________________
પર
કૂપાંતવિશદીકરણ| ગાથા: ૧ શ્રીમદ્ ....રૂતિ ગાથાર્થ | ઈસ્વાકુકુળના નંદન, પ્રખ્યાત એવા સિદ્ધાર્થ રાજાના પુત્ર, સમસ્ત ભુવનના જીવો પ્રત્યે પુત્રની જેમ આચરણ કરનારા, લોકોના મનને ચમત્કાર પમાડનાર ગુણસમૂહવાળા શ્રીમાન મહાવીર વર્ધમાનસ્વામી ગ્રામ, આકર અને નગરથી વિસ્તરિત પૃથ્વી ઉપર વિહાર કરતા કોઈ એકવાર કાકંદી નામની નગરીમાં પધાર્યા, અને ત્યાં દેવોના શ્રેષ્ઠ સમુદાયથી રચેલા સમવસરણના મધ્ય ભાગમાં ભગવાન ધર્મદેશના આપે છે ત્યારે, અનેક પ્રકારનાં યાનવાહન ઉપર આરૂઢ થઈ પ્રોઢ સેનાથી પરિવરેલો, હાથીના સ્કંધ ઉપર બેઠેલો, છત્રથી ઢંકાયેલા નભસ્થલવાળો માગધ વડે=ચારણો વડે, ગવાતા ગુણસમૂહવાળો, ભેરીના ભાંકારથી ભરાયેલા આકાશતલવાળો રાજા, તથા તેવા પ્રકારના શ્રેષ્ઠ વૈશ્યાદિક નગરજન તથા ગંધ, ધૂપ, પડલ આદિ પૂજાની સામગ્રીમાં વ્યગ્ર છે હાથ જેના એવી સેવિકાઓથી પરિવરેલી, વિવિધ વસ્ત્રઆભરણથી અધિક રમણીય શરીરવાળી નગર નારીનો સમુદાય ભગવાનના વંદન માટે જાય છે ત્યારે, જલઈંધનાદિ માટે બહાર નીકળીને એક વૃદ્ધ દરિદ્ર સ્ત્રીએ કોઈક માણસને પૂછ્યું - આ લોક એક મુખવાળા=એક દિશા તરફ ઉતાવળા ક્યાં જાય છે ? તેણે કહ્યું - જગતના એક બાંધવ, પ્રાણીઓના જરા-મરણ-રોગ-શોક-દૌર્ગત્ય આદિ દુઃખોને છેદનારા શ્રીમાન મહાવીર સ્વામીના વંદનપૂજન માટે જાય છે. ત્યારપછી તેના શ્રવણથી તેણીનેત્રદુર્ગતા નારીને, ભગવાન ઉપર ભક્તિ થઈ અને તેણીએ વિચાર્યું, હું પણ ભગવાનની પૂજા માટે યત્ન કરું, પરંતુ હું અતિદુર્ગતા અત્યંત પુણ્યરહિત દરિદ્ર છું, અને શાસ્ત્રમાં કહેવાયેલી પૂજાની સામગ્રીથી રહિત છું.
ત્યારપછી જંગલમાં દેખેલા, ફોગટ મળતા સિંદુવાર ફૂલોને સ્વયં જ ગ્રહણ કરીને ભક્તિના સમૂહથી ભરાયેલા અંગવાળી, અહો ! હું ધન્ય છું, પુણ્યશાળી છું, કૃતાર્થકતલક્ષણવાળી=કરાયેલા ઉદ્દેશવાળી છું, મારો જન્મ સુલબ્ધ થયો, મેં જીવિતનું ફળ પ્રાપ્ત કર્યું. એ પ્રકારે ભાવના વડે રોમાંચિત કાયાવાળી, પ્રમોદજળથી પ્લાવિત કપોલ=ગાલવાળી, ભગવાન તરફ જતી સમવસરણ અને જંગલના વચમાં જ વૃદ્ધપણાથી અને ક્ષીણ આયુષ્યપણાથી જલદી મૃત્યુ પામી. ત્યારપછી તેણી વિહિત=કરાયેલ, પૂજાના પ્રણિધાનથી ઉલ્લસિત માનસપણાથી દેવપણું પામી. ત્યારપછી પૃથ્વીતલ ઉપર પડેલા તેણીના દુર્ગતા નારીના, ફ્લેવરને જોઈને અનુકંપાથી યુક્ત અંત:કરણવાળા લોકે આ= દુર્ગતા નારી, મૂચ્છિત થયેલી છે, એ પ્રકારે માનતાં પાણી વડે સિચન કર્યું. ત્યારપછી તેણીને નિસ્પંદન જોઈને લોકોએ ભગવાનને પૂછ્યું, હે ભગવંત ! આ વૃદ્ધા શું મરેલી છે કે જીવતી છે ? ભગવાને પણ જવાબ આપ્યો, જે આ પ્રમાણે- આ=દુર્ગતા તારી મરેલી છે અને દેવપણાને પામેલી છે. ત્યારપછી=મૃત્યુ પામ્યા પછી, પર્યાપ્તિભાવને પામેલા, પ્રયુક્ત અવધિવાળા=અવધિજ્ઞાનનો ઉપયોગ મૂકી પૂર્વભવના અનુભૂતને અનુભવાયેલાને, જાણીને, મને વંદન માટે આવ્યો છે, અને તે આ મારી આગળ રહેલો દેવ છે. તેથી=ભગવાને દુર્ગતાવારીનું પૂર્વોક્ત વર્ણન કર્યું તેથી, ભગવાને કહેલું આ સાંભળીને સમસ્ત સમવસરણની પૃથ્વીમાં રહેલા લોકો પરમ વિસ્મયને પામ્યા. જે આ પ્રમાણે - અહો ! પૂજાના પ્રણિધાનમાત્રથી પણ કેવી રીતે આ અમરતાને દેવપણાને, પામી.
