Book Title: Sarasvatini Garima
Author(s): Gajanan Dave
Publisher: Rashtriya Itihas Ujagar Yojna
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032029/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI no - ma 5friim lekhaka gajAnana dave Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatInI garimA le. gajanana dave A pustakamAM zrIsthala arthAta AjanA siddhapuranI prAcIna garimAne ujAgara karatA anya aitihAsika prasaMgo ane sarasvatI nadInA tIrtho temaja mAhAbhya saMbaMdhanA itihAsonuM paurANika vivecana prastuta che. Adau siddhapuraM prasiddhanagaraM svargopama sundaram vidyAgadyavivekajJAnacaturaM tIrthaM ca kAzIsamaM vizvAmitra prabhRti bhiH seyaM ca prAcItaTama prAcI mAdhava rudradeva sahitaM tIrtha skuTamamutkikSmama / / | (o-prakAza) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 AvRttiH prathama AvRtti 0 prata: 2000 / 12 | 97 0 mUlya: 0 prakAzaka: rASTrIya itihAsa ujAgara yojanA brAhmaNIyA poLa, aMbAvADI nAke, siddhapura - 3841pa1. 0 mudrakaH dhI sarasvatI prInTIMga presa siddhapura, (u.gu.) phonaH 20970 * noMdhaH sarva hakka janatA janArdanane svAdhIna. 0 pustaka prAptisthAna : (1) zrI gajAnanabhAI dave brAhmaNIyA poLa, aMbAvADInA nAke, siddhapura. (2) zrI bacubhAI dave prasiddha choTAlAla magadaLavALAnI dukAna, maMDIbajAra, siddhapura. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka e prastuta graMtha siddhapuranA mUrdhanya tapasvI pU. zrI devazaMnA ca2Ne sAdara samarpaNa enI kaLa vaLa XX*PRA re you your deva zaMkarane caraNe samarpaNa koka AvA tAralA avani mahIM kyAMka jhagamage svanAmane sArthaka karI saMsAra sAgarane tare ||1|| prAcI kinAre aravaDezvara tIrthamAM je maghamaghe zaMkara svarUpe devazaMkara jIvamAM zivane jue // 2 // A tIrthane varIne kadI je anyatra pherA na phare AtmabhAve . zivanAM darzana karI zivamaya bane // 3 // vIsamI sadInA yugamAM je rAgamAM nirasa bane dhanya che e kukhane jyAM jIva nahIM ziva avatare / / 4 / / phUla nahIM paNa phUlanI A pAMkhaDI tujane gharI mukta thauM chuM Aja huM RRSiRNathI tujane smarI pa|| dinAMka 12 mArca '97 gajAnana dave Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ai prAcIna mahAlaya tIrtha bhUmi * Tosin 1-B-T-spac 1991s 11-9zispa fle zreNIo navIma bAMdhakAma I. 1202 WV 9316 16 10+ dj}es bhagnAvazeSa rudramahAlaya Pos Jue Fr durdazAgrasta S. 1307 astitva : 105 varSa O bar baMdhAvanAra : gurjara nareza muLarAja toDI paDAvanAra Akramaka alAudIna khilajI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXI Rudra-Song - oh, Umashankar, Where are you. We dre in your temple, Vaiting for your. 1 The children are singing, and dancing to you When will you radiate, When we greet you. 2 Which is your redch range Approching to you. Please quick specify, We can meet you. 3 we shall bring fruits, and butter, millk Ghee. Please these accept, and bless all with mee. 4 G. M. Dave XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. siddha motIrAma gurU hiMgaLAja mAtA, sarasvatItaTa, siddhapura. zrI mAdhavarAya zrI goviMdarAya yogezasiddha vibudhe: paribhAvyamAnaM lakSyAlayaM jananabandhaharaM pavitram / bhaktArti bhajjanaparaM munivRndapUjyaM govindamAghavamudAramahaM namami // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H - ka lekhaka paricaya zrI gajAnana dave siddhapura o. sa. bA. jJAtinA eka zreSTha parivAramAM janma levAnuM je saubhAgya lekhakane prApta thayuM che tenuM teo gaurava anubhave che. upaniSadomAM kahevAM AvyuM "kurtama mAnuSI tatrApi naravade | brAhmaNayaM ca mahAviSNo vedAntazravaNAdikam // arthAt manuSya deha dularbha che. temAM paNa purUSa, temAMya brAhmaNa. temaja vedAnta zravaNayukta evo brAhmaNa viSNu svarUpa gaNAya che. zrImaMta gAyakavADa paNa jemane kAkA kahIne bolAvatA evA davejI tarIke prasiddha zrImaMta ane brahmasamAjanA prathama avivezanamAM varAyelA pramukha bhudarabhAI prANanAtha dave prANanAtha maMgaLajInA suputra che. prANanAtha maMgaLajI davee je Arthika jAhojalAlI temaja kauTuMbika kulInatAne bhUtakALamAM zobhAvI che te parivAramAM cothI peDhIe A lekhakano janma thayelo che. vizeSa padavI abhyAsanA padethI vibhUSita na hovA chatAMya dainaMdina svAdhyAya, vAMcanano niyamita zokha ane ciMtananI muLabhUta abhirUcInA kAraNe lekhakanA vyaktitvanuM sarjana thayeluM che saMto kuTuMbIjano temaja samAjanA mUrdhanya vyaktionA samaye-samaye prApta saMskAro temaja AzIrvAdathI lekhakanA jIvananuM vaicArika bhAthuM taiyAra thayeluM che. aneka prakArathI maLela jJAnamAM anubhavita jJAna zreSTha manAyeluM che. kahevata che ke je na jANe kavi e jANe anubhavI . vyaktinA ghaDataramAM satsaMga ane sad vyavahAranuM mahatvapUrNa sthAna che. eka daSTAMta che ke mArkaDeya munine prArabdhathI alpAyuSya maLyuM hatuM. paraMtu temanA kauTumbika saMskAranA vyavahAra mArkaNDapane zatAyu jIvana bakyuM hatuM mArkanDeyane evA vyavahAranI Teva kAyama thayelI hatI ke AgaMtuka saMtone jotAM ja teo temane sASTAMga daMDavata praNAma karatA hatA. sASTAMga daMDavata praNAmano prabhAva eTalo badho che ke zatru paNa gheMsa jevo narama banI jAya che. sapurUSonA mananI saddabhAvanAnI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaktio praNAma karanAranA manamAM pravezI jAya che. baMne eka bIjAnA sadabhAvanA srotathI saMskArita banI jAya che. eka divase mArkaMDeya upasthita saptarSione A praNAma karyA. mAtra cAra varSanA bALakanA A saMskArathI daMga thaI jaI saptarSioe dirdhAyuSyanA ArzIvAda ApyA. pAchaLathI dhyAnamAM AvyuM ke A bALakanuM AyuSya to mAtra pAMca varSanuM che. bALakanA AyuSyane badalI tene dirdhAyuSya banAvavA satparUSone paNa kamara kasavI paDI. Apelo ArzIvAda eLe na jAya te mATe A saptarSioe bALakanuM AyuSya vadhe tevA sarva prakAranA prayAso karyA. tyArathI evI lokokita banI che ke ""tane mArkaDeyanuM AyuSya maLe." mArkanDeyanA sadavyavahAranI TevathI AvuM agharuM kAma paNa saphaLa banyuM. anubhavothI paNa jJAna meLavAno purUSArtha karavAmAM Ave to te purUSArtha lakSyasiddhimAM asAdhAraNa saphaLatA prApta karAvI zake che. daSTAMto najara sAme ja che. mahAkAvyonA racayitA vAlmikI ke tulasIdAsa kadI yunivarsITIomAM DIgrI meLavI saphaLa banyA na hatA. purUSArthe ja temane svAbhAvika rIte pI.eca.DI. banAvyA hatA. jJAna zALA-mahAzALAnA karatAM purUSArthanA udyamathI ja vikasI zake che. A sAdhano to kevaLa mAdhyama eTale vAtAvaraNa pUruM pADe che. te bhautika tattvo che. phakta udyama caitanya tatva che. abhiruci temaja udyamanA samanvaya vinA paNa zALA-mahAzALAnI DIgrIo Aje prApta karI zakAtI haze paraMtu suyogya vyaktitvanuM sarjana to taddana azakya che. * A lekhakane sAmAjika temaja rASTrIya staranI pravRttiono bahoLo anubhava che. rASTrIya svayaMsevaka saMghanA svayaMsevaka banyA pachI je anubhavita jJAna temane maLeluM che tene lekhaka potAnuM ahobhAgya samaje che. lekhaka mAne che ke je anubhavothI teno mAnasika vikAsa thayo che te kadAca mahAzALAnA mAdhyamathI paNa zakya na banyo hota. rASTrIya svayaMsevakasaMghanI dainaMdina eka kalAkanI zAkhA temaja prasaMgopAta thatA vizeSa kAryakramo vyaktinA ghaDatara mATe eka mahAzALAnuM vAtAvaraNa ja pradAna kare che. vyaktine prAcIna saMskRtinA saMskAra dvArA vicAra ane ciMtananI tAlIma ahIM maLe che. vicAra temaja ciMtananI dainaMdina tAlIma vinA zreSTha vyaktitvanuM sarjana asaMbhavita che. A lekhaka tenA ja lAbhArthI che ahIM sad ciMtananI sAmagrI sAthe rASTra-bhAvanAnA saMskAro paNa jAgRta thAya che. tenAM gIto bodhapATha temaja vicAronA ghaDatara mATe thatAM vyAkhyAno vyaktine eka aNamola zaikSaNika saMskArane avasara pUro pADe che. ekavIsa varSanI paraNita vaye paNa DaoN. zyAmAprasAda mukharjIe jammu-kAzmIrane rASTrIya mahApravAhathI alaga pADavAnA cAlI rahelA SaDayaMtra viruddha satyAgrahanuM je ASThAna kareluM temAM bhAga levA ahIMnA kAryakaronI TUkaDI sAthe lekhaka upaDelA. mArA sadabhAgye huM paNa A TUkaDImAM sAmela hato. A eka ja kAryakrama paNa amArA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanaghaDataramAM ja amUlya bhAthuM pUruM pADela che te eka cirasmaraNIya ghaTanA banI gaI che. rASTrIya staranA aneka sapuruSonA saMparkanA kAraNe paNa lekhakanI daSTi eka abhinava dizA tarapha vaLelI che. saMghanA dvitiya sarasaMghacAlaka zrIgurUjInA eka zizira zibIra nimitrane ahIM AgamananA prasaMge zrIgurUjInI jIvanazailInI ghaTanAono ahevAla taiyAra karavAnI javAbadArI A lekhakane soMpAyelI hatI. zrI devazaMkara bApA temaja zrI gurUjI baMnenI mulAkAta samaye upasthita lekhake baMnenA saMvAdathI utpanna vAtAvaraNanI je AbehUba noMdha taiyAra karelI che te noMdhanA vAMcana mAtrathI paNa te vAtAvaraNanA AvaraNamAM AvI javAya che. siddhapura au sa. bA.jJAtinA maMtrI tarIkenA pAMca varSanA TUMkA gALAmAM paNa lekhake bahu lAMbA samayathI khoTa anubhavAtA keTalAka kAryo pUrAM karI je suvidhAo utpanna karI che te cirasmaraNIya che. jUja samaya abhinava hAIskUla ane nivRtti sudhI ema.pI. hAIskUlamAM vidyAlakSI zaikSaNika sevAmAM lekhake jIvana vitAvyuM che, kuTuMbanA vaDIlonI sevA arthe zahera na choDavAnA temanA aDaga nirNaye aneka ujaLI takothI paNa temane vaMcita rAkhyA che. huM zaizava kALathI ja lekhakano sobatI chuM. lekhaka sAthenA ghaniSTha saMbaMdhane kAraNe temano je paricaya thayo che te raju karavAno A mAro namra prayAsa che. lekhakano vivAha ahiMnA ja eka khyAtanAma parakhA upanAma dharAvatA paMDyA zaMkaralAla kezavalAlanI suputrI puSpAbahena sAthe thayelo che. puSpAbahenanAM mAtuzrI maNIbena uMjhAnA prasiddha nArAyaNajI viThThaladAsa davenA bahena thAya che. lekhakanA pitA maNIlAla kALurAma-kAlurAma narabherAma-narabherAma prANanAtha maMgaLajI davenA vaMzanA che. lekhakanA mAtuzrI tulasI bahenano janma dayAzaMkara kuberajInA parivAramAM (prasiddhagAMgaDA kuTuMbo thayela che. A tamAma parivAra khAnadAna nAgariktAnA paricAyaka che. temanA mitromAM huM, vAsudeva aMbAlAla trivedI-bradharsa, zAntakumAra nArAyaNajI dave, vi. aneka che. vaDIlo sAthenA gADha paricayamAM jayaMtilAla mohanalAla ThAkara (mAstara) zrI Ara. ema. svAmI sAheba temaja zrI lAbhazaMkara ravizaMkara dave (vakIla) mukhya che. saMtonA paricayamAM savizeSa zrIdevazaMkara bApA (gurUmahArAja)nuM nAma gaNAvI zakAya. pratyeka pradoSanA divase sAMje be kalAka jevo samaya lekhaka zrI devazaMkara bApAnA sAnnidhyamAM gALatA. bacubhAI rAmazaMkara dave paricAyaka Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanA be bola A pustakanA lekhaka lekhakazreNInA koI lekhaka nathI. lekhaka banavAnA koDa sAthe A pustaka lakhAyuM paNa nathI. paraMtu sarasvatI nadI pratye pratyeka hindu mAnasamAM zraddhA-bhAvanuM je akhaMDa jharaNuM vahe che te nadI saMbaMdhe saMskRta vAGamaya sivAya tenA mAhAtmyane ujAgara kare evuM lokabhogya bhASAnuM sAhitya khAsa upalabdha nathI. lekhake A draSTikoNane dhyAnamAM rAkhI A utkRSTa abhilASAne pUrNa karavA A pustaka lakhyuM che. A dRSTikoNanI Adya preraNA to ahIMnA mUrdhanya koTinA brahmavida pU. devazaMkaranA satsaMgathI udabhavelI. paraMtu lekhakanI akarmaNyatA gaNo ke prArabdhanuM vidhAna paNa A pustakanI racanA temanA dehAvasAna bAda ja pUrNa thaI zakI. teo bhale brahmalIna thayA hoya paNa temanuM brahma caitanya to sarvatra prakAzamAna hoI A brahma caitanyane A pustaka arpaNa karAyuM che. svarga zrIbAbAsAheba ApTenI puNyasmRtimAM vaidika sarasvatI nadI zodha abhiyAna mATenI eka saMzodhana TukaDI siddhapura AvelI tyAre A nadI saMbaMdhe purANokata mAhitI ekatra karI rajuAta karavAnI eka javAbadArI A lekhake nibhAvela. lekhake A nadI saMbaMdhenA paurANika dRSTikoNano abhyAsa karI adhyayananA niSkarSarUpe hindI bhASAmAM eka zodhapatra taiyAra karyuM hatuM. A zodhapatra upara 'maMgalaM' disatu na: sarasvatI saMmatipatrama e zIrSaka sAthe tenI prastAvanA ahIMnA ja eka kAvya-purANa-veda mImAMsA tIrtha vedAcArya temaja rASTra sammAnita paMDita padavIghara pU. zrI narahariprasAda zAstrIe lakhI hatI. A hindI prastAvanAno gujarAtI anuvAda A graMthamAM prasiddha che. sAthe sAthe ahIMnA ja be gaNamAnya vidvAna cintanakArone A hastaprata pustaka vAMcana mATe ApavAmAM AvyuM hatuM. tenA adhyayana uparathI A baMnee potAnA lekhita maMtavya lekhakane ApyAM hatAM. te baMne maMtavyo paNa A pustakamAM prakAzita che. A be vidvAna paikI eka ahIMnI suvikhyAta ema.pI. mAdhyamika uccatara zALAnA nivRtta prinsIpAla zrIrAmacandrabhAratI ema.e.bI.eDa. che. sAhityanA uMDA abhyAsI che. ziva mahApurANanA vizva vikhyAta kathAkAra zrIdayAgirijInI keseTo u52thI temaNe zrIdayAgirI kathita ziva mahApurANa jevA uttama graMthanuM saMpAdana kArya kareluM che. anya ahIMnA ja paNa jI. ela. paTela hAIskula UMjhAnA sahAyaka prinsIpAla zrIkanubhAI vI. ThAkara che. teo ema. e. bI. e. ela. ela. bI. che. sthAnika sAhitya vartulanA adhyakSa paNa che. eka navodita cintanakAra temaja kAvya-lekhananA navalohiyA sAhityakAra che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taduparAMta A lekhake vaidika sarasvatI nadI zodha saMsthAne rAjasthAna dvArA Ayojita eka zodhapatra saMgoSThi mATe A zodhapatra mokalyuM hatuM. nAdurasta svAthyane kAraNe lekhaka A saMgoSThimAM upasthita rahI zakyA nahotA. paraMtu A saMgoSThimAM zodhapatranuM vAMcana thaI saMgoSThinA prAyojako dvArA tene eka vidvatApUrNa prastuti tarIke AzIrvAda prApta thayA hatA. keTalAka dhaniSTa mitronA AgrahathI prastuta zodhapatranA AdhAra upara saraLa gujarAtI bhASAmAM lekhake A pustaka taiyAra karyuM che. A graMthamAM paurANika sAhityanI mAhitIyonA AdhAre sarasvatInI eka nadI tarIkenA avatAranI utpatti kathA, tenA vahana mArga ane mArga para Avela tIrtha, temaja A tIrthonA prAcInatama itihAsanAM dRSTAMto para prakAza pADavAno prayAsa karAyelo che. vizeSamAM viSayAnulakSita hindu jIvanadarzananA muddAonuM vivecanAtmaka Alekhana paNa lekhakanI kalame prastuta che. A uparAMta sarasvatInA kinAre vikasita vaidika saMskRtinA eka kendra samAna prAcIna tIrthadhAma zrIsthala arthAt AjanA siddhapuranI prAcIna arvAcIna yazogAthAnA saMsmaraNo paNa temAM upalabdha che. prAcIna samayathI eka vidvada nagarInuM bahumAna A nagare prApta kareluM che. taduparAMta tenI prAcInatama aitihAsika pratiSThAne kAraNe zrIsthala dezanuM eka suprasiddha tIrthadhAma tarIke loka rUdayamAM rekhAMkita che. . sarasvatI nadI saMbaMdhenA purANokta mArgadarzanane svIkAryA sivAya tenuM spaSTa dizAdarzana karAve evA koI saMjogo hAla hayAta nathI. kAraNa ke, vaidika kALamAM eka mahAnadI tarIke varNavAyela sarasvatI purANa kALamAM paurANika itihAsanA sAhityakAronI najare jyAM lupta-prakaTa pravAhomAM vahetI dekhAyelI che, tyAM tenA navA mArgadarzana mATe gADha aMdhakAramAM phAMphAM mAravA jevuM che. vedagraMthomAM tenA stavana maMtro che paNa tenI bhaugolika parisImAne sparzatI vAstavikatAnuM citra nathI. vedakALa pachInA paurANika kALanA graMthomAM tenAM tIrtha snAna mAhAsya aMgenA je varNano maLI Ave che tenI samIkSA karatAM eka vAta spaSTa upasI Ave che ke purANa kALanA sAhitya graMthomAM varNita sarasvatI tenuM vedakAlina svarUpa yathAvata jALavI zakI nathI. purANa kALanA sAhityika itihAsanA graMthakAroe saMzodhanothI sAkSAtkArita saMzodhita sarasvatInA svarUpanuM ja varNana kareluM purANomAM paNa sarvazreSTha purANagraMthanI vidhezvara saMhitAmAM sarasvatIne sAITha mukhavALI darzAvela che. arthAta tenI sAITha dhArAo che. kALa maryAdA dareka avatAra mATe eka samAna dhoraNa dharAvatI nathI. nadiyo, pahADo, jaMgalo, samudro vagerenA AyuSya to hajAro varSanAM hoya che. itihAsanAM tathyo ane saMzodhanonA satyo eka vAta prakaTa kare che ke lAkho varSanAM gharAtala ane gharAtala uparanA avatAro bhustarIya pheraphAronA kAraNe parivartananIya rahelAM che. sthala Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM jala ane gIca jaMgalonA sthAne samatala mAthAnI TAla jevA medAno paNa banelo che. pahADo ane samudronA purAtana avataraNonA cinho paNa zeSa rahyA nathI. purANa kalina sarasvatI paNa vedakAlina mahA nadI sarasvatInA avaziSTa avazeSo mAtra che. vedakAlina ane purANakAlina sarasvatImAM je taphAvata che te prAkRtika niyamonA bhustarIya parivartanonA hajAro varSanI ghaTanAcakranA pariNAmonuM darzana che. svarUpa parivartana to sRSTinA tamAma avatAronA pratyeka stare darzana de che. sRSTi racanA taMtramAM utpanna thatA nAnA moTA pratyeka avatAra kALabaLanA prabhAvathI vistAra, vikAra ane visarjananI prakriyAmAM pariName che. purANa kAlina paristhitine paNa hajAro varSa vitI cUkyAM che. temAM varNavAyelI sarasvatI paNa svarUpAntara hAlatamAM hAla jevA maLe che. sarasvatInA vRkamulika tIrthanA itihAsamAM varNita sarasvatInuM te svarUpa Aje kyAM che ? Aje to arbudAraNyanA bhugarbha jaLa srotomAMthI bhugarbha vahI aMbikA vananA bhustara para avataraNa pAme che. purANokta sarasvatI paNa sarasvatInA jaLa srotonA anveSita pravAha dhArAonuM citra raju kare che. pratyeka yugamAM saMzodhanono silasilo cAlu ja hoya che. dharAtala parathI dharAtalamAM samAI jatAM jaLa pRthvInA peTALamAM prasaraNa thatAM thatAM kyAMka bhustare to kyAMka bhUtalanA jaLAzayomAM prasUta pAme temAM Azcarya ke aprAkRtika jevuM kazuM ja nathI. prakRtinA prAkRtika niyamAnusAra ja sarasvatInA saMzodhita jaLa srotonA sthAnonuM purANomAM nirUpaNa karAyeluM che. paurANika kALanA A aitihAsika dRSTikoNane najaraaMdAja karI zakAya tema nathI. A sthAnomAM prativarSa lAkho yAtrALuo sarasvatI snAna mAhAtmyano zraddhApUrvaka lAbha le che. te jaLamAM pitR tarpaNa kare che. A badhAM kAryA vaMza paraMparAthI pracalita che. A paramparAgata sAmAjika dhAraNAo paNa A sthAnonA sarasvatI pravAhone puSTi Ape che. A tIrthasthAno samAjanA zraddhA kendro banelA che. sarasvatInAM A tIrtha sthAno sAmAjika bhAvanAone saMtoSavA temaja tenuM jatana ane saMvardhana karavAnuM je sAmarthya dharAve che. tenI pUrti karI zake evuM lakSya A saMzodhanonA uddezyamAM samAviSTa nathI. A nadI aMge saMzodhananI je pravRttiyo cAle che te eka alaga dizAnI che. A saMzodhana bhale tenA bhUgarbha jaLabhaMDAro para prakAza pADI jaLa pUrtinI suvidhA utpanna karI zake; paraMtu te tIrthasthAno saMbaMdhanI sAmAjika AkAMkSAone saMtoSI nahIM zake. ApaNAM purANo ApaNA bhUtakAlina itihAsanA vArasAnuM pratibimba pADe che. veda upaniSata kALanAM sAkSAtkArita jJAna-vijJAnanA gUDha tattvonuM jIvanadarzana prastuta kare che. temAM hindu jIvanadarzananA preraNAdAyaka itihAso paNa che to Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAnanA sAkSAtkAra mATenI AcAra saMhitAo paNa che. zreSTha manuSyatvanI preraNA utpanna karavAnA saMskAronuM bhAthuM paNa temAM che; to naramAMthI nArAyaNa sarjavAnI saMjIvanI zaktinAM amRta jaLanA rasAsvAda karAvanArAM cAritryono khajAno paNa temAM che. A sAhityika vAraso bhAratanA bhavya bhUtakALano praharI che ane vartamAnano mArgadarzaka che. temAM jJAna-vijJAna ane itihAsanA viSayone sAhityanA rasAsvAdathI lokabhogya zreNImAM pirasavAnuM manovijJAna paNa jovA maLe che. A sAhityamAM AzA-AkAMkSA ane bhayasUcaka bhAvanAonI vividha raMga puravaNI paNa vaNAyelI che. preraka tattvajJAnanA puruSArthanI keDI paNa temAM kaMDarAyelI che. to hajAro varSanA sadAcAra ane svecchAcAranA itihAsano nicoDa paNa temAM saMgrahAyelo che. temAM itihAsa kathana che. jJAnanA jharaNAMo che. vijJAnanA AviSkAronuM sAra tattva che. ujjavala jIvana prAraMbha karavAnI bhUmikA che. aihalaukika temaja pAralaukika siddhAntonA amRtaphaLono rasAsvAda paNa che. ApaNA purANomAM darzana zravaNa ane kirtanane saMskAra nirmANanAM sAdhano gaNelAM che. kvina eTale vANI. zravaNa paNa eka zreSTha sAdhana che. uttama prakAranA zravaNathI aMtarAtmA jAgRta thAya che. sArA narasAno viveka jAge che. je gUDha rahasyo vAMcanathI samajAtAM nathI te paNa uttama kathananA zravaNathI cittane saMskArita kare che. ApaNe tyAM sAhityamAM itihAsa lekhananI sAthe samAjamAM itihAsa kathananI vyavasthA paNa vicArAyelI che. itihAsa kathananI vyavasthAno lAbha sAkSara-nirakSara saune samAna paNa maLe che. A itihAsa kathananI vyavasthAne pariNAme A dezanA sAkSara-nirakSara sau koI A vArasAthI sva zaktinA anupAtamAM saMskArita che. ApaNA paurANiko, mANabhaTo, kathAkAro, kirtanakAro ane brahmabhaTonA samudAye A paurANika vArasAne samAjanA aboghamAM abogha vyakti sudhI prasarAvavA apUrva yogadAna kareluM che. jJAna-vijJAna ke itihAsa Akhare to sAhityanA setuthI ja lokabhogya bane che. sAhityanA vividha rasaraMgothI te rasaprada rasathALa bane che. rasaprada sAhitya loka mAnasane rasaraMgI banAve che. bodhaprada tattvajJAna paNa jo vividha sAhitya rasathI sajAvavAmAM na Ave to sAmAnya janamAnasa mATe achUta banI jAya che. saMpUrNa pauSTika tattvonA saMyojanathI banela rasoI paNa jo vividha rasonI milAvaTanA svAdathI vaMcita hoya to te sAmAnya janamAnasa mATe nirupayogI sAbita thaze. A pustakamAM itihAsa kathananA nAme je prAcIna daSTAMta raju karAyelAM che te hindu jIvanadarzananA Ajanma, pUrvajanma ane punarjanmanA prAcIna sAkSAtkArita siddhAnto sAthe taddana susaMgata che hindu jIvanadarzananI avadhAraNA mujaba yoni game te hoya paNa eka ja jIvatattvanuM saMghANa A sRSTitaMtramAM saMkaLAyeluM che. karmaphaLa ane kALacakranI maryAdAne adhina rahI jIva vividha yoniyonA sukhadu:kho bhogave che. daihika viziSTatA temaja kSamatA saMbaMdhe manuSya anya prANiyothI caDhiyAto che. manuSya Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deha bhoga ane mokSa baMne lakSyAMkono adhikArI che. jyAre anya yoniyo phakta bhoga yoniyo che. manuSya eka sAmAjika prANI che. te eTalA mATe sAmAjika prANI gaNAya che ke te sAmAjika saMvidhAnanI rUe jIvavAnuM zikSaNa dharAve che. A zikSaNa anusAra te potAno jIvanakrama goThave che. te samAjamAMthI hUMpha meLave che ane anyono malAjo. te jALave che. AhAra, nidrA, bhaya ane maithuna aMgenA jJAnanA saMskAra to sarvagrAhI che. paraMtu manuSya je sAmAjika jJAnano vAraso svIkArela che; tenI lakSmaNa rekhA choDI te jo anya prANiyonI jema svecchAcArathI bhogano Azraya levA mAMDe to tenuM sAmAjika mulya khatama