Samyakdarshan ane Aatmshakti

Author(s): Mumukshu
Publisher: Rasikbhai Shah

Page 81

આપણો આત્મા તો અક્ષય અપરિમિત જ્ઞાન-સ્વભાવનો સમુદ્ર છે. આ જ્ઞાન શકિતનું પરિણમન કયાંય બહારથી નથી આવતું. જે અંતરમાં અવલંબે તે જાણે છે.
અભવિને જ્ઞાનનો ક્ષયોપશમ છે, પણ અભવ્યત્વરૂપ અયોગ્યતા છે, મિથ્યાદૃષ્ટિ છે, તેથી તેને જ્ઞાનની પરિણતિ નથી. કારણ કે તેને શુધ્ધજ્ઞાનમય આત્માનું જ્ઞાન-શ્રધ્ધાન ઉદય પામતું નથી. જ્ઞાનની પરિણતિ તો શુધ્ધ સમ્યગુદૃષ્ટિને જ હોય છે. જાણવાની પર્યાયમાં અજ્ઞાનીને પણ સ્વદ્રવ્ય જાણવામાં આવે છે, પણ તેની દૃષ્ટિ દ્રવ્ય ઉપર નથી, તેની પર્યાય અને રાગ ઉપર દૃષ્ટિ છે. તેથી પર્યાયને હું છું એમ તે જાણે છે, માને છે, આથી અજ્ઞાન હટતું નથી.
- સાકાર ઉપયોગમયી જ્ઞાનશકિત છે. ઉપયોગમયી એમ કહીને ઉપયોગનું જ્ઞાનગુણ સાથે અભેદપણું હોવાનું સિધ્ધ કર્યું છે. વર્તમાન જ્ઞાનની પર્યાય જ્ઞાનસ્વભાવી સ્વદ્રવ્યની સન્મુખ થઈ તેમાં તન્મયપણે પ્રવર્તે ત્યારે
આ હું જ્ઞાન સ્વભાવી સ્વદ્રવ્ય છું-એમ જ્ઞાન-શ્રધ્ધાન પ્રગટ થાય છે; આ જ સમ્યગદર્શન-જ્ઞાન છે. ઉપયોગ નિજસ્વરૂપમાં એકાકાર-અભેદ થઈ પ્રવર્તે તે જ હિતની દશા છે, તે મોક્ષમાર્ગ છે.
આ જ્ઞાનશકિત છે તે સહજ સ્વભાવરૂપ-પારિણામિક ભાવરૂપ છે. સ્વસ્વરૂપમાં એકાગ્ર થઈ એની સત્તાનો સ્વીકાર કરે ત્યારે પારિણામિકભાવ છે એમ જણાય.
જ્ઞાન જેમ સ્વદ્રવ્યને જાણે તેમ પુલાદિ પરદ્રવ્યને જાણે છે ને પર્યાયમાં વિકાર-રાગ છે તેને ય જાણે છે, પણ તેથી કાંઈ જ્ઞાન પુદ્ગલાદિ પદ્રવ્યરૂપ કે રાગરૂપ થઈ જતું નથી. જ્ઞાન સ્વદ્રવ્યને જાણે તેમ તેનાં અનંતગુણને પણ ભિન્ન ભિન્ન જાણે છે, છતાં જ્ઞાન કાંઈ બીજા અનંત ગુણરૂપ થઈ જતું નથી. તેમજ અનંત ગુણો પોતાના એક દ્રવ્યમાં અભેદપણે વ્યાપક છે. આવી અભેદદષ્ટિ જેની થાય તેને અતીન્દ્રિય આનંદનો સ્વાદ આવે છે. આ જ ધર્મ છે. જ્યારે અતીન્દ્રિય જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે ત્યારે પરદ્રવ્યમાંથી મારૂં જ્ઞાન અને સુખ આવે છે, એવા મિથ્યાભિમાનનો નાશ થઈ જાય છે. અને જ્ઞાનની નિર્મળ પરિણમન ધારાનો ક્રમ શરૂ થાય છે. આ જ્ઞાનશકિત દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય ત્રણેમાં વ્યાપે છે. માટે જ્ઞાનસ્વરૂપી ભગવાન