________________
ઉપદષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૧૨
૧૧૧ હોવાથી=પ્રતિપક્ષી હોવાથી, પોતાના હેતુના સદ્ભાવમાં પણ અવશ્ય બંધ નથી, એ પ્રમાણે તથાપણું અધુવબંધીપણું સુપ્રતીત છે.
છે પરાઘાત અને ઉચ્છવાસનામકર્મ પર્યાપ્ત નામકર્મ સાથે બંધાય છે. અપર્યાપ્તનામકર્મ સાથે બંધાતી નથી, તેથી અધુવબંધી છે, એમ કહ્યું. તેનો આશય એ છે કે, જે ગુણસ્થાનકમાં પરાઘાત અને ઉડ્ડવાસનામકર્મ બંધાય છે, તે ગુણસ્થાનકમાં પણ જ્યારે જીવ પર્યાપ્તનામકર્મ બાંધતો હોય ત્યારે જ પરાઘાતનામકર્મ અને ઉચ્છવાસ નામકર્મ બંધાય છે. અને જ્યારે તે જ ગુણસ્થાનકમાં જીવ અપર્યાપ્તનામકર્મ બાંધતો હોય ત્યારે પરાઘાતનામકર્મનો અને ઉચ્છવાસનામકર્મનો બંધ થતો નથી, માટે પરાઘાતનામકર્મ અને ઉચ્છવાસનામકર્મ અધુવબંધી પ્રકૃતિઓ છે.
આતપનામકર્મ એકેન્દ્રિય પ્રાયોગ્ય પ્રકૃતિઓના બંધ સાથે બંધાય છે, અન્યદા નહિ, આથી અધુવબંધી છે, એમ કહ્યું. તેનો આશય એ છે કે, આતપનામકર્મબંધને યોગ્ય ગુણસ્થાનકે જવ વર્તતો હોય ત્યારે પણ, જો તે એકેન્દ્રિયનામકર્મ આદિ બાંધતો હોય તો તેની સાથે આપનામકર્મ બંધાય છે, તે સિવાય બંધાતું નથી, માટે અધુવબંધી છે. એ જ રીતે તિર્યંચગતિપ્રાયોગ્ય પ્રકૃતિ સાથે ઉદ્યોતનામકર્મ સમજવું.
આહારકહિક સંયમ પ્રત્યય બંધાય છે, અન્યદા નહિ, એમ કહ્યું. તેનાથી એ ફલિત થયું કે, સર્વવિરતિ ગુણસ્થાનક વગરના તો આહારકટ્રિક બાંધતા નથી પણ સંયમના ગુણસ્થાનકમાં વર્તતા જીવો પણ ક્યારેક એવો અધ્યવસાય થાય ત્યારે જ આહારકદ્ધિક બાંધે છે, અન્યદા બાંધતા નથી.
જિનનામકર્મ સમ્યક્ત પ્રત્યય બંધાય છે, અન્યદા નહિ, એમ કહ્યું. તેનાથી એ ફલિત થયું કે, જિનનામકર્મ બધા સમ્યગ્દષ્ટિ જીવો બાંધતા નથી, પરંતુ કોઈક સમ્યગ્દષ્ટિ જીવને તેવો વિશુદ્ધ અધ્યવસાય થાય ત્યારે બાંધે છે, માટે તે અધૂવબંધી છે.
આ સિવાયની બાકીની પ્રકૃતિઓ પ્રતિપક્ષી હોવાથી સ્વહેતની હાજરીમાં પણ એક બંધાય ત્યારે બીજી બંધાતી નથી, માટે અધુવબંધી છે. ટીકા -
___ तत्र ध्रुवबन्धिनीषु भङ्गत्रयम्, अनाद्यनन्तो बन्धः, अनादिसान्तः, सादिसान्तश्च । तत्र प्रथमभङ्गका सर्वासामपि तासामभव्याश्रितः, तबन्धस्यानाद्यनन्तत्वादिति । द्वितीयभङ्गकस्तु ज्ञानावरणपञ्चकदर्शना