thaI jaze. tenI zaikSaNika kSamatA samApta thaI jatAM te pazu zreNImAM AvI jaze. - sAmAnya rIte sAmAnya janamAnasa tatvaboghanA sAkSAtkAra mATe kSamatA rahita hoya che. tattvabodhane samajavA tatvaciMtananI AvazyakatA rahe che. tatvaciMtana mATe buddhinI sukSmatama cetanAnuM skuraNa jarUrI che. buddhinI sukSmatama cetanAnuM phuraNa tyAre ja saMbhava bane che; jyAre barNimukha mana aMtarmukha bane che. A mATe nirUpita tapa ane sAdhanAnuM zikSaNa jarUrI bane che. aSTAMga yoga darzana e eka zaikSaNika prakriyA che. tenA dasa yama ane dasa niyamovALuM jIvanadarzana yogamArganuM prathama sopAna che. uttarottara sopAna sara karavAthI jIva svayaM zivamAM svarUpAntara pAme che. ziva yogamArganA Adya pravartaka che. . paurANika sAhitya kevaLa dharmagraMtho nathI. te zreNImAM temane mUkI zakAya tema paNa nathI. kAraNa temAM dharma sAthe saMkalita sadAcAra temaja svecchAcAra baMne aitihAsika ghaTanAonI rajuAta che. tenI aitihAsika saccAIno A pramANasiddha raNako che. paurANika sAhityane samajavA itihAsa aMgenA pAzcAtya dRSTikoNa ne bAju para rAkhI tenA aitihAsika mulyonI mulavaNI karavI paDaze. purANakAlina paristhitiyonA saMdarbhane dhyAnamAM letAM e vAta samajAze ke purANakAroe jIvanadarzananA zikSaNa kAje itihAsane lakSya banAvyo che. zikSaNa ane saMskArane jo lakSyapUrtinuM sAdhana svIkAravAmAM Ave to itihAsamAM prasaMgonuM prAdhAnya ja mahattvapUrNa lekhAze. purANokata itihAsamAM A lakSya ane zailInuM anuzilana jovA maLe che. jema dhAnyanI icchAvALo buddhimAna phasalamAMnA parALane choDI daI dhAnyanA bhAgane ja grahaNa kare che tema jIvanadarzananA ghaDatara mATenA uddezya puratsara racAyelA paurANika itihAsanA graMthomAM prasaMgonA nirUpaNane ja prAdhAnya maLeluM che. samaya nirdhAraNa ane nirUpaNa mATe purANakAlina pracalita yuga saMkalpanA Adharita adhiSThAnane temAM apanAveluM che. IsavIsana pUrvenA pAzcAtya aitihAsika tathyo aMgenI mAhitIo mATe paNa AvuM dhoraNa apanAvela che. itihAsa lekhana saMbaMdhe prAcInatama kALathI pracalita A bhAratIya praNAlikA che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthala sarasvatI darzana caMpale). gurUmahArAja [lllllik kharavaDezvara - sarasvatInadI >> li *AvAlakezvara, IIIIIIII mAdche. sahakaLA| pusavATa pA thA : nI pIpaLo ja kamulaka lin maNI haramahAlaya pUrva el Piak14 F - 1 dakSiNa "KIT T. ja paktipITha uttara , # = hArkeTa dhA. pazci pravezadvAra rAjamArga Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita narahari zAstrI vedAcArya rASTrasammAnita paMDita padavIghara, kAvyapurANa veda mImAMsA tIrtha, saMskAra sadana, taravADI mADha, siddhapura (u.gu.) 384151 maMgalaM disatu naH sarasvatI saMmati patrama vaidika kALathI prAraMbhita puNyasalilA sarasvatI nadI dezanI pramukha nadiomAM zreSTha manAyelI che. zrotakALamAM kArDa brAhmaNa temaja jaiminIya brAhmaNa graMthomAM tenA lupta ane prAdurbhAvanA sthAno mATe spaSTa ullekha maLe che. jyAMthI te prakaTa thAya che te sthaLane plekSa prasavaNa kahe che. jyAM lupta thAya che tene vinazana tIrtha kahe che. mAtA sarasvatInuM varNana veda purANa ane brAhmaNa graMthomAM aneka sthAno para maLe che. RgvadamAM : malpittame navI me tevI tame sarasvatI | aprasistAivasmAsi prazastiba naskRdhi / yajurvedamAM : panvanA: sarasvatImapiyaMti strota: | sarasvatI tU paccaghAsodeze bhavatsaritaH // utpatti mAhAbhya aMge nirdoSa che ke : dadhicI - subhadrAputra piplAde jyAre mAtAne potAnA pitA aMge pucheluM tyAre devakArya mATe dadhicInA dehotsargano prasaMga sAMbhaLatAja piplAde devonA nAza mATe tapa karI vaDavAnala utpanna karelo. A vaDavAnale viSNunI salAhane anulakSI devAmAM sarvaprathama deva jaLadevane bhakSa banAvavA sAgara sudhI pahoMcavAnA thAna tarIke kumArikAnI pasaMdagI karI. A kumArikA eja brahmaputrI sarasvatI. vaDavAnala dvArA thatA dAha zamana mATe bhUmimAM aMtardhAna ane puna: prAdurbhAva te rIte samudra sudhI pahoMcavAnI viSNunI salAha mujaba brahmaputrI kumArikA sarasvatI himAlayanA urvaga AzramanA azvattha vRkSathI eka vizALa nadInA rUpamAM avatarita thaI. plakSavRkSanA kAraNe sarasvatI plekSa prasavaNa kahevAI. A prasaMge devo sahita upasthita viSNue eka zAMtakuMbhamAM vaDavAnalane padharAvI sarasvatInI godamAM tene arpaNa karyo. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urvAMga AzramathI prAraMbha karI prabhAsa sudhI sarasvatInA mArga para ekAvana tIrtha AvelAM che. zrIsthala, vAlyakhilyezvara, bindutIrtha, vaTezvara, lohayASTi, vagere mahatvanAM che. A sarasvatI saMbaMdhe gahana manana ciMtana temaja nididhyAsanapUrvaka abhyAsa karI purANokata, vedokata ane zAstrokata pramANo dvArA sarasvatI utpatti vahanamArga sAthe tIrthonA itihAsanI mahAnatAne samajAvavA khUba parizrama laI gahana viSayane saraLa bhASAmAM vyakta karavA gajAnana bhAI davee A graMtha racanAno je purUSArtha karelo che. te AtmIyatApUrvaka dhanyavAda ane ArzIvAda rUpa che. A prakaTa karavAno temano purUSArtha zubhaguNayukta ane mumukSu jano mATe aNamola ratna samAna che. mAtA sarasvatI A kAryane yazasvI banAve. zubhecchaka narahari zAstrI siddhapura. 1-10-94 noMdha : lekhakanA mULa hindI lekhana kAryanA sandarbhe prApta saMmati patrano gujarAtI anuvAda. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka abhyAsa pUrNa pradAna : zrIsthala ane sarasvatI tIrtha viSaya paratve eka abhyAsapUrNa hastaprata pustikA avalokana mATe vAMcavAno avasara maLyo, temAM sarasvatInI utpatti kathA, tenA mArga, mArga uparanAM tIrtho temaja tIrthonA prAcIna itihAsa saMbaMdhe lokabhogya bhASAmAM rasaprada vivecanAtmaka mAhitI upalabdha che. zrIsthala arthAt siddhapuranI prAcIna mahimAthI laI arvAcIna pratibhAnI jhAMkhI karAve evuM AbehUba darzana temAM varNavela che. sAthosAtha temAM hindujIvanadarzananI avadhAraNAo saMbaMdhita ghaNA muddAone dhyAnamAM lAvavAno prayAsa karAyelo che. A viSayonuM vivecanAtmaka varNana paNa pratibhAzALI bhASA sAthe pratibhAsita dekhAya che. itihAsanA dRSTAMto temaja mAhitI 52 vivecanAtmaka zailIthI lakhAyelA lekho mana para A dezanI prAcIna saMskRtinA vicAronI chApa dRDha banAve che. jo ke A pustakamAM varNavAyelI ghaTanAo hajAro varSa pUrvenA samAjanI zraddhAo, AsthAo ane mAnyatAonI jhAMkhI rUpe che paraMtu tenI bhAvAtmaka chAyA to Aje paNa vartamAna samAjanA aMta:karaNamAM pratibimbIta che. AjanuM sAmAjika jIvana paNa e ja, bhAvanAono raNako pratidhvanita kare che. pustakanA apathI iti sudhInA adhyayanathI eka vAtanI pratIti thAya. che; te e batAve che ke bhale samaya badalAI gayo che, samAjanAM mahorAM badalAI gayelAM che, prAkRtika paristhitio paNa palaTAI gayelI che, paraMtu je avadhAraNAo hajAro varSa pUrvenA samAjajIvanamAM avasthita hatI te to Aje paNa yathAvata avaziSTa che. A pustikA e vAtanuM smaraNa karAve che, ke sRSTinuM svarUpa bhale ciMrajIva na rahI zakatuM hoya paNa sRSTinuM muLa tattva temaja saMskRti ciraMjIva rahI zake che. avatAravAdanI avadhAraNA saMbaMdhe lekhakanuM ciMtana svayaM spaSTa kare che, ke avatAra kadApi kALa abAdhita sthiratva pAmI zakato nathI. te teno svabhAva paNa nathI. sRSTi racanAnA niyamathI te susaMgata paNa nathI. sRSTikartA svayaM IzvaranA avatAro paNa kALa maryAdAnA adhInamAM ja yojAtA hoya che. avatAra game te dehano hoya paNa sthUla zarIra kALacakrathI prabhAvita banI nAzavaMta rahe che. avatAra ciraMjIva hoI zake paNa sadA kALa cirasthAyitva prApta karI zake nahIM. aizvarIya zaktiono abhyAsa lekha paNa paryAvaraNanA ghaNA muddAo sAthe aizvarIya zaktiono tAtvika ghaTasphoTa kare che. samagra vizvanA padArthonuM saMcAlana brahmA-viSNu ane mahezanI kAryazaktio dvArA kevI rIte saMcAlita thaI rahyuM che tenuM arthapUrNa samAdhAna A lekhamAM prastuta che. vizvanI paryAvaraNIya zaktionuM suMdara Akalana dharmane najara samakSa rAkhIne je rIte raju karavAmAM AveluM che te lekhakanI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vihaMgAvalokana kanubhAI vI. ThAkara pramukha sAhityavartula, siddhapura 'sarasvatInI garimA' e nAme vivecanAtmaka aitihAsika graMthanI hastaprata vAMcavAnA maLI. pavitra tIrthabhUmi siddhapura, tenI bhUtakAlIna yazasvI pAvitrya tathA mAtRgayo kSetra tarIke hinduomAM hRdayAMkita che A temaja kSetranA paurANika ane sAMprata sthAna sthitIonuM mAhAtmyapUrNa varNanathI tIrthonA paricaya karAvatAM lekhake ApaNane satya ane tathyanAM darzana karAvyAM che. vartamAna zahera siddhapurano satyayuga samayano paurANika ullekha ApatAM lekhake atrenA taponidhi brahmarSiono puNya prakAza phelAvyo che. ahIMnI pUjya devazaMka2 bApAnI tapobhUmi, rUdramALa gAthA, gaMgA tUlya sarasvatInI utpatti ane tenuM mAhAtmya, zrIgoviMda mAghavarAyanI pratimAsiddha, mAghava tIrtha, vRkamulika tIrtha, piMDatAka tIrtha, mahAlaya tIrtha, azvatIrtha vAlyabilvezvaratIrtha, eka dvAra, bindutIrtha ityAdi svargIya sthaLonAM divya darzana Apato citAra atyaMta prazasya che. vaDodarAnA zrImaMta gAyakvADa mahArAjAnA mitranA nAte ve prANanAtha maMgaLajI atrenA khAnadAna parivAranA vidvAna vipra hatA, temanI kuLagaMgAnA vArasa zrI gajAnanabhAI davenI kalame aMkti A vivecana graMtha sAce ja mAhitI sabhara ane vAcya che. rocya che. dehamAM deva tuM, tejamAM tattva tuM, zUnyamAM zabda thaI veda bhAse, Ama A graMthastha mAhitI bhavATavIthI devabhUmino sabaLa setu pratyakSa karI zake che evI mane pratitI thaI che. A hastaprata sAvadhAnIthI vAMcatA huM tadrupa thaI gayo hato. mane lAge che ke lekhakazrIe kaThina parizrama karI naiSThika purUSArthane pratyakSa karI vAcaka vargane preraka, poSaka ane dIrghajIvI khyAlo peza karyA che. bhASA asaMdigdha, caitrika ane pravAhI che. mananIya ciMtana ane smaraNIya graMthanI uNapa pUrNa karavA A graMtha sakSama che. lekhakazrIe paurANika mahattvanI sAthe sAthe siddhapuranI sAMprata paristhitinuM paNa hUbahU nirIkSaNa ApyuM che. je A bhUminA darzaka tarIke bhomiyAnuM kartavya adA karavAmAM madadagAra banaze. pustaka sAthe joDela rekhAcitro temaja sarasvatInA pravAha mArga aMgenA zabdacitra AdhArita nakazAo paNa A pustakanA hArdane samajavA upayogI bane Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vihaMgAvalokana kanubhAI vI. ThAkara pramukha sAhityavartula, siddhapura sarasvatInI garimA" e nAme vivecanAtmaka aitihAsika graMthanI hastaprata vAMcavAnA maLI. pavitra tIrthabhUmi siddhapura, tenI bhUtakAlIna yazasvI pAvitrya tathA mAtRgayo kSetra tarIke hinduomAM hRdayAMti che A temaja kSetranA paurANika ane sAMprata sthAna sthitIonuM mAhAbhyapUrNa varNanathI tIrthonA paricaya karAvatAM lekhake ApaNane satya ane tathyanAM darzana karAvyAM che. vartamAna zahera siddhapurano satyayuga samayano paurANika ullekha ApatAM lekhake atrenA taponidhi brahmarSiono puNya prakAza phelAvyo che. ahIMnI pUjya devazaMkara bApAnI tapobhUmi, rUdramALa gAthA, gaMgA tUlya sarasvatInI utpatti ane tenuM mAhAsya, zrIgoviMda mAghavarAyanI pratimAsiddha, mAghava tIrtha, vRkamulika tIrtha, piMDatAraka tIrtha, mahAlaya tIrtha, azvatIrtha vAlyubilezvaratIrtha, eka hAra, bindutIrtha ityAdi svargIya sthaLonAM divya darzana Apato citAra atyaMta prazasya che. vaDodarAnA zrImaMta gAyakavADa mahArAjAnA mitranA nAte dave prANanAtha maMgaLajI atrenA khAnadAna parivAranA vidvAna vipra hatA, temanI kuLagaMgAnA vArasa zrI gajAnanabhAI davenI kalame aMkti A vivecana graMtha sAce ja mAhitI sabhara ane vAcya che. rocca che. dehamAM deva tuM, tejamAM tattva tuM, zunyamAM zabda thaI veda bhAse, Ama A graMthastha mAhitI bhavATavIthI devabhUmino sabaLa setu pratyakSa karI zake che evI mane pratitI thaI che. A hastaprata sAvadhAnIthI vAMcatA huM tadrupa thaI gayo hato. mane lAge che ke lekhakazrIe kaThina parizrama karI naiSThika purUSArthane pratyakSa karI vAcaka vargane preraka, poSaka ane dIrghajIvI khyAlo peza karyA che. bhASA asaMdigdha, aitrika ane pravAhI che. mananIya ciMtana ane smaraNIya graMthanI uNapa pUrNa karavA A graMtha sakSama che. lekhakazrIe paurANika mahattvanI sAthe sAthe siddhapuranI sAMprata paristhitinuM paNa hUbahU nirIkSaNa ApyuM che. je A bhUminA darzaka tarIke bhomiyAnuM kartavya adA karavAmAM madadagAra banaze. pustaka sAthe joDela rekhAcitro temaja sarasvatInA pravAha mArga aMgenA zabdacitra AdhArita nakazAo paNa A pustakanA hArdane samajavA upayogI bane Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema che. zrIsthala sarasvatI darzananuM rekhAcitra to siddhapuranA sarasvatI kinArA aMgenI vistRta mAhitI sAthenuM citra samajAve che. rekhAcitro aMgenI lekhakanI kalama AgavI maulika sujhabUjhanuM pratibiMba pADe che. pavitra sarasvatInA tIrtha temaja zrIsthalanI prAcIna bhavyatA ane mahAnatA mATe A graMthanI mAhitI ApaNane bhAvavibhora banAve che. mahAmoluM mArgadarzana Ape che. TUMkamAM tana-mana ane dhanathI taiyAra thayelA A graMthanA kartA zrI gajAnanabhAI davene hArdika dhanyavAda. kanubhAI vI. ThAkara vArAhIno mADha ema. e. bI. e. ela. ela. bI. siddhapura sini. eca. eca. esa. tA. 1-2-97 pramukha sAhitya skula, siddhapura Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrIya itihAsa ujAgara yojanA siddhapura) (saMyojaka samiti zrIrAmacaMdrabhAratI ema. svAmI pramukha zrI kanubhAI vI. ThAkara upa-pramukha L zrI bacubhAI Ara. dave saMkalana pramukha zrI zAntakumAra ena. dave maMtrI che ke zrI vAsudevabhAI DI. dave nA sahamaMtrI zrI vasaMtalAla e. trivedI sadasya zrI jayezabhAI eca. ThAkara sadasya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana rASTrIya itihAsa ujAgara yojanAno uddezya dharma, saMskRti, rASTrIyatA temaja prAcIna aitihAsika tathyonA saMskAro samAjamAM prasArita karavAno che. A hetune pUrNa karavA sAhitya prakAzana, jJAna satranI pravRttio temaja tene anurUpa parisaMvAda vagere kAryakramo raju thAya tevI amArI yojanA che. A pravRttionA prathama puSpa rUpe ''sarasvatInI garimA'' viSaya upara gajAnana davenI kalame lakhAeluM pustaka prasiddha davejI parivAra temaja paMDyA zaMkaralAla kezavalAlanA svarga. parivArajanonI puNyasmRtirUpe chapAvI prasiddha karAvavAno amone sahakAra maLela che. A pustakanI vecANa kiMmata A saMsthAnI saMpatti-nidhi raheze. Apa ApanA zubha prasaMgomAM ApanA AtmIya janone bheTa ApavA A pustakone kharIdI sahakAra Apazo. temAM siddhapura ane sarasvatInI garimAne ujvalita karavAnuM zreya paNa ApanA hAthe sacavAze. jJAnasatra, prakAzana ane anya pravRttiyo A pramANe nAmAbhidhAna sAthe yojavAnI paNa ummIda amArI pravRttiyomAM che. Apano sahakAra eja A uddezyano prasAra che. A amAruM prathama sAhitya-puSpa raju karatAM amo AnaMda anubhavIe chIe. rASTrIya itihAsa ujAgara yojanA brAhmaNIyA poLa, aMbAvADI nAke, siddhapura-(384151) bacubhAI rA. davenA vaMdana saMkalana-pramukha rASTrIya itihAsa ujAgara yojanA siddhapura. (u.gu.) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIMnA suprasiddha davejI prANanAtha maMgajInA parivAramAM janmela dave maNIlAla kALurAma temaja paMDyA zaMkaralAla kezavalAlanA svargastha parivArajanonI puNya smRti rUpe A sAhitya puSya pustaka chapAvI samAja samakSa sAdara raju karanAra. 21 kilo puSpAbena gajAnana dave koI nA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI ane prAcI sarasvatI pariziSTa-1) varta himAlaya kuaupradeza hariyA? puSkara rAjasthAna u.gu purAmAmasvatI . brIsthala prabhAsapazcimetIpasyaprAvisarasvatI prabhAsa (mAra) aneka prAcInatama graMthomAM eka vizA nadI tarIke sarasvatI apratima prazaMsA pAmela che. dezanA ati prAcIna graMtha RgvadamAM paNa tenA prazasti maMtro khUba che. Ambatame nadItame devitame sarasvatI / prastA phuva jI pratiSNa nadhi | (% 2/41(17) vedakALamAM tenA guNagAna che. paurANika ane zrautakALanA sAhityamAM tenA prakaTa ane lupta sthAno temaja tenA tIre Avela tIrthonA varNano paNa maLI Ave che. A lekhananA prArambhamAM "himAlayamAM sarasvatInuM eka rekhAcitra sAmela che. A rekhAcitra purANa varNananonA zabdacitra ane dizAsaMketa temaja prApya vartamAna Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakazAonA abhyAsa; mAnacitromAMthI prApta mAhitiyonA saMdarbhane anulakSI taiyA2 karAyuM che. A rekhAcitramAM darzAvela gaurakuMDa, trijugInAtha ane rUdraprayAganA nAmo vartamAna mAnacitronA che. purANomAM je nAmo maLI Ave che. temAM sugaMdhatIrtha, bhUtIzvara ane rudrakoTi batAvelAM che. mAhiti ane mAhAtmya saMbaMdhe, nAmonA vivAdane bAju para mUkavAmAM Ave to samAnatA AMkhe UDI Ave che. gaurikuMDa paNa eka kUpa che. sugaMdhatIrthano ullekha paNa eka kUpa (kuvo) tarIke che. dizA saMketa mujaba kedArathI te dakSiNe che. dizA bAbata paNa samAnatA che. hAlanA nakazAomAM je trijugInAtha tarIke oLakhAya che te sthAna prAcIna dizA saMketa mujaba gaurIkuMDavI dakSiNa-pazcimamAM ja che. purANa graMthomAM jaNAvela bhUtIzvaramAM paNa ziva prAkTaya ane bhasmanuM mAhAtmya hAlanA trijugInAthanA mAhAtmyane maLatuM che. hAla nakazAmAM je rUdraprayANa tarIke oLakhAya che. purANamAM tenuM nAma rUdrakoTi che. purANa varNanAnusAra te bhUtIzvarathI dakSiNe paNa che. purANanA ullekho mujaba ahIMthI ja sarasvatI lupta thaI kurUkSetramAM prakaTa thAya che. paurANika sAhitya ane zrautakALanA sAhityamAM paNa prakaTa-lupta sarasvatInAM ja varNano che. rekhAcitramAM darzAvela 0 sarasvatI e sarasvatInuM udagama sthAna che. A sthaLa badrInAthathI pazcima ane kedArathI pUrvamAM urdhva himAlayamAM AveluM che. tenuM paurANika nAma urnaMga Azrama che. pippalAdanI tapobhUmi che. ahIMthI eka azvattha vRkSa uparathI sarasvatI avatarita thaI pazcima sAgara tarapha prayANa kare che. urvAMga AzramathI sarasvatI lupta thaI kedAra para Ave che. tyAMthI gaurIkuMDa trijugInA ane rUdraprayAgane potAnA jaLathI pabALatI sarasvatI bhUgarbha vAhinI banI kurUkSetramAM prasphurita thAya che. prAcI sarasvatInAM pAMca pramukha tIrtha rUdrAvarte kurUkSetre puSkare zrIsthaletathA / prabhAse pazcame thai padma prAcI sarasvatI / / (bhArate) prAcI eTale pUrva dizAmAMthI AvatI nadI evo artha thAya che. nadIyomAM sarasvatI mATe ja prAcI zabda vaparAya che. evA paurANika ullekho maLe che ke himAlayamAMthI tene vidAya ApavAnA samaye tenI sakhiyo gaMgA vagere nadIyoe sarasvatIne tenA prAcInA jaLamAM maLavAnuM vacana Apela che. A ullekho pramANe Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatInA prAcInA jaLomAM A nadiyonA saMgamajaLanuM vizeSa mAhAtmya sacavAyeluM che. A sthAnomAM sarasvatInA jaLamAM karAyeluM snAna triveNI saMgama snAnanuM phaLa Ape che. 0 rUdrakoTi arthAt rUdraprayANa sarasvatI nadIno himAlayamAMno chello mukAma che. A rAjya-uttarapradezanA vistAra che. dakSa yajJa bhaMganuM sthAna che. 0 kurUkSetra prAcI sarasvatInuM A bIjuM tIrthakSetra che. kurU nAmanA eka brAhmaNane bhagavAna viSNue darzana ApI viSNupadanI prAptI karAvelI che. tethI te brAhmaNanA nAma uparathI A bhUmine kurUkSetra kahevAmAM Ave che. kurUkSetramAM sarasvatI sarova2mAM prasphurita thAya che. sUrya grahaNa samaye ahIMnI sarasvatImAM snAnanuM vizeSa mAhAtmya che. prati varSa lAkho yAtrALuo snAnArthe ahIM Ave che. mahAbhAratanA ullekha mujaba tenuM aitihAsika mahattva suprasiddha che. 0 puSkarAraNya kurUkSetramAMthI patiyALAnA raNamAM lupta thayelI sarasvatI bhUgarbha vAhinI banI puSkarAraNyamAM praveza kare che. puSkarano artha nAnA sarovara thAya che. A araNya puSkarinonuM che. temAM puSkara tarIke oLakhAtuM prasiddha tIrthakSetra prAcIna mahattva dharAve che. ahiMsa svatI traNa kuMDomAM prasphurita che. vizALa, madhyama ane nAnA evA traNa kuMDomAM snAnanuM mAhAtmya che. sRSTi kartA brahmAjInuM ahIM mAhAtmya che. tethI pitRtarpaNanuM akhila bhAratIya kendra che. 0 zrIsthala puSkarAraNyamAMthI AgaLa vadhI sarasvatI arbudAraNyamAM Ave che arbudAraNyamAMthI sarasvatI prAcIna tIrthakSetra zrIsthalamAM vahana kare che. aMbikA vananA bhUgarbha srotomAMthI hAla gujarAtamAM te praveza kare che. paraMtu mArkaDeyanA prAcIna itihAsa mujaba arbudAraNyathI zrIsthala sudhIno teno vizALa pravAha bhUtalanI sapATI para vaheto hato evuM pratipAdita thAya che. (juo vRkamuvika tIrtha-itihAsa) A itihAsa sarasvatInA saLaMga mahApravAhanuM citra darzAva che. Aje paNa siddhapuramAM sarasvatIno vizALa mahAkAya pravAha para tenI prAcIna bhavyatAnI sAkSI Ape che. sRSTinA Adi RSi kardamanI A tapobhUmi che. kapila mahAmuninI janmabhUmi Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. devahUtinI mokSabhUmi che. zrIsthalanI bhUmi para ATha itihAso racAyA che. ahIM sarasvatI prAcImAMthI vahana karatI Ave che. A bhUmi para ati prAcIna samayanuM piMDatAraka tIrtha che. ahIMthI piMDa grahaNa karI pitAmaho prasannatA meLave che. mAtA devahUtinA mokSane kAraNe mAtAnA piMDa pradAna mATe dezabharanA zraddhALuo hajArolAkhonI saMkhyAmAM mAtRgayA zrAddha mATe prativarSa ahIM Ave che. A bhUmi mAtRgayA tIrtha tarIke suprasiddha che. prAcIna mahAlaya tIrtha hovAnA kAraNe gurjara nareza mahArAjA muLarAje bAramAM saikAmAM ahIM rUdramahAlaya banAvyo hato. pavana Akramaka alAuddIna khilajIe I.sa. 1307mAM tene toDI paDAvela. Aje tenA nAmazeSa avazeSo maujuda che. A rIte siddhapura eka prAcIna tIrthakSetranuM mahattva dharAvatI aitihAsika nagarI che. prabhAsa zrIsthaLa pachI prAcI sarasvatInuM suvikhyAta tIrtha prabhAsa che. nisteja candrane pRthvI para amRtavarSA mATe ziva ahIM tene prabhAnuM dAna karyuM hatuM. A mAhAbhyane laI A bhUmine prabhAsa kSetra kahe che. garajatA-ucaLatA mahAsAgarane joI kartavyapUrtinA AnaMdamAM AvI prasannacitta sarasvatI ahIM pAMca pravAhomAM vahetI thaI. potAnA tagaDA bhakSyane joI pulakti thaI mohavaza banela vaDavAnale potAnI kArya siddhimAM sahAyaka sarasvatIne yathA ummIda varadAna meLavavA huMkkAra karyo. upasthita viSNunI salAha anusAra sarasvatIe eka soyanA chidra jeTalA mukhathI jaLadevanuM bhakSaNa karavA vacana mAMgI lIdhuM. candrane jyoti ApavA prakaTa somanAtha mahAdeva ane vaDavAnala nimitta sarasvatI ane sarvadevonI upasthitIne kAraNe prabhAsa pRthvI paranuM eka sarvazreSTha tIrtha banyuM. A tIrtha saurASTranuM eka suprasiddha tIrtha ane