________________
છે. આનું નામ ધર્મ છે. - સ્વસ્વરૂપ એક જ્ઞાયકસ્વરૂપના અવલંબને પરિણમે એવી તત્ત્વશકિત
અને વિકારરૂપ ન પરિણમે એવી અતત્ત્વશકિત ભગવાન આત્મામાં છે, તેને યથાર્થ ઓળખી સ્વ-અવલંબન કરવું તે હિતરૂપ છે.
- તત્ત્વ શકિતથી આત્મા ચેતનરૂપે રહે છે. અતત્ત્વશકિતથી જડરૂપ થઈ જતો નથી. એ રૂપ પરિણમતો નથી.
૩૧. એકત્વ શકિત અનેક પર્યાયોમાં વ્યાપક એવા એકદ્રવ્યમયપણારૂપ એકત્વ શકિત છે.
ભગવાન આત્મા પોતાની એત્વશક્તિથી સર્વ પર્યાયોમાં વ્યાપે તો પણ તે એક દ્રવ્યમય વસ્તુ જ છે. આપણો આત્મા પોતાના સર્વ ગુણપર્યાયોમાં વ્યાપે પણ પરમાં વ્યાપક થતો નથી. ક્રોધાદિ વિકારમાં વ્યાપક થતો નથી તેમજ નિર્મળ-ગુણ પર્યાયમાં વ્યાપીને રહે છે. અને અનેકરૂપ કે ભેદરૂપ થતો નથી. માટે અનેકનું-ભેદનું લક્ષ છોડીને એક જ્ઞાયક એવા આત્માનું લક્ષ કરવાનું છે. એમ કરવાથી સ્વભાવ સાથે એકમેક એવી સમ્યક્ત્વાદિ નિર્મળ પર્યાયો પ્રગટ થશે. એટલે કે આમ વિચારવું કે :- મારો આત્મા મારી પર્યાયોમાં જ વ્યાપક છે, બીજે નહિ. અને મારી પર્યાયોમાં એક શુધ્ધ આત્મા વ્યાપક છે બીજો નહિ-એવો નિર્ણય કરવાથી દષ્ટિ જ બદલાઈ જાય છે. આવો નિશ્ચય થતાં તેને પરાશ્રયપણાની બુધ્ધિ મટી જાય છે, ને સ્વ-આશ્રયની ભાવના જાગૃત થાય છે. દરેક પર્યાયમાં પછી તેને એકત્વસ્વરૂપ નિજ આત્મદ્રવ્યનું જ આલંબન વર્તે છે, ને શુધ્ધ આત્મદ્રવ્યના આલંબને પ્રગટ થતી પર્યાયો તેને નિર્મળ જ થાય છે. આ મોક્ષનો પંથ છે. આ એકત્વશકિત છે.
૩ર. અનેકત્વ શકિત દ્રવ્યપણે આત્મા એક હોવા છતાં અનેક પર્યાયપણે પોતે જ થાય છે એવી તેની અનેકત્વશકિત છે. આમ એકત્વની જેમ અનેકત્વ પણ આત્માનો ગુણ-સ્વભાવ છે.
આત્માની સમ્યગદર્શન આદિ નિર્મળ પર્યાયોમાં કોણ વ્યાપે છે? પર દ્રવ્ય નહિ પણ શુધ્ધ ચૈતન્યમૂર્તિ એવો આત્મા જ પોતે પરિણમીને સમ્યગદર્શનાદિ પર્યાયોમાં વ્યાપે તે રૂપ થાય એવી અનેકત્વશકિત છે. માટે
૧૦ર
