________________
૧૨
ફૂપદષ્ટાંતવિશદીકરણ/ ગાથા: ૩ માવાસ્તવાર્થવ ... વક્ષ્યતીતિ ભાવસ્તવ માટે જ તેનું દ્રવ્યસ્તવનું, આશ્રયણીયપણું છે દ્રવ્યસ્તવ આશ્રય કરવા યોગ્ય છે, અને ભાવાસ્તવ આરૂઢને તેનું= ભાવસ્તવનું, સ્વતઃ જ સિદ્ધપણું છે=વ્યસ્તવના આલંબન વગર જ સિદ્ધપણું છે, અને આ જ અર્થને પૂજ્ય હરિભદ્રસૂરિ મહારાજા પંચાશક ગ્રંથના અન્ય પ્રકરણમાં સ્વયં જ કહેવાના છે.
વસ્થતીતિ અહીં “ત્તિ’ શબ્દ કથનની સમાપ્તિસૂચક છે.
TUM ....... અવમાન પંચાશક-૪/૧૦ મૂળ ગાથામાં જે કહ્યું કે, આરંભવાળાને શુભભાવનું હેતુપણું હોવાથી સ્નાનાદિ પણ નક્કી ગુણ માટે થાય છે, ત્યાં “ગુ’ ગુણ માટે= પુણ્યબંધ લક્ષણ ઉપકાર માટે થાય છે એમ સમજવું, અને “નિયન' નો અર્થ ‘લવરમાવેન'= નક્કીઅવશ્ય ગુણ માટે થાય છે તેમ કરવો.
સથ ...... નાના , અહીં પૂર્વપક્ષી કહે કે આરંભીને=આરંભવાળાને, સ્વરૂપથી જ સદોષ પણ સ્નાનાદિ કેવી રીતે ગુણ માટે થાય? અર્થાત્ ન થાય. એથી કરીને કહે છે -
જિનપૂજા માટે સ્નાનાદિનું શુભભાવના હેતુપણાથી=પ્રશસ્ત ભાવના કારણપણાથી, આરંભીને ગુણ માટે થાય છે એમ અવય સમજવો. “સુદમાવ૮૩ો’ રિ ‘શુભભાવના હેતુથી કહ્યું ત્યાં નિર્દેશનું લુપ્ત ભાવપ્રત્યયપણું હોવાને કારણે હેતુનો અર્થ હેતુપણું કરવો.
મૂળ પંચાશકની ૪/૧૦ ગાથામાં “સુદમાવડો એ નિર્દેશ વચન છે; કેમ કે સ્નાનાદિને ઉદ્દેશીને “શુભભાવનો હેતુ’ એ પ્રમાણે નિર્દેશ કરેલ છે. અને તે નિર્દેશ વચનમાં ભાવઅર્થક “aપ્રત્યયનો લોપ થયેલો છે, તેથી તેનો અર્થ કરતી વખતે “શુભભાવનો હેતુ હોવાથી એના સ્થાને “શુભભાવનું હેતુપણું હોવાથી એમ અર્થ કરવો.
સ્નાનાદિ શુભભાવનો હેતુ છે, એ જ વાતને અનુભવથી દઢ કરે છે –
અનુમત્તિ ... ગુખમાવતિ અને કેટલાક સ્નાનપૂર્વક જિનાર્ચનને કરતા (સ્નાનાદિમાં) શુભભાવને અનુભવે છે, જેથી કરીને સ્નાનાદિ શુભભાવનો) હેતુ છે.
અહીં સ્નાનાદિપૂર્વક જિનપૂજામાં શુભભાવનો અનુભવ કરે છે, એમ કહેવું નથી, પરંતુ જિનપૂજા માટે જે સ્નાનાદિ કરે છે તેમાં પણ શુભભાવનો અનુભવ કરે છે. પૂજા કરનાર જીવને “હું ભગવાનની પૂજા કરું છું” માટે ભગવાનની પૂજાના અંગભૂત એવા સ્નાનાદિને ભગવાનની આજ્ઞાનુસાર કરું, એ પ્રકારના શુભભાવપૂર્વક સ્નાન કરે છે, ત્યારે સ્નાનની ક્રિયામાં પણ તેને શુભભાવનો અનુભવ થાય છે.
ઉg: ... જ્ઞાતિવ્યમ્ | પંચાશકની મૂળગાથા-૪/૧૦ માં “ઉત્ન' શબ્દ છે તે વાક્યાલંકારમાં જાણવો.
