________________
કૂપદૃષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા :
૧૨૪
ભાવાર્થ :
જે જિનપૂજામાં પ્રણિધાનાદિ આશયો નથી, તે જિનપૂજા અપ્રધાન દ્રવ્યરૂપ પરંતુ શ્રાવકો ભગવાનની જે પૂજા કરે છે, તે સર્વ જિનપૂજા અપ્રધાન દ્રવ્યરૂપ નથી; કે, શાસ્ત્રમાં કઈ જિનપૂજા દ્રવ્યપૂજારૂપ છે અને કઈ જિનપૂજા ભાવપૂજારૂપ છે, પ્રકા૨નો ભેદ બતાવવા માટે તે તે સ્થાનોમાં પ્રતિપાદન કરેલ છે. અને ત્યાં જે જિનપૂજ અપૂર્વપણાનું પ્રતિસંધાન, વિસ્મય અને ભવભયાદિની વૃદ્ધિ છે, તેને ભાવપૂજા કહેલ અને જે જિનપૂજામાં અપૂર્વપણાનું પ્રતિસંધાન, વિસ્મય અને ભવભયાદિની વૃદ્ધિ ન તે દ્રવ્યપૂજા છે એમ કહેલ છે. તેથી નક્કી થાય છે કે, અપૂર્વત્વપ્રતિસંધાનાદિવાળી િ ભાવપૂજારૂપ છે, માટે અપ્રધાન દ્રવ્યરૂપ નથી; અને જે પૂજામાં અપૂર્વ-વપ્રતિસંધાન નથી, તે પૂજા દ્રવ્યપૂજા છે, તેથી જ તે અપ્રધાન દ્રવ્યપૂજા છે.
અહીં અપૂર્વત્વપ્રતિસંધાનાદિ વૃદ્ધિનો અર્થ આ પ્રમાણે છે - જે જીવ ગુણવા ગુણવાનરૂપે ઓળખીને ભગવાનની પૂજા કરે છે, ત્યારે અપૂર્વ કોટિનો ભાવ થાય અને અપૂર્વ કોટિનો ભાવ થવાથી તે જાણે છે કે, આ રીતે ભગવાનને મેં ક્યારેય જોયા નથી, આથી જ મારો આ સંસાર અત્યાર સુધી જીવે છે. તેથી જ ભગવા ગુણોને કા૨ણે વિસ્મયનો પરિણામ થાય છે, અને ભગવાનની પૂજાની વિધિમાં જે પોતાની ત્રુટિ-સ્ખલના જુએ, તેના કારણે તેને ભવનો ભય થાય છે; કેમ કે, ભગવાન પૂજાના અપૂર્વ માહાત્મ્યને જાણીને તે જાણે છે કે, વિધિપૂર્વક કરાયેલી જિનપૂજા સંસાર ઉચ્છેદનું અવશ્ય કારણ બને છે; આમ છતાં, અનાદિ ભવ અભ્યસ્ત પ્રમાદને કા પોતે હજુ પૂજાની વિધિને સમ્યક્ કરી શકતો નથી, તેથી હજુ મારે ભવભ્રમણ ક પડશે તેવો ભય તેને થાય છે. અને ભવભ્રમણના ભયને કારણે વારંવાર તે વિધિની 2 દૂર ક૨વા માટે યત્નવાળો થાય છે.
આ બધા વિસ્મયાદિ ભાવો બતાવે છે કે, આ બધા ભાવોથી કરાતી જિન પ્રણિધાનાદિ આશયવાળી છે; કેમ કે, પ્રણિધાન આશય ગુણવાનને ગુણવાનરૂપે જો તેમના અવલંબનથી તે સ્થાનની વાંછારૂપ છે, અને આવી વાંછા થાય ત્યારે જ જિનપૂજ ક્રિયામાં અપૂર્વત્વપ્રતિસંધાન, વિસ્મય અને ભવભયાદિની વૃદ્ધિનો ભાવ થાય છે, અને ભાવોથી નક્કી થાય છે કે, આ પ્રણિધાન આશયવાળી ક્રિયા પ્રધાનદ્રવ્યસ્તવરૂપ છે * મવમયાતિવૃદ્ધિમાવાડમાવામ્યાં - અહીં ‘વિ” પદથી ગુણાનુરાગ, મો ઈચ્છા, ગુણસ્થાનકની પરિણતિ, ક્ષપકશ્રેણિ યાવત્ કેવલજ્ઞાનાદિ ભાવો લઈ શક અને આથી જ પુષ્પપૂજા કરતાં નાગકેતુના જીવને કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થયેલ છે.
