Samyakdarshan ane Aatmshakti

Author(s): Mumukshu
Publisher: Rasikbhai Shah

Page 43

સ્વરૂપને જાણતો નથી તેથી તે મોક્ષમાર્ગને સાધતો નથી. (૧૩) જ્ઞાતા તો મોક્ષમાર્ગ સાધી જાણે; મૂઢ મોક્ષમાર્ગ સાધી જાણે નહિ. તે શા માટે? મૂઢ જીવ આગમ પધ્ધતિને વ્યવહાર કહે અને અધ્યાત્મપધ્ધતિને નિશ્ચય કહે; તેથી તે એકાંતપણે આગમ અંગને સાધી તેને મોક્ષમાર્ગ કહે છે. અધ્યાત્મઅંગના વ્યવહારને જાણતો નથી. એ મૂઢદૃષ્ટિનો સ્વભાવ છે. તેને એ પ્રમાણે સૂઝે જ ક્યાંથી ? કારણ કે આગમ-અંગ બાહ્યક્રિયારૂપ પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ છે તેનું સ્વરૂપ સાધવું સુગમ છે; તે બાહ્યક્રિયા કરતો થકો મૂઢ જીવ પોતાને મોક્ષમાર્ગનો અધિકારી માને છે, પણ અંતર્ગર્ભિત જે અધ્યાત્મરૂપ ક્રિયા તે અંતરદૃષ્ટિ ગ્રાહ્ય છે તે ક્રિયાને મૂઢ જીવ જાણતો નથી. અંતદષ્ટિના અભાવથી અંતરક્રિયા દૃષ્ટિગોચર થાય નહિ. તેથી મિથ્યાષ્ટિ જીવ મોક્ષમાર્ગને સાધવાને અસમર્થ છે.
અજ્ઞાની મોક્ષમાર્ગ કેમ સાધી શકતો નથી એ વાત કરી હવે સમ્યગદષ્ટિ જ્ઞાતા કયા પ્રકારે મોક્ષમાર્ગ સાધે છે તે કહે છે. (૧૪) સમ્યગદષ્ટિ શું છે તે સાંભળો. સંશય. વિમોહ. વિભ્રમ એ ત્રણ ભાવ જેમાં નથી તે સમ્યગ્દષ્ટિ છે. સંશય, વિમોહ, વિભ્રમ એટલે શું તેનું સ્વરૂપ દષ્ટાંત વડે દર્શાવે છે, તે સાંભળોઃ “જેમ કોઈ એક સ્થાનમાં ચાર પુરૂષો ઊભા છે. બીજાકોઈ પુરૂષે છીપનો એક કટકો તેમની પાસે લાવીને તે ચારેય પુરૂષને દેખાડયો, અને દરેકને પ્રશ્ન કર્યો કે આ શું છે? છીપ છે કે રૂપું છે? - પ્રથમ એક પુરૂષ કે જે સંશયદૃષ્ટિવાળો હતો તે બોલ્યો કે કાંઈ સૂઝ નથી પડતી-આ છીપ છે કે રૂપું છે? મારી દ્રષ્ટિમાં એનો કોઈ નિર્ધાર થતો નથી.
બીજો વિમોહવાળો પુરૂષ બોલ્યો કે મને એ કાંઈ સમજ નથી પડતી કે તમે છીપ કોને કહો છો, અને રૂપુ કોને કહો છો? મારી દષ્ટિમાં કાંઈ આવતું નથી તેથી હું નથી જાણતો કે તમે શું કહો છો ? અથવા ઘેલછાથીગાફેલ પણાથી તે ચૂપ રહે, બોલે નહી.
પછી ત્રીજો વિભ્રમવાળો પુરૂષ બોલ્યો કે આ તો પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી રૂપું જ છે. આને છીપ કોણ કહે ? મારી દૃષ્ટિમાં તો રૂપું સૂઝે છે, તેથી સર્વથા પ્રકારે આ રૂપું જ છે.