________________
૧૦૮
કુપદષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૧૨ જેમ - તીર્થકર થવાની સામગ્રી અને સિદ્ધ થવાની સામગ્રીરૂપ બે સામગ્રીના સમુદાયથી તીર્થંકરસિદ્ધરૂપ એક કાર્ય થાય છે, તે અર્થસમાજસિદ્ધ અર્થ=કાર્ય છે.
દા.ત. ઘટની સામગ્રી દંડ-ચક્ર-ચીવર-કુલાલાદિ છે, તે સામગ્રીથી ઘટ પેદા થાય છે. પરંતુ ઘટના વર્ણાદિના ઉત્કર્ષ માટે ઉત્કર્ષવાળા રંગ આદિ તેમાં નાંખવામાં આવે તો ઘટની સામગ્રી અને ઘટના ઉત્કર્ષ આધાયક સામગ્રીથી ઉત્કર્ષવાળો એક ઘટ થાય છે. તેમ પ્રસ્તુતમાં જ્ઞાનાવરણીયાદિ બંધને યોગ્ય ગુણસ્થાનકરૂપ કારણથી જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિ બંધાય છે અને તે જ્ઞાનાવરણીયાદિના ઉત્કર્ષ આધાયક ભાવહિંસાની પરિણતિથી કે જ્ઞાનાદિની આશાતનાદિની પ્રવૃત્તિથી જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિ વિશેષ બંધાય છે, તે અર્થસમાજસિદ્ધ કાર્ય છે.
* ભાવાર્થ :
જીવ સાધના કરીને મોક્ષમાં જાય છે, ત્યાં સાધનારૂપ હેતુથી મોહના નાશ માટેના પ્રયત્નથી વીતરાગ થાય છે, અને મોહના નાશના યત્નકાળમાં જગતને તારવાનો અધ્યવસાય કરે તો તીર્થંકર નામકર્મ પણ બાંધે છે, અને તીર્થંકરનામકર્મનું ફળ ભોગવીને તીર્થંકરસિદ્ધ થાય છે. આ તીર્થંકરસિદ્ધ થવારૂપ કાર્ય તે અર્થસમાજસિદ્ધ કાર્ય છે. તે આ રીતે -
મોહનો નાશ કરવાના કારણના સેવનથી મોહનો નાશ થયો, અને તીર્થકર નામકર્મના બંધના અધ્યવસાયથી તીર્થંકર નામકર્મ બંધાયું. તેથી બે કાર્યની સામગ્રીથી બે કાર્યના સમુદાયરૂપ તીર્થંકર સિદ્ધ થવારૂપ કાર્ય છે. તેથી તીર્થંકર સિદ્ધ થવારૂપ કાર્ય અર્થસમાજસિદ્ધ કાર્ય છે.
તે જ રીતે પ્રસ્તુતમાં જે ગુણસ્થાનકમાં જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિ બંધાય છે, તે તે ગુણસ્થાનકરૂપ હેતુથી બંધાય છે. અને તે જ ગુણસ્થાનકમાં રહેલો જીવ જ્યારે હિંસાદિ પ્રવૃત્તિ કરે છે, ત્યારે તે હિંસાદિ કારણ સામગ્રી અને ગુણસ્થાનકરૂપ કારણ સામગ્રી, તે બંને કારણસામગ્રીથી જન્ય એવા વિશેષ જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિનો બંધ થાય છે. તેથી વિશેષ જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિનો બંધ અર્થસમાજસિદ્ધ છે. આવા પ્રકારના અર્થસમાજસિદ્ધ એવા કાર્યમાં નિયત એવા જ્ઞાનાવરણીયાદિ ધ્રુવબંધી પાપપ્રકૃતિના કહેવાયેલા હેતુપણાનો આશ્રય કરે છતે પૌષધાદિમાં અતિપ્રસંગ છે.
આશય એ છે કે, ભગવાનની પૂજાકાળમાં ગુણસ્થાનકકૃત ધ્રુવબંધી પાપપ્રકૃતિ બંધાય છે, તે રૂપ શાસ્ત્રવચનનો આશ્રય કરીને પૂર્વપક્ષી એ સ્થાપન કરવા ઈચ્છે છે કે,
