________________
જ્ઞાન તે આત્મા-એમ જ્ઞાન લક્ષણને અનુસરી શોધતાં, તે પરથી ને વિકારોથી જુદોને, પોતાના અનંત સ્વભાવોથી એકમેક એવો ભગવાન આત્મા પ્રાપ્ત થાય છે. આ જ સમ્યગદર્શન અને આત્મ-ઉપલબ્ધિની રીત છે.
સમાન, અસમાન ને સમાનાસમાન-એમ ત્રિવિધ ધર્મોન ધારક ભગવાન આત્મા છે; આવા નિજસ્વરૂપને ઓળખી, પરથી ને વિકારોથી ભેદજ્ઞાન કરી, અંતર્દષ્ટિ વડે શુધ્ધ આત્માનો અનુભવ કરવો તે ધર્મ છે અને તે જ કર્તવ્ય છે.
આ સાધારણ, અસાધારણ, સાધારણાસાધારણ ધર્મત્વ શકિત ઓળખી તેનો ઉપયોગ કરી આત્મત્વને પ્રગટ કરવા પુરૂષાર્થી બનીએ.
ર૭. અનંત ધર્મત્વ શકિત વિલક્ષણ-પરસ્પર ભિન્ન લક્ષણોવાળા અનંત સ્વભાવોથી ભાવિત એવો એક ભાવ જેનું લક્ષણ છે એવી અનંત ધર્મત્વ શકિત છે.
આત્મદ્રવ્ય જે અનંત ગુણ-સ્વભાવને ધારણ કરે છે તે ધર્મ છે. અહીંયા ધર્મ એટલે ત્રિકાળપણે ગુણ-સ્વભાવ શકિતની વાત છે. અનંતસ્વભાવરૂપ ગુણોથી ભરપૂર આત્મા ત્રિકાળ એકરૂપ છે. આવો જ અનંત ધર્મત્વ સ્વભાવે છે. આવા નિજ આત્મદ્રવ્યને દૃષ્ટિમાં લઈ પરિણમતાં તેનું નિર્મળ પરિણમન થાય છે. અને ત્યારે સાથે આનંદનો અનુભવ થાય છે તથા આત્મજ્ઞાન પ્રગટે છે.
અનુભવ ચિંતામણિ રતન, અનુભવ હૈ રકૂપ; અનુભવ મારગ મોક્ષકો, અનુભવ મોક્ષસરૂપ.
આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ છે. તે જ્ઞાનથી પ્રાપ્ત થાય છે. તે આનંદસ્વરૂપ છે, તેથી આનંદની પર્યાયથી તે પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રભુત્વશકિતથી આત્મા ભર્યો પડયો છે તો પ્રભુત્વની પર્યાયથી તેની પ્રભુતાનું ભાન થાય છે. આત્મા અકતૃત્વશકિતથી ભર્યો છે, તેથી પર્યાયમાં રાગના અકર્તાપણે ને જ્ઞાનના કર્તાપણે તે અનુભવાય છે. અભોકતૃત્વ નામનો આત્માનો ગુણ છે, તો રાગનું અભોકતૃત્વ અને આનંદના ભોગવટાથી આખુંય દ્રવ્ય અર્ભકતાસ્વરૂપ અનુભવાય છે.
સ્વાભિમુખ પરિણમન થતાં જીવના અનંતધર્મત્વ સ્વભાવનું ભેગું જ નિર્મળ પરિણમન થાય છે અને ત્યારે અનંત ધર્મોનું ભેગું જ પરિણમન