aitihAsika nagarI che. prativarSa lAko yAtrALuo ahIM Ave che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrathala eka siMhAvalokana sarasvatI eka askhalita vahetA jaLa-pravAha vALI nadInA rUpamAM sarasvatInuM darzana Aje aprApya hovA chatAMya vaidika kALathI varNavAyelI sarasvatI nadI pratyeka hindunA mAnasamAM Aje paNa yathAvata aMkita che. dezanA koIpaNa khUNe koIpaNa sthaLe koIpaNa jaLathI jyAre hindu snAna kare che; tyAre dezanI pavitra nadIonA jaLanuM smaraNa ane AvAhana kare che, A nadIomAM sarasvatI paNa eka che. gaMge ca yamune caiva sarasvatI narmade sindhukAverI jalesmina sannidhima kuru 11 godAvarI eka vAta sAcI che ke dharatI stara para akhaMDa ane prakaTa pravAhavALI sarasvatI nadI na vahetI hoI Aje te aneka tarka vitarkano viSaya banI saMzodhananI sucimAM sAmela thaI gaI che. vedo ane purANomAM to A nadInuM mAhAtmya mukta kaMThe gavAyeluM che. paurANika graMthomAMthI prApta thatA itihAsa mujaba to samAjanA mAnasa para A nadI udgamathI aMta sudhInA varNanano itihAsa rajU kare che. paraMtu A varNananA adhyayanathI je eka mahatvano vicAraNIya muddo sAme Ave che te tarka upasthita kare che ke AvA truTaka pravAhanA avayavo vALI sarasvatIne eka nadI tarIke mAnya karI levAnI paurANika mAnyatAne kaI yuktithI ucita TharAvI zakAya ? prazna avazya mahattvapUrNa che paraMtu samAdhAna kaThIna nathI. purANa lekhakonAM mAnasa ane abhiprAyanuM sUkSmatama jJAna, jaLapravAhonuM parikSaNa, saMskRtinA purAtattvIya avazeSa, je te samayanI bhUstarIya racanA ane paristhitionuM vizleSaNa, paramparAgata sAmAjika vArasAnA khyAlo ane sAmAjika ekatAnA baMdhanane TakAvanAra sAMskRtika muddAono yuktisaMgata abhyAsa karI nirNaya 52 pahoMcavAno prayAsa karavAmAM Ave to rASTrIya hito mATe AvakAradAyaka gaNAze. jaLa ane bhUtala jJAnanuM rahasya to svayaM spaSTa kare che ke jaLa mAtranuM prasphuraNa tenA bhUgarbha pravAhomAMthI dharatI para vahe che. jaLano saMbaMdha bhUgarbha pravAho sAthe saMbaMdhita che. hA, varSAnA jaLa ane barapha pIgaLavAnA prasaMge pravAho vizeSa tagaDA banatA hoya che. paNa tenAM mULa strota to bhUgarbhamAM ja hoya che. dharatInI sapATI 52 vahetI nadiyonA jaLa paNa bhUgarbhamAM zoSAI bhUgarbhamAM prasArita thatA rahe che. vizALakAya sarovaro, nadiyo, kuvA-vAva vagere tamAma jaLa saMgrAhakonAM mULa srotano mUlAdhAra bhUgarbha jaLa ja hoya che. ane mULa srotamAM kamI AvavAthI ke Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkAvAthI te nAmamAtranAM banI rahe che. jeTalA jaLa pravAha dharatI para prakaTa darzana de che tethI paNa vizeSa dharatImAM samAviSTa hoya che. evuM paNa anubhavavAmAM Ave che ke dharatI para vahetA pravAho dharatInI bhUpRSTha racanA temaja samaye samaye thatA pheraphArone kAraNe kyAMka aMtardhAna paNa thaI jatA hoya che. ane anyatra moko maLe dharatInI sapATI para prasphurita paNa thatA hoya che. vAstavikatA e che ke jaLane gaLI javuM ane okAravuM te dharatIno svabhAva che mAtra jaLa ja nahIM paNa vA ane agni (vIjaLI) je A brahmAnDanA pramukha paribaLo manAya che te paNa A niyamamAM AvI jAya che. jaLa, vAyu ane agninA tattvo dharatImAM paNa saMcArita thatA hoya che. bahAra paNa prakaTa thatA rahe che. ApaNe tene dharatIkaMpa ane lAvArasanA nAme oLakhIe chIe. saMkSepamAM samAropa karatAM jaNAvavAnuM ke sarasvatI nadInA viSayane, viSayane sparzanA lokamAnasanA zraddha kendrane ekadama AMkho mIMcI eTalA mATe amAnya karavuM ke te dharatI para akhaMDa vahetI dekhAtI nathI; purANonA maMtavyakArone sarAsara anyAya karavA jevuM thaze. prakaTa pravAha hoya e ja nadI te tarka upalaka dRSTie sAco haze paraMtu te tarka thothA dRSTikoNathI bharelo che. vaijJAnika dRSTikoNa sUcaka to nathI ja. hakIkatamAM bhAratanI bhUmi paranA nAnA moTA, prakaTa ke bhUgarbha jaLonuM AkharI udgama kendra to himAlaya ja che. ekamAtra himAlaya mIThA jaLa bhaMDAra mATe sukhyAta che. bhAratano vizALa samudra kinAro khArA jaLane sparze che. varSAnAM jaLa ane himAlaya baMne mIThAM jaLa mATe AzIrvAda samAna hoI himAlayane bhAratanuM svarga kahe che. bhAratano vaibhava himAlayanA astitva para nirbhara che. jIva saMpattino AdhAra jaLa che. himAlaya A saMpattino pramukha niyAmaka che. gaMgA-yamunA ke brahmaputrA jevAM nAmo bhale game te apAyAM hoya paNa te tamAmanAM jaLa to himAlayanAM che. nadIyonA jaLa paNa jamInamAM zoSAtAM ja rahe che. bhUgarbhamAM dUra-dUra te prasaratAM paNa che. hoya che. A jaLa jyAre bahAra dekhAva de che tyAre nAmAbhidhAna zarU thAya che. Asetu himAlayathI pUrva-pazcima sudhI samAna saMskRtinI eka samAja-gaMgA paNa ahIM vahe che. A samAja gaMgAne ekasUtramAM sAMkaLavAno bhagI2tha prayAsa purANakAroe Adarelo che. bhAratanA hajAro varSanA itihAsanA preraNAdAyaka prasaMgo eka yA bIjA nAme vividha purANomAM saMkaLAyelA che. A aikyanA tattvane thothA vivAdo sarjI nabaLA banAvI sAmAjika baMdhananA tattvane zithIla banAvavuM te eka rASTrIya aparAdha che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sthala vibhinna prAcIna graMthonA adhyayana dvArA evuM spaSTa tAraNa tarI Ave che, ke prAcIna samayamAM suprasiddha zrIsthala e ja AjanuM siddhapura che. zrImad bhAgavata, vibhinna purANonA sAra saMkalanarUpa sarasvatI purANa, audicya prakAza temaja anya vibhInna purANa graMtho zrIsthala eja siddhapura che tenI pratItInA aneka purAvA prastuta kare che. vibhinna prAcIna graMthomAM zrIsthalanA saMdarbhamAM je-je kahevAmAM AvyuM che te sarve hakIkatomAMthI A vAtanI puSTi thAya che. chellAmAM chello paNa Adhunika prAcIna graMtha audicya prakAza lagabhaga chaso-sAtaso varSa pUrvenI siTa puranI gauravagAthAne suvarNa akSarothI AlekhI siddhapura nagaranA ujjavala bhUtakALa para prakAza pheMke che. A graMthamAM purANa graMthonA AdhAra uparathI A bhUminA hajAro varSanA itihAsano saMdarbha paNa spaSTa rIte AlekhAyelo che. A graMthane gujarAtanA chellAmAM chellA eka aitihAsika graMtha tarIkenI mAnyatA itihAsakAroe ApelI che. sarakArI vizeSajJoe paNa temAMnI mAhitInI puSTi karatAM pramANapatro lakhelAM che. ane te mAhitI mujabano vartamAna itihAsa hAla maujuda paNa che. A graMtha paNa siddhapura nagarane eka ati prAcIna suprasiddha aitihAsika vidvada nagarI tarIke, biradAve che. temaja tenA prAcInatama aitihAsika tIrthakSetra tarIkenA mAhAbhyane rajU kare che. tIrthomAM sarvottama tIrtha bhAratavarSanI bhUmi para AvelAM naimiSa, mathurA, puSkarajI, kedAra, prayAga, vipAzA, urmIlA, airAvatI, kapilA candrabhAgA, sarasvatI, gaMgAsAgara, vArANasI, adhatIrtha, gaMgAdvAra, himAlaya, mAyApurI, zatabhadrA, mahAbhAgA, sidhu nadI, payoNi, kauzikI, godAvarI, prabhAsa ane mahAtIrtha zrIsthala (siddhapura) A badhA pRthvI uparanAM sarvottama tIrtho tarIke purANagraMthomAM varNavAyelAM che. | tIrtha aMgenI dhAraNA saMbaMdhe evuM kahevAyuM che ke je bhUmi para Izvare avatAra lIdhelo hoya, jyAM devonuM AvAgamana thaye rahetuM hoya, jyAM saMtonI caraNarajathI dharatI sadA pAvana thaye rahetI hoya, jyAM vedamaMtronA svaragAna temaja yajJa jvAlAonI AbhAthI nabhomaMDaLa nirmaLa banatuM hoya, te sarva sthAno tIrtha tarIke oLakhAya che, vedarakSaka brAhmaNa paNa eka jaMgamatIrtha gaNAya che. AvA brAhmaNono jyAM vasavATa hoya te bhUmi paNa eka tIrthakSetra che. prAcI sarasvatI tIra tIrthomAM paNa jyAM brahmaputrI sarasvatI hoya, sarasvatInAM jaLa ane azvattha Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRkSano (pIMpaLo) jyAM saMyoga racAto hoya, jyAM sarasvatI pUrvamAMthI vahana karatI hoya, te tIrthamAM sarasvatInA jaLamAM karAyeluM snAna, dAna ane dharmakarma vizeSa puNyadAyI gaNAveluM che. devonA saMkaTa nivAraNa mATe himAlayanA eka azvattha vRkSa parathI eka vizALa nadInA rUpamAM avatarita thaI brahmaputrI sarasvatI vaDavAnalane godamAM laI jyAre pazcima sAgara bhaNI prayANa mATe taiyAra thaI tyAre A vidAyaveLAe sakhIoe tene prAcInA jaLamAM maLavAnuM vacana ApeluM che. tethI ahIM pavitra nadiyonA saMgama jaLamAM snAna karyAno vizaSa lAbha maLe che. zrIsthalamAM prAcI sarasvatI che. sarasvatInA jaLa sAthe azvattha vRkSano saMyoga paNa racAyelo che. ahIM vRkamulika tIrtha mokSa pIMpaLA tarIke purANa prasiddha sthaLa che. sarasvatInA guNagAna gAtA maMtro aneka che. jema ke rudAvarte kurukSetre puSkare zrIsthale tathA 1 prabhAse paJcame tIrthe paJcaprAcI sarasvatI // prAcIna graMtha RgvedamAM kahe che. yajurvedamAM kahevAyuM che, ambitame nadI tame devItame sarasvatI 1 aprazasta iva smasi prazistimba naskRdhi // paccanaghaH sarasvatImapiyaMti sastrotasaH I sarasvatI tu paJcaghAso deze ghaNA badhA prAcIna graMthomAM paNa sarasvatInuM mAhAtmya mukta kaMThe gavAyeluM che. sarasvatInA kinAre vaidika saMskRtinA vikAsano itihAsa racAyelo che. siddhapura nagara paNa prAcIna vaidika saMskRtinA pratika samAna eka purANa prasiddha sthAna che. gujarAtamAM vaidika saMskRtinA vikAsamAM A nagarano prAcIna itihAsa eka advitIya udAharaNa tarIke suprasiddha che. bhavatpati: / / (yujurveda) paNa manamAM savAla upasthita thato haze ke je vaidika saMskRtinI sarasvatInA mahAna guNagAna gavAelAM che te sarasvatI A sarasvatI ja che ? A savAla utpanna thavAnuM kAraNa eTalA mATe che ke himAlayathI prabhAsakSetra sudhIno askhalita dharatI 52 vaheto sarasvatI pravAha Aje dekhAto nathI. sarasvatInI utpatti aMgeno purANa mata paNa AvA dharatI para vahetA satata pravAhano nathI. paraMtu A be kAraNosara A sarasvatI nathI evuM mAnavuM tarka pUrNa ke vaijJAnika paNa nathI. vaijJAnika mata to evuM kahe che ke dharatI upara vahetI nadI te jema nadI che tema bhUgarbhamAM prastravaNa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA jalasroto paNa nadI tarIke bhUgarbhamAM sadAya vahetAM ja rahe che. A jalasroto bhUgarbhamAM vahetA vahetA koI koIvAra kuvA-vAva-jalasrota temaja sarovaromAM bhUgarbhamAMthI praphurita thaI temAM prakaTa thatAM ja hoya che. koI paNa jalasrota bhUgarbhamAMthI jyAre dharatInI sapATI para dekhAva de che tyAre tenuM nAmAbhidhAna thAya prAcIna purANagraMthono mata paNa A vAtanuM samarthana kare che. tethI purANomAM ullekhita sarasvatI aMgenA khyAlone eTalA mATe avAjiba na mAnI zakAya ke te sarasvatInA pravAho dharatI para asmalita vahetA nathI. aneka bauddhika vicArako zaMkAo kare che ke himAlayamAMthI lupta sarasvatI kurukSetramAM kevI rIte AvI ? kurukSetramAMthI lupta te rAjaputAnAmAM kevI rIte AvI ? rAjaputAnAmAMthI lupta sarasvatI masapradezamAM kevI rIte AvI, ane marapradezamAMthaI te arbudAraNyamAM kevI rIte AvI ? abdAraNyamAMthI te gujarAtanA aMbikA vanamAM kevI rIte AvI ? ambikA vanamAMthI siddhapura thaI vahetI sarasvatI kacchanA raNamAM lupta thaI saurASTranA vistAromAMthI vahetI prabhAsamAM kevI rIte prakaTa thaI ? hAlanI bhUstarIya racanA ane bhugoLane dhyAnamAM letAM AvA prazno manamAM uddabhave te svAbhAvika che. paraMtu je te kALanI pUrva bhUstarIya racanAnI bhUgoLano abhyAsa karavAthI tarkapUrNa samAdhAna maLI rahe tema che. bhUgoLa sAthe itihAsa paNa joDAya che. bannenA saMkalita adhyayanathI paurANika niSkarSa samajI zakAya che. rAjasthAnanI dharatI para bhUgarbha jaLasrotonA vaijJAnika saMzodhanothI bhUgarbhamAM saMgrahita sarasvatInA vizALa jaLabhaMDAronI hakikato hamaNAM ja prakAzamAM AvI che. A hakIkato svayaM spaSTa kare che ke kurukSetramAMthI lupta sarasvatI pravAho rAjapUtAnAnI dharatImAM sannihita che. purANomAM rUdrAvarta, kurukSetra, puSkara ane zrIsthala temaja prabhAsa A pAMca tIrtho sarasvatInA pramukha tIrtho tarIke varNAyelAM che. te mATe ghaNA maMtro che. zrIsthala vaidika saMskRtinuM eka atiprAcIna kendra che ane ahIMnI sarasvatI vaidika sarasvatInA pravAha mArgano eka aMtargata hisso che. bindusarovara zrIsthala jema vaidika saMskRtinA temaja prAcI sarasvatInA kendra tarIke purANomAM suprasiddha che tema kardamanA tapa ane tapathI prasanna bhagavAna viSNunA harSAzruthI banela bindusarovara mATe paNa purANomAM suvikhyAta che. hA eka bindusarovaranuM varNana himAlayamAM hovAnuM keTalAka prAcIna graMthomAM jaNAveluM che paraMtu tenI sAthe kardamadevahuti-kapila ane viSNuno itihAsa saMkaLAyelo hovAnA koI ullekha nathI. A Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna itihAsa to zrIsthala arthAta siddhapura sAthe saMbaMdhita che evA pramANo purANagraMthomAMthI prApta thAya che. kapila rUpe viSNunA avatAra temaja putrarUpe mAtAnA mokSadhAma tarIke siddhapura samasta dezamAM purANa prasiddha sthAna che. kapila muni dvArA mAtAnA mokSanI prAcIna paramparA anusAra dezanA khUNekhUNethI yAtrALuo mAtAnA gayA zrAddha mATe piMDa pradAna karavA prativarSa Ave che ane potAnA pitRone saMtoSI anahada prasannatA anubhave che. pUrve parazurAme mAtRtyAnA dISTa nivAraNa mATe zrIsthalanI sarasvatInA kAMThe Avela alpA sarova2 upara ugra tapa karI piMDa pradAna dvArA mAtRtyAnuM prAyazcita karyuM hatuM. mahAbhAratanA yuddhamAM AcarAyelI hatyAonA doSanuM prAyazcita pAMDavoe zrIsthala vAsa karI traNa upavAsa ane sarasvatI snAna dvArA karyAnA ullekho maLI Ave che. bhAdra, kArataka ane caitra mahinA zAstra anumodita pitRkAryanA mahinAo gaNAyA hoI te samaye asaMkhya yAtrALuo ahIM AvI mAtAne piMDa pradAna kare che. sarasvatInA jaLathI dehazuddhi prAyazcita, bindusarovaramAM snAna piMDa pradAna ane dAna vi. kAryothI pitAmahone saMtoSI temanI prasannatA meLavavAno purUSArtha Aja paryaMta lagAtAra cAlu che. dezanA koI paNa pradezamAM vasatI mAtAnI aMtima eka mAtra abhilASA maraNabAda siddhapuramAM mAtR gayA zrAddha dvArA putra pAsethI piMDa grahaNa karavAnI rahe che. kArataka mAsamAM pATaNa-DIsA- vagere paragaNAomAM vasato vizALa modI samAja ahIM sarasvatInA tIre dhArmika vidhi-vidhAna yojavA prativarSa Ave che. jene ahIM mukhAda kahe che. kArataka suda agIyArasathI punAma sudhInA bhISmapaMcaka parva samaye to lAkho yAtrALuo meLAnA svarUpamAM ekatra thaI snAna-dAna ane piMDapradAna karI pitRone saMtoSavAno AnaMda anubhave che. grAmajano vividha zrAddhakarmo ane brahmabhojana tathA dAna ApI potAnA gora lokone dhanadhAnya Ape che, devadarzana karI devamaMdiromAM paNa pota potAnI zaktinA anupAtamAM arjita saMpattino hisso madAna kare che. gurjara nareza mahArAjA mULarAje paNa A prAcIna tIrthanA gauravane puna; prasthApita karavAnA AdarelA purUSArthathI to gujarAtanA itihAsanA pAnAMo bharAyelAM che vedarakSaka brAhmaNonA A nagarane je ekvIsa parivArone ekavIsa pada ApI sanmAna kareluM che te parivAro potAnI aTaka sAthe Aje paNa padane joDe che. A padomAM sarva prathama pada Rgveda ane bhArgava gotranI AzlAyala-sAMkhyayinI zAkhAnA vidvAna dave parivArone maLeluM che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taduparAMta muLarAje siddhapura, zihora ane ToLakIyA tarIke oLakhAtA brAhmaNa * parivArone kula maLI baso aThAvana grAmadAna paNa karelAM che. A brAhmaNa parivAronA vaMzajo Aje paNa potAnA gAmomAM dharmapracArano DaMko saMbhALI dAna-dakSiNA meLavI rahyA che. rudramahAlaya zrIsthalanA prAcIna mahAlaya tIrthanI anubhUtine anulakSI gurjara nareza mahArAjAdhirAja muLarAje siddhapuranI bhUmi para agIyAra zivaliMgo dharAvatA judAjudA agIyAra bhavya maMdirono vizALa saMkula evo rUdramahAlaya prAsAda bAramI sadImAM baMdhAvela che. jemAM vizALa sabhAmaMDapo, yajJazALAo, dhyAnakhaMDo ane hindu vAstuzilpamAM samAveza tamAma devadevIonAM maMdirono samAveza hato. A prasaMge bhavya rUdramahAyAganuM Ayojana paNa thayuM hatuM. uttaramAMthI uttama vidvAna brAhmaNa parivArone ratha, ghoDA, hAthI ane pAlakhIo mokalI sanmAna teDI lAvI saMtoSapUrvaka ahIM vasAvavAmAM AvyA hatA. A brAhmaNa parivAromAM baso sAmavedI, pAMcaso pAMca yajurvedI temaja traNaso batrISma RgvadanA sasvara jJAtA vidvAna gAyako hatA. dezanA vividha bhAemAMthI vidvAno, saMto, rAjA-mahArAjAraNo ane samAjano sarvasAmAnya vizALa janasamudAya pattharomAM rASTrIya kalAkRtionI namUnedAra kotaraNIthI suzobhita evA A bhavya rUdramahAlayane nirakhavA siddhapuramAM umaTI paDyo hato. kamanasIbe rUdramahAlayanI bhavyatAnI A yazogAthA yavana Akramaka alAuddIna khilajIne kAne athaDAtAM tenuM dhamadha asahiSNu mAnasa jherathI khadabadI uDyuM. aneka kalAkRtionA pratika samAna maMdironI rASTrIya dharohara (saMpatti)ne toDI pADanAra A Akramake lagabhaga teramI sadImAM topanA goLAonA dhaNadhaNATa sAthe bhavya prAsAdane toDI paDAvyo hato. tenI dhamadha asahiSNutAnI cADI khAtA vividha avazeSo Aje siddhapuranI dharatI para maLI Ave che. dezamAM prANaprazna jevA komI vikhavAdanuM mULa AvA dharmAdha aMsahiSNutAnA mAnasavALA parakIya AkramakonI kubuddhine phALe jAya che. purAtattva vizeSajJonuM spaSTa maMtavya che ke A AkramaNane joradAra rIte paDakArI khALI zakAyuM hota to siddhapurano A rUdramahAlaya vizvanA purAtattva saMzodhako mATenuM eka mahatvapUrNa kendra banyo hota. tejapUMja vyaktitva darzana lagabhaga bAramI sadInA siddhonA itihAsano raMga paNa AkarSaka che. nadInA pUrva kinAre jaMgalamAM vasatA brahmabhAratI, bhImabhAratI ane kevaLapurInI yogavidyAnA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmarthyanAM anekone pArakhAM thayelAM che. siddharAje brahmabhAratInuM pArakhuM levA halAhala jherano pyAlo najarANAmAM pIvaDAvI eja najarANuM bIjA divase parata meLavavA prArthanA karatAM A yogIe jamaNA hAthano aMguTho cIrI eja jhera mizrita lohI rAjAne parata suparata kareluM. halAhala jherane paNa pacAvI janAra A yogI tyArathI jherI bAvAnA nAme oLakhAvA lAgyA. brahmabhAratInA ziSya bhImabhAratI paNa eTalA ja samartha yogI purUSa hatA. A dazanAmI gosvAmIone maTha bAMdhavA ane nibhAva mATe siddharAje sahAyatA karelI che. A maThamAM dazanAmI sampradAyanuM annakSetra paNa che. kevaLapurInI siddhiothI aMjAI ahalyAbAI holakare temanI smRtimAM nadInA pUrva kinAre killebaMdhI ghATa banAvela che. je kevaLapurInI thaLI nAme oLakhAya che. . A traNe siddhoe jIvaMta samAdhi lIdhelI che ane temanAM samAdhi sthAno je-te sthAnamAM maujuda che. gura dughalImalA maMDI bajAranA cokamAM guru dudhalImala nAme gurU gorakhanAtha ziSya samudAyanA eka siddha yogInuM prAcIna sthAna AveluM che. uttaramAMthI ahIM AvI ahIM ja vasI A bhUmine potAnI tapobhUmi banAvanAra A yogIe ahIM ja dehotsarga karI nigarajano para yAdagAra smRti banAvI che. Aje paNa temanI smRtimAM samasta nagarajanonA kalyANa mATe thatA homa-havana prativarSa temanI smRtinA sAnidhyamAM ja yojAya che. - * * asAita ThAkara. caudamI sadInA uttarArdhamAM zrIsthalanA ja eka brAhmaNa purUSe samasta gujarAtanI raMgabhUminA kSetre eka Adya nATyalekhaka, abhinetA, saMgItakAra, uttama kathAkAra, temaja krAntikArI nararatnanI bhUmikA adA karI siddhapuranA gauravane gujarAtabharamAM sanmAnita karyuM che. zrI acAyata rAjArAma ThAkaranA nAme oLakhAtA A puruSanI pravRttioe gujarAtabharamAM sAhityakalA kSetre temanI smRti khaDI karI che. gujarAtamAM asAyata ThAkara nATya sabhAnI pravRttiyo vikAsamAna che. uMjhAmAM paTela komanA teo gora hatA. evo itihAsa maLe che. ke musalamAna bAdazAhanA sUbAnAe uMjhA najIka paDAva nAMkhelo te samaye eka paTelanI dIkarI gaMgAne sUbAnA sainiko chAvaNImAM uThAvI gayelA. A paTele dIkarIne bacAvavA asAmata gorane A vAta karI asAyata ThAkara sIdhA ja subAnA mukAme subAne maLavA pahoMcI gayA. temaNe potAnI mRtyu-saMgIta kalAthI sUbAne khuza-khuza karI dIdho. