________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
રમતગમતમાં ‘લવ પ્રેમ કે
Q પ્રવીણચંન્દ્ર જી. રૂપારેલ
રમતગમતને ક્ષેત્રે ભારત હવે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્પર્ધાઓમાં પણ કંઇક નામ ધરાવતું થયું છે. છતાં એકંદરે આ ક્ષેત્રે આપણે ત્યાં સામાન્ય પ્રજાજન હજુ એમાં જોઇએ તેટલો રસ લેતો નથી.
જે છે તેમાં આપણે ત્યાં સૌથી વધુ રસ ટમાં લેવાય છે. હૉકીમાં આપણી સારી એવી પ્રગતિ છતાં સામાન્યજનને તેમાં ખાસ રસ નથી. ટેનિસમાં છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોથી રસ જાગતો જાય છે ખરો, જયારે ટેબલટેનિસ (પિંગપોગ)તથા બેડમિંટનમાં શાળાજીવનથી રસ લેવાય છે પણ પછી બહુ ઓછામાં એ રસ જળવાઇ છે.
આ બધી રમતો આપણે ત્યાં પરદેશથી થયેલી આયાત છે. ટેનિસ, ટેબલટેનિસ ને બેડમિંટન, લગભગ સરખા પ્રકારની રમતો કહી શકાય. આમાં રમતા બે પક્ષોમાં, સામી બાજુ જેટલીવાર ચૂકી જાય, ભૂલ કરે તેટલાં પોંઇટ આ બાજુ રમનારને મળે છે. જે બાજુ અમુક નિશ્ચિત સંખ્યાના પોંઇટ પૂરા થાય તે બાજુ વિજય ગણાય છે.
આ રમતો દરમિયાન બોલાતું ભલે કોઇપણ ભાષામાં હોય પણ આવા પોંઇટની ગણતરી તો સામાન્ય રીતે અંગ્રેજી સંખ્યામાં જ થતી હોય છે. જયારે જયારે પોંઇટ થાય ત્યારે બંને પક્ષના પોંઇટ સાથે જ બોલીને ગણતરી ચાલતી હોય છે. 'ફોર-ટુ' એટલે રમનાર પક્ષના ચાર પોંઇટ અને સામા પક્ષના બે પોંઇટ.
રમતના પ્રારંભમાં સ્વાભાવિક રીતે એક જ પક્ષે પોંઇટ શરૂ થાય ; એટલે ત્યારે બીજે પક્ષે શૂન્ય પોંઇટ હોય આમ હોય ત્યારે ગણતરીમાં શૂન્ય માટે 'લવ' બોલાય છે, જેમકે 'વન-લવ! રમનાર પક્ષે ત્રણ પોંઇટ થયા હોય ને સામે પક્ષે શૂન્ય પોંઇટ હોય તો થ્રી-લવ' બોલાય છે.
અંગ્રેજીમાં શૂન્ય માટે ઝિરો,' 'સાઇફર કે વ્યવહારમાં બોલાતા નૉટ કે 'ઓ' શબ્દો પણ છે જ. છતાં આ રમતોમાં એ નથી બોલાતા. રમતનો પ્રારંભ સામાન્ય રીતે બંને પક્ષે શૂન્ય પોંઇટ હોઇ ‘લવ ઑલ' બોલીને થાય છે. કોઇ એક પક્ષ સામા પક્ષને એક પણ પોંઇટ આપ્યા વિના જીતી જાય ત્યારે આવા જ અર્થમાં એ ‘લવ- ગેઇમ' કહેવાય છે.
ત્યારે અંગ્રેજીમાં યે 'શૂન્ય'ના અર્થમાં આવો પ્રેમના અર્થનો ‘લવ' શબ્દ શી રીતે વપરાતો થયો હશે. એનું આશ્ચર્ય થાય એ સ્વાભાવિક છે. એનો કોઇ ઉદ્દેશ ખરો ? પ્રેમ શૂન્ય છે ? શૂન્ય જેવો છે ? ખાલી છે ? એવું કંઇ ખરું? જેને પક્ષે એક્કે પોંઇટ જમા નથી થયો. તેને માટે શૂન્ય હેવું એ અશિષ્ટ લાગે, તોછડું લાગે માટે 'પ્રેમ'-લવ' કહેવું એવું કંઇ ખરું ?
