________________
૧૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૯-૯૨
જેવી રીતે ગુરુના ચરણનો અંગૂઠો સ્પર્યો અને નારાયણસ્વામીને વાત નથી, સંસારમાં રહીને પણ એ ભદ્રતા-કલ્યાણને પામે તે હેતુ છે. બ્રહ્માનન્દી અનુભૂતિ થઈ તેવી જ રીતે માડિય ઋષિને સૃષ્ટિના સંસાર સુસરસો રહે અને મને મારી પાસ.” એ પ્રમાણે મનને તર્જનીની પ્રલયકાળ ઈશ્વરીય સાક્ષાત્કાર થયો, વડપત્ર પર પોઢેલાં, અંગૂઠો જેમ સંસારમાંથી પરમાત્મા પ્રતિ-અંગૂઠા પ્રતિ થોડું થોડું વાળતા જઇએ ચૂસતા બાલકૃષ્ણનો અને સુપ્રસિદ્ધ ભાવવાહી સ્તોત્ર એમના મુખમાંથી તો ક્યારેક ને ક્યારેક તો, જીવ ત્રિગુણાતીત બનીને શિવને પામશે એ સરી પડ્યું.
શિવમુદ્રા સૂચવે છે. करारवविन्देन पदारविन्दं मुखारविन्दे विनिवेशयन्तम् ।।
જીવ-શિવનો યોગ પરમ કલ્યાણકારી છે, સત્ય અને શિવ वटस्य पत्रस्य पुटे शयानं बालं मुकुन्दं मनसा स्मरामि ।। સમન્વિત “સુંદર' છે. તેથી કરીને કોઈ પણ વસ્તુ અતિ સુંદર છે એ
[અર્થાતુ કરકમળથી પદકમળને મુખકમળમાં મૂકતા, વડના આનંદના ઉદ્રકમાં દર્શાવવા સારું ભદ્રામુદ્રાનો પ્રયોગ આજે પણ પાંદડા પર પોઢેલા બાલમુકુન્દનું હું મનમાં સ્મરણ કરું છું...
વ્યવહારમાં કરીએ છીએ. ઉદાહરણતઃ કલકત્તાના રસગુલ્લાં કેવાં ? બાલમુકુન્દ કહો એટલે પુષ્ટિમાર્ગીય વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના “નન્ટા”ભદ્રામુદ્રામાં આપણે બતાવીશું-“અતિસુંદર.' કંઈ પણ બોલ્યા વિના, બાલકૃષ્ણની ઝાંખી સહજ થાય. સામાન્ય રીતે ભગવાનને તિલક કેવળ મુદ્રાના માધ્યમથી પણ મનુષ્ય ઘણું ઘણું વ્યક્ત કરી શકે છે. અનામિકાથી કરે પણ અપવાદ રૂપે પુષ્ટિમાર્ગમાં ભગવાનને તિલક વાણી અનેલેખિનીની જ્યાં મર્યાદા નડે છે, ત્યાં આંગિક હાવભાવ અંગૂઠાથી કરે છે. આની પાછળ કારણ શું? પરમાત્મા અવિકારી અને કે ક્રિયા મૌન દ્વારા ઘણું ઘણું કહી જાય છે. અંગૂઠાની રેખા પણ અવિકારી. જપ-તપ કરો તો હાથની રેખાઓ નથી વાણીમાં એ ક્ષમતા કે નથી લેખિનીમાં એ શક્તિ કે કવચિત બદલાય પણ અંગૂઠાની રેખા ક્યારેય બદલાય નહીં અને “સુંદરમ્'નું સંકલન કરી શકે. નથી મનમાં એ સામર્થ્ય કે સત્યમ્ શિવમ્ પરમાત્મા છે કેવા? ફૂટસ્થમવૐ ધૃવત્ ા તેથી કરીને-કેવો મૂર્વ કેવું સુંદરમનું આકલન કરી શકે. કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શાહનું ગીત યાદ આવે નેતં કે પછી “સૌંદર્ય પામતાં પહેલાં સૌંદર્ય બનવું પડે.’ એ ન્યાયે છે. અવિકારી પરમાત્માને તિલક કરવા અવિકારી અંગૂઠાનો ઉપયોગ કરે. સુંદર બહુરિ કુટિલ તવ છલના !