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUbAe temane bheTa mAMgavA ophara karI. asAyata ThAkare potAnI apahRta dIkarI gaMgAne parata meLavavA mAMgaNI karI. sUbAnA saradAroe A gaMgA temanI dIkarI nathI evuM sUbAne ThasAvyuM. sUbo jANato hato ke brAhmaNa paTelanA hAthanI rasoI jamato nathI. eTale vAtanI parIkSA karavA sUbAe gaMgAnA hAthanI rasoI jamavA asAyatane nimaMtraNa ApyuM. gaMgAe rasoI banAvI ane asAyata snAna karI pitAMbara paherI te rasoI premapUrvaka jamyA. bAdazAhanA sUbAne asAyatanI rajuAta 52 pAko bharoso thaI jatAM gaMgAne mukta : karAvI asAyatane soMpI dIdhI. be tapasvIo prAcIna RSimuniyonI tapobhUmi tarIke suvikhyAta zrIsthalanI bhUmie A vIsamI sadImAM be mUrdhanya tapasvIonA tapane nihALayAM che. pU. zrIdevazaMkara bhaTe aravaDezvaranA zaMkarane zaraNe svayaMne samarpaNa karI mA sarasvatInA khoLAmAM besI devazaMkaranA nAmane sArthaka kareluM che. to pU. siddha motIrAme e 9 sarasvatInA tIre hiMgaLAja mAtAnA sthAnathI avadhUtInA AnaMdano ahaleka jagAvyo che. devazaMkaranA deha-darzanathI zaMkaranuM svarUpa AMkhomAM sama I jAya che to motIrAmanI mUrti najare paDatAM ja e ja zaMkaranA avadhUtezvara avatAranuM smaraNa mAnasa paTala para chavAI jAya che. baMnenA zarIra kevaLa bhasma, mekhalA ane laMgoTIthI ja daidipyamAna che. baMnenA cintanano kSaNabhara svAda paNa cittane paramAtmAnA prazAMta kSetramAM praveza karAve che. dArzanika ziromaNi jayadatta zAstrI tapasvIonA tapanI sAthe-sAthe vedavidyAnA kSetre dezanA vidvAnomAM A nagarane gaurava apAvanAra dArzanika ziromaNi jayadatta zAstrIne yAda karyA vinA nagarano itihAsa adhUro raheze. prakhara vidvAna ane karmakAnDanA rahasyonA zreSTha jJAtA hovA chatAMya karmakAnDane eka vyavasAya tarIke apanAvI temaNe dhanopArjanano jIvanabhara prayAsa karyo nathI. dakSiNA levA hAtha laMbAvyo nathI. teo kahetA ke kapALamAM tilaka karavuM te tenI buddhinI pujA che ane tethI kevaLa dravyopArjana mATe teoe koIne tilaka karyuM nathI. vidyAdAnane ja jIvanavrata nAvI rAjapUra pAsenA nirjana vistAramAM saMskRta mahAvidyAlayanA zrIgaNeza karI temAM ja temaNe potAnA prANanI Ahuti ApI che. teo kevaLa korA vidvAna ja nahIM paNa rASTranI svataMtratA mATe balidAna denArA krAntikArI saMghaTananA sakriya aMga hatA. mULa IzvaralAla nAmane choDI jayadatta nAma Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAraNa karI pravRttizIla rahevAno temano itihAsa ghaNA ochA lokonA khyAlamAM haze. . eka vidvAna, vIrapurUSa ane nirmohI vyaktitvanuM temanuM jIvana nagaranA yuvAnone sadAya preraNArUpa bane tevuM che. rASTrIya svayaMsevaka saMghanA paNa teo nikaTavartI sahayogI hatA. saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM lakhAyelAM veda, tarka, nyAya, ane mimAMsAnA temanA graMtha dezabharamAM AdarapAtra banelA che. bhArata sarakAra dvArA dezanA sanmAnita sAmAnya vidvAnomAM temanuM mAna advitIya hatuM. bhakti ane kIrtananI saMskRtinA kSetre - zarmA mahArAjanA nAme oLakhAtA eka jhaLahaLatA vyaktitva paNa nagaranA utkarSamAM ghaNA raMgo pUrelA che. temanA purUSArthanA phaLa rUpe bindusarovara rAjamArga para Avela gopAlakRSNa sanAtana saMskRta vidyAlaya Aje paNa zaheranA nagarajanone bAhmamuhUrtamAM vedagAnanA svara saMbhaLAve che. vidyArthIone nizulka rahevA-jamavAnI sagavaDa dharAvatuM A mahAvidyAlaya zahegnI zobhArUpa che. zarmA mahArAjanI vividhalakSI pratibhAe zaheranI janatAmAM jJAna, bhakti ane vairAgyanI sArasvata saMskRti nirmANa karavAmAM ajoDa yogadAna kareluM che. bhakti, jJAna ane vairAgyanI prabhutA jamAvavA anya eka vyaktitva dhanu mahArAjanA nAme suprasiddha che. jJAna-bhakti ane vairAgya dvArA jIvanA kalyANanI sAthe-sAthe dehanA paNa kalyANano Ayurvedika raMga milAvI dhanumahArAje roga ane bhavaroga baMne maTADavAnuM bIDuM jhaDapeluM che. samasta siddhapura paragaNAmAM A saMte jJAnanuM mojuM phelAvavA je puruSArtha Adarelo tenA pariNAme kapilamuninA Azrama pAsenuM temanuM nivAsasthAna bhakti saMItanA surothI dhamadhamatuM rahetuM. aneka abhaNa mahilAo paNa A puruSanA satsaMgamAM AvI yogavasiSTha jevA gUDha rahasyonA viSayonI carcA karatAM A lekhake anubhaveluM che. zaheranI brAhmaNIyA poLe kevaLa mahArAja nAme prasiddha eka prakhara kirtanakAra ane vidvAna saMtanuM nivAsasthAna paNa bhakti saMgItanI pravRttiothI dhamadhamatuM rahetuM. kevaLa mahArAjanA A puruSArthe eka vizALa ziSyavRMda nirmANa thayela hatuM. aMgapratyaMgo ane mana sAthe bhakti saMgItanI tallInatAmAM tadarUpa bane. kevaLa mahArAjane jovA e paNa jIvanano eka lhAvo gaNAto. vaidika karmakAnDa ane paurANika itihAsa kathananA kSetre paNa A nagare gujarAtabharamAM nAmanA phelAvatA vidvAna nararatnonI bheTa ApelI che. A kSetramAM chellAmAM chellA hayAta evA vidvAna ziromaNI ane karmakAnDanA prakhara AcArya paMDita Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narahari zAstrI kAvya-purANa veda mImAMsAtIrtha tarIke samasta gujarAtanA vidvAnomAM vikhyAta hatA. jJAnanI kSitIje temanI vidyopAsanAnA phalasvarUpe teozrI ''rASTra sammAnita paMDita'' padavIghara banyA hatA. kAvya sAhityanA kSetre apUrva kirtI meLavanAra manubhAI ha. davenuM nAma mahesANA jillAmAM sarvaprathama kaviratna tarIke prasiddha thayeluM che. I. sa. 1935mAM phakta vIsa varSanA A navalohiyA yuvAne rAga-tAla ane chaMdabaddha lagabhaga eka hajAra jeTalAM vividha viSayone sparzatAM kAvyo prakaTa karI gujarAtanI sAhityika asmitAne AMjI dIdhI hatI. grAmyajIvana, puSpahAra, kAvyakalagI, rAsakAvya jevA zAstrIya kAvya racanAnA samUha prakaTa karI gujarAtanA te samayanA suprasiddha kaviyonI temaNe prazaMsA meLavelI che. A yuvAna kavie kavitAnA pratyeka kSetre hAtha ajamAvI sAhitya rasikomAM adabhUta AkarSaNa jamAveluM che. eTaluM ja nahIM paNa rAga ane chandanA tAlabaddha saMyogathI gAI batAvI zrotAone paNa maMtramugdha karelA che. rAga ane chaMdabaddha gavAtA rAsa kAvyo samUha nAda brahmanI zakti utpanna kare che evuM mAnanAra A kavi svayaM paNa dAMDiyA sAthe samUha rAsa gavarAvI nAda brahmanuM vAtAvaraNa sarjavAmAM pAvaradhA sAbita thayelA che. je samaye A kSetre mahesANA jillo pachAta gaNAto te samaye siddhapura ane jillAne bahumAna apAvanAra A kavine jUnA vaDodarA rAjye sanmAnelA che. vyavasAye teo prAthamika zikSaka hovA chatAM jJAna prAptinI jijJAsA ane koThAsujhathI kAvyatIrtha banelA che. temanA kALathI adyapi paryaMta aneka anya navalohiyA sAhitya sarjako e sAhitya racanAnA kSetre evorDa paNa prApta karelA che. siddhapuranA vatanI zrI jatInabhAI AcArya temAM mokhare che. svAtaMtrya laDatamAM paNa bhekha dharanAra aneka mahAnubhAvo paikI zrI choTubhAI paMDita sarvodaya pravRttinA rAjyavyApI kSetre suvikhyAta che. datta saMkIrtana parivAranI pravRttino pAyo jamAvanAra sva. zrI kezavalAla vaidyane zahera bhUle tema nathI. kuTiravAsI raMga avadhUta mATe gaMgAvADImAM ghAsanI kuTIra banAvI A saMtanA satsaMgano lhAvo apAvanAra A kuzaLa kirtanakArane bhUlyA bhUlAya tema nathI. zrIpAda pU. vallabhAcArya paNa A tIrthabhUmine vaMdana karI vaiSNava bhaktino raMga lagAvI gayelA che. kadaMbavADI tarIke prasiddha nimbArka sampradAyanA sthAnamAM teoe sarva prathama mukAma karelo che. hAla tenI najIkamAM dezanI vaiSNava pITho paikInI eka pITha prasthApita che. kadaMbavADInA sthAnamAM paMdaramI sadImAM nepALathI hAthI upara paMdara maNa vajanano eka ghaMTa Avelo che. je gujarAtabharamAM mazahUra che. A sthAnanA chellA gAdIpati pU. zrI bhImAcAryajI mahArAje zaheramAM apUrva khyAti prApta karelI che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu sahajAnaMda svAmI paNa A zaheramAM satsaMgano lAbha ApI gayA che. A bhUmi para prabhunuM zikharabaMdha devAlaya paNa baneluM che je hAla svAmI nArAyaNa sampradAyanuM zraddhA kendra che. | nadInA ghATa para hATakezvara mahAdevanuM prAcIna zivAlaya che. AjathI ekaso cha varSa pUrve mahArASTranA avadhUta saMta pU. vAsu devAnaMda sarasvatIe A maMdiramAM cArtumAsa gALI satsaMga karAvelo che. pUrvAzramanA mULazaMkara evA svAmI dayAnaMda sarasvatI zrI nIlakaMTha mahAdeva nA sthAnamAM rokAI tIrthayAtrA karI gayA che. pU. daMdiparivrAjaka mAghavAtIrtha sanAtana zaMkara matanA praNetA pU. Adya zaMkarAcArya mahArAja praNita daMDi sanyAsIone utaravA mATe eka sanyastAzrama brAhmaNIyA poLe Avela che. pIThanA eka samartha parivrAjaka vidvAna sanyAsI pU. mAdhavatIrtha dvArikApIThanA zaMkarAcArya pade paNa varAyelA che. - paramahaMsa sanyAsIone utaravA mATe goviMdamAghavanA mahADamAM eka maTha paNa Avela che. aneka sanyAsI ahIM cAturmAsa rahI satsaMgano lAbha Ape che. siddhanAtha mahAdeva nadInA pazcima kinAre siddhanAtha mahAdevanuM eka vizALa maMdira AveluM che. vizALa prAMgaNa, vizALa sabhAmaMDapa, vizALa garbhagRha temaja vizALa svataMtra naMdinA sthAna mATe A zivAlaya gujarAtabharamAM viziSTa sthAna dharAve che. suprasiddha evA A sthAnano jIrNoddhAra jUnA vaDodarA rAjya taraphathI divAna zrI bAbAjIe karAvela hoI A sthAna bAbAjInI vADI nAme oLakhAya che. prAcI mAghava A nagaranA grAma devatA gaNAtA prAcImAghava zrI goviMdamAghavanuM vizALa maMdira zaheranI madhyamAM AveluM che. A prAcImAghava devano ThAThamATha rAjavaibhavanI jhAMkhI karAve che. mAghava bhagavAna viSNunuM eka nAma che. temanA aneka nAmo guNo pramANenAM che. temAnuM eka nAma ayyata paNa che. azrutano artha je kadI calita na thAya tema che. ayyatanI bhakti amruta banIne ja karAya. azruta bananArane azruta avazya darzana de che. bhagavAna viSNu mATe kardamanA azruta tapabaLa vaDe ja azruta kardama samakSa upasthita thayelA che. kevaLa darzana ja nahi paNa temanA putrarUpe avatAra levAnuM viSNue kadamane vacana ApeluM hatuM. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uSA kALanI maMgaLA AratIthI zayana AratI sudhInA traNe kALanA darzanakirtana mATe ahIM dararoja bhAre bhIDa rahe che. A bhagavAna viSNunA mAhAbhyane kAraNe ja rUSimuniyoe zrIsthalanuM bIjuM nAma prAcImAghava tIrtha kaheluM che. zrI raNachoDa ravarUpa bhagavAna viSNunuM ja eka svarUpa nAma raNachoDa che. svAmI vAsudevAnaMda sarasvatInI preraNAthI lagabhaga so varSa uparAMtathI zrIkRSNa navarAtrinA samaye zrI raNachoDa samakSa satata covIse kalAka khaDA page mahArASTrIyana bhAIbaheno A maMdiramAM nAma-saMkIrtana saMgatavarSAnI sAptAhika helI varSAve che. maMDIcoka pAse A maMdira AveluM che. raNachoDa zabdano guDhArtha jIvananA lakSyanI yAda apAve che. raNa zabdanA aneka paryAya che. saMsArane paNa raNa kahe che. saMsAramAM manuSya samAja pratyenuM eka RNa laIne Ave che. ApaNe tyAM tene RSiRNa kahe satu-asatu vaccenA dvandayuddhamAM sa-nA pakSadhArI banI satane vijaya apAvI zrIkRSNa saMsArane choDI dIdho hato. samAjanuM A paNa pheDI je saMsArane alavidA Ape che. eja sAco raNachoDa che. A kartavyapUrti e ja raNachoDanI bhakti che. raNachoDano vAcyArtha raNamAMthI palAyana thanAra evo thAya che. paNa te ApaNo raNachoDa nathI. je zrIkRSNa yuddhamAMthI palAyana thavA taiyAra thayela arjunane "3 sainya na patAyana'' no maMtra ApI kartavyapUrti mATe yuddha karavA prerelo che. te zrIkRSNa mATe A yuktisaMgata ke nyAyasaMgata nathI. sad pravRttio A nagaranA AdhyAtmika darajjAne dhyAnamAM rAkhI dezabharanA sAdhu-saMtonA maThonA AzrayasthAno ahIM Avela che. taduparAMta bahAranA aneka dAnI sadagRhasthoe ahIM dAnanI parabo UbhI karelI che. muMbaInA kAnajI khetajI TrasTa dvArA saMnyAsione utaravA jamavAnA prabaMdha sAtheno eka bhavya prAsAda pasavAdaLanI poLe Avela che. je caudharI bAga nAme prakhyAta che. A sthAnamAM Avela eka prAcIne suryakuMDa marammata karAvI taiyAra karAvelo che. taduparAMta aneka nAmothI aneka dharmazALAo yAtriko mATe bahAranA saMgrahastho dvArA baMdhAvAyelI che. zaheramAM chellA doDhaso varSa uparAMtathI upekSita mUMgA pazuonI sevA-suzruSA mATe siddhapura mahAjana saMcAlita pAMjarApoLa prazaMsanIya sevAo ApI rahela che. siddhapura mahAjana saMlagna vibhInna saMsthAomAM sakriya cANakya netRtva saMbhALanAra Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jagannAtha lAlubhAI ThAkaranuM nAma paNa nagaranA itihAsamAM mazahura kArakirdI dharAve che. temanA anugAmI tarIke e ja kSetramAM nagaranA eka vidvAna sinIyara vakIla zrI lAbhazaMkara 2. davenI sevAo paNa prazaMsanIya kAmagIrI sUcave che. siddhapura mahAjananA variSTha AgevAna zrI jagannanAtha lAlubhAI ThAkara vagerenI preraNAthI zaheranA eka saddagRhastha herU parivAre zrIgoviMdamAghavanI nagara parikramA mATe eka vizALa cAMdIno ratha taiyAra karAvI bhagavAnane arpaNa karelo che. aSADha suda bIjane rathayAtrAnA divase A rathamAM savAra thaI zrIgoviMdamAghava bhagavAna nagaraparikramA mATe nIkaLe che. cAMdInA siMhAsana ane ghoDAovALo ghUgharIyothI ghamaghamato A ratha eka ajaba nagaraparikramAnI yAda apAve che. rAdhe goviMda rAdhe... nA jayajayakArothI zaherano AbAlavRddha A parikramAmAM rasataraboLa jovA maLe che. zaheranA eka suprasiddha dhanika vaNika zeTha lakSmIcaMda suMdarajInI dAnavRttimAMthI vijJAna pravAha sAthenuM eka la. suM. vidyAlaya zaheranuM prathama kakSAnuM vidyAlaya che ane zaheranI madhyamAM ja svataMtra mAlikInuM eka la. suM. sArvajanika pustakAlayavAMcanAlaya ghaNA varSothI zaikSaNika sevAo ApI rahyuM che. zeTha maganalAla prabhudAsa TrasTa dvArA saMcAlita bAlamaMdirathI bAramAM dhoraNa sudhInuM eka bhavya zaikSaNika saMkula zaheranI madhyamAM sevA ApI rahyAM che. zeTha mAghavalAla muLacaMda prAthamika kanyA vidyAlaye to sarvaprathama kanyA keLavaNI kSetre padArpaNa kareluM che. A saMgrahasthanA nAme eka dharmazALA nadI kinAre suMdara vyavasthA pUrI pADe che. pI. je. ThAkaranA dAnapravAhathI prAraMbha thayela pI. je. garlsa hAIskUla paNa Aje eka mAtabara saMsthAnuM sthAna laI rahI che. vidyottejaka maMDaLa dvArA abhinava hAIskUla paNa zaikSaNika saMskAra sevAnuM kArya karI rahI che. - rAdhezyAma bhaTa (amerikAvALA)nA mAtabara dAna-pravAhathI prAraMbhita lAlana sarasvatI dhAma nAme eka AvAsI vidyAlayano projekTa paNa bhAratIya saMskRtinA saMskAra siMcana sAthe Adhunika keLavaNInI vikAsazIla keDI para gatimAna che. uttara gujarAta loka kalyANa TrasTanAM sarasvatI zikhuM maMdiro ane prAthamika keLavaNInI zALAo unnatinA pagale agresara che. lAlana sarasvatI dhAma, abhinava hAIskUla, sarasvatI zizumaMdiro ane prAthamika keLavaNInI zALAonI pravRttio akhila bhAratIya vidyA bhAratI saMsthAnanA zaikSaNika netRtvanA upavItathI saMkaLAyela che. nAnAlAla bhaTTanA mA. anaMtarAya kALe / mA. kAzInAtha bAgaDe Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhapuranA itihAsanA siMhAvalokana samaye uparokta be karmavIrone yAda karyA vinA nagaranA itihAsanI gAthA apUrNa raheze. rASTrIya svayaMsevaka saMgha dvArA samarpita jIvanapuSponI eka akhkhalita puSpamALAnA A be karmaThavIronA preraNAtmaka jIvanano satsaMga siddhapurane savizeSa maLelo che. A baMnee A nagaranI dhULane ragadoLI ahIMnA AbAlavRddhomAM rASTrabhaktinA saMskAra siMcanamAM potAnA prANa reDelA che. saMskAralakSI temaja svAvalaMbI AdarzonuM bhAthuM pIrasavAmAM A baMne mahApurUSoe ahIM koI zaktinI kacAsa vartAvA dIdhI nathI. phakta svayaMsevako ja nahi paNa mAtAo-baheno ane nagaranA tamAma nagarajanone temanA rASTrIya parivrAjaka jIvanano raMga sparzelo che. bhaugolika sthAna-sthiti, siddhapura nagara 23-50 u. akSAMsa temaja 73. pU. rekhAMza para AveluM che. amadAvAda-dilhI relve mArga ane hAIve saDaka mArga naM 8 para vaseluM che. sama AbohavA dharAve che. dharatI paNa samatala che. nagaranI bAMdhaNI pUrva-pazcima che. pUrva-pazcima racanA dharAvatuM A nagara pUrvamAM nadI hovAne kAraNe pazcima tarapha vikasatuM jAya che. uttara tarapha paNa avakAza che. jyAre dakSiNa tarapha nadI Ave che. nadI pAra karI pUrva tarapha javA kojhave taiyAra thayelo che. varasano sarerAza varasAda pacIsa iMca che. mokSezvara baMdha thayA pahelAM nadInA jaLanuM vahana ane comAsAnI RtumAM vAraMvAra bhAre mahApUra AvavAne kAraNe nagaranI bhUgarbha jaLa sapATI paNa uparatalamAM rahetI. vAtAvaraNa hariyALuM AnaMdadAyaka ane ThaMDakavALuM rahetuM. muMgA DhoranA cArA mATe nadI kinAro annapUrNA samAna hato. snAna dhyAnapujA mATe nadI kinAro eka upAsanAgRha jevo raheto. prAcIna zrIsthala eja siddhapuranI bhUmi hovAnuM pratipAdana suprasiddha itihAsakAra DaoN. sAnDesarAe paNa prakaTa kareluM che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VDC urvaga -Azrama XMN urvaga - Azrama tapomami himAlaya he Mr(CIVANATA pipalAdakA tapa Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C MW , urvaga-Azrama himAlaya sarasvatIavataraNa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSa dvArA zAMtanA vaDavAnala Aga Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI utpatti mAhAsya bRhaspatinI patnI tArA mATe thayelA devAsura saMgrAmamAMthI pAchA pharelA indra Adi devo AkAza mArge pota potAnA sthAne jaI rahyA hatA tyAre pRthvI upara najara paDatAM svargathI paNa suMdara evo eka manohara Azrama najare paDyo. vividha prakAranA phaLa-phulothI ladAyelAM vRkSo, vRkSo para viMTaLAyelA suMdara velAo, sugaMdha ane suMdaratAthI maghamaghI rahelAM puSpovALA nAnA moTA choDa temaja puSpo para guMjArava karatA manomohaka pataMgIyA temaja bhamarAothI A Azrama zobhI rahyo hato. A vanasRSTino zaNagAra sajI svayaM lakSmIjI paNa jANe ahIM upasthita hoya tema vividha phaLaphulothI Azrama dIpI rahyo hato. svarga samAna suMdaratAvALA A Azramane jovA indrAdi devonuM mana lalacAyuM ane teo dharatI para utarI paDyA. prAtaH kALano A samaya hato. suryanA sonerI kiraNo paNa Azramane zobhAvavA prakAza pADI rahyA hatA. bhasmalepanathI dedipyamAna munikumAronA mukhethI nIkaLatA vedamaMtronA saMgItamaya svaro AzramanI pavitratAno prabhAva phelAvI rahyA hatA. jyAM jovAmAM Ave tyAM svacchatA, hariyALI sabhara suMdaratA temaja vedagAnanI pavitratAnA ja darzana thatAM. prabhAvita thayelA indra devagaNa sahita AzramamAM praveza karyo. munikumAroe A AgaMtuka atithiyone jotAM ja temanA AgamananA samAcAra AzramamAM ApyA. A Azrama dadhici munino hato. samAcAra maLatAM ja dadhici AzramanA dvAre upasthita thayA. indra vagere devone joI harSaghelA banelA dadhici saune sanmAna sahita AzramamAM teDI lAvyA. jaLa-puSpa ane caMdananA arthathI saunuM vidhivata sanmAna karyuM. dadhicino saumya svabhAva joI davo prasannatAthI pulakita banyA. dadhicinI saujanyatAthI prabhAvita indra sarva zastro AzramamamAM thApaNa tarIke sAcavavA mUkI AgaLa nIkaLavAno manomana saMkalpa vyakta karyo. dadhicie indranA A manobhAvane saharSa svIkArI saMmatino sUra darzAvyo. zastro AzramamAM surakSita sacavAze evA AtmavizvAsa sAthe devoe vidAya lIdhI. A prasaMgane khUba samaya vityA bAda dadhicie tIrthATane javA saMkalpa karyo paraMtu zastrone asurakSita choDI javA temanuM mana mAnatuM na hatuM. Akhare pukhta vicArane aMte temaNe eka nirNaya lIdho. zastromAM je zakti che, vIrya che, tenuM maMtrabaLathI pANI karI dadhici pI gayA. A rIte A nirvIya zastrone AzramamAM choDI dadhici yAtrAe nIkaLI paDyA. aneka durgama pahADo, vano ane sthaLonuM prAkRtika saundarya jotAM jotAM dharatIne khUMdatA dadhici himAlayamAM jaI pahoMcyA ahIM candrabhAgA nadInA kinAre Azrama banAvI tyAM rokAyA. himAlayanI prAkRtika zobhAnA darzanathI dadhici AnaMdavibhora thaI gayA. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka samaye rAtre eka du:svapnanA pariNAme dadhicinuM vIrya skhalana thaI gayuM. AMkha khUlI gaI. saphALA jAgRta thaI dadhicie snAna karI lIdhuM. vIryasrAvathI kharaDAyelo laMgoTa dhovA mATe choDI daI dadhici pazcAtApa karatA karatA puna: nidrAdhIna thayA. savAra paDatAM AzramanI paricArikA subhadrAe vastro dhovAnA udezyathI laMgoTa dhovA mATe lIdho. laMgoTanA sparzathI dadhicinA vIryakaNo zubhadrAnA zarIramAM pravezyAM. samaya vityA pachI subhadrAne pote sagarbhA hovAnuM bhAna thayuM. AvI niMgha paristhitimAM mukAvAne kAraNe kSobha, zarama ane krodhathI subhadrA akaLAI UThI te manomana vicAravA lAgI ke meM jANe ajANe paNa AvuM koI duSkRtya kareluM nathI to pachI konA duSkRtyathI mane A pariNAma maLyuM ? krodhanA ubharAmAM AvI teNe zApa ApI dIdho ke je koInA duSkRtye mane A phaLa cakhADyuM che te paMcatva pAme. garbha avatarita thatAM teNe zarama ane saMkocathI bALakane eka pIpaLAnA vRkSane Azraye choDI dIdho. bALakano uchera pIpaLAnA Azcaye thavAthI bALakanuM nAma piplAda pADavAmAM AvyuM. bALakane subhadrAe AzramamAM lAvI ucherI moTo karyo. devAsura saMgrAma puna: zarU thatAM indrane zastronI jarUra paDI. indrAdi devo dadhicinA nivAse jaI pahoMcyA to khabara paDI ke didhica to yAtrAe nIkaLelA che. didhicane zodhatAM zodhatAM teo himAlayamAM candrabhAgAnA kinAre AvelA AzramamAM AvI pahoMcyA. devoe potAnA zastronI mAMgaNI karI dadhicie AzramamAM nirvIya hAlatamAM choDelA zastronI vigata kahI. dadhicinI vAta sAMbhaLI indrAdi devo khUba du:khI ane ciMtIta banyA. have A nirvIya zastrono upayoga zuM ? tenA vaDe yuddha jItAya ja kevI rIte ? dicie devonI manovyathA samajI laI evA ja ghATanA navIna zastro taiyAra karI ApavAnI vAta karI. dadhicinA A prastAvanA pratyuttaramAM jUnA zastrone rUdranA sannihita tejanuM je baLa hatuM te have A navAM zastromAM kemakarI dAkhala karI zakAya tenI ciMtA indre vyakta karI. dadhici upasthita paristhitine pAmI gayA. temaNe indrane kahyuM ke A zastronA vIryanuM pANI mArA zarIranA asthiyomAM pacI gayuM che. mArA asthiyonuM dAna devA huM taiyAra chuM. mArA asthiyomAMthI zastro banAvI tame vijaya meLavo. dadhicie svayaM samAdhistha banI prANane dehathI alaga karI dIdho. didhicae paropakAra mATe prANArpaNano eka amara itihAsa sarjyo. dadhicie jIvanano marma sArthaka karyo. paropakArAyamidaM zariraM..... dadhici dadhicinA dehatyAga pachI lohI, mAMsa, majjA vagerethI kharaDAyela asthiyone sApha karavAno prazna upasthita thayo. svarganA rAjA indre svargamAMthI gaumAtAone bolAvI temane A kAma soMpyuM. gautAmAoe indranA kahevAthI potAnI karakarI jIbha vaDe asthiyo sApha karI ApyAM. devonuM kArya to patyuM paNa brahmAnI putrI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatIe A niMdya karma mATe gautAmAonI bharapeTa niMdA karI. paropakAra mATe karAyelA A karmanI sarasvatI dvArA thayela niMdAthI gaumAtAonA aMta:karaNamAM dAha utpanna thayo. dAhathI dubhAyelI gaumAtAoe potAnA jevo ja dAha TUMkamAM tane thaze evo temaNe sarasvatIne zApa Apyo. bIjI tarapha piplAda moTo thatAM AzramanAM anya bALako sAthe ramavA lAgyo. ramatAM-ramatAM bALako temanAM pitAnA khoLAmAM paNa jaI besatAM. A nAnA kizorane vicAra Avyo ke mArA bApa koNa ? teNe mAne puchyuM. mAtAe jaNAvyuM ke tArA pitA to dadhici che. je paMcatva pAmyA che. subhadrAe dadhicinA ma2Na aMgeno balidAnano sarva vRttAnta kahI saMbhaLAvyo A itihAsa sAMbhaLI piplAda samasamI UThyo. svArthI lokone zikSA karavAno teNe saMkalpa karyo. pitAnA zatru jevA devonI jaDa ukheDavA kRtyAnI sAdhanA mATe teNe tapano purUSArtha Adaryo. te tyAMthI himAlayanA aMtariyALa pradezamAM pahoMcI gayo. bhUkha-du:kha-tRSA-ThaMDI-garamI veThI kRtyAnI sAdhanAmAM te macI paDyo. ghora tapazcaryAne aMte eka divasa eka bhayAnaka vaDavA tenI jAMghamAMthI utpanna thaI agnisamAna tejapuMja garbhane tenI sAme choDI adazya thaI gaI. pracanDa agnijvALA jevA garbhane joI pippalAda kSaNabhara muMjhAI gayo. garajatA garbhe piplAdane lalakAra karyo. ''bola, kayuM kAma pUrNa karavA mArI sAdhanA karelI che. batAva. je kArya hoya te pUrNa karIne ja huM jaMpIza.'' piplAde A vaDavAnalane devonA nAza mATe prArthanA karI. A samAcAra jANatAM ja devomAM khaLabhaLATa macI gayo. badhA devo A AphatathI rakSaNa meLavavA devomAM zreSTha evA viSNu pAse gayA. viSNue devone sAMtvana ApyuM. sarva devone sAthe laI viSNu brahmAjI pAse pahoMcI gayA. A upasthita saMkaTathI brahmAjIne vAkepha karAyA. sarva devone brahmA pAse besADI viSNu sIdhA vaDavAnala pAse pahoMcI gayA. vaDavAnala pAse jaI temaNe tenA kArya saMbaMdhe puchyuM. vaDavAnale sarva devonA bhakSaNa mATeno potAno nirdhAra batAvyo. vaDavAnalanA sArane jANI laI tenA nirdhArane saphaLa rIte amalamAM mukavA eka sUcana karyuM. viSNu bolyA, he bhAI, devo to ghaNA che. te badhAne eka sAmaTA tuM bhakSaNa kevI rIte karIza ? mAruM jo mAne to eka upAya batAvuM. eka pachI eka ema badhA devone bhakSa banAvI tuM tAruM kArya pUrNa kara. sauthI moTA deva jaLadeva che. temanA tyAM jaI sarva prathama temanuM bhakSaNa kara. vaDavAnala viSNunA A yuktipUrvakanA veNa sAthe vaDavAnala sahelAIthI sahamata thaI gayo. paraMtu teNe kahyuM ke tyAM sudhI pahoMcavA mATe eka yathAyogya yAna joIe, eka suMdara kumArikA ja mAruM yAna hoI zake. viSNue yAnanI vyavasthA mATe khAtarI ApI yAna levA tyAMthI vidAya thaI gayA. viSNu tyAMthI sIdhA brahmAnA sthAne pahoMcI gayA. brahmA tathA sarva devo temanI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIkSAmAM beThA hatA. viSNue vaDavAnala saMkaTa nivAraNa aMgenI sarva yojanA saMbhaLAvI. badhA ja prasanna thayA. paNa A kAma kare koNa ? viSNue brahmAjIne samajAvyuM ke A kAryanuM sAmarthya kevaLa tamArI beTI sarasvatImAM ja che. jo te A kArya pUrNa kare to ja A Apatti TaLe. brahmAjIe A yojanAne dhyAnathI sAMbhaLI vadhAvI laI potAnI vahAlasoI beTIne bolAvI. sarasvatI samakSa temaNe devonI A Apatti nivAravA mATenuM viSNunuM sucana raju karyuM. sarasvatIe kahyuM ke jyAM sudhI beTI kumArikA che tyAM sudhI te pitAne adhIna che. paraNyA bAda te patine adhIna bane che. huM eka kumArikA chuM. tethI pitAno je nirNaya e ja mAro. sarasvatInA AvA bodhabharyA vacanane jANI sau prasanna banyA. sarasvatIe paropakArAyamidaM zarira nA zAstra vacana mujaba saharSa sahamatI darzAvI. yojanA taiyAra thaI. A yojanA mujaba vaDavAnala jyAM upasthita che te urvaga AzramamAM piMpaLAnA vRkSa upara sarasvatI jaLasvarUpe trATakI meghanA pracaMDa gaDagaDATa sAthe sarasvatI eka vizALa nadInA rUpamAM palaTAI gaI. viSNue vaDavAnalane eka zAntakuMbhamAM sthApI sarasvatInI godamAM arpaNa karyo. upasthita devasamUhe AnaMdollAsathI duMdubhiyonA nAda vaDe AkAza gajAvI dIdhuM. vidAya samaye viSNue vaDavAnalanA dAhathI tene adhavacce choDI na devA sarasvatIne zikhAmaNa ApI kahyuM ke jo dAha sahevAto na hoya to bhUgarbhamAM aMtardhAna thaI vahana karavuM. game tema thAya paNa ghaDI upara ane ghaDI bhUtala e rIte vahana karatAM karatAM tene pazcima sAgaramAM pahoMcADavo. prayANa samaye upasthita sakhioe sarasvatIne prAcInA jaLamAM maLavAnuM vacana ApyuM. sarva devonA ArzIvAda laI sarasvatI vaDavAnalane godamAM rAkhI pazcima sAgara bhaNI cAlI nIkaLI. viSNunI salAha anusAra prakaTa ane aMtardhAna vahetI sarasvatI pazcima sAgarane kinAre prabhAsa pAse jaI pahoMcI. potAnA tagaDA bhakSane nihALatAM ja vaDavAnala unmatta banI gayo. sarasvatInA kAryathI khuzakhuzAla banelA vaDavAnale sarasvatIne varadAna mAMgavA kahyuM. upasthita viSNunI salAha anusAra sarasvatIe soyanA nAkA jevA chidravALA mukhathI jaLadevane bhakSaNa karavAnuM varadAna meLavI lIdhuM. vaDavAnalane joI sAgara ane sAgaranA jaLacara jIvo gabharAI gayAM. ArtanAda karI bhagavAnane prArthanA karavA lAgyA. sAgara paNa sarvanAzanI ciMtAthI viSNune prArthanA karavA lAgyo. viSNue saune vaDavAnalathI nirbhaya banavAnuM AzvAsana ApI zAMta karyA. vaDavAnalanA bhakSathI sarvanAza utpanna na thAya te rIte sAgarane akSaya banAvavAno kola Apyo. viSNunA abhayavacanathI sau bhayamukta banyA. