________________
૨૪
ઉપદષ્ટાંતવિશદીકરણ / ગાથા : ૪ જ કાયવધ છે, પરંતુ પૂરેપૂરી વિધિપૂર્વક અને ભક્તિથી કરાતી જિનપૂજામાં કાયવધ નથી.
આ રીતે પૂ. અભયદેવસૂરિ મહારાજના વચનથી જ વિધિશુદ્ધ પૂજામાં કર્મબંધ નથી તેમ સ્થાપન થયું. આમ છતાં અહીં કોઈને પ્રશ્ન થાય કે, પૂરેપૂરી વિધિ સાચવી ભગવાનની પૂજા કરે તો પણ પુષ્પાદિથી થતી પૂજામાં કાયવધનો નિષેધ કઈ રીતે થઈ શકે ? તેથી ગ્રંથકાર કહે છે -
પ્રમાદયોગથી પ્રાણની જીવની, હિંસા તે હિંસાનું લક્ષણ છે, અને આવી હિંસાનો જ વિધિશુદ્ધ પૂજામાં નિષેધ કરાય છે, તેથી બાહ્ય રીતે ભગવાનની પૂજામાં પુષ્પાદિની હિંસા હોવા છતાં વિધિપૂર્વક અપ્રમાદથી પૂજા કરનારની પૂજામાં લેશ પણ હિંસા નથી; કેમ કે, દ્રવ્યહિંસા એ કર્મબંધનું કારણ નથી, પરંતુ પ્રમાદથી થતી હિંસા એ કર્મબંધનું કારણ છે. વિધિશુદ્ધ પૂજામાં હિંસાકૃત કર્મબંધ નથી, માટે હિંસા નથી, તેમ અમે કહીએ છીએ, એવો ગ્રંથકારશ્રી ઉપાધ્યાયજી મહારાજાનો આશય છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે, પુષ્પાદિથી થતી પૂજામાં પ્રમાદ નહિ હોવા છતાં જીવોની હિંસા થાય છે અને તેનાથી કર્મબંધ થાય છે, તેમ માનીએ તો શું વાંધો છે? તેથી કહે છે -
પૂજાપંચાશક ગાથા-૪પના કથનથી પૂજાની સાથે અવિનાભાવી એવી હિંસાને જાણીને પણ કરવાની અનુજ્ઞા આપેલ છે, તેથી કર્મબંધ નથી.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે, પૂજાની સાથે અવિનાભાવી એવી હિંસાને જાણીને પણ કરવાની અનુજ્ઞા આપેલ છે, એમ કઈ રીતે કહી શકાય ? તેથી કહે છે -
પૂજામાં અપ્રવૃત્તિ કરનારની નિંદાને કહેનારા એવા અર્થનું કથન પૂજાપચાશક ગાથા-૪૫માં છે, તે વચન જ વિધિનો આક્ષેપક છે, તેથી શ્રાવકે પૂજા કરવી જોઈએ, એવો અર્થ એ કથનથી નીકળે છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે, પૂજાપંચાશક ગાથા-૪પના કથનથી શ્રાવકે પૂજા કરવી જોઈએ, એવો અર્થ નીકળતો હોય તો પણ, પૂજામાં જે હિંસા થાય છે, તત્કૃત કર્મબંધ તો થાય જ છે; આમ છતાં ભગવાનની ભક્તિથી મહાનિર્જરા થાય છે, માટે શાસ્ત્રમાં ગૃહસ્થોને પૂજા કરવાની વિધિ કહેલ છે. તેથી તેમાં કર્મબંધનો નિષેધ કરતાં કહે છે
વિધિ સ્પષ્ટ હોતે છતે નિષેધનો અવકાશ નથી=પૂજાની વિધિ છે તેથી હિંસાકૃત કર્મબંધનો અવકાશ નથી.
