________________
ફૂપદષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૧૧ અહીં પ્રશ્ન થાય કે, પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિવાળા મુનિને જ ભગવતીસૂત્રના આલાપકમાં અકર્કશવેદનીય કર્મબંધ સ્વીકારેલ છે. તેથી તેની પૂર્વેના જીવોને અકર્કશવેદનીય કર્મનો બંધ હોવા છતાં પણ, વિશેષ પ્રકારના અકર્કશવેદનીય કર્મબંધની અપેક્ષાએ અકર્કશવેદનીય કર્મબંધ ન સ્વીકારો તો, સમતાના પરિણામવાળા મુનિઓ જેવું અકર્કશવેદનીયકર્મ બાંધે છે તેવું નીચેની ભૂમિકાવાળા મુનિઓ બાંધતા નથી, તેથી તે રીતે વિવક્ષા કરવાથી તો પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિવાળા મુનિઓને પણ અકર્કશવેદનીય કર્મબંધનો નિષેધ સ્વીકારવાની આપત્તિ આવશે. તેથી ગ્રંથકાર કહે છે –
સર્વસંવરનો શૈલેશીમાં જ સંભવ છે.
આશય એ છે કે, પૂર્વપક્ષીએ જે રીતે વિશિષ્ટ સમતાવાળા મુનિને અકર્કશવેદનીયના બંધનો સ્વીકાર કરીને તેની પૂર્વના વિરતિના પરિણામવાળા મુનિને પણ અકર્કશવેદનીય કર્મબંધનો નિષેધ બતાવ્યો, તેમ સ્વીકારીએ તો, ઉપર ઉપરની ભૂમિકાવાળા જીવોની અપેક્ષાએ નીચે નીચેની ભૂમિકાવાળા જીવોને અકર્કશવેદનીય કર્મબંધનો નિષેધ પ્રાપ્ત થાય; અને તેમ સ્વીકારવાથી તો સર્વસંવર શૈલેશીમાં પ્રાપ્ત થાય છે અને તે સર્વશ્રેષ્ઠ ભૂમિકા છે અને તે ભૂમિકામાં કર્મબંધ નથી, તેથી તેની નીચેની ભૂમિકાવાળા બધા જીવોને જે કર્મબંધ થાય છે, તે કર્કશવેદનીય છે તેમ સ્વીકારવું પડે; તેથી કર્કશવેદનીય અને અકર્કશવેદનીય એવો કર્મબંધનો વિભાગ રહે નહિ, પરંતુ જે કર્મ બંધાય છે, તે સર્વ જીવોને પ્રતિકૂળ છે, માટે કર્કશવેદનીય છે, તેમ માનવું પડે.
જ્યારે ગ્રંથકારને તો બંધાતા કર્મમાં જ કર્કશવેદનીય અને અકર્કશવેદનીયરૂપે વિભાગ કરવો છે, તેથી અઢાર પાપસ્થાનકોના સેવનથી જે કર્મ બંધાય છે, તે કર્કશવેદનીય છે; અને અઢાર પાપસ્થાનકોના સેવનના અભાવથી જે કર્મ બંધાય છે, તે અકર્કશવેદનીય છે, તેમ બતાવવું છે. આમ છતાં, વિશેષ આકર્કશવેદનીય મુનિને બંધાય છે, તે બતાવવા માટે વૈમાનિક દેવોને અકર્કશવેદનીયનો નિષેધ પ્રૌઢિવાદરૂપે કહેલ છે. ઉત્થાન :
પૂર્વમાં સ્થાપન કર્યું કે, દેવોના બંધાતા કર્મમાં વિશિષ્ટ વિરતિપરિણામજનિત અશુભ કર્મનું અપનયન નથી, એ અપેક્ષાએ ભગવતીસૂત્રના આલાપકમાં દેવોને અકર્કશવેદનીય કર્મબંધનો નિષેધ કર્યો છે. પરંતુ અઢાર પાપસ્થાનકમાંથી મિથ્યાત્વના અભાવવાળા દેવોને તે પાપની નિવૃત્તિથી જન્ય અકર્કશવેદનીય કર્મબંધ થાય છે, તેમ સ્વીકારવામાં કોઈ દોષ નથી. આ કથન દ્વારા આગળમાં કહેવાશે તે દુર્વાદિનો મત અપાસ્ત=દૂર થાય છે, અને તે દુર્વાદિનો મત આ પ્રમાણે છે -
