________________
૧૦૬
ફૂપદષ્ટાંતવિશદીકરણ/ ગાથા ૧૨ આશય એ છે કે, ગુણસ્થાનકકૃત જ્ઞાનાવરણીયાદિ બંધાય છે, તે મોહના પરિણામને કારણે બંધાય છે. આમ છતાં, ગુણસ્થાનકમાં વર્તતો જીવ જ્યારે મોહના ઉચ્છેદ માટે યત્ન કરતો હોય ત્યારે ધર્મનું સેવન કરતો હોવાથી ત્યાં ભાવહિંસા નથી; પરંતુ સંપૂર્ણ મોહનો હજુ ઉચ્છેદ થયો નથી, તેથી જેટલા અંશે મોહ વિદ્યમાન છે, તેટલા અંશે સૂક્ષ્મયનયની દૃષ્ટિથી ત્યાં ભાવહિંસા છે; છતાં ઉપયોગરૂપે હિંસાના ઉચ્છેદને અનુકૂળ ત્યાં યત્ન વર્તે છે, તેથી વ્યવહારનય ત્યાં ભાવહિંસા માનતો નથી. અને તેથી ગુણસ્થાનકકૃત જ્ઞાનાવરણીયાદિ બંધાતાં હોવા છતાં વ્યવહારનયને આશ્રયીને ભાવહિંસાત વિશેષ જ્ઞાનાવરણીયાદિ બંધાતાં નથી. અને જે ક્રિયાથી ભાવહિંસાને અનુકૂળ એવો યત્ન થતો હોય તેવી ક્રિયાથી ગુણસ્થાનકકૃત જ્ઞાનાવરણીયાદિ બંધાતાં હોય તેના કરતાં વિશેષ જ્ઞાનાવરણીયાદિ બંધાતાં હોય છે. જ્યારે ભગવાનની પૂજાકાળમાં જીવનો યત્ન ભગવાનના ગુણને અવલંબીને મોહના ઉચ્છેદમાં પ્રવર્તે છે, અને જે જીવ યતનાપૂર્વક ભગવાનની પૂજા કરે છે, તે જીવની પૂજાથી થતી દ્રવ્યહિંસા ભગવાનની ભક્તિના ભાવના ઉત્કર્ષનું કારણ હોવાથી લેશ પણ ભાવહિંસાનું કારણ નથી.
આ વાતને સામે રાખીને ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે, જ્યાં સુધી દ્રવ્યસ્તવમાં થતી દ્રવ્યહિંસાથી ભાવહિંસા સિદ્ધ ન થાય ત્યાં સુધી ગુણસ્થાનકકૃત બંધાતાં જ્ઞાનાવરણીયાદિ કરતાં વિશેષ જ્ઞાનાવરણીયાદિ બંધાય છે તે સિદ્ધ થાય નહિ; અને જ્યાં સુધી પૂજાની પ્રવૃત્તિથી જ્ઞાનાવરણીયાદિ પ્રકૃતિ વિશેષ બંધાય છે, એ સિદ્ધ ન થાય ત્યાં સુધી દ્રવ્યસ્તવમાં ભાવહિંસા સિદ્ધ થઈ શકે નહિ. આ રીતે અન્યોન્યાશ્રય દોષ હોવાને કારણે દ્રવ્યસ્તવમાં થતી હિંસાથી પાપપ્રકૃતિ વિશેષ બંધાય છે, તેમ માનવું ઉચિત નથી. ઉત્થાન :
પૂર્વમાં ગ્રંથકારશ્રીએ અન્યોન્યાશ્રય દોષ આપ્યો તે દૂર કરવા માટે પૂર્વપક્ષી કહે કે, ભગવાનની પૂજામાં દ્રવ્યહિંસા પ્રત્યક્ષ દેખાય છે, અને જ્યાં જ્યાં દ્રવ્યહિંસા હોય ત્યાં ત્યાં ભાવહિંસા હોય, તેથી દ્રવ્યસ્તવમાં ભાવહિંસા સિદ્ધ જ છે. માટે પૂજાકાળમાં ધુવબંધી એવી જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિનો અવશ્ય વિશેષ બંધ છે. તેનું નિરાકરણ કરતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે – ટીકાર્ય :
વ્યહિંસા .... વર્ગનીયા | વળી વ્યહિંસા સયોગીકેવળી સુધી અવર્જનીય છે.