હીતમાં અંગ્રેજીમાં 'પ્રેમ'ના અર્થમાં વપરાતા ‘લવ’ (LOVE) જોડે, આવી રમતોમાં 'શૂન્ય' માટે વપરાતા ‘લવ' શબ્દને કંઇ જ- સંબંધ નથી ! હા, બંનેની જોડણી સરખી જ LOVE છે, એ ખરું ! શબ્દકોશો તો માત્ર આ શબ્દના એવા અર્થનો ઉલ્લેખ કરીને જ અટકી જાય છે.
શૂન્ય
પણ એને માટે જે ખુલાસો મળે છે તે જાણવો અત્યંત રસપ્રદ થઈ પડે એવું છે.
વ્યવહારમાં ‘શૂન્ય’ ના અર્થમાં માત્ર 'શૂન્ય' નથી બોલાતું. તેને માટે 'શૂન્ય' નો અર્થ સૂચવાય એવા, બીજા અર્થનાં નામો પણ બોલાતાં હોય છે. ખાસ કરીને શાળાના બાળકોમાં, ગુણાંકમાં શૂન્ય મળે તો 'ભમરડો' મળ્યો બોલાય છે, પારસી વિદ્યાર્થીઓમાં એ માટે 'પપેટો' (બટાટું) બોલાય છે, મરાઠીમાં એ માટે ભોપળા (કોળું એટલે કે મોટું મીઠું) બોલાય છે, હિંદીમાં
?
કયારેક એને માટે 'લડુ' ને ક્યારેક 'અંડા' પણ બોલાય છે, અંગ્રેજીમાં બાળકો આવા મીંડાને ગુઝ એંગ કે 'ડક્સ એગ' (હંસ કે બતકનું ઈંડું) નામે ઓળખે
છે.
તા. ૧૬ -૨ -૯૨
આ બધું જ નામવાળી વસ્તુ એકંદરે ગોળ કે લંબગોળ આકાર જેવી હોવાથી શૂન્ય એટલે કે 'મીંડા' ના આકારને મળતી હોવાથી, એમના સામ્યને અનુસરીને જ આમ એ નામો આડક્તરી રીતે મીંડા માટે વપરાતાં થયાં છે.
ફ્રેન્ચ ભાષામાં ઈંડા માટે LOEUF શબ્દ છે. એનો ઉચ્ચાર કંઇક 'લ (અ-૬) ફ' જેવો થાય છે. વ્યવહારું લોકબોલી (સ્લૅગ)માં, ફ્રેન્ચ ભાષામાં પણ શૂન્ય માટે ઈંડાના અર્થનો આ LOEUF શબ્દ વપરાતો રહ્યો છે ઉચ્ચારમાં થોડો થોડો બદલાતો રહેતો અંતે એ અંગ્રેજીમાં પણ શૂન્યના અર્થમાં LOEUF રૂપે સ્થિર થયો છે. ને એ જ હવે રમતગમતમાં શૂન્યના અર્થમાં `લવ' રૂપે પ્રચાલિત થઇ ગયો છે.
શબ્દાર્થનું આ ‘ઈંડું' રમતગમતની વ્યવહારુ ભાષામાં આમ 'પ્રેમ' પૂર્ણ સ્થાન પામ્યું છે.
રમતગમતમાં સામે પક્ષે શૂન્ય હોવા છતાં એનો ઉલ્લેખ 'પ્રેમ ' થી કરવામાં આમેય ખેલદિલી તો વરતાય જ ને !
સાભાર સ્વીકાર
D જિનદર્શન અને મનોદૈહિક રોગો * લેખક : શ્રી નેમચંદ ગાલા * પૃષ્ઠ-૧૩૪ * મૂલ્ય રૂ. ૪૫/- * પ્રકાશક : શ્રીમતી જયશ્રી કાંતિલાલ શાહ, ૫૬૩, ડૉ. ઈ. મોઝીઝ રોડ, જેબ સર્કલ, સાત રસ્તા, મુંબઈ-૪૦૦ ૦૧૧.
