Samyakdarshan ane Aatmshakti

Author(s): Mumukshu
Publisher: Rasikbhai Shah

Page 98

ચિદાનંદમય એક જ્ઞાયકભાવનો સ્પર્શ થવાથી જ્ઞાતા-દૃષ્ટાના પરિણામ પ્રગટ થયેલા છે. તેથી જ્ઞાની વિકારના આસકિતરૂપ પરિણામના ભોગવટાથી નિવૃત્તસ્વરૂપ છે.
સમ્યગુદૃષ્ટિની પરિણતિ અટપટી છે. શ્રેણિક રાજાનો જીવ નરકમાં હોવા છતાં નિરાકુળ આનંદરૂપ પરિણામનો જ ભોકતા છે ને જે દુ:ખ છે, પ્રતિકૂળતા છે તેને બહારની ચીજ જાણી તેના ભોગવટાના ઉપરામસ્વરૂપ જ તેઓ પરિણામી રહ્યા છે. આ છે અભોકતૃત્વ શકિત.
૨૩. નિષ્કિયત્વ શકિત સમસ્ત કર્મના ઉપરામથી પ્રવર્તતી આત્મપ્રદેશોની નિમૅદતાસ્વરૂપઅકંપતાસ્વરૂપ નિષ્ક્રિયત્વ શકિત પ્રગટ થાય છે.
આત્મપ્રદેશોનું કંપન થવું એ તો કર્મના નિમિત્ત થયેલો ઔદયિકભાવ છે, તે સ્વભાવભાવ નથી. સ્વરૂપના આશ્રયે સર્વ કર્મોનો અભાવ થતાં ચૈતન્યપ્રભુ પૂર્ણ સ્થિર અક્રિય થાય છે અને તે અક્રિયત્વનિષ્ક્રિયત્વ આત્માનો સ્વભાવ છે. સમકિતીને આ સ્વભાવની એકદેશ વ્યકતતા થાય છે. તેની દૃષ્ટિમાં કર્મ નિમિત્તના સંબંધથી રહિત એક અકંપ ચિદાનંદ સ્વભાવ જ વર્તે છે અને તેથી તેને કર્મ તરફના કંપન સહિતના બધા ભાવોનો દષ્ટિ અપેક્ષાએ અભાવ છે. સંપૂર્ણ નિષ્ક્રિયત્વ તો ચૌદમા ગુણસ્થાનકમાં પ્રગટ થાય છે.
ખરેખર તો પોતાનું પૂર્ણાનંદસ્વરૂપ ત્રિકાળી દ્રવ્ય જયાં પ્રતીતિ થઈને અનુભવમાં આવ્યું ત્યાં દરેક સમ્યગ્દષ્ટિ જીવને ચોથા ગુણસ્થાને પર્યાયમાં એક દેશ નિષ્પદતારૂપ-નિષ્ક્રિયત્નરૂપ પરિણમન થાય છે. પ.કૃ.દેવે પણ કહ્યું છે કે - “સર્વ ગુણાંશ તે સમ્યત્વ” એટલે કે સમ્યગદર્શન થતાં અવિનાભાવપણે સર્વ અનંતગુણનો અંશ પ્રગટ થાય છે.
પં. શ્રી ટોડરમલજી પણ કહે છે :- “એ જ પ્રમાણે ચોથા ગુણસ્થાનમાં આત્માને જ્ઞાનાદિ ગુણો એક દેશ પ્રગટ થયા છે તથા તેરમાં ગુણસ્થાનમાં આત્માને જ્ઞાનાદિ ગુણો સર્વથા પ્રગટ થાય છે.” આ વાત પણ ઉપરોકતવાત સાબિત કરે છે.
માટે હે જીવ ! આત્માને ત્રિકાળી એક નિષ્ક્રિયત્ન જ્ઞાન સ્વભાવ સામે જો. તો તારી અનંત શકિતઓનું નિર્મળ-નિર્મળ પરિણમન થઈ,