________________
કૂપદૃષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૧૨
.
બતાવ્યા તેમાં, ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિઓમાં ત્રણ ભાંગાઓ પ્રાપ્ત થાય છે - (૧) અનાદિઅનંત બંધ, (૨) અનાદિસાંત બંધ અને (૩) સાદિ સાંત બંધ.
ત્યાં=આ ત્રણ ભાંગા કહ્યા ત્યાં, બધી પણ તેઓનો=ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિઓનો, પ્રથમ ભાંગો અભવ્ય આશ્રિત છે; કેમ કે, તેના બંધનું=અભવ્યતા બંધનું, અનાદિઅનંતપણું છે.
♦ ‘રૂતિ’ શબ્દ પ્રથમ ભાંગાની સમાપ્તિસૂચક છે.
અભવ્ય જીવો પ્રથમ ગુણસ્થાનથી ઉપર જતા નથી અને પહેલા ગુણસ્થાનકે બધી ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિઓ સતત બંધાય છે. તેથી ૪૭ ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિઓનો અભવ્યને અનાદિઅનંત બંધ પ્રાપ્ત થાય છે.
૧૧૩
‘द्वितीयभङ्गकस्तु તવા ।' વળી જ્ઞાનાવરણપંચક, દર્શનાવરણ ચતુષ્ક, અંતરાયપંચકરૂપ ૧૪ પ્રકૃતિઓનો અનાદિકાળથી સંતાનભાવ હોતે છતે=અનાદિકાળથી પ્રવાહ હોતે છતે, પ્રવૃત્ત બંધનો સૂક્ષ્મસંપરાયના ચરમસમયે જ્યારે વ્યવચ્છેદ થાય છે, ત્યારે બીજો ભાંગો=અનાદિ સાંત ભાંગો છે.
.....
00000
'आसामेव • તૃતીયઃ ।' આ જચૌદ પ્રકૃતિઓનો ઉપશાંત મોહ ગુણસ્થાનકમાં જ્યારે અબંધકપણું પામીને આયુષ્યના ક્ષય વડે કે અદ્ધાક્ષય વડે=ગુણસ્થાનકની કાળ મર્યાદાના ક્ષયથી, પડેલો છતો જીવ પુનબંધ વડે સાદિબંધ કરીને ફરી પણ સૂક્ષ્મસંપરાયના ચરમસમયે જ્યારે બંધવિચ્છેદ થાય છે, ત્યારે ત્રીજો ભાંગો= સાદિસાંત ભાંગો પ્રાપ્ત થાય છે.
જ્ઞાનાવરણ પાંચ, દર્શનાવરણ ચાર અને અંતરાય પાંચ આ જ ચૌદ પ્રકૃતિઓનો ઉપશાંતમોહગુણસ્થાનકે અબંધ થઈને પછી આયુક્ષયથી કે ઉપશાંતમોહ ગુણસ્થાનકનો કાળ પૂર્ણ થવાથી જ્યારે જીવ નીચલા ગુણસ્થાનકે આવે અને આ પ્રકૃતિઓનો ફરી બંધ શરૂ કરે ત્યારે તેનો સાદિ બંધ થાય. વળી ફરી જ્યારે ક્ષપકશ્રેણિ માંડીને કે ઉપશમશ્રેણિ માંડીને સૂક્ષ્મસંપરાય ગુણસ્થાનકના ચરમસમયે એ બંધનો વિચ્છેદ થાય ત્યારે આ સાદિસાંત ત્રીજો ભાંગો હોય છે.
.....
संज्वलनकषायचतुष्कस्य . તૃતીયઃ ।- વળી ચાર સંજ્વલન કષાયનો હંમેશાં જપ્રવૃત્ત બંધભાવતો, જ્યારે અતિવૃત્તિબાદરાદિ ગુણસ્થાનકે બંધવિચ્છેદ થાય છે, ત્યારે બીજો અનાદિ સાંતભાંગો પ્રાપ્ત થાય છે; અને (ઉપશમ શ્રેણિમાં ચડેલો જીવ) જ્યારે ત્યાંથી પડે છે ત્યારે ફરી બંધ વડે સંજ્વલના બંધતી સાદિ કરીને કાલાંતરે
