________________
રૂપદૃષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૧૧
C3
અહીં કોઈને પ્રશ્ન થાય કે કસાઈ પણ જ્યારે કોઈ જીવની હિંસા કરવાની પ્રવૃત્તિ કરતો નથી, ત્યારે ઘણા જીવોને દુઃખ ઉત્પાદન કરતો નથી અને પ્રાણનું અતિપાત પણ કરતો નથી, તો કસાઈને શાતાવેદનીય કર્મ બંધાય કે ન બંધાય ? તેનું સમાધાન એ છે કે, શાતાવેદનીય કર્મ પ્રાણી વગેરેની અહિંસાથી બંધાય છે, અને તે અહિંસાની ક્રિયા એવી હોવી જોઈએ કે, ઘણા જીવોને અદુઃખ થાય. તેમ છતાં કોઈક જીવને દુ:ખ થાય એવી પણ ક્રિયા હોઈ શકે છે, તો તે પ્રવૃત્તિ દોષરૂપ બનતી નથી.
જેમ - કોઈ વિવેકસંપન્ન શ્રાવક શાસનપ્રભાવના થાય તેવી રીતે દાનશાળા ખોલી દાન કરતો હોય તો તે ક્રિયાથી થોડા પૃથ્વીકાયાદિ જીવોની હિંસા થાય છે, તો પણ તે દાનશાળાથી કેટલાક જીવોને બીજાધાન પણ થાય છે, અને તે જીવો શીઘ્ર આ સંસારનો ઉચ્છેદ કરી મોક્ષમાર્ગમાં પ્રવૃત્ત થશે, તેથી ઘણા જીવોની હિંસાની નિવૃત્તિ થશે અને યાવત્ તેઓ જ્યારે મોક્ષમાં જશે ત્યારે સદા માટે તે જીવ ત૨ફથી અમારિપટહ વાગશે, એટલે કે સર્વ જીવોને અભયદાન મળશે. તેથી દાનશાળાની પ્રવૃત્તિમાં થોડા જીવોની હિંસા થાય છે આમ છતાં ઘણા જીવોની અહિંસા થાય છે, તેથી તેમાં દેખાતી હિંસા હોવા છતાં શાતાવેદનીય કર્મ બંધાય છે. અને તેને બદલે કોઈ અવિવેકી શ્રાવક ઘણા જીવોની હિંસા કરીને અલ્પજીવોને યત્કિંચિત્ શાતા ઉત્પન્ન કરે, તેનાથી શાતાવેદનીય બંધાતું નથી.
જેમ - સંસારી જીવો ઘણા આરંભ કરીને પોતાના પરિવારને યત્કિંચિત્ સુખ આપે છે, તો પણ તેનાથી શાતાવેદનીય કર્મ બંધાતું નયી; અને વિવેક વગરની કૂવો ખોદાવાદિ ક્રિયાઓમાં પણ પ્રાયઃ કરીને જીવોને શાતાવેદનીય બંધાતું નથી, અને કસાઇ તો જ્યારે હિંસા કરતો નથી ત્યારે પણ જીવોને બચાવવા અહિંસાની પ્રવૃત્તિ કરતો નથી, તેથી તેને શાતાવેદનીયના બંધનો અવકાશ નથી.
ઉત્થાન :
પૂર્વમાં કર્કશવેદનીયનો અર્થ કર્યો કે, જે કર્મો કર્કશ એવા રૌદ્ર દુ:ખ વડે વેદાય તે કર્કશવેદનીય કહેવાય. તેનું જ વિશેષ તાત્પર્ય બતાવે છે -
-
ટીકા ઃ
वस्तुतो अनिवर्त्तनीयाशुभानुबन्धं कर्कशवेदनीयम्, अतादृशमकर्कशवेदनीयम् वैमानिकादिषु तन्निषेधश्च प्रौढिवादः विशिष्टविरतिपरिणामजनिता
