________________
કૂપદૃષ્ટાંતવિશદીકરણ | ગાથા : ૪
39
વ્યવહારથી ગુણવાન પાત્રના ચારિત્રનું બાધત થવાથી (ગુણવાન જીવને) પાપકર્મ બંધાય છે. ત્યાં ગુણવાન જીવથી ગ્રહણ કરાયેલા અશુદ્ધ દાનમાં સ્વહેતુના સામર્થ્યની અપેક્ષાએ=નિર્જરા અને પાપબંધના હેતુના સામર્થ્યની અપેક્ષાએ, બહુતર નિર્જરા અને નિર્જરાની અપેક્ષાએ અલ્પતર પાપ થાય છે અને ગુણવાન વ્યક્તિ દ્વારા તે=અશુદ્ધ દાનનું ગ્રહણ, કારણે જ છે.
यत उक्तं ડસમ્બવત્ જે કારણથી કહેવાયું છે - સંસ્તરણમાં=સંયમનો નિર્વાહ થતો હોય છતાં, અશુદ્ધ દાન ગ્રહણ કરનાર અને આપનાર બંનેને પણ અહિત કરનારું છે, અને આતુરના દૃષ્ટાંતથી તે જ=અશુદ્ધ દાન જ, અસંસ્તરણમાં હિતકારી છે. આ પ્રકારે જે કહ્યું છે તે ગીતાર્થ અત્યંતર પદના વૈકલ્યમાં જ ઘટે છે; કેમ કે તેના સાકલ્યમાં=ગીતાર્થ અન્યતર પદના સાકલ્યમાં, સ્વલ્પ પણ પાપનો અસંભવ છે.
.....
અહીં પ્રશ્ન થાય કે, અશુદ્ધ દાન ગ્રહણ કરાયે છતે વ્યવહારથી ચારિત્રનો બાધ થાય છે, તો સ્વલ્પ પાપબંધ સ્વીકારવામાં શું વાંધો છે ? તેથી કહે છે –
व्यवहारतो અવાધત્વાત્, વ્યવહારથી બાધકનું અબાધકપણું છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે, જેમ નિર્જરાના હેતુનું સામર્થ્ય છે, તેમ કર્મબંધના હેતુભૂત એવા વ્યવહારથી ચારિત્રના બાધનું પણ સામર્થ્ય અશુદ્ધ દાન ગ્રહણમાં છે, તેથી સ્વકેતુના સામર્થ્યથી જેમ નિર્જરા થાય છે, તેમ સ્વહેતુના સામર્થ્યથી અલ્પ કર્મબંધ પણ થવો જોઈએ. તેથી કહે છે -
स्वहेतु ૩૫પત્તઃ । સ્વહેતુસામર્થ્યની દ્રવ્ય-ભાવ દ્વારા ઉપપત્તિ છે= કર્મબંધના હેતુનું સામર્થ્ય દ્રવ્યથી છે, માટે કર્મબંધ થતો નથી, અને નિર્જરાના હેતુનું સામર્થ્ય ભાવથી છે, તેથી નિર્જરા થાય છે.
.....
પૂર્વમાં કહ્યું કે, કોઈએ અશુદ્ધ દાન લેનારને અલ્પ કર્મબંધ અને ઘણી નિર્જરા સ્થાપન કરી, તેનું યોજન ગ્રંથકારશ્રીએ ગીતાદિ અન્યતર પદના વૈકલ્યને કારણે છે, એમ સ્થાપન કરવા હેતુ આપતા કહ્યું કે, સાધુ અશુદ્ધ દાન ગ્રહણ કરે અને ગીતાર્થ અન્યતર પદનું=ગીતાર્થ અને સંવિગ્ન પદનું, સાકલ્ય હોય તો નિયમા લેશ પણ કર્મબંધ થાય નહિ.
હવે આ દાન જેવી=ગીતાર્થાદિ પદ સાકલ્યવાળાના અશુદ્ધ દાન ગ્રહણ જેવી, વિધિશુદ્ધ જિનપૂજા છે, તે બતાવે છે –