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAlaya mAM sarasvatI rekhAcitra yamanotrI gaMgotrI che sarasvatI kedAranAtha6 badrInAtha gaurIkuMDa che. gijugInAtha joSImaTha okhImaTha 0naMdapracAga karNaprayAga je skraprayAga devaprayAga Notes u.pra-Tu-Deko.lI.lakhanaupajanA mAnapiMgathI " susaMgata rekhAcitra taiyAra gajAnaMda Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urvAMga Azrama kedAra zikhara 1. 2. 3. sugaMghatIrtha. bhUtIzvara. 4. 5. rUdrakoTi (zrIkaMThadeza) 6. kurukSetra 7. virATanagara 8. AriSeNa puSkara tIrtha 9. 10. nandA sarasvatI . 11. markaTatIrtha 12. arbudAraNya . 13. koTitIrtha. 14. udgamaghaTa 15. 16. 17. gaMgobheda 18. mAtRkAtIrtha. 19. tAraka tIrtha.. ghArezvara. anaka tIrtha 20. saMgamezvara . 21. koTara tIrtha viSaya : sarasvatInI garimA prAsaMgika saMskAraNa-vivecana 22. bhRkuMDezvara 23. mokSezvara 24. kedAra sthApana 25. madanezvara.. viSacasUcI vibhAga-1 1 1 2 2 3 4 5 5 5 6 7 2 2 11 11 11 12 12 13 16 16 16 17 17 17 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - . ......................... .............. 18 22 ........**** 29 ********* 39 ..40 26. bhayahAraka tIrtha .. ........ 18 27. kAlirjara deva ............... ................... ..... 18 28. siddhezvara ................. ....... 18 29. aravaDezvara ..... 30. zrI sthala arthAta prAcImAghava tIrtha (zrIsthala tIrtha) ... 31. vRkramalika (zrIsthala tIrtha) . ............. 32. piMDatAraka (zrIsthala tIthI ......... ............. 33. mahAlaya (zrIsthala tIrtha) .... 34. azvatIrtha (zrIsthala tIrtha) .... .............. 31 35. vAlmakhibhezvara (zrIsthala tIrtha) 36. ekadvArakIrtha (zrIsthala tIrtha) ... 37. bindutIrtha (zrIsthala tIrtha) ... 38. vaTezvara ..... 39. candratIrtha....... 40. muMDIzvara........ 41. mAMDavyatIrtha..... ............. .....41 42. piluparNika .. 43. dvArAvatI... ............................................................... ............... 44 : 44. govatsatIrtha ... 45. lohayaSTi ....... .......... 46 46. jhillatIrtha...... 47. kuSmAnDezvara.. 48. kolhAsarasvatI..... ............. 49. zatrumardana 50. khadirAmoTa (kRtasmara) ...... ................. 51. prabhAsakSetra vibhAga-2 pa2. drazyodazya sarasvatI - DlasaMketa . 53. kardama devahuti-eka aitihAsika daSTipAta ......... ... 56 54. kapila devahUti mokSasaMvAda...... ..... 58 ...44 45 ............. .... 46 47 .48 *. 51 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******. 60 ............... ... 73 87. 101 55. alakSya gaNapati mAhAsya ... pa6. tapa mokSa bandhana eTale zuM ? ....... 62 57. zreSTha Tevo. .............. 58. niSiddha karmone oLakho..... .... 69 59. snAna mAhAbhya ..................... .......... .......... 60. anyavrato ................. 61. ekAdathI mAhAtmaya............ 62. pradoSavrata ................. 63 bhojana-ekavrata... .... 80 64. vratonuM aucitya ................... .... 85 65. azvattha vRkSa ................. 66. vaTa vRkSa ...................................................................... 67. bilva vRkSa ............... ..... 90 68. sRSTinI aizvarIya zaktio ... ................. 69. avatAravAda - eka avadhAraNA. 70. rASTraciMtana.... 71. rASTrIya kartavya - pU. zrIgurujI ........... - 103 72. rASTra sarvoparI - samartha rAmadAsa ............................. 104 73. svAtaMtryavratI pratApa... 74. zikhavAnuM zuM - zikhavavAnuM zuM ? . 75. saMskAra - AjanuM eka upekSita paheluM............. 109 76. zrI guru mahArAja ane zrIgurujI - eka saMsmaraNIya milana..... 77. saMghazAkhA ane pU. gurU mahArAja...... 78. svarga nahIM - mokSa ariSTanemI...... ........... 79. upasaMhAra .............. 80. phaLazruti ........................... ... 127 81. mahinAvAra tahevAra................................. ......... .... 130 82. nagaranI navIna raMga raMgoLI.............. ... 133 83. nagaranAM devasthAna 135 84. mAtRSoDaSI (udhRta) ... 137 85. patnI SoDaSI (udhRta) ............ 138 86. savicAranAM motI ....................... 87. malakAo ane mUlavo ............ 141 ........ * * * *********............. 117 120 139 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( vibhAga-1 ) tIrthasthAno 1. urvaga Azrama himAlayamAM AveluM sarasvatI nadInuM A udgama sthAna che. pippalAdanI tapobhUmi che. eka azvattha vRkSa uparathI A bhUmi para brahmaputrI sarasvatInuM jaLa rUpe avataraNa thayeluM che. pavitramAM pavitra bhUmi himAlaya. vRkSomAM pavitra vRkSa azvattha ane nadIyomAM zreSTha prAcIna nadI sarasvatI. A traNenuM saMgama sthaLa eTale urvaga Azrama. devonA saMkaTa nivAraNanA zubha hetu pUrvaka A sthAnamAM avatarita sarasvatIne pazcima sAgara bhaNI prasthAna karavAnA samaye viSNu sahita sarva devo ahIM upasthita thayelA che. maMgaLa vAjiMtronA AnaMda sAthe zrIviSNue eka zAntakuMbhamAM vaDavAnalane mUkI A zAntakuMbha pazcimasAgaramAM padharAvavAne sarasavatInI godamAM arpaNa karyo. A maMgala parva prasaMge upasthita sarva devasamudAya temaja sakhi nadIyonI zubha kAmanAo sAthe sarasvatIe A bhUmi uparathI aMtardhAna thaI kedAra zikhara para prakaTa thaI. 2. kedArazikhara himAlayanuM A eka ucca zikhara che. zivanuM nivAsa sthAna che. A zikhare paramezvara ane prakRti ekarUpa banI jaI soLe kaLAo sAthe suramya vAtAvaraNa sarja che. tenA darzanathI svarganuM darzana paNa phIkuM lAge evuM mahAdevajInuM A manohara sthAna che. himAlayane pRthvI paranuM eka avarNanIya svarga gaNeluM che. kedArezvaranA nivAsathI A zikhare pavitra mAhAbhya prApta kareluM che. zaMbhunA snAna mATe sarasvatI ahIM prakaTa thaI zikharanI pavitratAne vizeSa tIrthasthAna banAvI dIdhuM che. ahIM kedArezvaranuM darzana temaja sarasvatImAM snAna Aloka ane paralokamAM bhoga temaja mokSa ApanAra gaNAyela che. kedAra zikhara para dhyAnastha ziva, zivanI jaTAmAMthIgaMgAsrota, zivanA bhAla para candra, zubhra himakaNonuM AvaraNa, sUrya ane candranA alaukika prakAzanuM darzana Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva prAkRtika saundarya. sarasvatIno kalakalamadhura dhvani A sarvazreSTha AvaraNa sahita kedAranuM manomana smaraNa paNa vyaktine samAdhi darzananuM sAmarthya pUruM pADe che. ahIMthI sarasvatI sugaMdha tIrthamAM prakaTa thAya che. 3. sugaMdhatIrtha ahIM sarasvatI kuMDamAM prasturita che. sAthe saMlagna rekhAcitra anusAra kedArathI dakSiNe gaurIkuMDanuM sthAna che. mAkaDeyanA matAnusAra A prAcIna sugaMdhatIrtha sthAna che. A tIrthanA muDamAM nIce utarI snAna karanArane samAdhistha brahmadarzanano lAbha maLe che. uparathI darzana karanArane azvamegha yajJa karyAnuM phaLa maLe che evI purANa mAnyatA che. tenA mAhAbhyamAM evuM kahevAyuM che keahIM zAkanuM dAna karavAthI pitR vAsanAo tRpta thaI temane akSaya AnaMda maLe che. pitRvAsanAonI tRptithI manavAMchita phaLa maLe che. ahIMthI sarasvatI dakSiNa-pazcime AvelA bhUtizvaramAM prakaTa thAya che. 4. bhUtIzvara A sthAna sugaMdha tIrtha (gauTikuMDa)thI dakSiNa-pazcime che. hAla A sthAna trijugInAtha nAme nakazAmAM ullekhita che. trijugInAthano mahimA bhUtIzvara mAhAbhyanoja saMketa kare che. samasta bhUto (prANI)nA nAtha bhUtanAtha ahI svayaMbhU zivaliMganA rUpamAM upasthita che. A tIrthakSetranA eka pUrvokata itihAsa mujaba pUrve sunAbha nAme eka tapasvI RSinuM A sthAna che. sunAbhe kevaLa bilva patro ane phaLone ja AhAra banAvI mahAdevanI prasannatA mATe kaccha tapavrata karyuM hatuM. eka divase bilvapatro levA teo jaMgalamAM gayA hatA. tyAre pagamAM eka kAMTo vAgyo. lohI bahAra AvyuM. munae joyuM to lohIno raMga ane sugaMdha bilva phaLano rasa ja jANe joI lo. muni AnaMdavibhora banI gayA. ' lohInA raMga ne gaMdhane potAnI tapazcaryAno camatkAra jANI muni AnaMdamAM nAcavA lAgyA. munine nAcatA joI te vistAranA sarva jIvo paNa AnaMdamAM nAcavA kUdavA lAgyA. cAre tarapha bhAre kolAhala macyo. A kolAhala pArvatipati zaMkaranA dhyAnamAM Avyo. eka tapasvI muninA veSamAM zaMkara te vanamAM jaI pahoMcyA: potAnA samakSa munine AvatA joI sunAme namaskAra ane svAgata karI puna: nAcavA lAgyA. muninA vezamAM upasthita zaMkare A AnaMda ane nAcagAnanuM kAraNa puchyuM sunAbhe kahyuM. are, juo to kharA mArA tapathI prasanna zaMkare mArA lohIno raMga ane sugaMdha bilva phaLanA rasamAM pheravI nAMkhyo. mAruM jIvana kRtArtha banI gayuM. A nAcagAna mArI prasannatAnI abhivyakti che. prasanna mana zuM-zuM nathI karatuM ? Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM AnaMdamAM nAcuM nahi to zuM karuM ? zaMkare muninA mananuM rahasya jANI lIdhuM. zaMkare joyuM ke-muninI prasannatAnA AvaraNamAM ahaMno aMkura phUTI rahyo che. zaMkare munine kahyuM ke Ama mAtra lohIno raMga-sugaMdha badalAvAthI ATalo AnaMda kema? kahevvAmAM AvyuM che ke AhAra anusAra lohInA raMga-gaMgha banatA hoya che. juo. huM paNa eka tapasvI chuM. kevaLa bhasmano ja AhAra karuM chuM. to mArA zarIramAM bhasma ja bhasma bharelI che. zaMkare turtaja potAnA nakha vaDe peTane cIrI temAMthI bhasma kADhI batAvI. A dazya sunAbha Abho banI joI ja rahyo. dazyane jotAM ja sunAbhanA AnaMda pAchaLa supta ahaMno pAyo ogaLI gayo. zaMkare tUrtaja muni samakSa sva-svarUpa prakaTa karyuM. zaMkaranA svarUpa darzanathI kRtakRtya sunAbhe tyAM ja dehAbhimAna sAthe dehane paNa samarpita karI ziva sAyujya meLavyuM. sunAbha samakSa zaMkare jyAM sva-svarUpa prakaTa karyuM te sthAna bhUtIzvara nAme vikhyAta che. ahIM sarasvatImAM snAna, bhUtIzvaranA darzana ane zaMkaranI bhasmano mahimA suvikhyAta che. ahIMnI bhasma dhAraNa karavAthI bhUta-preta-pizAca ane rAkSasa yoninI aDacaNothI mukta thavAya che. A kSetrane potAne jaLa siMcanathI tRpta karI sarasvatI zrIkaMTha deza tarapha nIkaLI. 5. zrIkaMDa deza (rUdakoTi tIrtha) A tIrtha bhUtIzvarathI dakSiNa-pazcimamAM AveluM che. dakSe ahIM eka yajJanuM Ayojana karI yajJamAMthI zaMkaranuM sthAna ane bhAga TALavAnI peravI goThavI hatI. paurANika itihAsa anusAra A dakSane paccIsa kanyAo hatI. jemAMthI eka satino vivAha zaMkara sAthe thayo hato. A pitAnA ghera Ayojita vizaLa yajJamAMthI patinuM sthAna ane bhAga haTAvI devAnA pitAnA mijAja upara sati khUba krodhe bharAI hatI. dakSe pati sAthe satine paNa AmaMtraNa mokalyuM nahotuM. satie pitAne samajAvavA gokarNa nAmanA eka dUtane pitA pAse mokalyo. gokarSe satinA mananuM du:kha temaja zaMkaranI avajJAthI utpanna thanArA aniSTa saMketo tarapha dakSanuM dhyAna doryuM. paraMtu dhamaMDathI gherAyelA dakSanA mane gokarNanI vAtane anasunI karI tene vidAya ApI dIdhI. gokarNe AvI satine dakSanA manano sarva vRttAMta saMbhaLAvyo. zaMkara to bhUtapreta-pizAca ane ramazAnano saMgI che. nAcagAna ane nirlajjatAno vyavahAra kare che. evA tene yajJa jevA pavitra kAryamAM AmaMtrita karAya nahIM. yajJabhAga mATe te yogya nathI. pitAnA mukhe bolAyelI patinI niMdAnA A vacano sAMbhaLI satinA manano krodha pArAvAra ubharAvA lAgyo. AghAtajanaka A vacanothI, te becena banI gaI. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te manamAM vicAravA lAgI ke zaMkara jo kharekhara Avo ja deva hato to mane A mUrkha pitAe tenA hAthamAM arpaNa kema karI ? krodhanA AvezamAM AvI satie A aviveka ane avahelanAnA pAyA para maMDAyelA yajJamAM utpAtanA maMDANano zApa ApI dIdho. satinA mAnasika AghAta ane du:khane nivAravA temaja pitAne kSamAdAna devA zaMkare satine khUba samajAvI. paNa satinA manano roSa zamyo nahIM. patinI salAhane paNa avagaNI te pitAnA ghera pahoMcI. udaMDa pitAnI sAna ThekANe lAvavA cAlI nIkaLelI satinuM. ghera mAtAe to tenuM vahAlabharyuM svAgata karyuM, paraMtu pitAnA durvyavahAre satinA manane hacamacAvI dIdhuM. pitAnA durlakSya bharyA vartane satine yajJakuMDanI jvAlAomAM AhutirUpe kUdI paDavA vivaza karI. * utsavano AnaMda viSAdamAM palaTAI gayo. satinA A pagalAe cotarapha krodhanI agni jvALAo prakaTAvI. zaMkaranA rUdragaNoe yajJasthAnAmAM yajJa vidhvaMza mATe bhayAnaka utpAta macAvyo. upasthita devasamudAye yajJanI nirvidha samApti mATe samAdhAna karavA dakSane khUba samajAvyo. yajJamAM zivanuM sthAna ane bhAga sunizcita rAkhI zaMkaranI preraNAthI yajJa pUro karAyo. rUdragaNonI koTi A sthAnamAM vasI tethI A sthAnane rUdrakoTi nAme oLakhavAmAM Ave che. ahIM sarasvatImAM snAna ane rUdranuM pUjana yatheSTa phaLadAyI manAyuM che. ahIMthI aMtardhAna thaI sarasvatI kurukSetramAM prakaTa thaI. 6. kurukSetra sarasvatInA snAna mATe kurUkSetra e suprasiddha tIrtha che. dezanA pAMca pramukha tIrtho jyAM prAcI sarasvatI che temAM kurUkSetranI gaNanA karAya che. ahIM sarasvatI eka vizALa sarovara rUpe prasturita che. sUrya grahaNanA avasare A sarasvatImAM snAna mATe dezabharanA yAtrALuo Ave che. viSNunA sAnidhyamAM kurU nAmanA eka brAhmaNe mokSatva prApta karyuM hatuM. tethI A sthAnanuM nAma kurUkSetra gaNAya che. eka prAcIna itihAsa mujaba ahIM kuru nAme eka tapasvI brAhmaNa raheto hato. pratidina saMdhyAvaMdana, svAdhyAya ane IzvaraparAyaNa kAryomAM jIvana vyatIta karato hato. eka samaye teNe yajJa Ayojanano saMkalpa karyo. yajJa karavA mATe bhUmine samatala banAvavA te sakhta parizramamAM lAgI gayo. eka divase te bhUmine samatala banAvavAnA kAryamAM parovAyelo hato te samaye svayaM viSNu eka coranA vezamAM tyAM AvyA. khetara kheDI taiyAra karavAnI tenI peravI joI A cora veSadhArI viSNue tene puchyuM ke A khetaramAM zuM vAvavAnuM che? brAhmaNe Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI uttara na Apyo. vAraMvAra puchavAthI khijAyelA brAhmaNe temAM kAMTALA thora ane cora vAvavAnA che evuM jaNAvyuM. coranA vezamAM upasthita viSNue tathAstu kahI potAnuM asala svarUpa prakaTa karyuM. bhagavAnanA pratyakSa svarUpa darzanathI hebatAI gayelA kurUe bhagavAnanA sAnidhyamAM ja bhavabaMdhanathI mukta thaI vaikuThamAM viSNupada pAmyo. kurUnA vacana ane bhagavAnanA tathAstu zabdone kAraNe A kSetramAM bhayAnaka cora ane kAMTALA jhADo UgI nIkaLelAM che je kSetramAM kurUne viSNupada prApta thayuM. te kSetra kurUkSetra tarIke prasiddha banyuM che. mahAbhAratanuM yuddha paNa A kSetramAM laDAyeluM che. viSNunA avatAra evA zrI kRSNa A ja kSetra upara bhagavad gItAno bodha arjunane Apelo che. ahIMthI AgaLanA mArge prasthAna mATe nIkaLelI sarasvatI aMtardhAna thaI virATanagaramAM pahoMcI che. virATanagara mahAbhAratanA graMthamAM virATa rAjA ane virATanagarano vistArapUrvaka ullekha che. nagaromAM tenuM gauravapUrNa sthAna che. pAMDavoe guptavAsa daramyAna virATanagaramAM vigaTa rAjAnA Azraye rokAI je parAkramo sarjelA che te itihAsa prasiddha che A kSetranI bhUmine potAnA jaLathI rasatRpta karI sarasvatI AriSaNa kSetramAM pahoMcI 8. AriNatIrtha ahIM jayaMti nAme prasiddha caMDikA devinuM sthAna che. ahIM paNa sarasvatI sarovarUpe upasthita che. A sarasvatIne jayaMtisarovara nAme oLakhavAmAM Ave che. ahIM zrAddha dvArA pitRone piMDadAna thAya che. ahIM bilvaphaLa ane golIyAnA phaLathI piMDadAna karavAnuM mAhAbhya che. A piMDadAnathI pitRonI akSaya tRpti thAya che. jayaMti sarovaranI sarasvatImAM snAna ane jayaMti devinA darzanano yoga maMgaLakArI manAyelo che. ahIMthI prayANa karI sarasvatI puSkarAraNyanA kSetramAM praveze che. 9. puSkara tIrtha dezanI prAcIna saMskRtino vikAsa araNyomAM thayelo hoI tene AraNyaka saMskRti paNa kahevAmAM Ave che. A araNyomAM puSkarAraNya paNa eka mahattvanuM sAMskRtika kendra gaNAyeluM che aneka prAcIna maharSioe A araNyanI suMdaratA ane sarasvatInI pavitratAnA saMgama sthaLe nivAsa banAvI tapazcaryA karelI che. eka evuM aitihAsika daSTAMta Ave che ke A sRSTinA sarjanahAra brahmAjIe bAra varSa cAle evA eka mahAna yajJanuM ahIM Ayojana kareluM. e ja nAme eka Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkSasa devanuM rUpa laIne A yajJakAryamAM sAmela thaI gayo hato. brahmAjIe tene oLakhI kADhyo ane yajJamAM bali caDhAvI dIdho. tene kAraNe A kSetrane prAcIna samayamAM ajagaMdhA nAmathI paNa oLakhAvela che. saMbhava che ke prAkRta pracalita zabdomAM ajanA A daSTAMtane laI ajamera zabda banelo hoya. ahIM ajagaMdhA bhagavAnanA darzanano bahu ja mahimA che. puSkaramAM sarasvatI bhUgarbha srotothI traNa sarovaromAM sammilita che. A traNamAM eka vizALa, eka madhyama ane eka sAmAnya che. A traNe sarovaranA snAna mATe alaga alaga phaLanuM mAhAbhya che. ahIM pitAmaha brahmAno vAsa hoI A tIrthamAM pitRtarpaNa karavA dezabharanA yAtriko Ave che. eka evI lokazraddhA che ke sarvaprathama A pitAmaha tIrthamAM zrAddha tarpaNa karI tyArabAda pitRtarpaNa karavAthI pitRone akSaya AnaMda maLe che. vividha prasaMgomAM sarasvatI snAnanuM je mahattva darzAveluM che; temAM kArataka mAsamAM puSkara ane zrIsthala vaizAkhamAM prabhAsa temaja sUryagrahaNa yogamAM kurUkSetranuM nAma che. ahIMthI aMtardhAna thaI sarasvatI khajurI vanakSetramAM pravezI. 10. (naMdA-sarasvatI) A kSetra siddha ane tapasvI rUSimunionuM kendra che. ahIM prakaTa sarasvatI nandA sarasvatI nAme prasiddha che. pUrva kALanI eka ghaTanA anusAra prabhaMjana nAme eka prasiddha rAjA hato. te mRgayA ramavAno khUba zokhina hato. eka divasa mRgayA ramavA nIkaLelA rAjAe ghora vanamAM eka gIca jhADImAM eka suMdara mRgalIne joI. rAjAe nizAna tAkI tIra choDI mRgalIne ghAyala karI dIdhI. A samaye mRgalI potAnA zizune stanapAna karAvatI hatI. zAstronuM vacana che ke stanapAna karAvatA pazuno zikAra aghama aparAdha che. ghAyala mRgalIe prANa choDatAM choDatAM zApa Apyo ke je koI manuSya A adhama kRtya AcareluM che te eka hiMsaka vAghanuM svarUpe prApta kare. zApanA prabhAvathI prabhaMjana tatkALa eka hiMsaka vAgha banI gayo. vAgha banatA pahelAM bhayagrasta rAjAe mRgalI pAse jaI zApamukta banavAnI prArthanA karI. prANa choDatI mRgalIe prabhaMjanane jaNAvyuM ke naMdA sAthenA tArA saMyoga samaye tuM zApamukta thaIza. zApane kAraNe hiMstra pazu banela prabhaMjana udaranirvAha mATe dararoja ghaNA pazuonI hatyA karato jaMgalamAM bhaTakato pharato hato. eka divase A vAghanI jhapaTamAM eka govaMda AvI gayuM. bhayathI nAsavA mAMDelI gAyomAMthI eka gAya vAghanA paMjAmAM phasAI paDI. gAye sarva hiMmata ekaThI karI vAghane prArthanA karI. gAye kahyuM ke ghera eka nAnA zizune choDI huM tAro bhakSa banI chuM. huM mArA bALakane stanapAna karAvI pAchI pharuM. tyAM sudhI tuM rokAva. stanapAna karAvI huM tUrtaja tAro bhakSa banavA ahIM AvIza. