________________
૧૧૪.
ફૂપદષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથાઃ ૧૨ અતિવૃત્તિબાદરાદિ ભાવને પ્રાપ્ત કરે છે, ત્યારે તેના બંધના સંજવલન ચતુષ્કતા બંધના, વિચ્છેદના સમયે ત્રીજો ભાંગોત્રસાદિસાંત ભાંગો પ્રાપ્ત થાય છે.
નિદ્રાવતા .... તવા તૃતીયા - નિદ્રા, પ્રચલા, તેજસ, કાર્મણ, વર્ણચતુષ્ક. અગુરુલઘુ, ઉપઘાત, નિર્માણ, ભય, જુગુપ્સારૂપ ૧૩ પ્રકૃતિઓનો અનાદિકાળથી અનાદિબંધ કરીને જ્યારે અપૂર્વકરણાદ્ધામાંઅપૂર્વકરણ ગુણસ્થાનકમાં, યથાસ્થાને યોગ્ય સ્થાને, બંધનો ઉપરમ=બંધનો અભાવ, કરે છે, ત્યારે બીજો ભાંગો=અનાદિ સાંત ભાંગો, પ્રાપ્ત થાય છે, અને જ્યારે વળી ત્યાંથી અપૂર્વકરણ ગુણસ્થાનકથી, પડેલાને ફરી બંધ વડે સાદિપણાને પામેલો બંધ કાલાંતરે અપૂર્વકરણ આરૂઢ થયેલા વિવર્તન પામે છે, ત્યારે ત્રીજો ભાંગો સાદિસાંત ભાંગો, પ્રાપ્ત થાય છે. અર્થાત્ અપૂર્વકરણ ગુણસ્થાનકથી પડેલો જીવ ફરી આ તેર પ્રકૃતિઓને બાંધે છે, ત્યારે આ તેર પ્રકૃતિઓ સાદિપણાને પામે છે અને કાલાંતરમાં ફરી જીવ અપૂર્વકરણ ગુણસ્થાનકે આરૂઢ થાય છે, ત્યારે આ તેર પ્રકૃતિઓનો બંધ તિવર્તન પામે છે, ત્યારે સાદિસાંત ભાંગો પ્રાપ્ત થાય છે.
રંતુ પ્રત્યાર્થીનાવરણાનાં ... તૃતીયા ! - ચાર પ્રત્યાખ્યાતાવરણનો બંધ દેશવિરતિ ગુણસ્થાનક સુધી અનાદિ છે, ત્યાર પછી પ્રમતાદિ ગુણસ્થાનકમાં બંધ અટકવાથી સાંત થાય છે. તેથી પ્રત્યાખ્યાતવરણ ક્રોધ-માન-માયા-લોભનો અનાદિસાંત બીજો ભાંગો પ્રાપ્ત થાય છે. (અ) પ્રતિપતિત બંધની અપેક્ષાએ= જ્યારે જીવ પ્રમાદિ ગુણસ્થાનકથી પડે છે ત્યારે, એતો બંધ ન હોય અને પછી નીચે આવી બંધનો પ્રારંભ કરી પાછો છઠ્ઠા વગેરે ગુણસ્થાનકે જઈ બંધવિચ્છેદ કરે ત્યારે, ત્રીજો સાદિસાંત ભાંગો ચાર પ્રત્યાખ્યાતાવરણમાં પ્રાપ્ત થાય છે.
પ્રમત્તાવી - અહીં ‘રિ પદથી અપ્રમત્ત ગુણસ્થાનકનું ગ્રહણ કરેલ છે. કેટલાક જીવો સાતમા ગુણસ્થાનકમાં પણ જઈને પાછા નીચે આવે છે, માટે તેનું ગ્રહણ કરેલ છે.
પ્રત્યાક્યાનાવરપાનાં ...... તૃતીયા - વળી અપ્રત્યાખ્યાતાવરણ ચાર કષાયોનો અવિરતસમ્યગ્દષ્ટિ સુધી અનાદિ બંધ કરીને દેશવિરતિ આદિ ગુણસ્થાનકમાં અબંધપણાના સમયે=બંધવિચ્છેદ કરે ત્યારે, બીજો અનાદિસાંત ભાંગો પ્રાપ્ત થાય છે.
(અ) પ્રતિપાતની અપેક્ષાએ=દેશવિરતિ આદિ ગુણસ્થાનકને પામીને ફરી તેઓ પડે છે, ત્યારે બંધનો પ્રારંભ કરી પુનઃ ઉપર જઈ બંધવિચ્છેદ કરે એટલે ત્રીજો સાદિસાંત ભાંગો ચાર અપ્રત્યાખ્યાતાવરણમાં પ્રાપ્ત થાય છે.
