________________
ગંગા પ્રમુખ નદીઓનું વર્ણન
દુત્તા [રિ નહી ]–મહાહિમવંતપર્વત ઉપરના મહાપદ્મદ્રહમાંથી ઉત્તર તોરણે ૨૫ પેજન પહોળા પ્રવાહથી નિકળી, ૧૬૦૫ જન ૫ કળા સુધી પર્વત ઉપર ઉત્તર સન્મુખ વહી, પર્વતના પર્યન્ત આવી બે જન લાંબી અને ૧ જન જાડી જિહિકામાં થઈને બસો એજનથી કંઈક અધિક લાંબા ધંધથી હરિપ્રપાતકુંડમાં પડી, ત્યાંથી પુનઃ ઉત્તર તોરણે બહાર નિકળી ૨૮૦૦૦ નદીઓ સહિત અંધાપાતી વૃત્તબૈતાઢય પાસે આવી ગંધાપાતીથી ૧ પેજન દૂર રહી બીજી ૨૮૦૦૦ નીઓને માર્ગમાં મેળવતી અને પશ્ચિમ હરિવર્ષ ક્ષેત્રના બે વિભાગ કરતી સર્વ મળી પ૬૦૦૦ નદીઓ સહિત પશ્ચિમસમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે, આ નદી કુંડના દ્વાર સુધી ૨૫
જન પહોળી અને જે જન ઉંડી છે ત્યારબાદ વિસ્તારમાં અને ઉંડાઈમાં અનુક્રમે વધતાં વધતાં સમુદ્રના સંગમસ્થાને ૨૫૦ એજન પહોળી અને ૫ યોજન ઉંડી થઈ છે.
રિઢિા ન–નિષેધપર્વત ઉપરના તિગિંછીદ્રહમાંથી દક્ષિણ તરણે ૨૫ જન પહોળા પ્રવાહથી નીકળી, . ૭૪૨૧-ક. ૧ સુધી પર્વત ઉપર જ દક્ષિણ મુખે વહી, પર્વતના કિનારે આવી બે પેજન દીર્ઘ અને ૧ જન જાડી પિતાની જિવિહકામાં થઈ કંઈક અધિક ૪૦૦ જન જેટલા લાંબા ધંધથી હરિસલિલા કુંડમાં પડી, ત્યાંથી પણ દક્ષિણ તરણે બહાર નિકળી, ગંધાપાતી વૃત્તબૈતાઢય સુધીમાં ૨૮૦૦૦ નદીઓ સહિત થઈ પર્વતથી ૧ જા દૂર રહી પુનઃ માર્ગમાં બીજી ૨૮૦૦૦ નદીઓને પિતાની અંદર ભેળવતી પૂર્વ હરિવર્ષ ક્ષેત્રના બે વિભાગ કરતી સર્વ મળી પ૬૦૦૦ નદીઓ સહિત જગતી નીચે થઈને પુર્વસમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે. એને વિસ્તાર તથા ઉંડાઈ સર્વ હરિનદીવતુ જાણવું.
નાસ્તા નથી–રૂકમી પર્વત ઉપરના મહાપુંડરીકદ્રહમાંથી દક્ષિણ તરણે ૨૫ જનના પ્રવાહે નિકળી ઈત્યાદિ સર્વસ્વરૂપ હરિકાન્તા નદી સરખું કહેવું. વિશેષ એ છે કે આ નદી રમ્યકક્ષેત્રમાં વહે છે, અને માલ્યવંત વૃત્તબૈતાઢયથી ૧ જન દૂર રહે છે, તથા પૂર્વ સમુદ્રમાં મળે છે. પરિવાર પ૬૦૦૦ નદીને જ છે.
નાક્રાન્તાનથી–સર્વસ્વરૂપ હરિસલિલાનદી સરખું જાણવું, પરંતુ વિશેષ એ કે નીલવંતપર્વત ઉપરના કેશરિદ્રહમાંથી ઉતર તેણે નીકળે છે અને માલ્યવંતથી ૧ જન દૂર રહી પશ્ચિમ સુદ્રમાં મળે છે. પરિવાર પ૬૦૦૦ નદીને જ છે.
રીતે મહાનવી–નિષધપર્વત ઉપરના તિબિંછી દ્રહમાંથી ઉત્તર તોરણે થઈ ૫૦ જન પહેળા પ્રવાહથી નિકળી . ૭૪૨૧-ક. ૧ સુધી પર્વત ઉપર સીધી ઉત્તર સન્મુખ વહી, ૪ જન દીર્ઘ અને ૧ જન જાડી પિતાની જિવિહકામાં થઈને કંઈક અધિક ૪૦૦ એજન લાંબા ધોધથી નીચેના સતેદાપ્રપાત નામના કુંડમાં પડી, ત્યાંથી પુનઃ ઉત્તર તરણે બહાર નિકળી દેવકુરુક્ષેત્રના તથા મધ્યવર્તી પાંચ દ્રોના બે ૧૨.
