________________
૩૮
શ્રી લઘુક્ષેત્રસમાસ વિસ્તરાર્થ સહિત એ રીતે મેરૂ પર્વતના સંબંધમાં જે સમાનતા અને વિષમતા જબૂદ્વીપની અપેક્ષાએ છે તે અહિં દર્શાવી. બીજી સમાનતા આદિ સ્વતઃ જાણવી, પારલા
અવતરણ:-હવે જંબુદ્વિીપના પદાર્થોથી બમણાપ્રમાણવાળા કયા ક્યા પદાર્થો ધાતકીખંડમાં છે તે આ ગાથામાં દર્શાવાય છે.
णइकुंडदीववणमुह-दहदीहरसेलकमलवित्थारं । णइउंडत्तं च तहा, दहदीहत्तं च इह दुगुणं ॥६॥२३०॥
શબ્દાર્થ – નફરું લીવ-નદી કુંડ અને દ્વીપ
જરૂ૩૯ત્ત-નદીઓની ઊંડાઈ વમુદ્-વનમુખ
તહેં-તથા હૃ-દ્રહો
ટ્વીન્દ્ર -દ્રહની લંબાઈ રીહરિ દીર્ઘ પર્વત
ફુદું-આ ધાતકીખંડમાં મવિરથાર --કમળનો વિસ્તાર
ટુપુળ-દ્વિગુણ, બમણું Tધાર્થ –[ વિરથા એ પદ દરેક સાથે જોડવાથી ] નદીઓના વિસ્તાર, કુંડના વિસ્તાર, દ્વીપના વિસ્તાર, વન મુખના વિસ્તાર, દ્રહોના વિસ્તાર દીર્ધ પર્વતના વિસ્તાર અને કમળાના વિસ્તાર, તથા નદીઓની ઊંડાઈ, અને દ્રહની લંબાઈ તે અહિં ધાતકીખંડમાં એ સર્વ જંબુદ્વીપથી બમણું બમણું જાણવું છે ૬ મે ૨૩૦ |
વિરતાર્થ – જંબદ્રીપની ગંગા સિંધુ આદિ જે ૯૦ મોટી નદીઓ છે, તેમાં વિસ્તાર આદિની અપેક્ષાએ ૬૮–૧૬-૪-૨ એ ચાર વિભાગ પડે છે. ત્યાં ત્રીસ વિજયની (સમાન વિસ્તારાદિવાળી) બે બે નદી ગણવાથી ૬૮, હિમવંત હરણ્યવંતની ૪, અને ૧૨ અન્તનંદી મહાવિદેહની ગણવાથી ૧૬, હરિવર્ષ રમ્યની ૪ અને મહાવિદેહની સીતા સતેદા એ ૨, એ રીતે ૯૦ નદીઓ જંબૂદીપમાં છે, તેવી જ ૯૦ નદીઓ પૂર્વ ધાતકી ખંડમાં બમણા વિસ્તારવાળી અને પશ્ચિમ ધાતકી ખંડમાં પણ એવી જ ૯૦ નદીઓ જંબૂદ્વીપથી બમણું વિસ્તારવાળી છે, તથા અહિં નદીઓને વિસ્તાર કહેવા માત્રથી પણ ઉપલક્ષણથી નદીઓને અનુસરતે નદીઓની છે જિહિકાનો વિસ્તાર, આહિકાની જાડાઈ, ઝહિકાની લંબાઈ, એ પણ દ્વિગુણ
દ્વિગુણ જ જાણવું, તેમ જ મધ્યગિરિથી અતર પણ દ્વિગુણ દ્વિગુણ જાણવું. જેથી ૧૩૬-૩૨-૮-૪ એ ચાર સંખ્યાવાળી નદીઓમાં અનુક્રમે મૂળ વિસ્તાર ૧૨-૨૫–૫૦ -૧૦૦ જન, અન્ય વિસ્તાર અનુક્રમે ૧૨૫-૨૫૦-૫૦૦-૧૦૦૦ એજન, હિકા વિસ્તાર ૧૨-૨૫-૫૦-૧૦૦ એજન તથા હિકાની જાડાઈ ૧-૨-૪-૮ ગાઉ,
ઇન્ડિકાની લંબાઈ ૧-૨-૪-૮ ચીજન, તથા મધ્યગિરિ અન્તર વો-૧-૨-૪ એજન, એ પ્રમાણે દ્વિગુણ દ્વિગુણ વિસ્તારાદિ જાણવા | ર્તિ ૮૦ નરીવિસ્તાવુિળત્યમ્ |
