________________
રૂપદષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૮
૭૧
જિનભવનનું નિર્માણ અધિકારી શ્રાવકને કરવાનું શાસ્ત્રમાં વિહિત છે, અને અધિકારી શ્રાવક શાસ્ત્રમાં વિહિત એવી ક્રિયા કરે તે કર્મબંધનું કારણ થાય, તેમ સ્વીકારી શકાય નહિ; કેમ કે સર્વજ્ઞે કહેલ વિહિત ક્રિયા કરવાથી પણ જો કર્મબંધ થાય તો સર્વજ્ઞને અનાપ્ત સ્વીકારવાની આપત્તિ આવે. પરંતુ સર્વજ્ઞ અનાપ્ત નથી, તેથી અવશ્ય જીવોના હિતનું જે કારણ હોય તેનું જ વિધાન કરે, અહિતના કારણોનું વિધાન કરે નહિ. આથી કરીને જિનભવનનું નિર્માણ અદુષ્ટ છેતેમાં થતી હિંસા કર્મબંધનું કારણ બનતી નથી. માટે ત્યાં પરમાર્થથી હિંસા નથી, પરંતુ સ્વરૂપથી જ માત્ર હિંસા છે. જેમ સાધુની આહાર-વિહારાદિ ક્રિયામાં કર્મબંધના કારણીભૂત હિંસા નથી, પરંતુ સ્વરૂપમાત્રથી જ હિંસા છે.
ઉત્થાન ઃ
પૂર્વમાં સ્થાપન કર્યું કે, જિનપૂજાદિમાં થતી દ્રવ્યહિંસા હિંસાની નિવૃત્તિફળવાળી હોવાના કારણે અહિંસારૂપ જ છે, અને તેમાં પંચાશક અને ષોડશક ગ્રંથની સાક્ષી આપી. તેનાથી એ ફલિત થયું કે, જિનપૂજામાં થતી દ્રવ્યહિંસા કર્મબંધનું કારણ નથી. હવે તેને જ દૃઢ કરવા માટે ભગવતીસૂત્રની વૃત્તિમાં કહેલ કથન બતાવતાં કહે છે
ટીકાર્થ -
अत एव
માવતીવૃત્તાવુતમ્। આથી કરીને જયંતનાપૂર્વક કરાતી જિનપૂજામાં થતી હિંસા લેશ પણ કર્મબંધનું કારણ નથી આથી કરીને જ, આપેક્ષિક અલ્પ આયુષ્યકતાના અધિકારમાં “નન્વયં પ્રોહા” એ પ્રકારે ભગવતીસૂત્રની વૃત્તિમાં કહેલું છે.
.....
ભગવતીસૂત્રની વૃત્તિમાં કહેલ કથનનો અર્થ આ પ્રમાણે છે -
-
-
‘નવેવ .માવતીવૃત્તાવુત્તમ્ ।' થી કોઈ શંકા કરે છે કે, આ રીતેપૂર્વમાં તમે સ્થાપન કર્યું કે, કોઈ જીવ ભગવાનની ભક્તિ માટે કે સાધુની ભક્તિ માટે પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ કરતો હોય અને સાધુને અપ્રાસુક દાન આપતો હોય તો પણ સદ્ગતિનું આયુષ્ય બાંધે છે એ રીતે, પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ અને અપ્રાસુક દાન કર્તવ્યપણારૂપે પ્રાપ્ત થશે. તો તેને ભગવતી વૃત્તિકાર કહે છે કે, ભૂમિકાવિશેષની અપેક્ષાએ (પ્રાણાતિપાતાદિ) કર્તવ્યપણારૂપે ભલે પ્રાપ્ત થાઓ, તેમાં શું દોષ છે ? અર્થાત્ ભૂમિકા વિશેષમાં તે કર્તવ્યપણારૂપે સ્વીકારવામાં કોઈ દોષ નથી.
.....
સ્વકથનની પુષ્ટિ કરતાં ભગવતી વૃત્તિકાર કહે છે
-
આથી કરીને જ યતિધર્મમાં અશક્ત એવા શ્રાવકોને દ્રવ્યસ્તવાદિ દ્વારા પ્રાણાતિપાતાદિમાં પ્રવૃત્તિ શાસ્ત્રમાં કહેલી છે. આ પ્રકારે ભગવતીસૂત્રની વૃત્તિમાં કહેલ છે.
