________________
ફૂપદષ્ટાંતવિશદીકરણ / ગાથા: ૬ - “કુતાનારીરતા થી રૂત્યg?” સુધીના કથનનો ભાવાર્થ :
દુર્ગતા નારીના દૃષ્ટાંતથી જોકે વિધિરહિત ભક્તિને પણ નિર્જરાના કારણ તરીકે સ્વીકારાય છે, તો પણ તે વિધિવિકલ પૂજામાં અજ્ઞાનથી અયતનાજનિત હિંસા થાય છે; કેમ કે, હિંસાનું લક્ષણ છે કે, પ્રમાદ અને અનાભોગ દ્વારા જે પ્રાણીની હિંસા કરે છે, તે હિંસા છે. આવા પ્રકારનું વચન હોવાથી અનાભોગરૂપ અજ્ઞાનને કારણે દુર્ગતા નારીને પૂજામાં અયતનાજનિત હેતુહિંસા છે, અને તેનાથી કર્મબંધ પણ થાય છે. અને અજ્ઞાનથી કર્મબંધ થાય છે, તે રીતે, ફૂપદષ્ટાંતમાં અવિધિવાળી ભગવાનની પૂજાને આશ્રયીને પૂ. અભયદેવસૂરિ મહારાજનું વચન સંગત થાય જ છે.
આશય એ છે કે, અવિધિવાળી ભક્તિયુક્ત પૂજામાં હિંસાકૃત કર્મબંધ થાય છે, અને ભક્તિના શુભ અધ્યવસાયથી તે કર્મબંધરૂપ લેપનો નાશ સંગત થાય છે. શાસ્ત્રમાં અવ્યુત્પત્તિને કારણે ભગવાનની પૂજામાં વર્તતી અયતનાથી જનિત કર્મબંધરૂપ દોષનું ઉત્તરમાં થતા શુભભાવથી શોધન કરવું શક્ય છે.
આથી જ કેટલાક કહે છે કે, ભક્તિઅનુષ્ઠાન પણ અવિધિ દોષને નિરનુબંધ કરીને પરંપરાએ મોક્ષનું જનક છે.
કહેવાનો ભાવ એ છે કે, જે જીવને પૂજાવિષયક શાસ્ત્રનું જ્ઞાન નથી અને તેને કારણે પૂજાકાળમાં સમ્યગુ યતના નથી, તો પણ ભગવાનના ગુણોથી ઉપરંજિત થઈને જેને ભગવાન પ્રત્યે બહુમાન થયેલું છે, તેવો જીવ ભગવાન પ્રત્યે વર્તતા પૂજ્યભાવને કારણે પૂજામાં યત્ન કરે છે. તે જીવને જ્યારે સમજણ પ્રાપ્ત થાય કે ભગવાને આ રીતે ભક્તિ કરવાનું કહ્યું છે, ત્યારે તે જીવને દોષનો ત્યાગ કરી વિધિપૂર્વક ભગવાનની ભક્તિ કરે તેવો પરિણામ પણ પૂજાકાળમાં હોય છે; અને આથી જ આવા જીવોમાં પ્રજ્ઞાપનીયતા ગુણ હોય છે. તેથી તેમનો અવિધિદોષ ભક્તિની પ્રબળતાથી નિરનુબંધ બને છે. તેથી વિધિશુદ્ધ ભગવાનની ભક્તિની અપેક્ષાએ થોડા વ્યવધાનથી=પરંપરાથી, તે ભક્તિઅનુષ્ઠાન મુક્તિનું કારણ બને છે.
આનાથી એ ફલિત થાય છે કે, વિધિશુદ્ધ અનુષ્ઠાનમાં જેવી નિર્જરા થાય છે, તેનાથી થોડી ઓછી નિર્જરા અવિધિયુક્ત ભક્તિવાળી પૂજામાં થાય છે. આથી જ વિધિયુક્ત ભક્તિવાળી પૂજા શીઘ મોક્ષનું કારણ છે અને અવિધિયુક્ત ભક્તિવાળી પૂજા પરંપરાએ મોક્ષનું કારણ છે.