અંગૂઠાથી તિલક કરવાનું બીજું એક કારણ પણ છે, અધ્યાત્મમાં પલ રૂપ એક અવર પલ દૂજો આપણી કહેવતો જ ઘણું ઘણું કહી જતી હોય છે. આપણામાં કહેવત મન કંઈ પામત કલના! છે , “અંગૂઠો બતાવવો' એટલે કે છટકી જવું. નાનાં બાળકો આનંદ અને સુંદરતા ! સચ્ચિદાનંદની સત્તા (સ + તા. વાતવાતમાં 3યો બતાવે છે, છટકી જાય છે. બાલકૃષ્ણની જેમ યશોદા અસ્તિત્વ) ! જે વાણીથી વ્યક્ત થઈ શકતાં નથી અને લેખિનીથી માડીના હાથમાંથી. પરમાત્મા પણ આવો જ છે, પકયો પકડાય નહીં, અભિવ્યક્ત થતાં નથી તે આંગિક ક્રિયા દ્વારા, અંગૂઠા દ્વારા, ભદ્રા-મુદ્રા દેખો દેખાય નહીં, સાંભળ્યો સંભળાય નહીં, માધવ મધુવનમાં મળ્યો દ્વારા હાડ સુધી ગયેલું છે કે આ જ સુંદર છે ! આ જ ભદ્ર છે ! આ જં મળે નહીં. હાથમાં આવે ત્યાં તો છટકી જાય. છતાં સર્વત્ર સમાય. શિવ છે ! નાનપણમાં એકગીત શાળામાં શીખેલું -આકાશના અસંખ્ય તારાઓને
000 લગતું
ગણ્યા ગણાય નહીં વીણ્યા વીણાય નહીં
શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક સંઘ તો યે મારા આભલામાં માય.
વાર્ષિક સામાન્ય સભા અંગૂઠો હાથમાં છે છતાં આંગળીઓથી દૂર છે. પરમાત્મા સર્વવ્યાપી છે, અણુરેણુમાં, દુનિયાના કણકણમાં વ્યાપ્ત છે,
સંઘની વાર્ષિક સામાન્ય સભા સોમવાર, તા. ૧૯-૧૦મલવત'
છેજેનાં ય ઇશોપનિષદમાં વર્ણવ્યા . 1 ૧૯૯૨ના રોજ સાંજના ૫-૩૦ કલાકે પરમાનંદ કાપડિયા પ્રમાણે દૂર સુદૂર છે અને પરમ સમીપે ય છે. ત૬ દૂર તત્તિ
| સભાગૃહમાં મળશે, જે વખતે નીચે પ્રમાણે કામકાજ હાથ ધરવામાં અંગૂઠાવિનાનો હાથ વરવો લાગે છે, એકલવ્યના અંગૂઠાવિનાના આવશે : હાથ સમાન. પારંગત છતાં અસ્તગત. તેવી જ રીતે અંગુષ્ઠમાત્ર (૧) ગત વર્ષના વાર્ષિક વૃત્તાંત તથા સંઘ તેમ જ શ્રી મણિલાલ પરમાત્મા વિનાનું જગત એટલે એકડા વિનાના મીંડા.
મોકમચંદ શાહ સાર્વજનિક વાચનાલય અને પુસ્તકાલય શિલ્પશાસ્ત્રમાં, મૂર્તિકલામાં પરમેશ્વરની ભિન્નભિન્ન હસ્તમુદ્રાઓ ઓડિટ થયેલા હિસાબો મંજૂર કરવા. છે. તેમાંની એક તે ભદ્રામદ્રા અથવા તો જેને શિવમુદ્રા કહે છે તે. 'T (૨) નવા વર્ષના અંદાજપત્રો મંજૂર કરવા. આધુનિક પરિભાષામાં કહું તો કોઈ પણ વસ્તુ ‘topclass' છે, એ 1 (૩) પદાધિકારીઓ તેમ જ કાર્યવાહક સમિતિના ૧૫ સભ્યોની બતાવવા દર્શાવાતી મુદ્રા તે ભદ્રામુદ્રા.
