી, એવી અકર્તુત્વ નામની શક્તિ આત્મામાં છે.
સમકિતીને જે સ્વરૂપનાં નિર્મળ જ્ઞાન-શ્રધ્ધાન પ્રગટ થયાં છે તેના ભેગું રાગાદિ રૂપ પરભાવનું અકર્તુત્વ પણ પ્રગટેલું જ હોય છે. જેથી જ્ઞાની જીવ રાગાદિનો કર્તા થતો નથી. આવો આત્માનો અકર્તા સ્વભાવ છે. અકર્તુત્વશકિતના પ્રગટપણાથી આ પ્રમાણે નિશ્ચય થાય છે.
૧. પૃથભૂત પર દ્રવ્યનું કર્તુત્વ આત્માના દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયમાં કોઈ પ્રકારે નથી. ૨. સ્વભાવથી તો વિકારનું આત્માને અકર્તુત્વ જ છે. હું કરું છું-એવી મિથ્યા માન્યતાને કારણે અજ્ઞાની પર્યાયમાં વિકારનો કર્તા થાય છે. ૩. સ્વસ્વરૂપની સંભાળ કરીને જે સ્વસમ્મુખ થઈ નિર્મળપણે પરિણમે છે તે જ્ઞાની વિકારનો સાક્ષાત્ અકર્તા થઈને જ્ઞાન-સ્વભાવમાં જ્ઞાતાદૃષ્ટપણે પરિણામે છે. તે આત્મા ! વિકાર કાંઈ તારી ચીજ નથી એમ જાણી વિકારથી ભિન્ન નિજ જ્ઞાયકભાવની દૃષ્ટિ કરે, ને તેમાં જ ઠરી જા; તેમાં જ રમણતા કર, જેથી આત્માનો અકર્તા સ્વભાવ અંતરમાં પ્રગટ થશે. ભવભ્રમણનો નાશ કરવાની આ રીત છે. •
૨૨. અભોકતૃત્વ શકિત આત્મા કર્મથી ઊભા થયેલા સમસ્ત વિકારી ભાવનો ભોકતા નથી. આ જ અભોકતૃત્વ શકિત છે. જો ૧. આત્મા જો જડને ભોગવે તો તેને જડપણું આવી પડે. ૨. આત્મા જો રાગને તન્મયપણે ભોગવે તો તેને બહિરાત્મપણું આવી પડે તેથી. ૩. આત્મજ્ઞાની નિજસ્વભાવથી પોતાના જ્ઞાનાનંદમય નિર્મળ ભાવને ભોગવે છે અને તે જ શોભાસ્પદ છે. તેમાં આત્માની આત્માપણે પ્રસિધ્ધિ છે. ને તેમાં સર્વ પરભવોનું અભોકતાપણું છે.
જ્ઞાનીને કિંચિત આસકિતના પરિણામ થાય છે, પણ તેની રુચિ નથી, તેમાં તેને સુખબુધ્ધિ નથી. જ્ઞાનીને નિજ ચૈતન્યસ્વભાવનું ભાન થવાથી રાગના અભાવ જે અભોકતૃત્વ શકિત છે તેનું પરિણમન થયું છે અને તેથી તે આસકિતના પરિણામનો ભોકતા થતો નથી. ચૈતન્ય