________________
૨
કુપદષ્ટાંતવિશદીકરણ/ ગાથા. ૪ આશયથી કોઈ પ્રાણાતિપાતાદિ ત્રણ કરતો હોય તો શુભ અધ્યવસાયને કારણે સદ્ગતિનું આયુષ્ય બાંધે છે; આમ છતાં આરંભ વગર ભક્તિ કરનાર કરતાં પૃથ્વીકાયાદિના આરંભાદિ કરનાર અલ્પ આયુષ્ય બાંધે છે. જેઓ જિનેશ્વર દેવ પ્રત્યે કે સાધુ પ્રત્યે ભક્તિને કારણે પૃથ્વીકાયાદિનો આરંભ કરતા નથી પણ સ્વાર્થ માટે, ભૌતિક સુખો માટે કરે છે, તેઓને તો અશુભ દીર્ઘ આયુષ્કતાની જ પ્રાપ્તિ થાય છે.
અહીં કોઈને શંકા થાય કે, ભગવાનની ભક્તિ માટે પૃથ્વીકાયાદિનો આરંભ કરનારા ભલે શુભ આયુષ્ય બાંધતા હોય, પણ તે ક્ષુલ્લક ભવરૂપ શુભ આયુષ્ય બાંધે છે, એમ માનવામાં શું વાંધો છે? તેથી કહે છે –
આગળમાં ગ્રંથકાર સ્વયં અશુદ્ધ દાનમાં અલ્પ પાપબંધ અને બહનિર્જરા કહે છે, તેથી તેવા દાનથી શુભ આયુષ્ય ક્ષુલ્લકભવરૂપ પ્રાપ્ત થઈ શકે નહિ, અને તેની જ પુષ્ટિ કરવા માટે અન્ય કહે છે - જો સાધુને અશુદ્ધ દાન આપવાથી અલ્પ પાપ અને બહુનિર્જરા થાય છે, અને છતાં શુભગતિનું આયુષ્ય તો ક્ષુલ્લકભવરૂપ જ પ્રાપ્ત થાય છે, એમ સ્વીકારીએ, તો જિનપૂજાદિ અનુષ્ઠાનથી પણ ક્ષુલ્લકભવની પ્રાપ્તિ માનવાની આપત્તિ આવશે. આ પ્રકારના અન્યના કથનથી એ ફલિત થાય છે કે, જેમ સાધુને અશુદ્ધ દાન આપવાથી સ્વલ્પ પાપબંધ અને ઘણી નિર્જરા થાય છે, તેમ જિનપૂજાથી પણ સ્વલ્પ પાપબંધ અને બહુ નિર્જરા થાય છે, તેથી જેમ જિનપૂજાથી સદ્ગતિનો ક્ષુલ્લકભવ પ્રાપ્ત થઈ શકે નહિ, તેમ કvi અંતે સૂત્રમાં કહેલ ત્રણ કારણોથી પણ ક્ષુલ્લકભવ પ્રાપ્ત થઈ શકે નહિ. અને આ પ્રકારના અન્યના વ્યાખ્યાનથી એ ફલિત થાય છે કે, જિનપૂજાદિ અનુષ્ઠાનથી પણ અલ્પ પાપબંધ અને ઘણી નિર્જરા થાય છે. તેથી ‘3 મતે સૂત્રની ટીકાના બળથી કોઈને શંકા થાય કે, આ પ્રકારના અન્યના વચનથી જ નક્કી થાય છે કે, જિનપૂજાદિ અનુષ્ઠાનમાં ‘vi મતે એ સૂત્રના જે જો તુ નો મત બતાવ્યો તે પ્રમાણે અલ્પ પાપબંધ અને બહુ નિર્જરા માન્ય છે. તેથી એ જણાય છે કે, ભગવાનની પૂજા ગમે તેટલી યતનાપૂર્વક કરીએ, તો પણ પુષ્પાદિ જીવોનો તેમાં આરંભ થાય છે માટે ત્યાં અલ્પ પાપબંધ છે, અને ભગવાનની ભક્તિનો અધ્યવસાય છે માટે ઘણી નિર્જરા છે, આવો અર્થ “વફvi મંતે' સૂત્રના ટીકાકારના આશયથી જણાય છે. તેના નિરાકરણરૂપે ગ્રંથકારશ્રી ઉપાધ્યાયજી મહારાજા કહે છે –
મંતે' સૂત્રની ટીકામાં આવું વ્યાખ્યાન હોવા છતાં પણ અમે પૂર્વમાં પૂજાપંચાશકના પૂજ્ય હરિભદ્રસૂરિ મહારાજના વચનથી અને પૂજ્ય અભયદેવસૂરિ મહારાજના વચનથી જે સ્થાપન કર્યું, એનાથી એ નક્કી થાય છે કે, “વ8vvi મતે સૂત્રની
