________________
કર
ફૂપદષ્ટાંતવિશદીકરણ/ ગાથાઃ ૭-૮ અશુભ અધ્યવસાય થાય, ત્યારે કાંઈક અશુભ કર્મ બાંધે છે, તો પણ ત્યાં ભગવાનની ભક્તિના અંશની પ્રબળતા હોવાને કારણે ઉત્તરભાવી ભક્તિ અંશના બળથી તે પાપ નાશ પણ પામી જાય છે. તેથી જો એકધારા આરૂઢ ભક્તિનો ભાવ હોય અને વચમાં અલના થઈ ન હોય તો એકાંતે પુણ્યબંધ અને નિર્જરા થાય છે, અને વચમાં અલના થઈ હોય તો પણ પાછળના વિશુદ્ધ ભાવથી તેની શુદ્ધિ થાય છે. આટલી અહીં વિશેષતા સમજવી.
પૂર્વપક્ષીએ પૂર્વમાં કહેલ કે, યોગ અને અધ્યવસાયનું મિશ્રપણે નિશ્ચયનય કેમ ઇચ્છતો નથી? અને શાસ્ત્રમાં ત્રીજી રાશિનું પ્રતિપાદન કેમ કરેલ નથી ? તેનો ખુલાસો કરતાં ગ્રંથકારે “તથા થી અત્યાર સુધીનું જે કથન કર્યું, તે સર્વનો પરામર્શક “તિ વિવેવ રહેલ “તિ” શબ્દ છે.
આનાથી એ કહેવું છે કે, જીવમાં અધ્યવસાયથી જ કર્મબંધ થાય છે, ફક્ત બાહ્ય ક્રિયાત્મક યોગથી કર્મબંધ થતો નથી. તેથી દુર્ગતા નારી જેવા જીવો ભગવાનની ભક્તિના એક અધ્યવસાયવાળા હોય છે, ત્યારે બાહ્ય આચરણાત્મક અવિધિ છે, પણ તત્કૃત પાપબંધ થતો નથી. અને તે રીતે જ અત્યંત અવિધિપૂર્વક પૂજા કરનારા જીવોની પરિણતિમાં ભક્તિ અંશનું કોઈ સ્થાન નથી, માત્ર દ્રવ્યાત્મક તેઓની પૂજાની ક્રિયા છે, તેથી તે ક્રિયા મોક્ષનું કારણ બનતી નથી, માટે તે વખતે અશુભ કર્મબંધ થાય છે, એમ તત્ત્વનો વિવેક કરનારાઓ કહે છે. માટે આ પ્રકારે નિશ્ચયનયથી યોગનું વિવેચન કરનારાઓ યોગ અને અધ્યવસાયોનું મિશ્રપણું ઇચ્છતા નથી એ પ્રકારે તાત્પર્ય જાણવું IIણા અવતરણિકા -
ननु किमित्येवमविधियुतभक्तिकर्मणो व्यवहारतो निश्चयतो वा बन्धप्रदीर्घकालापेक्षया मिश्रत्वमुच्यते, यावता द्रव्यहिंसयैव जलपुष्पादिजीवोपमर्दरूपया मिश्रत्वमुच्यताम्, उत्तरकालिकचैत्यवन्दनादिभावस्तवेन तदोषापनयनात्कूपदृष्टान्तोपपत्तेः ? इत्याशङ्कायामाह - અવતરણિતાર્થ :
નનું થી પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, આ પ્રમાણેકપૂર્વ ગાથા-૭માં બતાવ્યું એ પ્રમાણે, અવિધિયુક્ત ભક્તિકર્મનું વ્યવહારથી અથવા બંધના પ્રદીર્ઘકાળની અપેક્ષાએ નિશ્ચયથી મિશ્રપણું કેમ કહેવાય છે? અર્થાત્ ન કહેવાવું જોઈએ. (પરંતુ) જલ