ચૂંટણી ભદ્ર કિંવા શિવ એટલે કલ્યાણકારી. ભદ્રામુદ્રામાં કનિષ્ઠિકા ,
(૪) સંઘ તેમ જ વાચનાલય-પુસ્તકાલયના ઓડિટર્સની નિમણુક અનામિકા અને મધ્યમાં ત્રણે સીધી રેખામાં ઊભી હોય. તર્જની
કરવા. અર્ધગોલાકૃતિમાં વળેલી હોય. વળેલી તર્જનીનું ટેરવું અંગૂઠાના ઉપર જણાવેલી વાર્ષિક સામાન્ય સભાના અનુસંધાનમાં અગ્રભાગ સાથે જોડાયેલું હોય.
| જણાવવાનું કે સંઘનો વૃત્તાંત તથા સંઘ તેમ જ વાચનાલય અને કનિષ્ઠિકા એટલે કે ટચલી આંગળી સત્ત્વગુણનું પ્રતીક છે. અનામિકા રજોગુણનું અને મધ્યમાં તમોગુણનું પ્રતીક છે. ટચલી કરતાં
પુસ્તકાલયના ઓડિટ થયેલાં હિસાબો સંઘના કાર્યાલયમાં રાખવામાં વચલી મોટી ! ટચલી આંગળી એકદમ નાની કારણ સામાન્યતઃ
આવ્યા છે. તા. ૧૨-૧૦-'૯૨થી તા.૧૭-૧૦-'૯૨ સુધીના
દિવસોમાં બપોરના ૧ થી ૫ સુધીમાં કોઇપણ સભ્ય તેનું નિરીક્ષણ સત્ત્વગુણ માણસમાં ખૂબ અલ્પ પ્રમાણમાં હોય, રજોગુણ એનાથી અઘિક અને તમોગુણ સૌથી અધિક.
.
કરી શકશે. કોઇને પ્રશ્ન પૂછવાની ઇચ્છા હોય તો બે દિવસ અગાઉ તર્જની એટલે જીવાત્મા અને અંગૂઠો એટલે પરમાત્મા. તર્જની લેખિત મોકલી આપવા વિનંતી. અર્થાતુ જીવાત્મા ઉપર્યુક્ત ત્રણ ગુણોમાં લપટાયેલો છે, ત્રિગુણાત્મિકા વાર્ષિક સામાન્ય સભાનાં સર્વ સભ્યોને ઉપસ્થિત રહેવા વિનંતી ! પ્રકૃતિ સાથે સંકળાયેલો છે. એને થોડી વાર પણ દૂર રાખીએ, તર્જનીને બાકીની ત્રણ આંગળીઓથી હેજપણ અળગી રાખીએ તો આંગળીમાં
નિરુબહેન એસ. શાહ કળતર થશે. તર્જનીને અર્થાતુ જીવાત્માને સંસારમાં આસક્તિ છે અને
પ્રવીણચંદ્ર કે. શાહ રહેશે. ભલેને રહે, જીવને સંસારમાંથી જડમૂળથી ઉખેડવાની અહીં | | .
માનદ્ મંત્રીઓ
E માલિક : શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘ મદ્રક, પ્રકાશક : શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ, સ્થળ : ૩૮૫, સરદાર વી.પી. રોડ, મુંબઈ-૪૦૦૦૦૪. | ફોન ૩૫૦૨૯,મુદ્રણસ્થાન: રિલાયન્સ ઓફસેટ પ્રિન્ટર્સ, ૨૯, ખાંડિયા સ્ટ્રીટ, મુંબઈ-૪૦૦૦0૮. ફોટોટાઇપસેટિંગ મુદ્રો કન, મુંબઈ-૪૦૦ ૦૯૨. |
