________________
૧૦૩
કુપદષ્ણતવિશદીકરણ/ ગાથા : ૧૩ ભાવાર્થ :
ષોડશકમાં પ્રણિધાનાદિ પાંચ આશયોનું સ્વરૂપ બતાવ્યું, અને શ્લોક-૭માં કહ્યું કે, આ પાંચ આશયભેદો જાણવા, અને આ પાંચે આશયો તે ભાવ છે, અને આ ભાવ વગરની ક્રિયા તે તુચ્છ દ્રવ્યક્રિયા છે.
આનાથી એ નક્કી થાય છે કે, જે પૂજાદિ ક્રિયામાં પ્રણિધાનાદિ પાંચ આશયોમાંથી કોઈ આશય હોય નહિ, તો તે દ્રવ્યક્રિયા તુચ્છ બને છે, માટે તે અપ્રધાન દ્રવ્યસ્તવ બને. તેથી પૂર્વમાં સ્થાપન કર્યું કે, પ્રણિધાનાદિના વિરહને કારણે પૂજાદિ દ્રવ્યસ્તવ નથી, પરંતુ પુષ્પાદિ દ્રવ્યથી થાય છે, માટે પણ તે દ્રવ્યસ્તવ છે.
પાંચ આશયોનું વિશેષ વિવેચન ષોડશક પ્રકરણ-યોગવિંશિકા વગેરે ગ્રંથોમાંથી જાણવું-જોવું. ઉત્થાન :
પૂર્વમાં સ્થાપન કર્યું કે, પ્રણિધાનાદિના વિરહને કારણે જ પૂજાદિ દ્રવ્યસ્તવરૂપ નથી, પરંતુ પુષ્પાદિ દ્રવ્યથી થાય છે, માટે પણ દ્રવ્યસ્તવરૂપ છે. અને તેમ ન સ્વીકારીએ તો પુષ્પાદિથી થતી સર્વ પૂજા અપ્રધાન દ્રવ્યસ્તવ માનવાનો પ્રસંગ આવે. ત્યાં પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, પુષ્પાદિથી થતી સર્વ પૂજાને અપ્રધાન દ્રવ્યસ્તવ સ્વીકારીએ તો શું વાંધો છે? તેથી કહે છે - ટીકા :
न च सर्वापि जिनपूजाऽप्राधान्येनैव द्रव्यरूपा, अपूर्वत्वप्रतिसन्धानविस्मयभवभयादिवृद्धिभावाऽभावाभ्यां द्रव्यभावेतरविशेषस्य तत्र तत्र प्रतिपादनात् । ટીકાર્ય :
ના સપિ તિરાવનાત્ અને સર્વ પણ જિનપૂજા અપ્રધાનપણા વડે કરીને જદ્રવ્યરૂપ નથી=અપ્રધાન દ્રવ્યસ્તવ નથી; કેમ કે, અપૂર્વપણાનું પ્રતિસંધાન, વિસ્મય, ભવભયાદિની વૃદ્ધિના ભાવ અને અભાવ દ્વારા (આ જિનપૂજા દ્રવ્ય છે કે ભાવ છે એ પ્રકારના) દ્રવ્ય-ભાવ ઈતર વિશેષતું તે તે ગ્રંથમાં પ્રતિપાદન છે.
| F-૧૦
