________________
પણ આનંદસ્વરૂપ છે. એમાં આકુળતાને સ્થાન નથી, રાગને સ્થાન નથી. રાગ રાગમાં છે પણ મોક્ષમાર્ગમાં નથી. જે ભાવ મોક્ષમાર્ગરૂપ છે તેમાં રાગનો અભાવ છે. મોક્ષમાર્ગ તે આનંદદાતા છે, તે દુઃખદાતા નથી. ,
જ્ઞાનીની અધ્યાત્મ પધ્ધતિનો મહિમા ઘણા પ્રકારે સમજાવીને મોક્ષમાર્ગ સ્પષ્ટ કર્યો. ઉપસંહારમાં કહે છે કે :(૧૯) એ વાતનું વિવેચન કયાં સુધી લખીએ ? કયાં સુધી કહીએ ? એ તો વચનાતીત, ઈન્દ્રિયાતીત, જ્ઞાનાતીત (ઈન્દ્રિય જ્ઞાનથી પર) છે, તેથી આ વિચારો બહુ શું લખીએ ? જે જ્ઞાતા હશે તે થોડું લખ્યું પણ બહુ સમજી જશે. જે અજ્ઞાની હશે તે આ ચિઠ્ઠી સાંભળશે ખરો, પરંતુ સમજશે નહિ. આ વચનિકા જેમ છે તેમ યથાયોગ્ય-સુમતિપ્રમાણ કેવળી વચનાનુસાર છે. જે જીવ આ સાંભળશે, સમજશે, શ્રધ્ધશે તેને કલ્યાણકારી છે-ભાગ્ય પ્રમાણ.
મોક્ષમાર્ગ શું? બંધમાર્ગ શું? એ બંને માર્ગ આમાં સ્પષ્ટ જુદા ઓળખાવ્યા છે, તે પ્રમાણે સમજતાં સમ્યગ્દર્શન થાય અને સ્વાશ્રિત અધ્યાત્મ પધ્ધતિ પ્રગટે એટલે કે મોક્ષમાર્ગ શરૂ થાય, એ જ અપૂર્વ કલ્યાણ છે. (૨૦) અનુભવ :- અનુભવ એ ચિંતામણિ રત્ન છે, અનુભવ શાંતિનો કૂવો છે, અનુભવ એ મુકિતનો માર્ગ છે, ને અનુભવ તે મોક્ષસ્વરૂપ છે. અનુભવ રસને જગતના જ્ઞાની લોકો રસાયણ કહે છે, અનુભવનો અભ્યાસ એ તીર્થધામ છે; અનુભવની ભૂમિ એ જ સકલ ઈષ્ટ પદાર્થને ઊપજાવનાર ખેતર છે. અનુભવ તે નરકાદિ અધોગતિથી બહાર કાઢીને મોક્ષરૂપ ઊર્ધ્વગતિમાં લઈ જાય છે; અનુભવની કેલિ (રમણતા) એ કામધેનું અને ચિત્રાવેલી સમાન છે, અનુભવનો સ્વાદ વાણીથી કહી શકાય નહીં તેવો છે. અનુભવથી કર્મ તૂટે છે ને પરમપદ સાથે જોડે છે, અનુભવ સમાન બીજો કોઈ ધર્મ નથી. આમ તો અનુભવ બધાથી નીરાળો, અનુપમ છે. (ર૧) સાધકનો અપૂર્વ પુરૂષાર્થ:- જેને સમ્યગદર્શન પ્રગટાવવાનો પૂર્વે કદિ નહિ કરેલો એવો અનંતો સમ્યફ પુરૂષાર્થ કરીને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કર્યું છે અને તે રીતે સંપૂર્ણ સ્વરૂપનો સાધક થયો છે તે જીવ કોઈપણ સંયોગમાં ભયથી, લજ્જાથી લાલચથી કે કોઈપણ કારણથી અસતને પોષણ નહિ જ આપે. એ માટે કદાચ કોઈ વાર દેહ છૂટવા સુધીની પ્રતિકૂળતા આવી પડે તો પણ સથી ચુત નહિ થાય, અસત્નો આદર કદિ નહિ કરે. સ્વરૂપના
૪૬
