________________
કૂપદૃષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૧૨ ભાવાર્થ :
જ્યાં જ્યાં દ્રવ્યહિંસા હોય ત્યાં ત્યાં ભાવહિંસા છે, તેવો નિયમ સ્વીકારવામાં આવે તો સયોગી કેવળીને ભાવહિંસા માનવાની આપત્તિ આવે; કેમ કે, સયોગીકેવળી સુધી યોગોની પ્રવૃત્તિ છે, તેથી ત્યાં સુધી દ્રવ્યહિંસા થાય છે, તે વાત શાસ્ત્રસિદ્ધ છે. અને સયોગીકેવળીને જ્ઞાનાવરણીયાદિ ધ્રુવબંધી પ્રકૃતિનો બંધ જ નથી, તેથી જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિના વિશેષ બંધના હેતુભૂત એવી ભાવહિંસા ત્યાં સ્વીકારી શકાય નહિ. તેથી “જ્યાં જ્યાં દ્રવ્યહિંસા હોય ત્યાં ત્યાં ભાવહિંસા હોય” - એવી વ્યાપ્તિ સ્વીકારીને પૂર્વપક્ષી અન્યોન્યાશ્રય દોષ ટાળવા માંગે છે, તે ટળી શકે નહિ.
ઉત્થાન :
પૂર્વમાં પૂર્વપક્ષીએ સ્થાપન કર્યું કે, ભગવાનની પૂજાકાળમાં થતી હિંસાથી ધ્રુવબંધી એવી જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિ વિશેષ બંધાય છે, ત્યાં ગ્રંથકારશ્રીએ અન્યોન્યાશ્રય દોષ આપ્યો; તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે અન્યોન્યાશ્રય દોષ આવતો હોવાના કારણે પૂજાથી ધ્રુવબંધી એવી જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિઓ વિશેષ બંધાય છે, તેમ સિદ્ધ થઈ શકે નહિ. તેની જ પુષ્ટિ કરવા માટે કહ્યું કે, ૧૩માં ગુણસ્થાનક સુધી દ્રવ્યક્રિયા છે માટે જ્યાં દ્રવ્યહિંસા હોય ત્યાં ભાવહિંસા છે જ તેમ માની શકાય નહિ, હવે તેની જ પુષ્ટિ કરવા અતિપ્રસંગ દોષ આપીને ગ્રંથકારશ્રી પૂજાથી જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિ વિશેષ બંધાતી નથી, તે બતાવવા કહે છે -
ટીકાર્થ ઃ
एवंविधे વિશ્। અને આવા પ્રકારના અર્થસમાજસિદ્ધ અર્થમાં=અર્થસમાજસિદ્ધ કાર્યમાં, નિયત ઉક્ત હેતુત્વનું આશ્રયણ કરાયે છતે=નિયત એવા જ્ઞાનાવરણીયાદિ ધ્રુવબંધી પાપપ્રકૃતિના કહેવાયેલા હેતુપણાનો આશ્રય કરાયે છતે, પૌષધાદિમાં અતિપ્રસંગ છે; કેમ કે, ત્યારે પણ=પૌષધાદિ કરવાના કાળમાં પણ, અલ્પ જ્ઞાનાવરણીયાદિ બંધનો અનુપરમ છે=અલ્પ જ્ઞાનાવરણીયાદિ બંધ થાય છે, એ પ્રમાણે દિશાસૂચન છે.
૧૭૭
.....
Ke
* અર્થસમાજસિદ્ધ અર્થનો ભાવ આ પ્રમાણે છે
-
બે કાર્યોની કા૨ણ સામગ્રીરૂપ સમુદાય, તેનાથી સિદ્ધ થયેલ એવા વ્યવહા૨થી એક કાર્યરૂપ અર્થ તે અર્થસમાજસિદ્ધ અર્થ છે.