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAghe kahyuM ke zAstromAM kaheluM che ke vivAha, yuddha ane prANasaMkaTanA prasaMge juTha bolavAmAM mahA aparAdha nathI ane Izvara prata bhakSane jato karanArathI anya koI murkha nathI. deva, manuSya, prANI, yakSa ke pizAya koIpaNa Apatti samaye satya bolatA nathI. tuM A satya ja kahe che tenuM pramANa zuM ? koI sogaMda laIne tuM stanapAna karAvavA jaI zake che.. vAghanA AvA dayAbharyA vacanathI gAye nIce mujaba sogaMdanA vacano kahyAM. brAhmaNano janma laIne je snAna, saMdhyA, svAdhyAya, satya ane zaucanuM pAlana karato nathI. je vikraya mATe anucita cIjono vikraya kare che. na mAMgavAnA sthAne je mAMge che. je zavabhojana ane sUtaka bhojana kare che. je zaiyyAdAna grahaNa kare che. je mAtapitAno nirvAha karato nathI. je IrAdApUrvaka nitya lasaNa, pyAja vagere kare che. je abhakSaNanuM bhakSaNa kare che. chedana ane je vRttichedana ane vRkSachedana kare che. je brAhmaNa thaIne parastrI sAthe bhAryA samAna vyavahAra kare che. je kutarA temaja rajasvalAthI aDakAyelI rasoInuM bhojana kare che. mohane tAbe thaI je rajasvalA ane kumArikA sAthe sukhazaicyA mANe che. je kRtaghna bane che. kapaTanA khela khele che. mitradroha ane corI kare che. je bAlahatyA, strIhatyA ane gauhatyAnA karma kare che. je bIjAne jhera Ape che. je putra ke kanyAnA vikrayathI dhana meLave che. je satkarmamAM vidha nAMkhe che. temaja kanyAne eka sthAnathI bIje besADe che. uparokta tamAma pApo karavAthI je phaLa maLe che te phaLa jo huM asatya nIvaDuM to mane prApta thAya. gAye kahyuM ke tamAma pApomAM vizvAsaghAta sauthI mahAna pApa che. gAyanA vacanomAM vizvAsa rAkhI vAghe tene stanapAna mATe rajA ApI. gAya ane vAghanA A saMvAda samaye satya parikSaNa mATe dharmarAja paNa gupta veSe tyAM upasthita hatA. bALakane stanapAna karAvI gAya tUrtaja pAchI upasthita thaI ane potAno bhakSa banAvavA vAghane kahevA lAgI. gAyanI satyaniSThAne pArakhI vAgha prasanna thaI kahevA lAgyo. ke he kalyANI; tAruM nAma zuM che ? naMdA nAma sAMbhaLatAM ja vAgha zApamukta banI eka prabhaMjana rAjA tarIke naMdA samakSa natamastaka thaI tenA caraNomAM paDyo. eka pazunA AvA satya ane dharmaniSTha vyavahArane joI upasthita dharmarAja paNa ghaDIbara diMga thaI gayA. dharmarAja naMdA ane tenA zizune svargamAM sAthe laI gayA. A kSetramAM nandAnA satprabhAvane kAraNe ahIM sarasvatI nA sarasvatI nAme prasiddha che. 11. markaTa tIrtha merUpAda kSetra eka vizALa tapovana bhUmi che. prAcIna samayamAM mArkaMDeya RSinI tapobhUmi tarIke sukhyAta che. temAM eka markaTa tIrtha che. A tIrthanA viSayamAM mArkaDeye potAnA ziSya sumatine eka prAcIna itihAsa saMbhaLAvyo hato. 7 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgaketu nAmano eka vidyAghara hato. sukezI tenI patnI hatI. devayoninI jema vidyAgharonI paNa eka yoni svargamAM rahe che. vidyAghaTo paNa devonI jema svarga AkAza ane mRtyulokamAM vihAra karI zake che. sarvatra vicare che. eka divase mRgaketu patnI sahita A upavanamAM AvI pahoMcyo. A vanamAM eka suMdara bAlikA daDe ramatI hatI. bAlikAne joI teNe patnIne tenA viSayamAMpuchyuM ke A koNa che ? ghora jaMgalamAM ekalIne ramatI joI tene navAI lAgI. sukezIe jaNAvyuM ke A bAlikA bhArgavazreSTha zukrAcAryanI putrI che. pitAnA prabhAvathI te paNa jyAM icche tyAM nirbhayatAthI harephare che. majAkIyA vighAghare majAka karavAnA hetuthI cUpacApa daDo uThAvI sukezInA hAthamAM ApI dIdho. vidyAgharanA A naTakhaTa kRtyathI ciDhAI devayAnIe tene zApa Apyo ke eka vAnaranI jema naTakhaTa vRttithI jeNe A kAma karyuM che te eka vAnara bane temaja A daDo jenA hAthamAM che te mRtyulokamAM eka strI banI avatare. ekAeka maLelA zApathI DaghAI gayelA vidyAghara ane tenI patnIe devayAnInI mAphI mAMgI ane zApathI chuTakArAno mArga pUchyo. devayAnIe jaNAvyuM ke eka strInA avatAre tArI mulAkAta jyAre thaze tyAre tamo baMne zrApamukta banI potAnA asala svarUpane prApta thazo. zApanA prabhAve vidyAdhara eka vAnara banI gayo. sukezI mRtyulokamAM eka strI tarIke avatarI. moTI thaye teno vivAha eka puruSa sAthe thayo. eka divasa A puruSa potAnI paraNetara strIne laI sAsarethI potAnA gAma bhaNI javA nIkaLyo. mArgamAM ghanagho2 jaMgala AvatuM hatuM. vanamAM A puruSe eka vikarALa vAnarane potAnA tarapha Avato joyo vAnaranA humalAnA bhayathI A puruSa jyAM dhanuSya uThAvI rahyo hato; eTalAmAM to capaLa vAMdarAe tenA hAthamAMthI dhanuSya chInavI laI toDI nAMkhyuM. bhayathI gabharAyela ane zastravihIna A puruSe prANa bacAvavA gAma tarapha doTa mUkI. gAmamAM pahoMcI potAnA sagAsaMbaMdhI ane hathiyAra sAthe te pAcho A jaMgalamAM AvI vAMdarAne zodhavA mAMDyo. teoe joyuM to eka jhADa nIce strInA khoLAmAM mAthuM mUkI A vAMdaro UMghI rahyo hato. dUrathI bhAre kolAhala macAvI vAMdarAne jagADavAmAM Avyo. dhanuSyanA prahArothI lokoe vAMdarAne mArI nAMkhyo. mRtyu samaye cIso pADatA A vAMdarAnA zarIrane khoLamAM laI pelI strI paNa aphATa rUdana karavA lAgI. upasthita lokoe A vAMdarAthI strIne alaga pADavA ghaNI koziSa karI khUba khUba samajAvI. chatAM strI to vAMdarAnA mRta dehane vaLagI rahI rokakaLa karavA lAgI. A strIe lAja-zarama choDI lokone sApha-sApha jaNAvI dIdhuM ke have A vAnara vinA mAruM jIvatara bekAra che. have huM jIvatI rahevA mAMgatI nathI. jAo lAkaDAM lAvI citA sajAvo. citAmAM A vAnaranA dehanI sAthe mAro deha paNa baLI rAkha thaze. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strInA AvA vacanothI sau AzcaryamAM DUbI gayA. samajAvavAnA sarva prayAso niSphaLa banyA. Akhare nAIlAja citA sajAvavAmAM AvI. strInA mananuM rahasya koI samajI zakyuM nahIM ane saLagatI citAmAM vAnarane khoLAmAM laI strI temAM kUdI paDI. baMnenA deha eka sAthe rAkha banI gayA. baMne zApamukta banI puna: asala svarUpane pAmyA. pUrvavata zarIra prApta karI jatAM-jatAM AkAza mArgethI vidyAdharIe pUrva pitA ane patine zoka na karavA ane ghera jaI sukhI thavAno AzIvAda Apyo. A abhUtapUrva banAvane kAraNe A kSetra markaTatIrtha tarIke oLakhAya che. ahIMnI bhUmi, vRkSo-vanaspati ane jIvone jalathI tRpta karI sarasvatI Age prayANa mATe arbudAraNyanA mArge vaLI. 12. adAracA markaTa tIrthathI sarasvatI A vizALa araNyamAM AvI. sarasvatInA jaLanA rasakasathI tRpta A dharatI para eka vizALa vanasRSTi sarjAyelI che. A vanasRSTimAM aneka prakAranA vRkSomAMthI aneka amUlya padArthonI bheTa manuSyane maLI che. aneka prakAranI tiryakasrotA sRSTi (pazu paMkhI)thI A vananI zobhA Azcarya mugdha banAve tevI che. A upavanamAM prAkRtika saundaryanI helI varasAvI prakRtie potAnI soLekaLAo prakaTa karelI che. prAkRtika suMdaratAnA manohara svarUpanI sAthe sarasvatInA nIre paNa temAM pavitratAno raMga chAMTI A bhUmine rUSimuniyonA vasavATanuM kendra banAvyuM che. itihAsa prasiddha vasiSTha muninI A tapobhUmi che. jyAM rUSimunio vasatA hoya te tapobhUmi tIrthabhUmi eTalA mATe bane che ke tyAM vidyA-prasAraNanAM kendro bane che. vidvada puruSonA AvAgamana thayA kare che. jJAnanI carcAonA saMmelano bharAya che. samAjopayogI utkarSanA nirNayo levAya che. vidyA-jJAnanuM AdAna-pradAna yojAya che. mATe AvAM tIrtho paNa sAmAnya janasamUha mATe AkarSaka kendra bane che. mahApuruSonA darzana-satsaMgano lAbha meLavAya che. rAjA-mahArAjA, muni tapasvI, vidvAna ane zreSThI (vepArI) lokonA AvAgamanathI A tIrtho saMskRtinA pracAranA mAdhyama bane che. arbudAraNya nikaTa vaDagAma nAme eka nagarano itihAsa purANomAM prasiddha che. sarasvatInA kAraNe A nagaranA naranAri uttama AcaraNa mATe prazasya che. ahIMthI sarasvatI udumbara vana bhaNI prayANa kare che. 13. koTitIrtha A kSetrane ArAsana kSetra tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. A bhUmi para taMDi muni nAme suvikhyAta eka rUSino Azrama hato. eka divasa prAta:kALano samaya Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato. muni nitya naimittika kAryamAM vyasta hatA sUryanA sonerI kiraNoe AzramanA tapovanamAM navIna ullAsa prakaTAvI cetanAno saMcAra zarU karyo hato. ziSyo svAdhyAyanA vedamaMtrothI AzramanA vAtAvaraNane pavitratAnA vAyumaMDaLamAM parivartita karI rahyA hatA. evAmAM eka navIna AgaMtuke AzramamAM praveza karyo. A AgaMtuka vyakti koI sarvasAdhAraNa puruSa nahIM paNa manuSyanA vezamAM svayaM viSNu upasthita hatA. munie temane oLakhI lIdhA ane ziSyone Asana ApavA jaNAvyuM. bhagavAnane Asana ApavAnA upalakSamAM (cinha) A kSetranuM nAma ArAsana gaNAya che. munie arthapATathI bhagavAnanuM pujana karI A Azramane pAvana karavAnuM prayojana puchyuM. | muninA vezamAM upasthita viSNue jaNAvyuM ke he, muni, saMtAna prAptinI icchAe sarvatra pharI-pharIne huM nirAza thayelo chuM. ahIM ApanA mArgadarzana mATe Avyo chuM. Apa mArI manokAmanA pUrNa bane evo upAya batAvo. | navIna AgRtakanA vacano sAMbhaLI taMDi bolyA ke kahevAyuM che ke A sRSTimAM daSTa athavA adaSTa koIpaNa phaLa prApti mATe ziva ja ekamAtra ArAdhya deva che. ziva zIdhra prasanna thaI manokAmanA pUrNa kare che. sura, asura, ane manuSya badhAja potAnI manokAmanA pUrNa karavA temane bhaje che. zivanI upAsanA vinA anya koI mArga putra kAmanA mATe nathI. upAsanA mATe vidhi vidhAnanA uttaramAM taMDie jaNAvyuM sarvaprathama to zraddhA ane bhaktipUrvakanuM aMta:karaNa joIe. tamAma viSayonA vikAro para vijaya meLavyA vinA aMta:karaNa nirmaLa thatuM nathI. sAmAnya anubhava evo che ke vAsanAo para kAbu meLavyA vinA mana puruSArthamAM daDha banatuM nathI. daDha mana ja na hoya te kAmamAM mana parovAtuM nathI. ane je kAmamAM svayaM mana parovAyeluM na hoya te kAmamAM AnaMda maLato nathI. je kAmamAM AnaMda na maLato hoya te kAma dvArA manokAmanA pUrNa thatI nathI. manokAmanAnI pUrtino AdhAra kAma dvArA thatI mananI prasannatA para avalaMbe che. eTalA mATe sAdhanAnA mArgamAM nirmala ane nizcala mana kAraNabhUta che. phaLano upabhoktA paNa mana svaye ja hoya che. zivanI upAsanAno artha jIvane zivamAM pheravavAno che. vAsanAonI jALamAMthI tene nivRtta karavo. niraMkuza evA manane indriyonA viSayothI nisaMga banAvavuM. vAsanAothI nispRha baneluM mana saMkalpa vikalpa rahita thaI jaze. viSayavAsanAnA saMkalpo samApta thaI mana ziva saMkalpo tarapha vaLaze. ziva yoganA adhiSThatA che. svabhAve sarala che. niSkapaTa che. niSkAma mananA svAmI che. nirmala aMta:karaNa vALA che. nirmohI che. ni:saMga che. nirvikAra che. 10 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirbhaya ane niraMjana paNa che. nirmaLa ane nirlipta che. nirAdhAra ane nirvikalpa che. ane niSThAvAna che. A zivanI upAsanA mATe kahevAyuM che ke 'zivo bhUtyA zivaMyajeta' stuti mATe stotranI mAMgaNI karatAM taMDie kahyuM ke ''koI vizeSa stutistotranuM mahatva hotuM nathI. mahattva to mananA samarpaNa bhAvanuM che. stotra to eka stuti che. stuti e vANIno viSaya che. vANI niSkapaTa hovI joIe. kevaLa vAkcAturya jevI vANInI zobhAthI mananuM parikSaNa thatuM nathI. avyakta manamAM jo zivatattva birAjamAna na hoya to upAsanA kevaLa vANIvilAsa banI jaze. koTi-koTi phaLa ApanAra taMDinA A nirmaLa vacanone kAraNe A kSetrane koTi tIrtha kahe che. devomAM zreSTha viSNu, rUSiomAM zreSTha taMDi ane nadiyomAM zreSTha sarasvatI A traNenA saMgama sthAnano mahimA advitiya manAelo che. merUpAda kSetra varNana A vizALa upavanamAM aneka prakAranAM vRkSo chavAyelAM che. kadaMba, kaMduka, arjuna, ane bilInAM vRkSothI UbharAtA vanamAM sapheda balavAna vAnaronA jhuMDanA jhuMDa najara Ave che. vAnaronI ciciyArIothI A vana haMmeza guMjatu rahe che. A kSetra gAyanA puMchaDA jevuM laMbakSetra che. ahIM vAMsanA muLiyAonI jhADImAMthI sarasvatI vahe che ane prathama dakSiNa tathA pAchaLathI pazcima tarapha vahe che. 14. udgamaghaTa tIrtha bhAdaravA mAsanI amAse pitRvAsanAo tRpta karavA asaMkhya loko ahIM vizeSa Ave che. pitRtarpaNa mATe sarasvatI snAna-dAna ane pUjAno mahimA ahIM khUba pracalita che. 15. tAraka tIrtha udgama ghaTa tIrthatI sarasvatInA mArga para aneka maMdira ane tIrtha AvelAM che. prAcIna samayathI eka lokokita cAlI Ave che. eka cakravAta pakSInuM joDuM ahIMthI sadehe svarga gayuM hatuM. ahIM sarasvatI prakaTa vahe che. cakravAta pakSIne paNa tAravAnuM sAmarthya A bhUmi 52 sarasvatinA saMyogathI thayeluM che tethI tene tA2ka tIrtha kahe che. 16. dhArezvara ghArAgharanI bAjumAM Avela A kSetrane ghArezvara tIrtha kahe che. ahIM sarasvatI 11 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaTa pravAhamAM vahe che. ghArezvaranI sarasvatInA darzana ane ghArezvaranI pUjAnuM mAhAtmya AsapAsanA vistAromAM rahetI prajAmAM zraddhAsaha jovA maLe che. ahIMthI sarasvatI gaMgod bheda tIrthamAM jAya che. 17. gaMgod bheda siddha munijanonuM nivAsa kendra che. purANokta kathana anusA2 sarasvatIne maLavA gaMgA ahIM mArgamAMthI prakaTa thayelI che. tethI gaMgod bheda tIrtha kahevAya che. ahIM gaMgA ane sarasvatInA jaLamAM snAna karavAne loko ahobhAgya samaje che. A tIrthanuM sevana cAre puruSArtha siddha karanAra gaNAyeluM che. ahIMthI thoDe dUra eka mAtRkA tIrtha AveluM che. 18. mAtRkA tIrtha gaMgod bheda tIrthathI prayANa karI sarasvatI A tIrthamAM upasthita thaI. mAtRkAo ahIM tapamAM beThelI hoI A kSetrane mAtRkA tIrtha kahe che. eka prAcIna itihAsa mujaba muMDakAsura sAthenA yuddhamAMthI palAyana thaI mAtRkAo ahIM tapamAM besI gaI che. aMdhaka nAme eka mahA balavAna asure zaMka2 pAse pahoMcI temane yuddha karavA lalakAryA. zaMkare lalakArane svIkArI prathama vAra (humalo) karavA aMdhakane lalakAryo. aMdhake zaMkara 52 gadAthI prahAra karavA hAtha uThAvavAno jevo vicAra karyo. tevo ja zaMkaranA muSTi prahArathI stabdha banI gayo. pharI hozamAM AvI humalo karavA jyAM yatna karavA jAya che tyAM to zaMkare tenI murAdane samajI laI trizulanA prahArathI paraloka pahoMcADI dIdho. aMdhakanA khunamAMthI muMDakAsura nAme eka baLavAna ane hajAro asura utpanna thayA. jyAM juo tyAM asura ja asura ghUmavA lAgyA. asuronA bhayathI cArekora bhayanA bhayAnaka oLA chavAI gayA. devo gabharAI gayA. A asuronA vinAza mATe potAnI zaktimAMthI eka eka kRtyA utpanna karavAne zaMkare devone AvAhana karyuM. brahmAe eka bhayAnaka kRtyA utpanna karI. viSNue vaiSNavI, skaMde kaumAri, yame vArAhI, indre mAhendrI, vAyue vAyavI, some saumyA ane zive zivadUtI nAme mRtyA utpanna karI aMdhakArasuranA khUnathI ubharelA asuronA bhakSaNa mATe AjJA karI. A utpanna nRtyAoe asuronA bhakSaNa mATe bharasaka prayAso to karyA paraMtu muMDakAsuranA baLa sAme parAbhava mAnI laI jIva bacAvavA yuddhanA medAna parathI palAyana thaI gaI. A palAyana mAtRkAo ahIM tapakhAM besI gaI. 12 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palApana zivadUtI ziva pAse pahoMcI zivadUtInI palAyana vRttithI chaMcheDAI krodhe bharAyelA zive teno DAbo kAna jorathI masaLyo. kAna masaLavAthI temAMthI eka vikarALa kRtyA utpanna thaI. tenI AMkhamAMthI aMgArA jharatA hatA. Aga jevI jIbha lapa lapAvatI A kRtyA karNamoTIe zaMkara pAse Adeza mAMgyo. zaMkarano Adeza zira para caDhAvI A vikarALa karNamoTI eka sAthe so-so asuronuM bhakSaNa karatI ghUmavA lAgI. asura chAvaNImAM AtaMka phelAI gayo. prANa rakSA mATe asuro palAyana karavA lAgyA. muMDakAsura paNa prANasaMkaTanI bAjIne samajI jaI bhUmi phoDI pAtAlamAM pesI gayo. karNamoTI paNa tenA pAchaLa-pAchaLa bhUmi phoDI pAtALamAM jaI pahoMcI ane tene yamasadana pahoMcADI dIdho. karNamoTIe A asuranI cAmaDI utArI tene zarIra para oDhI hAthamAM tenuM mastaka pakaDI bhayaMkara aTTahAsya sAthe zaMkara samakSa upasthita thaI. karNakoTInA A abhUtapUrvaka parAkramanA svarUpa sAthe dUrathI AvatI joI zaMkare prasanna udghoSa sAthe vadhAvI ne bolyA, he carmamuDAM, cAmuMDA, A karNakoTIne zakare cAmuMDA nAmathI saMbodhI. prasanna zaMkare tene varadAna meLavavA kahyuM. paNa teNe A kRtya badala kevaLa aparAdha muktinI kSamA mAMgI zaMkare anya mAtRkAonI joDe tapamAM joDAI jema mAtA bALakanuM rakSaNa kare che tema lokarakSAnI javAbadArI nibhAvavA tyAM ja rahevA anurodha karyo. putranI rakSA mATe ciMtIta mAtA A tIrthamAM traNa upavAsa sAthe traNa samayanuM trikALa snAna karI mAtRkAonA maMtrajApanuM anuSThAna kare to mAtRkAo sarva manoratha pUrNa kare che. ahIMthI vidAya laI sarasvatI anaraka tIrthamAM pahoMcI. 19. anAraka tIrtha A tIrthanA prAcIna itihAsa mujaba somazarmA nAme eka atyaMta daridra paNa dharmaparAyaNa brAhmaNa ahIM raheto hato. dharmanA sAkSAta avatAra jevI damanI nAme tene patnI hatI. damanIno artha thAya che. mananuM damana karanArI. sAce ja A strI eka dharmaparAyaNa patnI hatI. baMne pati-patnI daridra hovA chatAMya sadaiva AnaMdathI divaso vitAvatA hatAM. temanA AnaMdanuM kAraNa eka bIjAne anukULa thaI paraspara vyavahAra karavAno temano svabhAva hato. patinI sevA ane AjJAne ja damanI dharma samajatI hatI. patine sadA-sarvadA prasannacitra rAkhavAmAM ja damanI svayaMnI prasannatA anubhavatI hatI. somazarmA paNa strInA svamAna ane Adarane sAcavavAmAM svayaMnA svamAna ane AdaranuM darzana karato 2 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato. strInA svamAna ane Adarane AghAta pahoMcADavAmAM te adharma samajato hato. dainadinanA vyavahAramAM paNa baMne AtmasaMyamathI kAma calAvatA hatA. khAnapAna temaja anya upabhoganA viSayomAM temanA svabhAvamAM saMtoSa ane saMyamanA guNo jhabakatA hatA. aprApya sukhonI lAlasAothI dUra rahI prApya padArthono saMtoSapUrvaka upabhoga karavAnuM svastha mAnasa temaNe kevaLyuM hatuM. lAlasAo keLavavI ane te pUrNa karavA niSiddha karmomAM pravRtta thavAno talabhAra vicAra baMnenA manane sparzo paNa na hato. manamAM thatA AvA sparzane ja teo aspRzyatA samajatAM hatA. manane duSita kare evA vicAra doSone teo svAdhyAya sad ciMtana ane satsaMganA sparzathI cheTe rAkhatA hatA. saMtoSa ane saMyamanA svabhAve temane ciMtA ane udveganA agnithI dUra rAkhyA hatA. Izvara para vizvAsa ane daMbharahita cAritryanA prabhAve temane jIvanamAM Izvara-sAnnidhyanA AnaMdano anamola svAnubhava thato hato. eka samaye saubhAgyavaza temanA ghera putrajanmano prasaMga Avyo. AnaMdaullAsathI baMne pulakita thaI gayA. putra janmathI jIvanamAM nUtana AnaMda janmyo. naMda-jasodA jevA bhAvavibhora banI baMne putranuM lAlana pAlana karatA. damanI jIvathI paNa adhika A navajAta zizunuM jatana karatI. eka divasa somazarmA baLataNa mATe sUkAM jalAu lAkaDAM levA jaMgalamAM gayelo hato. ghera damanIe bALakane stanapAna karAvI suvADI dIdho hato. ane pote rasoInA kAmamAM lAgI hatI. daramyAna pati lAkaDAno bhAro laI pAcho pharyo ane makAnanA pAchaLanA bhAge vADAmAM mAthethI bhA2o paTakI eka anya kAma mATe gAmamAM cAlyo gayo. bhArAnA joradA2 dhamAkAthI lAgelA AghAtathI camakI zizunuM prANapakheruM uDI gayuM. A dhaDAkAthI rasoI banAvatI damanI paNa coMkI UThI. te bahAra doDI AvI paNa pati na dekhAyo. bhAro paDelo hato. pAchI gharamAM jaI jyAM bALakane cuMbana karavA uThAve che tyAM to tenuM moM karamAI gayuM joyuM to te zizu na hato paNa kevaLa zava hatuM. damanInuM mana cakarAve caDhyuM. tene na samajAyuM ke Ama kema banyuM ? have zuM karavuM tenI duvidhAmAM mana guMcavAI gayuM. te samajI gaI ke patie paTakelA bhArAnA joradAra dhaDAkAnA AghAtathI Ama banyuM che. paNa have zuM ? je nirmIta hatuM te nirmANa thayuM. AvA samAcArathI patine jo vAkepha karavAmAM Avaze to patinuM mana vajrAghAtathI kamakamI uThaze. putrahatyAnA doSano DAgha dila para sadAne mATe jaDAI jaze. jIvanabhara pazcAtApano agni patinA manamAM prajvalita raheze. zuM karavuM zuM kahevuM. tevA, vicAramaMthanamAM damanI aTavAI gaI. eTalAmAM ja patinA pagalAM dekhAyA. bALakane khoLAmAM suvADI taddana zUnamUna hAlatamAM beThelI patnIne joI pati vismaya pAmyo. tene na samajAyuM ke zuM banyuM 14 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ? pati kaMI kahe te pahelAM ja vicAronI salavAmaNa choDI daI kALajA para patthara mUko bhAre vilApa nA svaroe damanI bolI. ''sarpadaMzathI bALakanuM mota thayuM che. vahAlasoyA zizunA motanA samAcAra sAMbhaLatAM ja patinA kALajAnI dhaDakana vadhI gaI. baMne pati patnI bhAre zokanA AghAtathI sUdha bUdha khoI beThyAM. vilApa nA svarothI gha2 guMjI uThyuM paDosIyo bhegA thaI gayA. dilAsAnA svarothI have pachInuM kAma pUrNa karavA samajAvavA lAgyA. baMne daMpatie AghAtane jIravI zabano vidhivata nikAla karI snAna karI taiyAra thayAM. lokAcAranI vidhi patI gaI. divaso 52 divasa jema vItatA gayA tema baMne svastha citta thavA lAgyAM. A AghAta same tevo to na hato ja. paraMtu dila para patthara mUkI bhUlyA sivAya anya vikalpa paNa zo ? kahevAya che ke zokanuM zamana samaya kare che. dila upara nA vajrAghAtanuM auSadha samaya ja che. zuddha ciMtana paNa zokane dUra kare che. A baMne samajadAra ane zuddha ciMtanathI TevAyelA hatAM. janma-maraNa, saMbaMdha ane rUNAnubaMdhanA jJAnathI teo saMskArita hatAM. karma baMdhananA tattvajJAnathI temanA mana bharapUra siMcAyelAM hatAM. rUNAnubaMdhathI saMbaMdho sarjAya che ane samApta paNa thAya che evI pratItIthI ja zoka ane du:kha paNa samApta thAya che ane puna: prasannatA meLavAya che. prAmANika prayAsothI prasannacitta prakRti e ja paramAtmAnuM svarUpa che. eka divasa rAtre damanIne patisukha bhogavavAnuM yAda AvyuM. patinA ati nikaTa saMparkamAM jatAM damanIe joyuM to tenA eka aMgamAMthI durgaMdhanI vAsa AvI. A aMgamAMthI paruM AvatuM hatuM ane temAM saDo mAluma paDyo. damanI patinA A du:khanuM kAraNa samajI gaI. savAra thaye gAmathI thoDe dUra vahetI nadImAM jaI aMganI durgaMdha ane parUne sApha dhoI snAna karI AvavA teNe patine sUcavyuM. damanInI sucanAnusAra pati A nadImAM jaI snAnathI zuddha thaI saMdhyAvaMdana karI madhyAnhe ghare pAcho pharyo. thoDAka divaso sudhI patinA jIvanano A eka krama banI gayo. patinA da22ojanA'A kramathI damanI prasanna banI. eka divasa pharI damanIe jyAre patisukha mATe prayAsa karyo to patinuM zarI2 pavitra kAMtimAna ane rogamukta mAluma paDyuM. damanIne A camatkArathI Azcarya thayuM. A camatkAranuM mULa zodhatAM tene mAluma paDyuM ke A nadI te koI vaheLo nahIM paNa sarasvatIno jaLapravAha hato. sarasvatInA jaLamAM nitya snAnathI A jaLa rogamukta paNa karI zake che. evuM pratIta thatAM tene samajAyuM ke pApakarmanA phLathI prApta roganAM du:kho dUra karavAnuM sAmarthya paNa sarasvatI jaLamAM che. 15 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMnee sarasvatInA A tIrthamAM nitya snAnano jIvanakrama banAvyo. nitya A tIrthamAM snAna deva ane pitRtarpaNa karI sadehe svargano AnaMda meLavavA teo bhAgyavAna banyA evo ItihAsa prApya che. ahIMthI sarasvatI saMgamezvara tIrthamAM pahoMcI 20. saMgamezvara ahIM saMgamezvara bhagavAnanuM sthAna che. RSi munionA tapathI A bhUmi pavitra banyAno prAcIna itihAsa che. sarasvatInA jaLamAM snAna ane pitRtarpaNa mATe AsapAsanA vistAromAM suprasiddha sthAna che. 21. koTara tIrtha A kSetra paNa sarasvatInA jaLanA rasakasathI samRddha che. vanasRSTi ane jIva sRSTi sarasvatInA jaLathI saMtuSTa thaI prasannatA vyakta kare che. manuSyo tIrthasnAna mATe AvI parama AnaMdano lhAvo lUMTe che. 22. mRkuMDezvara tIrtha sarasvatInA kinAre AveluM A eka suprasiddha tIrtha che. ahIM mRkaMDezvara mahAdevanuM svayaMbhU zivaliMga che. vibhinna parva ane tahevAro para janasamUha snAnadAna