________________
૨૫
રૂપદૃષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૪
આશય એ છે કે, શાસ્ત્રવચનથી મલિનારંભીને પૂજા કરવાની વિધિ છે, એ સ્પષ્ટ થાય તો એમાં કર્મબંધ છે એમ કહેવામાં આવે તો તે અપેક્ષાએ એ અકર્તવ્ય=નિષેધયોગ્ય છે, એમ પણ સિદ્ધ થાય; કેમ કે, જે જે કર્મબંધનું કારણ છે, તેના નિષેધનો અવકાશ છે, માટે પૂજામાં કર્મબંધ છે તેમ કહીએ તો તેના નિષેધનો અવકાશ થાય, અને જેનો નિષેધ કરેલો હોય તે ક૨વાની વિધિ હોઈ શકે નહિ. આથી વિધિશુદ્ધ પૂજામાં કર્મબંધ નથી, અને આથી જ અવિધિથી પૂજા થતી હોય, છતાં ભક્તિનું પ્રાબલ્ય હોય તે પૂજામાં ઘણી નિર્જરા થાય છે, તો પણ ત્યાં અલ્પ કર્મબંધ છે, એમ શાસ્ત્રમાં કહેલ છે. અને તે અલ્પ કર્મબંધના વચનથી તે પૂજામાં વર્તતી અવિધિનો જ નિષેધ પ્રાપ્ત થાય છે. માટે જો વિધિશુદ્ધ પૂજા હોય અને તેમાં પણ અલ્પ કર્મબંધ છે, તેમ સ્વીકારીએ, તો વિધિશુદ્ધ પૂજામાં થતા પુષ્પાદિની હિંસાના નિષેધનો અવકાશ આવે અર્થાત્ ભગવાનની પૂજામાં પુષ્પાદિ ન વા૫૨વાં જોઈએ, એમ માનવાનો અવકાશ આવે. પરંતુ વિધિશુદ્ધ પૂજામાં કર્મબંધનો અવકાશ નથી તેથી પુષ્પાદિનો નિષેધ આવે નહિ.
કહેવાનો ભાવ એ છે કે, શાસ્ત્રકારોએ મલિનારંભીને પુષ્પાદિથી પૂજા કરવાનું કહેલ છે, તેથી પુષ્પાદિથી પૂજા કરવાની વિધિ છે, તે વાત સ્પષ્ટ થાય છે. હવે જો ભગવાનની પૂજામાં પુષ્પાદિને કિલામણા થવાથી કર્મબંધ થાય છે, આમ છતાં ભગવાનની ભક્તિના અધ્યવસાયથી ઘણી નિર્જરા થાય છે, એમ કહીએ તો ભક્તિના અધ્યવસાયની અપેક્ષાએ પૂજાની વિધિ છે, અને પુષ્પાદિ જીવોને કિલામણા થાય છે એ અપેક્ષાએ નિષેધ છે. અને તેવો નિષેધ સ્વીકારીએ તો પુષ્પાદિથી ભગવાનની પૂજા ક૨વી જોઈએ તેવી વિધિ સ્વીકારી શકાય નહિ. છતાં મલિનારંભી ગૃહસ્થને પુષ્પાદિથી પૂજા કરવાની વિધિ સ્પષ્ટ થતી હોય તો ત્યાં પુષ્પાદિના જીવોને કિલામણા થવાના કારણે પૂજા કરનારને કર્મબંધ થાય છે, એમ કહી શકાય નહિ. અને આથી જ ભક્તિના પ્રકર્ષવાળી પણ પૂજા અવિધિવાળી હોય તો ત્યાં કર્મબંધ થાય છે, એમ જે શાસ્ત્રકારો કહે છે, તે વચનથી એ ફલિત થાય છે કે, ભક્તિના અંશથી અવિધિવાળી પૂજા કર્તવ્ય હોવા છતાં અવિધિ અંશથી નિષેધ્ય છે. તેથી વિધિશુદ્ધ પૂજામાં પુષ્પાદિની હિંસાનો દોષ નથી. અને અવિધિવાળી પૂજા હોય તો દોષ છે તેથી અવિધિદોષ ટાળવો જોઇએ, અને વિધિમાં યત્ન કરવો જોઇએ, એમ ફલિત થાય છે.
ઉત્થાન :
પૂર્વના કથનથી એ સ્થાપન થયું કે, વિધિશુદ્ધ પૂજામાં લેશ પણ હિંસા નથી, તેથી કોઈ જીવ વિધિમાં યત્નવાળો હોય અને ભગવાનની ભક્તિમાં એકતાન હોય તો
