________________
આત્માને તું જાણ.
સાકાર ઉપયોગમયી જ્ઞાનશકિત-શકિતમાં વ્યાપક-તન્મય થઈ પ્રગટ કરતી જ્ઞાનની ક્રમવર્તી પર્યાયને પોતાનાં કર્તા, કર્મ આદિ ષકારક સ્વાધીન છે. કાંઈ પરના કે રાગને આશ્રયે જ્ઞાન પરિણમે છે એમ નથી. જ્ઞાનશકિતમાં ષકારક શકિતઓનું રૂપ છે. તેથી જ્ઞાન સ્વયં જ કર્તા થઈને, સાધન થઈને પોતામાં સ્વતંત્ર જ્ઞાનનું કાર્ય કરે છે.
હે આત્મન્ ! સુખ એ તો આત્માનો સ્વભાવ છે. માટે તેમાં એકાગ્ર થા ને તેમાં જ સમાઈ જા; તો અનંત સુખ મળશે કારણ ચૈતન્યરૂપ ઉપયોગમયી આત્માની એક અસાધારણ જ્ઞાનશકિત રહેલી છે. આ જ્ઞાનશકિત પ્રગટ થતાં જ શ્રધ્ધા ચારિત્ર, આનંદ આદિ અનંત શકિતઓ પ્રગટ થાય છે અને આત્મા અચિંત્ય એવા આનંદને પ્રાપ્ત કરે છે.
૫. સુખ શકિત-(અવ્યાબાધ) અનાકુળતા જેનું લક્ષણ અર્થાત્ સ્વરૂપ છે એવી સુખ શકિત. કાંઈક હું કરું –એવી વૃત્તિ ઉઠે તે આકુળતા છે. શુભાશુભ વિકલ્પ ઉઠે તે આકુળતા છે. પણ મારે કાંઈ જ કરવું નથી-આવી વિકલ્પ રહિત, કાંઈપણ કરવાના બીજા રહિત નિર્ભરતા તે અનાકુળતા છે. તેનું કાર્ય પણ અનાકુળ આનંદમય છે; એનો સ્વાદ સિધ્ધ ભગવાનના સુખ જેવો હોય છે.
શ્રધ્ધા અને ચારિત્રા-આ બન્નેને સુખશકિતમાં સમાવેલા છે. સમ્યગદર્શન પ્રગટતાંની સાથે, તે જ સમયે નિયમથી અનાકુળ આનંદનું સંવેદન પ્રગટ થાય છે. આત્મામાં શ્રધ્ધા અને ચારિત્રશક્તિ સદાય રહેલા છે. સ્વરૂપાચરણ-સ્વરૂપ સ્થિરતાની ક્રમે વિશેષતા થવી તે ચારિત્રશકિત છે. આવી ચારિત્રની ક્રમવર્તી વીતરાગીદશા પ્રગટ થાય છે ત્યારે તેની સાથે નિયમથી અનાકુળ આનંદની પ્રચુરતરદશા અનુભવાય છે. સ્વસ્વરૂપના આશ્રયે સ્વરૂપમણતાની આત્માઅનુભવની દશા થતાં મહા વૈરાગ્ય અને ચારિત્રની દશા પ્રગટ થાય છે. આ દિશામાં અનુપમ અનાકુળ આનંદ ભેગો જ હોય છે. આત્માનુભવ થતાં મહાહિતકારી વીતરાગતા સહિત અનાકુળ આલ્હાદજનક સુખની દશા પ્રગટ થાય છે. અજ્ઞાની જીવ આવી ચારિત્ર દશાને કષ્ટદાયક માને છે. છ ઢાળામાં કહ્યું છે કે :-આતમહિત હેતુ વિરાગ જ્ઞાન, તે લખે આપકો કષ્ટદાન.”
૮૦
