________________
મલિનતાનો અભાવ રહેશે. આ ઉપશમ તો થોડો કાળ છે, બાકી લાયોપથમિક અને ક્ષાયિકભાવ હોય છે. ક્ષયોપશમ ને ક્ષાયિક તે પરિણતિ છે. અંતરમાં ઉતરે એટલે પારિણામિક ભાવરૂપે થઈ જાય છે. શકિતનો પિંડ એક અભેદ ચૈતન્યદ્રવ્ય ત્રિકાળ છે તેની દૃષ્ટિ કર, તેમ કરતાં સર્વ કાર્ય સિધ્ધ થઈ જાય છે, અભેદરૂપે પરિણમવું એ જ ધર્મ છે.
૩૯. ભાવ શકિત ભાવશકિત કહી છે ત્યાં વર્તમાન નિર્મળ અવસ્થાની વિદ્યમાનતા હોવારૂપ શકિતની વાત હતી. અહીંયા જુદી વાત છે. ષટકારકો (કર્તા, ક્રિયા, કરણ, સંપ્રદાન, અપાદાન, આધાર અથવા અધિકરણ) અનુસાર જે ક્રિયા તેનાથી રહિત થવા માત્રમયી ભાવશકિત. સમ્યફષ્ટિ જીવને વિકારી કારકો અનુસાર જે ક્રિયા તેનાથી રહિત પરિણમન હોય છે. આ ભાવશકિત છે. આ ભાવશકિતનું કાર્ય છે. (જ્ઞાનભાવમય ભાવનું ભાવન)
પર્યાયદેષ્ટિ-મિથ્યાષ્ટિને પર્યાયના પટકારકથી વિકૃતદશા હોય છે અને સાધકને પણ હોય છે. પરંતુ જેની પર્યાયદષ્ટિ મટી શુધ્ધ દ્રવ્યની દૃષ્ટિ થઈ છે તેને વિકૃત અવસ્થાથી રહિત પરિણમન કરવા પણે ભાવશકિત પ્રગટ થઈ છે. આ ભાવ ગુણના કારણે વિકારભાવથી અભાવરૂપ પરિણમન થાય
જેને પર્યાયષ્ટિ છે. તેને તો ષકારકના પરિણમન પામરતારૂપ વિકતદશા છે. પણ જેની દૃષ્ટિ દ્રવ્ય દૃષ્ટિ થઈ છે એવા સમ્યક્દૃષ્ટિને તેની પર્યાયમાં જો કે કિંચિત્ વિકૃતદશા છે તો પણ તે સમયે જે નિર્વિકલ્પ અવસ્થા દ્રવ્ય પ્રતિ ઝૂકી છે તે આ પ્રભુતામય ભાવશકિતનું કાર્ય છે.
- ત્રિકાળી એક જ્ઞાયકભાવ ભૂતાર્થ-સત્યાર્થ પ્રભુ છે તેના આશ્રયે સમ્યગ્રદર્શન થાય છે તે નિશ્ચય છે. પણ તેને વ્યવહાર છે કે નહિ ? રાગ થાય તેને જાણવો એવો વ્યવહાર નય છે. પણ રાગ ભાવ મારો છે, અથવા ભલો છે એમ જાણવું, માનવું એ વ્યવહારનય નથી. કારક જે રીતે પરિણમે તે અનુસાર સંસાર કે અસંસારરૂપ પરિણામ થાય છે.
સમ્યગૃષ્ટિને આ ષકારક વિકારરૂપ પરિણમવાનું છોડીને મોક્ષ પ્રત્યેના છ કારકનું પરિણમન શરૂ થાય છે. આ ભાવશકિત એટલે આત્માના
૧૦૮