ane pitRonuM tarpaNa karavA ahIM Ave che. ahiM sarasvatIne maLavA anya sakhio paNa Ave che. A lakhI rahyo hato tyAre upasthita eka mitre savAla karyo ke sarasvatIne vaLI sakhio kaI ? sau koI jANe che ke sarasvatI brahmaputrI che. brahmAnI beTI che. paNa devonA kArya mATe jaLa svarUpa banI svargamAMthI bhAratanI bhUmi para avatarI che. ApaNe avatAravAdamAM vizvAsa dharAvIye chIe. A vicAro samajavA meM temane avatAravAdanuM prakaraNa vAMcI javA sUcavyuM. jo sarasvatI jala svarUpe vahe to jaLanI sakhio paNa jaLa pravAho ja hoya jyAM tyAMthI doDI AvI sarasvatIne bheTavA ghaNA jaLapravAho prayatnazIla dekhAya che. jema samartha manuSyane bheTavA mAnavo maLatA hoya che tema pavitra nadiyone bheTavA aneka nAnA-moTA pravAho utsuka banI AvatA hoya che. AkAzamAMthI varasatA jaLapravAho paNa pavitra nadiyonA saMgama-satsaMga karI jaLadevanA AdisthAna samudramAM puna: jatA rahetA hoya che. mitre keTalAka vivAda khaDo karatAM tenA pratyuttaramAM jala paNa janma le che. te vAta samajAvI paDI. jalano bhaMDAra samudra, nadiyo, jharaNAM, vAva, kuvA, vaheLA ane pRthvI para thatI vRSTi che. A jalasRSTi che; A jaLo viSNunA prabhAvathI vRkSa Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanaspati temaja jIvasRSTine upakAraka banI; anya sRSTimAM paNa ADakatarI rIte janmo letA hoya che. jaLa ane jaLathI utpanna thayelA aneka padArthonA sevanathI ja vividha sRSTio sarjAya che. dA. ta. jaLa ane tenAthI utpanna dhanadhAnyathI manuSyadehanuM poSaNa thAya che ane te poSaNathI ja navAM zarIro janme che. ema A jaLa aneka avatAra dhAraNa kare che. je jaLa tUrta ja nAza pAmI bASpibhavananI prakriyAthI urdhvagamana thaI megha bane che te paNa puna: jaLarUpe ja bhUmi para avatarita thAya che. vRSTi ane jalanA janmathI ja viSNu samasta pRthvIo (sRSTi)nuM poSaNa kArya kare che. jaLano te adhipati deva che. ane mATe ja jaLamAM zayana kare che. bhagavAna ziva mUkuMDezvaranI A samasta lIlA che. 23. mokSezvara tIrtha mUkuMDezvara pachI sarasvatI sAkhionA jala sAthe mokSezvara tIrthamAM Ave che. tamAma sRSTinA jIvone mokSa pradAna karanAra eka ja zakti che. je ziva che. mokSano artha mukti thAya che. jyAM paNa je svarUpamAM hoya te svarUpamAMthI mukta karavAnuM sAmarthya phakta ziva zakti pAse ja che. zivanI upAsanAthI prApta kRpA dvArA jIva bhavabaMdhanathI je mukti pAme che tene ja mokSa kahe che. ahIM mokSezvaramAM sarasvatI sAkSAta jaLa svarUpe che. evuM kahevAya che pretapizAca jevI yoni prApta jIvAtmAnI sadgati thaI mukti thavA mATe mokSezvara samartha che. pretAtmAonI muktinI prArthanA mATe A sthAna suprasiddha che. A sthAnamAM karavAmAM AvelA zrAddhakarmo ane pitRtarpaNanI kriyAothI bhayAnaka preta-pizAca yonimAM gayelA manuSya jIvonI sagati thaI temAMthI teo nivRtta thAya che. aneka sthAno parathI zraddhALuo ahIM AvI sarasvatImAM snAna ane pitRonuM tarpaNa kArya kare che. mokSezvara temanI manokAmanAo pUrNa kare che. bhISmapaMcaka samaye ahIM yAtrALuo AvAM karmakAMDa mATe padhAre che. bhISmapaMcakamAM ahIM snAna tarpaNa ane mokSezvaranA darzananuM ghaNuM ja mAhAbhya che. 24. kedAra sthApana tIrtha sarasvatInA mArga paranuM eka prAcIna tIrtha che. itihAsa sAkSI pUre che ke guptavAsa daramyAna pAMDavoe ahIM mUkAma karI kedArezvara mahAdevanI sthApanA karelI che. mATe te kedArasthApana tIrtha tarIke oLakhAya che. 25. madanezvara tIrtha sarasvatInA tIre AveluM eka tIrtha che. evI lokazraddhA che ke madane ahIM 17 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanakadana (ziva)nuM pujana karI temane prasanna karyA hatA. tethI A zivaliMgane madanezvara kahe che. sarasvatImAM snAna ane madanezvaranI pUjA karavAthI madana eTale mananI vAsanAono kSaya thAya che. bhAgyodayano yoga sarjAya che. 26. bhacahAraka tIrtha sarasvatI ane yojanI nadInuM saMgama sthAna che. aneka prakAranA bhayothI grasta mAnasamAM mRtyuno bhaya paNa sadA satAvato ja rahe che. tamAma bhayothI mukti meLavavAnuM sthAna hoI tene bhayahAraka tIrtha kahe che. mokSanA mArgamAM jo koI aDacaNarUpa hoya to te bhavabaMdhanano bhaya che. A bhayathI mukti ApanAra tIrtha che. ahIM asthi visarjananA kAryathI jIvAtmAne mukti maLe che. evuM mAhAsya che. 20. kAliMjara devatIrtha eka prAcIna itihAsa anusAra kAliMjara nAmanA eka rAjAe mohamAyA ane mamatAnA baMdhano phagAvI jIvane zivamAM joDavA je puruSArtha karelo ane ziva svarUpa banI mukti prApta karelI temanI smRtirUpe A tIrtha kAliMjaradeva tIrtha tarIke oLakhAya che. sarasvatInA kinAre A prasiddha sthAna che. 28. siddhezvara tIrtha siddha muni janonA nivAsane kAraNe A kSetra siddhezvara tIrtha nAme sukhyAta che. pratyeka mAsanI zukla paMcamInA divase ahIMnI sarasvatImAM snAna-dAna ane siddhezvaranA pujanathI manovAMchita phaLa maLe che. 29. aravaDezvara tIrtha A tIrthakSetra zrIsthalathI nikaTa pUrva dizAe AveluM che. ahIM sarasvatInA tIre prAcIna avaDezvara mahAdevanuM svayaMbhU zivabANa che. kahevAyuM che. ke aneka siddha rUSimunioe A bANanI upAsanA karI ziva sAyujya meLaveluM che. sthAnanuM vAtAvaraNa tamAma prAkRtika saMpattiothI bharapUra che. nirjana che. upAsanA mATe preraNAdAyaka kendra che. vIsamI sadImA ahIMnA mUrdhanya tapasvI brAhmaNa devazaMkaranI (gurUbApA) paNa A tapobhUmi che. svayaMnA dehanuM brahmArpaNa karI brahmanI upAsanAmAM nitya-naimittika karmo mATe sadA preraNArUpa A gurUdevanA darzanArthe dezabharanA saMto-tapasvIo ahIM AvI A bhUmine vaMdana kare che. rASTrIya svayaMsevaka saMghanA dvitiya sarasaMghacAlaka zrIgurUjI ane nArezvaranA prakhara saMta avadhUta zrIraMga paNa A bhUmi para padhArI 18 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A gurUdevathI satsaMga ane preraNAtmaka saMvAda karI gayelA che. A sthAnanI uttara pUrvamAM aravalInI girImALAo AvelI che. sthAnanA prAMgaNamAM UbhA-UbhA kalakala karatI vahetI sarasvatInAM suramya darzanano paNa lAbha maLe che. sarasvatInA vizALa taTa ane jaLa temaja jaLathI pallavita prAkRtika saundaryanI zobhA aMtarAtmAne prasanna banAve che. sarasvatIne kinAre ja jaLanA sAnidhyamAM A gurUdeve Asana lagAvI varSonA varSanI traNa vividha rUtuonI vividha saMdhyAdevinA darzana karelAM che. 30. zrIsthala arthAt prAcImAghava tIrtha (mahimA) zrIsthalanI utpatti aMge eka pUrvokta itihAsa purANomAM che. tretAyugamAM durvAsA muninA zApane kAraNe lakSmIjI samudramAM paDyAM. jyAre samudramaMthana yojAyuM tyAre lakSmIjI paNa bahAra AvyAM ane puna: zrIharine varyAM. zrI temaja zrI hari garuDa 52 savAra thaI vaikuMTha bhaNI jaI rahyAM hatAM te samaye nIce pRthvI upara sumadhura kolAhala saMbhaLAyo. veNuthI utpanna kavaNa-kavaNa madhura kalakalATanA dRzyane najare nihALavA lakSmIe Agraha karatAM garUDasahita badhAM pRthvI para utaryAM. ahIM to devo, yakSo, kinnaro, gaMdharvo sAthe zrImahAdevajI ane pArvatI saMmohaka tAMDavanRtyu karI rahyAM hatAM. DamaruM, veNu ane aneka vAdyonA madhura svaro ane aMga-pratyaMganI capaLa sphUrtibharyA nRtya mahotsavane joI lakSmIjI to AnaMdavibhora banI gayA. nRtyamAM pharatAM-pharatAM dhUmarIo letAM pArvatIjIe zrIlakSmIjInA gaLAmAM maghamaghATa puSpono eka hAra paherAvI dIdho. nRtyanA manamohaka-vAtAva2Ne lakSmIjInA manamAM A bhUmi 52 mahAdeva pArvatI sAthe vasavAno moha jagADI dIdho. lakSmIjIe zrI harine mananI vAta kahI nAMkhI. zrI harie zrInA manane jANI bhUmi para rahevA eka suMdara nagara banAvavA vizvakarmAne Adeza karyo. zrI harie kahyuM ke zrInI icchAthI A nagaranuM nirmANa thayuM che; tethI havethI A nagara zrIsthala nAmathI oLakhAze zrI sAthe zrIharinA nivAsane kAraNe rUSi-muniyoe tene prAcImAdhava tIrthanuM paNa nAma ApeluM che. zrIharinA nivAsane kAraNe nivAsanA cAre daravAje zrIharinA darzana mATe devo ahIM aharniza AvAgamana kare che. evuM kahevAya che, ke sAmba sadAzIva to himAlayamAM rahe che. to A bhUmi vaLI sAmba sadAzIvanuM mahAlaya tIrtha kevI rIte ? A prazna rUSioe suta purANIne paNa pUchelo che. suta purANIe rUSione A saMbaMdhe eka prAcIna itihAsa saMbhaLAvelo che. suta purANIe sphoTa karatAM kahyuM ke unALo temaja comAsAnA ATha mahinA mahAdevajI himAlayamAM rahe che paraMtu ziyALAnA cAra mahinA A zrIsthalanI bhUmi para AvI rahe che. rUSi muniyoe AturatA pUrvaka A rahasyane samajavA bIjo 19 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna karyo ke Ama kema? munionI utsuktA jANI sutapurANIe samagra itihAsa kahyo. svAyaMbhU manunA pUrva hiraNyA nAme eka baLavAna asura hato. baLanA garvathI chakelA A asure devono parAjaya karI indrAsana kabaje levA indra para caDhAI karI. yuddhamAM devo hArI gayA. hiraNyAkSe indrAsana kabaje karyuM. devo gabharAI jaI kaMdarAomAM lapAI gayA. indra paNa lapAto-chupAto upAya socavA lAgyo. teNe mahAdevanuM zaraNa lIdhuM. ugra tapa AdaryuM. indranA tapathI mahAdeva prasanna thaI eka pADAnA svarUpe tenI samakSa upasthita thayA. mahAdeve indrane tapanuM kAraNa puchyuM. indra hiraNyAkSa vigere asurothI thayelI durdazAno citAra raju karyo. ane tenA nAza mATe prArthanA karI. indranA manoratha pUrNa karavA mahAdevajIe e ja svarUpamAM A asurane haNavA asuranI bhUmipara caDhAI karI. pADAnA vikaraLa rUpamAM zIMgaDAnA baLe temaNe hiraNyAkSa ane tenA sAthIone cIrI mArI nAMkhyA. asuranA trAsathI A bhUmine mukta karI ane indrane puna: indrAsana apAvyuM. kArya pUrNa thaye mahAdevajI puna: himAlayamAM javA taiyAra thayA. indra mahAdevajInI stuti karatAM kahyuM ke Apa trilokanA rakSaNakartA cho. trilokanA rakSaNa mATe Apa A bhUmi para paNa nivAsa karo to trilokanuM yatheSTa rakSaNa sacavAze. huM svargamAMthI pratidina AvI ApanuM pujana karIza. indra mahAdevajInI icchAthI ahIM mahAdevajInI bANa-svarUpe sthApanA karI. indranI icchAne pUrNa karavA ziyALAnA cAra mahinA A bhUmi para vasavA sAmba-sadAzIve saMmati darzAvI. A itihAsane kAraNe zrIsthala eka mahAlaya tIrtha tarIke prAcInatama samayathI suvikhyAta che. zrIhari temaja rUdradevanA nivAsane kAraNe A bhUmie eka sarvottama tIrthanuM sthAna lIdheluM che. prAcI sarasvatI paNa A bhUmine potAnA pAvana jaLathI pakhALatI AgaLa vadhe che. zrI ane zrIharinA nivAsane kAraNe zrIsthalanI zobhA varNanAnita banI. ghaTAdAra suMdara vRkSo ane prAkRtika sauMdaryanI sajAvaTathI dharatI praphullita thaI UThI. chae rUtuo potAnA manohara svarUpo sAthe ahIM darzana devA lAgI. sUrya ane candra soLe kaLAo sAthe prakAzamAna banyA. meghA, prajJA, smRti, kAMti, mati ane buddhi temaja parAvANI jevA sarasvatInA rasothI dharatI pallavita thaI UThI. vedajJAnanA jJAtA brAhmaNonI A bhUmi tapobhUmi banI. maMdiromAM vedamaMtro guMjavA lAgyA. vividha vrato paNa manuSyadehono avatAra laI zrIsthalane zobhAvA lAgyA.. sarasvatInA jala sevanathI dharatI tRpta banI phaLa-phulo ane poSaNa kaNomAM jJAnanuM amRta siMcavA lAgI. bhagamana zrIhari ke jeo brAhmaNonA mukhe vaselA () Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che te vedarakSaka brAhmaNothI A bhUmi ubharAvA lAgI. samasta gujarAtamAM zrIsthala vicAra ane AcAranA AdarzonI eka mUrtimaMta nagarI tarIke pUjAvA lAgI. zrIsthala mATe hajAra varSa pUrvenI saMskRti mATe kahevAyuM che ke AdausiddhapuraMprasiddhanagaraM svargopamasundaram / vidyAgadyavivekajJAnacaturaM tIrthaMcakAzIsamaM // vizvAmitraprabhRtibhi: sevyaMca prAcItaTama / vImAdhavarudradeva sahita tIrthakSuTamamumi | (o. prakAza) zrIsthalamAM prAcI mAghavanAM darzana bhoga ane mokSa baMne denAra che. mAghavanA manohara darzana mAtrathI narkanA duHkhothI dUra rahI zakAya che. zrIsthalamAM pravezathI ja pApo tatkAla nAza pAme che. mAghavanA darzana ane pradakSiNAnA mAhAsya mATe eka pUrva itihAsa prakAzamAM Avelo che. rAjAvibhAvasu dakSiNa dezamAM vibhAvasu nAme eka prabaLa sattAsampanna rAjA hato. aDhaLaka samRddhi mATe tenuM rAjya cotarapha prasiddha hatuM. eka samaye rANI kAMtimatI sAthe rAjA potAnA nivAsa sthAne vArtA-vinoda karI rahyo hato tyAre pRthvI para vicaratA nAradamunie tyAM praveza karyo. rAjArANIe sanmAnapUrvaka nAradamuninuM svAgata karyuM. uttama Asana ApyuM. Asana para besatAM ja nArada dhyAnamAM garakAva thaI gayA. AMkho kholatAM vibhAvasue nAradajIne temanI gaMbhIra mukhamudrA mATe puchyuM. nAradajIe rAjAnI dhanasaMpattinA vakhANa karI prasannatA vyakta karI. rAjAe paNa potAnI saMpattinA aizvarya mATe prasannatA darzAvI. rAjAe nAradajIne A vipula dhanasaMpattinA aizvarya prAptInuM kAraNa puchyuM. nAradajIe vibhAvasunA pUrvajanmano eka vRttAMta saMbhaLAvyo. nArade kahyuM ke pUrvajanmamAM eka kadaMbavRkSano tAro avatAra hato. koI samaye tAruM eka DALuM bhAMgI pRthvI upara paDyuM hatuM. samaya jatAM DALuM sUkAI gayuM hatuM. koI eka samaye eka pAraghI zikAra mATe pharato pharato tyAM AvI caDyo eTalAmAMja vIjaLI ane varasAdanuM bhISaNa tophAna zarU thayuM. ThaMDA pavano phUMkAvA lAgyA. A kadaMbavRkSane Azcarya pAradhI lapAIne besI gayo. te ThaMDIthI tharathara dhrujavA lAgyo. tophAna zamyuM eTale javA taiyAra thayo. peluM sUkuM DALuM joI tApavAnA irAde teNe uThAvI lIdhuM. agni maLe to prakaTAvI ThaMDI uDAvavAnA vicAra karato te AgaLa vadhyo. dUra najara paDatAM dhUmADo dekhAyo. dhUmADAnI dizAe AgaLa vadhyo to tyAM eka maMdira bahAra bujhAto agni joyo. A agninI madadathI teNe peluM DALuM saLagAvI TADha uDADI khUba tApyo ghaNA 21 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loko maMdiramAM AvatA jatA hatA. te paNa dekhAdekhI aMdara gayo. maMdiramAM mAghavanA darzana karyAM. dekhAdekhI pradakSiNAo paNa karavA lAgyo. darzana ane pradakSiNAo karI ghara tarapha vidAya thayo. khUba tarasa lAgelI hatI. jaLa pIvAnA IrAde rastAmAM AvelA pANInA eka UMDA gharAmAM te pANI pIvA gayo. paraMtu prArabdhanA yoge te temAM paDyo ane UMDA pANInA vamaLamAM phasAI maraNa pAmyo. tenA pAmara jIvane yamadUto laI gayA. tene yamarAja samakSa hAjara karAyo. eTalAmAM ja bhagavAna viSNunA pArSado yamarAja pAse pahoMcI jaI te jIvAtmAnI soMpaNI mATe mAMgaNI karI. yamarAje kahyuM ke A to aghama jIva che. koI eka paNa satkarma tenA dvArA thayeluM nathI. A to ghora narakano adhikArI che. pArSadoe kahyuM ke te game te hoya paraMtu maratAM pahelAM teNe mAghavanAM darzana karI ekaso ATha pradakSiNAo karelI che. A eka ja karma tene mRtyu pachInI ghora yAtanAmAMthI mukti apAvanAra che. maraNa pahelAM mana je sthiti anubhave che te sthiti tene tAravA ke DUbADavA zaktimAna bane che. jevuM mana tevI gati thAya che. pAriSTha hovA chatAM maraNa pUrvenuM tenuM mana bhagavAnanA darzana-ciMtanamAM rokAeluM hoI A pAraghI viSNulokane pAmyo hato. anta samayenA paNa smaraNathI te sadgati pAmyo hato. jo eka nAnuM sarakhuM jheranuM buMda AkhA zarIranI nasanADIone viSAkata banAvI mRtyunA kinAre manuSyane dhakelI zakatuM hoya to harinAma rasanuM amRta manuSyane Aloka temaja paralokamAM tAravAne samartha hoya temAM Azcarya zAnuM? jo dUdha bharelA kaDhAyAne eka chAzanuM TIpuM dahIMmAM parivartana karavAne zaktimAna banI zakatuM hoya to pApathI khadabadatA jIvAtmAnA aMta:karaNanuM bhagavAna nAmasmaraNanuM eka sAmAnya karma paNa tenA bhAvine palaTAvavA samartha bane temAM navAI zuM ? oraDAmAM vyApela rAtrinA gADha aMdhakArane eka nAno sarakho dIpa prakAzamAM palaTAvI aMdhakArane jema haDaselI zake che; tema mAghavanuM nAmasmaraNa paNa pApakarmonA pariNAmone palaTAvavAnuM sAmarthya dAkhavI zake che. nArade kahyuM ke he rAjA, tArA pUrvajanmanA puNya karmonI vAta to have zarU thAya che. tArA vRkSanI DALIne saLagAvyA pachI je aMgArA tyAM paDI rahyA hatA te aMgArAne eka bhakta maMdiramAM laI gayo. A aMgArAne prajvalita karI tenA vaDe bhagavAna samakSa dIpa prakaTAvyo. A smArAmAM sugaMdhita dhUpa nAMkhI bhagavAna samakSa dhUpa karyo. A tArA zarIranA aMgArAnI madadathI teNe bhagavAnanuM naivedya taiyAra karI bhagavAnane arpaNa karyuM, naivedyano prasAda vaheMcyo kadaMba vRkSanA tArA zarIranA eka DALAmAMthI bhagavAna mATe je-je sevAo upayogamAM levAI tenA phaLasvarUpe tuM A janmamAM A vizALa saMpattino svAmI banI zakyo che. pUrva janmanA tArA A avatAranuM phaLa tane A janmamAM bhogavavA prApta thayuM che. (22 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAradajI pAsethI pUrvajanmanI A ghaTanA sAMbhaLI vibhAvasu vicAramAM DUbI gayo. teNe A manuSya janmamAM mAghavanI sevA-pUjA kayA prakAre karavI teno mahimA pukyo. nArade kahyuM ke je prakArano manuSya deha maLelo che temAM brAhmamuhartamAM uThavuM. paroDhiye UThI bhU zuddhi ane prAta:vidhI patAvI tArA-snAna karavuM. tArA snAna pUNya karmone vadhAranAruM che. snAna bAda sAkSAta viSNu svarUpa sUryanArAyaNane ardhva pradAna karavA. arthamAM zuddha jala-kareNa ke jAInuM puSpa-ane rAtAcaMdananuM gaMdha levuM, sAta sASTAMga daMDavata praNAma karavA. sAta pradakSiNAo karavI. tyArabAda mAghavanA maMdire darzanArthe javuM. darzana prArthanA-stutistotra gAI nRtya sAthe kAlAvAlA karI bhagavAnane prasanna karavA udyama karavo. kahevata che ke kAlAvAlA saune vahAlA. zarIranA aMgapratyaMgo sAthe manano tAlamela milAvI ektAna banI citta bhagavAnane arpaNa karavuM. bhagavAna samakSa dIpa prakaTAvavo. raktacaMdana-kareNa ane jAInA puSpathI pUjA karavI naivedya samarpaNa karI nirAjana karavuM. aSTAMga praNAma pradakSiNA sAthe-sAthe karavAM. satyayugamAM upavAsa, paMcAgni sevana, mAgha-snAna, dAna-gaudAna, ziziramAM jaLabhara rahevuM varSomAM cabutare besavuM, A badhA kaccha taponuM je phaLa maLe che te phaLa kaliyugamAM kevaLa uparokta upacArothI prApta thAya che. zrIsthalanA brAhmaNonI vidvatA temaja uccatama AcAra-vicAronI jIvanazailIthI vimohIta thayelA mULarAje potAnA pApakarmonA pariNAmarUpe baLatA aMta:karaNano dAha zamAvavA zrIsthaLanA brAhmaNonuM zaraNa lIdhuM hatuM. pazcAtApapUrvaka mananA prAyazcitathI jIvAtmAnA sarva pApo dagdha thaI jIvAtmAnuM aMta:karaNa AlhAdaka zItaLatA prApta kare che tenuM muLarAja eka udAharaNa che. eka anya ghaTanA zrI sthalamAM prAcImAghavanA mAhAsya temaja brAhmaNonI pujyatA para prakAza pADe che. eka samaye uttaramAMthI zrIsthalanI yAtrAe AvelA keTalAka brAhmaNo jyAre sarasvatImAM snAna karI rahyA hatA; tyAre temaNe eka kautuka joyuM. prAcI mAghavanA maMdira para AkAzamAMthI jala puSpanI arthavarSA thaI rahI hatI. Azcaryacakita A brAhmaNoe sarasvatInA tIre japamagnamAM sumeghA nAmanA brAhmaNane A Azcarya aMge puchayuM. sumeghAe prAcI mAghavanA mahimAne samajAvyo. vAta cAlI rahI hatI eTalAmAM eka manohara prauDha yauvanA sumeghAnI pAse AvI tenA caraNomAM gaMdha-puSpa-jalano artha ApI saDasaDATa cAlatI thaI gaI. bhAgyavAna evI A strIne joI A brAhmaNoe tenA aMge puchaparacha karI. sumeghAe jaNAvyuM ke gurjara nareza mahArAjA muLarAjanI A dharmapatnI che. bhISmapaMcakamAM sarasvatImAM tIrthasnAna mATe te Ave che. zrIsthalamAM prAcImAghava ane rUdradevanuM sthAna hoI ahIM prakRtinI samatola vyavasthA upalabdha che. prAkRtika asaMtulanatAnuM ahIM vAtAvaraNa nathI. kudaratI asaMtulanatAthI jIvo duHkhI-du:khI bane che. aneka prAkRtika ApattithI vinAzanA (23) 23 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLA utare che. prAkRtika saMtulana eTale bhISaNa garamI ke ThaMDInA hADa gALe tevAM tophAno ahIM nathI. suraja samatola mAtrAthI prakAza ane garamI Ape che. candra manoramya cAMdanIthI amRta varasAve che. ahIM varasAdanA vighAtaka tophAno nathI garama athavA ThaMDInA vAyarAonA jhaMjhAvAtI AkramaNo nathI, jaLabaMbAkAranA tophAnI pUra nathI. sUko bhaMTha marUpradeza nathI hariyALI che paNa kAMTALA thoranA vana nathI. ghummasanI dhiMgAmastI nathI. dharatIkaMpanA vinAzaka AMcakA nathI. AkAzamAMthI pRthvIne cIratI vIjaLIonA AghAta nathI. dharatI tenA udaramAMthI agninA goLA (lAvA) okatI nathI. sUrya, candra, marUta, varUNa, agni, vi. devo prAcImAghava ane rUdradevanA sAnnidhyamAM sadA amI varSAthI stuti karatA rahe che. mATe pRthvI uparanA sarva tIrthomAM zrIsthalane eka sarvottama tIrtha gaNeluM che. A sarvottama tIrthanI ujvala yazogAthAnA mULamAM vedarakSaka brAhmaNonI saMskRti sacavAyelI che. brAhmaNa eka dharmarUpI vRkSa che. A vRkSanAM mULa saMdhyA che. veda tenI zAkhA che. dharmakAryo tenA pAMdaDA che. jo mULa kapAI jaze to zAkhA pAMdaDA ke vRkSa kadI TakI zakaze nahIM. vedomAM-purANomAM ke upaniSadomAM A saMdhyA-vaMdana karmane dharmanA mULa tarIke svIkArAyeluM che. saMdhyA-vaMdana eTale zuM ? viSNunA rUpamAM sAkSAta-savitAnArAyaNa sUrya ApaNane jIvanadAna Ape che. varSanI cha e Rtuo ahIM prApya che. pratyeka dinanA prAta: madhyAnha temaja sAyaM kALanA Rtu-Rtu pramANenAM alaga-alaga svarUpo sUryanArAyaNa bhArata bhUmi 52 prakaTa kare che. judI-judI saMdhyA samaye sUryanArAyaNanA A judA-judA nitya navIna svarUponA darzana-vaMdana karavAM te karmane saMdhyAvaMdana karma kahe che. maMdiramAM bhagavAna mUrti svarUpe che. saMdhyAvaMdanamAM to sAkSA tasvarUpe prakAzamAna che. prAkRtika saundaryanA khoLAmAM besI saMdhyAvaMdana karavAthI sUryanArAyaNanI vividha kalAonI saMdhyAnuM amRtapAna karI zakAya che. A vAtAvaraNamAM japaprANAyAma temaja ardhyapradAna atyaMta baLa, oja, buddhi ane sadguNone khilavanAruM che. zrIsthalamAM mAghavanuM sthAna hoI mAghavanAM darzana pUjana puruSa (jIva)ne pUrNa puruSottama banAvAmAM vizeSa sahAyaka che. AgaLa zrIgoviMdamAdhavanI stutimAM gavAyeluM che ke yogezasiddhaviSudhaiparibhAvyamAnaM lakSamyAlayaM jananaMbaMghaharaMpavitrama / bhaktArtibhaMjanaparaMmunivRndapUjyaM govindamAghavamudAramahaMnamAmi 11 deva je che tevA banavuM, tevo puruSArtha karavo, tenuM nAma tenI pujA che. pUjA 24 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe bhagavAnane kapALamAM je tilaka karIye chIe te kapALanI khoparInA hADamAMsane nahIM paraMtu aMdara birAjamAna uttama tattvone mATe hoya che. anya samAjonI jema hADamAMsanA DheranI pUjA hindusamAjamAM nathI. vigraha pUjAmAM (mUrti) paNa dhAtupujA nathI paraMtu te vigraha pAchaLa je pratimA rahelI che tenI pujA che. upara zlokamAM mAghavane yogeza-siddha-kahyA che. A yogavidhAne jANavI ane tenI upAsanA dvArA siddha banavAno prayAsa karavo e ja mAghavanI pUjA che. e ja darzana che. e ja tenuM kirtana