આ બધું ગુજરાતીમાં બોલવું હોય તો શું બોલવું ? ટુ-લવ' હોય તો ? બે-શૂન્ય ? કે બેને શૂન્ય'! યા, બે ને મીડું' ! એમ બોલી શકાય ખરું ? પણ આ રમતોમાં એ ફાવતું આવે એવું લાગતું નથી. કર્યા ‘શૂન્ય’ !
D જયભિખ્ખુ : વ્યક્તિત્ત્વ અને વાડ્મય * લેખક : શ્રી નટુભાઈ ઠક્કર * પૃષ્ઠ-૪૩૨ * .મૂલ્ય : રૂ. ૯૦/- * પ્રકાશક : શ્રી
'લવ' શબ્દનો જ અનુવાદ કરવો હોય તો આપણે એનો જે પ્રચલિત જયભિખ્ખુ સાહિત્ય ટ્રસ્ટ, ચંદ્રનગર સોસાયટી, જયભિખ્ખુ માર્ગ, નારાયણનગર
રોડ, પાલડી, અમદાવાદ-૩૮૦ ૦૦૭,
અર્થ જાણીએ છીએ તે રીતે તો એને માટે 'પ્રેમ' (કે પ્યાર, સ્નેહ, વહાલ ) બોલવું પડે ને ! એ રીતે 'ટુ-લવ' એમ બોલવું હોય તો ‘બે ને પ્રેમ' કે 'બે ને વહાલ' એવું કંઇક બોલવું પડે ને ‘લવગેઇમ'નું ગુજરાતી ? પ્રેમની રમત' કે ‘પ્રેમ- રમત ? કેવું વિચિત્ર લાગે ?
અંગ્રેજીમાં પશ્ચિમી ભાષાઓમાં, મીઠું મોટે ભાગે ઊભા લંબગોળ આલહમાં લખાતું હોય છે એટલે આકારની દૃષ્ટિએ પણ એ ઈંડાને ઠીકઠીક મળતું આવે છે ; એટલે મીંડા' માટે આમ ઈંડાનું નામ વપરાય એ સમજી શકાય એવું છે.
પણ રમતગમતમાં 'શૂન્ય' માટે વપરાતા એ લવ' શબ્દને મૂળ તો ફ્રેન્ચ ભાષા જોડે સંબંધ છે. જો કે માનિસિક અભિગમ તો 'શૂન્ય' ના આકારને મળતા આવતા 'ઇંડા' પ્રત્યેનો જ છે.
આનંદઘનજીનાં સ્તવનો-ભક્તિ સંગીત અને પ્રવચનનો કાર્યક્રમ
સંઘના ઉપક્રમે આનંદઘનજીનાં સ્તવનોનો ભક્તિ સંગીત અને
પ્રવચનનો કાર્યક્ર્મ નીચે પ્રમાણે યોજવામાં આવ્યો છે.
ભક્તિ સંગીત : શ્રીમતી પૂર્ણિમાબહેન સેવંતીલાલ શેઠ પ્રવચન : ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહ
દિવસ : બુધ, ગુરુ, શુક તા. ૧૧,૧૨,૧૩, માર્ચ, ૧૯૯૨
સમય : બપોરના ૩-૩૦ થી ૪-૩૦ સ્થળ : પરમાનંદ કાપડિયા સભાગૃહ
૩૮૫, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ માર્ગ, મુંબઈ - ૪૦૦ ૦૦૪,
પ્રત્યેક દિવસે પસંદ કરેલાં બે ત્રણ સ્તવનનું ભક્તિ સંગીત સહિત ગાન થશે અને તેનું રહસ્ય સમજાવવામાં આવશે. શ્રોતાઓને સ્તવનની નકલ સભામાં આપવામાં આવશે.
સર્વેને પધારવા વિનંતી છે. રમાબહેન વોરા
સંયોજક
નિરુબહેન એસ. શાહ પ્રવીણચંદ્ર કે. શાહ મંત્રીઓ
