Samyakdarshan ane Aatmshakti

Author(s): Mumukshu
Publisher: Rasikbhai Shah

Page 96

૧૯. પરિણામ શકિત
આત્મામાં ધ્રુવ-ઉત્પાદ-વ્યયરૂપ અસ્તિત્વમયી પરિણામ શકિત છે. ધ્રુવ છે તે ઉત્પાદ-વ્યયરૂપે પર્યાયમાં પરિણમે છે. તેમાં ધ્રુવ છે તે સદંશ એકરૂપ છે અને ઉત્પાદ-વ્યય છે તે વિસદંશ કહેલ છે એટલે કે દ્રવ્યના સ્વભાવભૂત ધ્રુવ-વ્યય-ઉત્પાદથી સ્પર્શિત સદેશ અને વિસર્દશ જેનું રૂપ છે એવા એક અસ્તિત્વ માત્રમયી પરિણામ શકિત છે.
અસ્થાનના રાગથી ને અશુભથી બચવા માટે જ્ઞાનીને દયા, દાન, વ્રત આદિનો શુભરાગ આવે છે, પણ તેઓ તેને હેય માને છે. તેને ધર્મ કેં ધર્મનું સાધન માનતા નથી. જ્ઞાનીની પરિણતિમાં વ્રતાદિ વ્યવહાર ભલે હોય, છતાં પણ એનાથી જુદું શુધ્ધતાનું પરિણમન તેને અંતરંગમાં વર્તે છે, તે શુધ્ધતામાં તન્મય છે, ને રાગમાં તન્મય હોતા નથી. તેઓને સ્વભાવ સન્મુખ ઉત્પાદ-વ્યયમાં નિર્મળતા થઈ છે ને તેમાં રાગનો પ્રવેશ હોતો નથી, રાગ તો ભિન્ન શેયપણે રહી જાય છે, ને તેનું જ્ઞાન સ્વકાળમાં સમાય છે. રાગ એ ચૈતન્યનો સ્વકાળ નથી, પર કાળ છે.‘પર પરિણતિ છે. જ્ઞાન ને રાગ બંને સમકાળે ને સમક્ષેત્રે હોવા છતાં જ્ઞાન સ્વકાળ અને રાગ પરકાળ છે. આવું અલૌકિક વીતરાગી જ્ઞાન જ્ઞાનીને પ્રગટ થયું છે. જયારે અજ્ઞાની તો રાગને ઉપાદેય માને છે. આમ ધ્રુવ-વ્યય, ઉત્પાદરૂપ પરિણામ શકિત આત્મામાં રહેલી છે.
૨૦. અમૂર્તત્વ શકિત - અરુપીપણું
કર્મબંધના અભાવથી વ્યકત કરવામાં આવતા સહજ સ્પર્શાદશૂન્ય એવા આત્મપ્રદેશો સ્વરૂપ અમૂર્તત્વ શકિત ! જ્યારે સમસ્ત કર્મોનો અભાવ થઈને સિધ્ધદશા પ્રગટે છે, ત્યારે સાક્ષાત્ પૂર્ણ અમૂર્તપણું (અરુપીપણું) વ્યકત-પ્રગટ થાય છે. ચોથા ગુણસ્થાનથી શરૂઆત કરી જેટલો કર્મબંધનો અભાવ થતો જાય તેટલા પ્રમાણમાં અમૂર્તત્વશકિતનું પરિણમન થાય છે. સમસ્ત કર્મોનો અભાવ થઈ સિધ્ધદશા પ્રગટે છે ત્યારે સાક્ષાત્ પૂર્ણ અમૂર્તપણું (અરૂપીપણું) વ્યકત પ્રગટ થાય છે.
હે આત્મા ! ભવથી છૂટવું હોય, અશરીરી થવું હોય તો ધ્યાન વડે તારા અંતરમાં અશરીરી જ્ઞાન સ્વભાવને જો; તેને ધ્યાતાં પરમ સુખમય અશરીરી સિધ્ધ દશા થશે પછી ફરીવાર જન્મવું નહીં પડે. આ
૯૪