________________
ઉપાય છે.
તું તો અબધ્ધ, પૃષ્ટ, અનન્ય, નિયત, અવિશેષ, અસંયુકત-એવા પાંચ ભાવરૂપ આત્માની અનુભૂતિ છે તે નિશ્ચયથી જ સનાતન જૈન ધર્મની અનુભૂતિ છે કારણ કે શ્રુતજ્ઞાન પોતે આત્મા જ છે; તેથી જ્ઞાનની અનુભૂતિ તે આત્માની અનુભૂતિ છે. આમ વસ્તુસ્વરૂપને જાણી, પરથી હઠી સ્વસ્વરૂપ અનંતશકિતયુત જ્ઞાન માત્ર આત્મામાં લીન થાય છે તે શુધ્ધ બને છે.
૨. ચિત્તિશકિત - ચૈતન્યતા જીવનશકિત છે એનું ચિત્તિશકિત લક્ષણ છે. તે ચૈતન્યમય છે. સમકિતીને જીવનશકિત સાથે ચિત્તિશકિતનું પરિણમન પણ શુધ્ધ ચૈતન્યમયઅજડસ્વરૂપ છે. આ રાગદ્વેષ-મોહ કે પુણ્ય પાપના ભાવ તે આત્માની ચીજ નથી, કેમ કે એ તો જડને અનુલક્ષીને છે. જયારે આત્મા તો ચૈતન્યમય છે. ચિત્તિશકિત એટલે ત્રિકાળ-ટકવારૂપ-જીવવારૂપ જીવન છે તે ચૈતન્યમય છે. જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવી ભગવાન આત્મામાં એક ચિત્તિશકિત છે. ચિત્તિ એટલે ચેતના; એમાં જ્ઞાન-દર્શન બન્ને સાથે લેવાના છે. તારા જ્ઞાનમાત્ર સ્વરૂપમાં એક ચિત્તિ શકિત છે, તે પૂરણ ચૈતન્યસ્વરૂપ છે. આ દ્રવ્ય-ગુણપર્યાય ત્રણેમાં વ્યાપેલી છે. દ્રવ્ય શુધ્ધ ચૈતન્યમય, ગુણ શુધ્ધ ચૈતન્યમય ને ક્રમે પ્રગટતી પર્યાય પણ શુધ્ધ ચૈતન્યમય છે. એટલે કે ચિત્તિ ક્રમે કરીને નિર્મળ ચૈતન્યમય પરિણમે છે. જેમ લોઢાની છીણીથી લોટું કપાય તેમ અંદર પ્રજ્ઞા છીણીને પટકવાથી જ્ઞાનથી રાગ છૂટો પડી જાય છે. આનું નામ ધર્મ છે. શ્રીમદ્જી પણ કહે છે કે - સત્ સરળ છે, સુગમ છે, સહજ છે, સર્વત્ર તેની પ્રાપ્તિ હોય છે, પણ સતને પ્રાપ્ત કરાવનાર “સ” મળવા દુર્લભ છે.
ગુરુનો ઉપદેશ સાંભળી અંતર્મુખ થઈ જ્ઞાયકતત્ત્વનો અનુભવ કરે તો ગુરુ મળ્યા સાર્થક કહેવાય. ગુરુ ઉપદેશથી સ્વયં સ્વસ્વરૂપમાં અંતર્દષ્ટિ કરી ભગવાન આત્માના આનંદનો અનુભવ કરે તે મુખ્ય છે; સ્વાનુભવઆત્માનુભવ ધર્મ છે કહ્યું છે કે :
અનુભવ ચિંતામણિ રતન, અનુભવ હૈ રસકૂપ; અનુભવ મારગ મોખકો, અનુભવ મોખસ્વરૂપ.
જડ કર્મની પર્યાય થાય છે તે પરમાણુના ષટકારકથી થાય છે, ને આત્માની પર્યાયમાં વિકાર થાય છે તે પોતાના ષટકારકથી થાય છે. વિકાર ૭૪