che. bhagavAna samakSa thatI nRtyakalA paNa yogano ja eka bhAga che. nRtyakalAmAM pravINa hovAne kAraNe bhagavAnanuM eka nAma naTavara paNa che. yogamAM kuzaLa lokone naTarAja kahe che. naTarAja zabda mahAdevajI mATe vaparAya che. zrIkRSNane naTavara kahe che. yoga-mArga yoganA ATha aMgo che. yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhyAna, dhAraNA, samAdhi. yama (juo cATa) indriyanigraha dvArA manane jItavuM. mananA gulAma nahIM paNa manane gulAma banAvavuM mana eka mukta ghoDA jevuM che. ghoDAne yatheccha sthAne hAMkI javA jema tenA para lagAmanI jarUra rahe che tema yatheSTa Adarzo anusAra manane calAvavA tenA para lagAma lagADavI jarUrI bane che. A lagAmane niyama kahe che. yamanuM zikSaNa dasa prakAranuM che. niyama (jUo cATa) AcAra-vicAra, khAna-pAna, AhAra-vihAra, mana, vANI, buddhi ane raheNIkaraNI jevI tamAma bAbatone samyaka dizAmAM vALavA je niyamonI jarUra che te niyamone zAstrakAroe prayojelA che. zuM karavuM - zuM na karavuM tenI lakSmaNa rekhA zAstrakAroe hindu jIvanadarzana mATe darzAvelI che. A lakSaNa rekhAone samajI tenA pAlanano puruSArtha karavo te niyama pAlana gaNAya che. niyama-pAlana eka vrata gaNeluM che. niyamo paNa dasa che. Asana zarIranA vividha aMga-pratyaMgonA suyogya halana-calanathI tene zakti-skUrtirmA sadaiva jIvaMta rAkhavA AsanonI AvazyakatA che. AsanothI zarIranuM AMtarika saMcAlana AMtarika avayavone baLa ane skUrtinA kaNo pradAna karavAmAM mahatvapUrNa bhAga bhajave che AsanonI prakriyAthI mana paNa anekavidha mArge gatimAna bane che. zarIranA vividha bAhya temaja AMtarika avayavone zakti-skUrti pradAna karavA hajAro Asano che. zarIranA bala ane samaya mujaba yogya Asano pasaMda karI temAM zarIranI 25 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravINatA keLavavI te AsanavidyA che. bhagavAna sAme nitya nRtya karavuM te eka sarvasAmAnya Asana che. je tamAma uMmaranA temaja alpabaLavALA lokone paNa nRtya dvArA Asanano lAbha ApI zake che. prANAyAma kuMbhaka-recaka ane puraka e traNa aMgo prANAyAmanA che. bhajanamAM gavAyeluM che ke ""koNe banAvyo A pavana carakho" zarIrano prANa e ja prANavAyu che. khullI zuddha havAmAM prANavAyunA tattvo puSkaLa pramANamAM taratAM hoya che. zarIranA AMtarika avayavonA kAryothI zarIramAM svAthyane hAnikAraka jherI vAyu (kArbana DAyokasAIDa) sadAya utpanna thayA ja kare che. zvAsozvAsa kriyAthI prANavAyu levAya paNa che ane jherI vAyu bahAra choDAya paNa che. paraMtu svAthyavardhaka kriyA tarIke ApaNA pUrvajoe prANAyAmane nitya naimittika karmomAM sthAna ApI dIrgha samayasucakatAno khyAla Apyo che. traNe kALanI saMdhyA samaye prANAyAmanI vidhi jo karavAmAM Ave to vAtAvaraNamAM prakaTa thatI judI-judI prANazaktio zarIramAM pravezI samagra zarIranA cetanAtaMtrane aharniza navIna prANa bakSe che. TUMkamAM jherI vAyuone bahAra kADhavA temaja zuddha prANazaktine zarIramAM praveza karAvavA prANAyAma eka paMpa tarIke kAma kare che. . pratyAhAra vividha indriyonA je viSayo che te viSayo te indriyono AhAra che. jema AhAramAM mitAhAranuM mulyAMkana zarIra mATe lAbhadAyaka manAyeluM che tema indriyone viSayonA AhAra pAchaLa na doDAvatAM rokavAnI prakriyAne pratyAhAra kahe che. mananA saMkalpo vikalpo indriyonA viSayonA anusaMdhAnamAM na karatAM manane zreSTha vicAronI dizAomAM rokavAthI pratyAhAranI keLavaNI maLe che. anAyAse prApta padArthomAM saMtoSa temaja aprApya padArthonI lAlasA haTAvavI te pratyAhAra siddhInuM pramukha lakSaNa che. pratyAhAranI siddhithI mana a bhuta zAMti ane svasthatA prApta karavAnuM sAmarthya meLave che. mananI azAMti, udvega ane asvasthatAnuM mukhya dharaNa ja aprApya padArthonI lAlasAmAM raheluM che. pratyAhAranI samyaka AdatathI mananI svasthatA meLavI zakAya che. mananA svAthya mATe A yaugika kriyA jarUrI che. dhyAna manane nirviSaya banAvavuM ane tene icchIta lakSyamAM joDavuM te kriyAne dhyAna kahe che. dhyAnanA mahAvarAthI mana dhIredhIre je zakti prApta kare che. te uccatama mAnasika avasthAno paricaya karAve che. icchA mujabanA saMkalpomAM manane doDAvavAnI A eka kasarata che. A kasaratathI mana aneka agocara zaktiono sAkSAtkAra karI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake che. indriyonA viSayo pAchaLa doDavuM e manano svAbhAvika guNadharma che. viSayonA upabhoga mATenA padArthonuM ciMtana-manana karavuM te A guNadharmano sAra che. paraMtu sArAsAranA vivekapUrvaka manane doravAthI dhyAnanI siddhIno mArga saraLa bane che. maMtro dhyAna mATe sahAyaka che. maMtronA anuSThAnathI dhyAnamAM pAraMgata banI zakAya che. dhAraNA pratyAhAra temaja dhyAnanI siddhIthI dhAraNA zaktine saphaLatA maLe che. koIpaNa viSayanA anusaMdhAnamAM ghaNA loko evuM kahetA hoya che ke mArI dhAraNA satya nIvaDI. dhAraNA zakti ne satya ane saphaLa banAvavA yoganA uparokta pagathiyAMonI siddhi sara karavAnI jarUra rahe che. eka eka pagathiye caDhatAM caDhatAM jema upara pahoMcI zakAya che tema yoganA uparokta cha pagathiyAM caDhyA vinA dhAraNA-zaktinI saphaLatA saMbhavita nathI. dhAraNA zaktinI siddhithI mana jevuM dhAre tevuM ja bane evI mAnasika zakti prApta thAya che. samAdhi samAdhi paNa mananI eka evI sthitinuM lakSaNa che jemAM mana bAhya ADaMbaronA vAtAvaraNathI mukta banI icchita vAtAvaraNanuM darzana karavA samartha bane che. carmacakSuothI darzanano je AnaMda maLe che tevo ja ane teTalo ja AnaMda na joyelA viSayonI bAbatamAM samAdhi-darzanathI prApta karI zakAya che. lakSya sAthe saMkalita ane anya vikSeparahita mAnasika avasthAnI tAlImane samAdhi darzana kahe che. A tAlImathI mana samasta brahmAMDanA adhinAyaka Izvara tattva sAthe nAto sthApita karI . zake che ane brahmacetanyano rasAsvAda mANI zake che. 31. vRka mulika tIrtha '' A tIrthanuM mahatva sarasvatInA jaLa ane azvattha (pIpaLo) vRkSanA saMyogathI prApta mokSanA mahimAnuM che zrIsthaLamAM banelI eka prAcIna ghaTanAno itihAsa A sAthe saMkaLAelo che. abuMdAraNyamAM pAMDuraka nAme eka zikArI raheto hato. kuTuMba nirvAha mATe pratidina te aneka prANionI hatyA karato hato. eka divase teNe dUra jaMgalamAM eka suMdara vRkI (mRgalI) joI. zikAra mATe nizAna tAkI bANa choDyuM. saDasaDATa karatuM bANa vRkInA zarIramAM UMDe dhUsI gayuM. Ahata vRkI vedanAnI ciciyArIo pADatI bhayathI bacavA bhAgavA mAMDI. doDatI vRkIe eka vizALa jaLapravAha joyo. vihavala vRkI temAM kUdI paDI. pravAhamAM taNAtI taNAtI te zrIsthaLamAM AvI caDhI. A jaLapravAha sarasvatIno hato. zrIsthaLamAM eka azvattha o Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRkSane ghasaDAI vahetI sarasvatInA jaLamAM vRkSanA mULamAM phasAI teNe prANa choDyA. te samaye sarasvatInA kAMThe aneka RSi-munio prAta: snAna saMdhyAmAM vyasta hatA. ekAeka AkAza taraphathI duMdubhiyonA madhura avAja saMbhaLAyA. A zuM-zuM che nA Azcaryajanaka uccArothI teo AkAza bhaNI jovA lAgyA eTalAmAM to gharagharATa karatuM eka vimAna kinAre utarI paDyuM. maraNa pAmela vRkI eka suMdara devAMganAnuM rUpa sajI vimAnamAM caDavA lAgI. caDatAM caDatAM vRkIe A brAhmaNone vaMdana karI kahevA lAgI ke he, tapasvIo. huM to eka adhama yonimAM janmela pazu chuM. pAraghInA bANathI ghAyala thaI prANa bacAvavA viSNunuM smaraNa karatAM karatAM A jaLapravAhamAM huM kUdI paDI. sadbhAgye A pravAha sarasvatIno hato. sarasvatInA jaLamAM taNAtAM taNAtAM zrIsthaLanA azvattha vRkSa sAthe viMTaLAI jaLamAM maraNa zaraNa pAmI. A sarasvatInAM jaLa ane azvattha vRkSanA saMyoge maraNa pAmavAthI mane A sadgati maLela che. Apa to sau ucca tapasvIo cho. ApanI to vAta ja zI, evuM kahetAM kahetAM to vimAna sarasarATa AkAza bhaNI UDI gayuM. A bhUmi e ja sarasvatInA pazcima kinAre mokSa pIMpaLAnuM sthAna che. azvattha vRkSamAM viSNuno vAsa che. tene brahma pIMpaLo paNa kahe che. AyurvedamAM saMkhyAbaMdha rogomAM tenA mULa, chAla, pAna, phaLa ane lAkaDAnA upayogo darzAvela che. yajJomAM tenuM sUkuM lAkaDuM samIdha tarIke vaparAya che. pIpaLAnI vaDavAI bALakonI AMcakI upara ghasIne pAvAno rAmabANa IlAja gaNAya che. tenAM pAkAM phaLa hRda tathA zItaLa che. 32. piMDa tAraka tIrtha sarasvatIne pazcima kinAre anya eka tIrtha pitAmahonuM che. A aMge eka pUrvokta itihAsa jANavA jevo che. zrIsthaLanI dharatI para bhUmimAM bahu UMDe vivara banAvI hiraNyapAda nAme eka ati baLavAna asura raheto hato. teNe krUra hiMsaka kRtyothI comera bhaya ane phaDaphaDATanuM sAmrAjya phelAvI dIdhuM hatuM. bhalabhalA mahAbalI paNa tenI sanmukha javAnuM TALI ADI vATe palAyana thaI jatA hatA. A asure brahmAnuM ugra tapa AdarI temanI prasannatAthI eka yuktipUrvakanuM varadAna meLavI lIdhuM hatuM. A varadAnane pariNAme je koI puruSa tenI sanmukha AvI jato te strI banI jato hato. A varadAnathI te nirbhayapaNe AtaMka phelAvato hato. A niraMkuza samAjazatrunA vinAzanuM kAma ekalA baLathI bara AvI zake tema nahotuM. tamAma devo zUnya manaska banI gayA hatA. bhayanA gabharATathI zrIsthaLanI bhUmi verAna jevI banI gaI hatI. devonI prArthanAthI viSNue A asurano khAtmo bolAvavAno nirdhAra karyo. viSNu paNa tene maLela varadAnathI vAkepha hatA. sammukha ke pITha pAchaLa paNa prahAra karI mAravAnuM jokhama te jANatA hatA. khUba manomaMthana bAda bhagavAne eka upAya gotI kADhyo. 28 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSNue kuMbhakukSI nAmanA eka parvatane ukhADI sAthe lIgho. madhyarAtrinA samaye * A asura jyAre tenA vivara (guphA)mAM ghasaghasATa UMghanI majA mANato hato te samaye viSNu kuMbhakukSIne laI tenA vivaranA dvAre pahoMcyA. nasakorAnI gharagharArITIno avAja sAMbhaLI ucita avasara samajI kuMbhakukSIne vivaranA mukha para majabUta DhAMkaNanI jema goThavI dIdho. bahAranI zuddha havAnA abhAve asura UMghamAM ja guMgaLAI vivaramAM ja tenA rAma bolAI gayA. atyaMta caturAIthI karAelI A asuranI hatyAnA samAcAra pavanavege comera prasarI gayA. bhagavAnanI yukti-prayuktivALA parAkramonI sarvatra prazaMsA thavA lAgI. pharI nirbhayatA ane prasannatAnA vAtAvaraNe sAtvika paribaLomAM navuM joma pUryuM. sau koI prasanna thayA paNa AvA niMgha kAma mATe potAnA upayoga badala kuMbhakukSI udAsa banyo. jenA upara RSi-muni tapa karI tene pavitra banAvatA hatA te kuMbhakukSI malInatAnA AvaraNamAM chavAI gayo. tene lAgyuM ke te have sAva apavitra ane aspRzya jevo banI gayo. teNe potAne pavitra banAvavA viSNune prArthanA karI. viSNue tenI manovedanA samajI tene puna: pavitra banAvavA te sthAna upara pitAmahono yajJa karavA brahmAne sucavyuM. brahmAe A sthAna upara pitAmahonI sthApanA karI yajJa karyo ane A sthAna uparathI ja piMDa grahaNa karavA pitAmahone Adeza Apyo. pitAmahonI sthApanA dvArA karAyelA A yajJathI zrIrathaLanI A bhUmi piMDatAraka tIrtha banI. A sthAnamAM karAelI zrAddha kriyAothI pitRo akSaya prasannatA anubhave che. sau koI jANe che ke dazA-ekAdazAnA zrAddha karmo nadI kinAre ja thAya che. A sthAna sarasvatInA pazcima kinAre pazcima-dakSiNe AveluM che. kailAsa bhUmi tarIke ahIM sukhyAta che. tenA kuvAnA koparAnA pANI jevA nirmaLa ane madhura jaLathI siddhapuravAsIo tRpta-tRpta banelA che. 33. mahAlaya tIrtha zrIsthalamAM rUdrano paNa vAsa che. mahAdevanA vAsane kAraNe A bhUmine mahAlaya tIrtha kahe che. mahAlaya tIrthanA saMbaMdhamAM eka prAcIna itihAsa maLI Ave che. bhayAnaka hiMsaka kratyo mATe kukhyAta hiraNyapAdanI viSNu dvArA yuktipUrvaka karAelI hatyAthI bhayabhIta thaI teno putra mahArAva zrIsthala choDI laMkAnA rAjA paulatsayane Azcaye bhAgI gayo. tyAM tene samudranI cokInuM kAma maLayuM. laMkAnA eka baLavAna asura paranA putra makarAkSanI jAMbhu nAme eka kanyA sAthe teno vivAha thayo darbhanI saLIyo jevA UbhA kALA baraDa vALa, bihAmaNo cahero ane madonmata hAthInI jema utpAta macAvanAra barbaraka nAme asura A mahAravano jyeSTha putra hato. mosALamAM ucharatAM teNe eka divasa pUrvajonA vatana aMge mAtAne prazna pUchyo. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtAe tenA dAdA hiraNyapAdanA vatana ane tyAM viSNunA hAthe thaelI temanI berahama hatyAno sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. A vRttAMta sAMbhaLatA ja barbaraka lAlapILo thaI gayo. krodhathI tenI AMkho lAla aMgArA jevI banI gaI. vairanI bhAvanAthI te samasamI UThyo. hoTha pIsI vairano badalo levA te tADUkI UThyo. teNe eka divasa calatI pakaDI. zodhatAM zodhatAM te zrI sthalamAM AvI pahoMcyo. dAdAnA motanuM sthAna zodhI kADhyuM. e ja sthAnane raheThANano aDDo banAvI puna: utpAta macAvavAnA kAryamAM lAgI gayo. dina-pratidina barbarakanA barbara kRtyothI pharI zrIsthalanI zAMti bhayanA othAramAM pheravAI gaI. hiMsAnA oLA kALA DuMmara meghanI jema chavAI gayA. saMpUrNa samAja bhayathI tharatharavA lAgyo. cotarapha AMtaka ane atyAcAranI bolabAlA thaI gaI. piMDadAna ane yajJayAga dvArA deva ane pitRone maLatA poSaNanI kriyAomAM oTa AvI gaI. A kriyAo dvArA prAkRtika samatulAnI jALavaNI maMda paDI gaI. kudaratI saMtulana hacamacI UThyuM. pRthvI ane vAtAvaraNa nirasa banI zuSkatAnuM sAmrAjya chavAvA lAgyuM. barbarakanA cAlI nIkaLayA bAda tenA bApa mahAravanI UMgha paNa UDI gaI. mahArava viSNunA baLa ane yuktinA parAkramothI paricita hato. barbaraka paNa viSNunA hAthe rahesAMI na jAya tenI ciMtAthI tenuM mana cakaracakara thavA lAgyuM. te paNa zrIsthalamAM AvI pahoMcyo. vairanA kRtyo choDI devA teNe barbarakane bahu vinavyo. paNa mAne to e barbaraka zAno. veranA zamananuM sAmarthya paNa game tenI pAse nathI hotuM. vairabhAva pazutAno guNa che te saMskArathI chUTavA mATe daivI saMpattionA vicArano AviSkAra thavo joIe. A AviSkAra satsaMganA mArga vinA zakya nathI. barbarakano deha e barbaratAno staMbha nathI. staMbha to tenI mAnasikatA che. jAta jAtanI mAnasikatA jAtajAtanA saMsargothI janme che. jyAre manuSyanA hAtha heThA paDe che. tyAre kAryasiddhi mATe koI daivi zaktiono sahAro levAnI sujha utpanna thAya che. mahArane paNa A mahAlaya tIrthanA adhiSThAtA deva mahAdevanuM zaraNuM zodhyuM. tapa dvArA mahAdevane prasanna karI putrane yogya rAhe lAvavA ane bacAvavAno saMkalpa karyo. niSThApUrvakanA tapathI mahAdeva mahArava upara prasanna thayA. mahArave mahAdeva samakSa putranI ciMtAnI aMtara vyathA ThAlavI. mahAdeve mahAravane putranI ciMtAthI mukta thaI javA kahyuM. temaNe kahyuM ke tArA barbarakane koI mArI zakaze nahIM ane A barbaraka kadApi maraze paNa nahIM. A tArA barbaraka havethI tenI barbaraka zaktino upayoga zivabhaktanA koIpaNa kaThaNamAM kaThaNa kAryone pAra pADavAmAM karaze. tAro barbaraka have samAja mATe ciMtA utpanna karanAro nahIM paNa ciMtA mukta karanAro mahAbali banaze. mahAlaya tIrthamAM mahAdevanI upAsanA zIghra phaLa denArI che. mahAdevane oDharadAnI kahelA che. AsthA sAthenI niSThAthI mahAdeva tUrta prasanna bane che. 30 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sthAna nadInA pazcima kinAre AvelA navA ArAthI zarU thAya che. hAla jyAM bhagnAvazeSa rUdramahAlaya che te tenuM kendrasthAna che. 34. azvIrtha zrIsthalanI sarasvatIne pUrva kinAre purANaprasiddha eka azvatIrtha AveluM che. sarasvatInA taTane aDakIne A sthAna che. brahmAe A sthaLa upara eka samaye azvamegha yajJa karelo hoI purANomAM tene azvatIrtha tarIke varNaveluM che. yajJamAM yajJa samAptinA aMte avabhRtha snAnanuM vidhAna karAyeluM hoI brahmA dvArA ahIM eka brahmakuMDa taiyAra karAyelo che. A brahmakuMDamAM sarasvatInuM jaLa maLe evI goThavaNa sAtheno A brahmakuMDa banAvelo hato. yajJa pUrNa thayA bAda brahmAe A brahmakuMDanA jaLathI snAna karI tenI samIpamAM eka zivaliMga sthApita karI tenI pujA-arcanA karelI che. sarva prathama brahmA dvArA pujAyeluM A zivaliMga aneka RSi-munio dvArA sevAyeluM che. brahmA dvArA pratiSThita A zivaliMga brahmAnDezva2 nAme oLakhAyuM che. je zivaliMga svayaM aevo dvArA prasthApita thaI temanA dvArA sarvaprathama pujAela che te zivaliMga pRthvI upara svayaMbhU zivaliMga gaNAya che. A sthAna vizALa bhUmimAM vistareluM che. pUrAtattvIya avazeSo maLI zake evA aNasAra varatAya che. prAkRtika zobhA temaja AlhAdAyaka zAMti ApI zake evuM manohara sthAna pUjA-tapa ane dhyAna mATe siddhapuranuM eka mahatvanuM sthAna che. 35. vAlyakhilyezvara azvatIrthathI sTeja dakSiNe A tIrthabhUmi che. prAcIna matAnusAra vAlekhalya munioe sarasvatIne pUrva kinAre potAno vasavATa karelo che. ane zrIsthaLane tapobhUmi banAnI che. A muniyo zivanA parama upAsaka hatA. zrIsthaLamAM mahAlaya tIrtha hovAthI teoe A bhUmine upAsanA mATe pasaMda karelI che. prAcIna itihAsa anusAra vAlyakhilya munio dakSanA yajJamAM bhAga levA jaI rahyA hatA tyAre rastAmAM gAyanI kharInA AkAra jevo jaLapravAha joyo. A jaLa pravAha tarIne pAra karavAnA vicAramAM UbhA hatA eTalAmAM AkAza mArgathI indra tenA vimAna dvArA temanA upa2thI uDIne cAlI gayo. indranA A pagalAne potAnuM apamAna samajI indrane zikSA karavA eka navo indra taiyAra karavA munio vicAravA lAgyA. brahmAnA samajAvavAthI vAlyakhilya munioe indranA A kRtyane mApha karyuM. brahmAnA kahevAthI ja A vAlyakhilya munioe ahIM sarasvatInA kinAre 31 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAlyakhibhezvara mahAdeva tarIke eka zivaliMganI sthApanA karelI che. ahIM sarasvatImAM snAna karI vAlmakhibhezvaranI je vidhivata upAsanA pUjA kare che te brahma hatyAnA pApathI paNa chUTI jAya che. khAsa karIne A zivaliMganI upAsanA karI kumArikAonuM pujana tathA ziva-pArvatI parAyaNa suvAsinIonA joDAne bhojana karAvavAthI corI, para strI gamana, ane bhakSyAbhaDhyanA mahApAtako paNa nAza thAya che. zrAvaNa mAsamAM AThama ane caudazanI tithio ziva-pArvatInA pujana mATe zreSTha gaNelI che tAMbAnA pAtramAM anna vi. bharI vastra sAthe purANanA jANakAra ke vArtAkArane dAna ApavAthI ziva-pArvatI khUba prasanna bane che. A vAbhekhilya Azrama zivanI upAsanA mATe sarvottama sthAna che. 36. ekadhAra tIrtha - sarasvatInA kinAre uttara dizAmAM eka vizALa upavana hatuM. A upavanamAM banela eka aitihAsika ghaTanAe tenA uttara bhAgane ekadvAra tIrtha tarIkenI prasiddhi bakSela che. A tIrtha dAnavratanI ujvala paramparAnA itihAsa para prakAza pADe che. A vrata mANasane mamatAnA baMdhanamAMthI choDAvavAnuM sAmarthya dharAve che. AMgaNe AvelA yAcakane prasannatApUrvaka dAna ApI saMtoSavAthI manamAM je vRtti vikase che te vRtti ja mamatAnA baMdhano kApavAmAM sahAyaka bane che. jo A dAnavRttino vikAsa na thato hoya to manuSyanuM mana manuSyane bhayAnaka saMgrAhaka vRttiono zikAra banAvI kevaLa saMgrahakhora prANI ja banAve che. levuM, meLavavuM, paDAvavuM ke lUMTavuM te svAbhAvika vRttio che. A svAbhAvika vRttio upara vijaya meLavavA mATe dayAnA AdhAravALI dAnavRtti manuSyane uccatama saMskAra arpe che. anyonA du:khathI rUdayane pIgALavAnuM kAma dayA ja karI zake che ane dayA ja dAnavRttine vikasAve che. eTale mamatvanA baMdhana kApI mokSanuM sAdhana saMpAdana karavAmAM dAnavratano khUba ja mahimA che. dAnavratanA kaThora niyama pAlanathI sarjAtI muzkelIomAM paNa je akA rahe che tenuM daSTAMta A itihAsa puruM pADe che. kuzaketu nAmanA rAjAne dhanaketu nAme ekano eka putra hato. uMmaralAyaka thatAM putrano rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo. rAjyanI tamAma kAryabhAra putrane soMpI pitAe nivRtti laI lIdhI. dhanaketu jevo kuzaLa prazAsaka hato tevo ja dAnavRtti mATe mazahUra hato. dAnavRttine kAraNe tenI pAse yAcakonI bhAre avarajavara rahetI. dAnathI rAjyano koSa ghaTato jato nahoto paraMtu niraMtara samRddha thaye jato hato. dhanatu mAnato hato ke ApyA vinA maLatuM ja nathI. mAMgIne ke paDAvIne meLavI zakAya paNa anAyAsa ApoApa to tyAre ja maLe ke jyAre ApavAnI manovRtti pUrajozamAM khIle. dharatI pAsethI anna vi. meLavavA mATe prathama tene arpaNa karavuM * 32 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDe che. arpaNano guNa keLavyA vinA manovAMchita phaLo prApta thaI zake ja nahIM. rAjyamAM ripumardana nAme eka zubhaMkara hAthI hato. rAjA temaja prajA badhA ja A ripumardanane rAjyanuM saubhAgya cinDa-lekhatA. A hAthIne kAraNe rAjyamAM sukha-zAMti temaja samRddhinI bolabAlA hatI. eka paDosI rAjAne A ripumardana meLavI samRddha thavAnI lAlasA jAgI. te svayaM to baLamAM phAvI zake tema nahoto. tethI koI kacAla dvArA meLavavAno peMtaro goThavyo. teNe eka lobhI brAhmaNa zodhI kADhyo. puSkaLa dhana ApavAnI lAlaca batAvI dAnamAM ripumadana meLavI laI ApavAnI teNe peravI goThavI. A brAhmaNa dhanaketanA uMbare pahoMcyo. teNe dAnamAM ripumadananI mAMgaNI karI. dhanatue ripumardana sivAya anya manamAgyuM dhana meLavavA brAhmaNane khUba vinAvyo. paraMtu durAzaya siddha karavA Avela A brAhmaNe tenI avaLacaMDAI choDI nahIM. kAM to ripumardana kAM to khAlI hAthe pAchA pharavAnI akaDAI para aNanama rahyo. A aDabaMga brAhmaNanI yAcanA ane dAnavRttinA pAlana aMgenI duvidhAmAM dhanaketu aTavAI gayo. paraMtu turta ja prabaLa dAnavRttinA eka ja jhaTakethI mamatvanA baMdhanane kApI nAMkhI ripumardana brAhmaNane soMpI dIdho. brAhmaNa ripumardanane laI pelA rAjA pAse pahoMcI gayo ane ghananA badalAmAM suparata karI dIdho. ripumardananA dAnanI vAta ane paDosI rAjAnA A SaDayaMtranA samAcAra cotarapha phelAI gayA. rAjyanA maMtrIo nArAja thayA. maMtrIoe A yaMtranI yuvarAjane jANa karI. ane koIpaNa bhoge ripumardanane parata meLavavA vinaMtI karI. pelA brAhmaNane bolAvI tene aDhaLaka dhananA badalAmAM ripumardana parata meLavI levAnI yojanA samajAvI. ripurmadana e rAjya mATe zubhaMkara hAthI che. mATe pelo brAhmaNa temaja rAjA paNa jo haThe caDhe to baLathI paNa ripumardana parata meLavI levAnuM yuvarAja samakSa sucana karyuM. paraMtu ekavAra arpaNa kareluM dAna parata meLavavAnI icchA mATe yuvarAje sApha nanno saMbhaLAvI dIdho. dAna saMbaMdhe vidvAna brAhmaNone bolAvI maMtrIoe abhiprAya meLavyo. zAstra matAnusAra kevaLa vAjapeya yajJamAM ja gurUne hAthInA dAnano mahimA che. A dAna kapaTabuddhithI levAeluM hoI tene yogya badalo ApI parata meLavI zakAya. purohitonI A vAtathI yuvarAjanA pitA kuzaketu prasanna thayA ane yuvarAja jo na mAne to paNa ripumardana meLavavA makkama banyA. yuvarAjanA aTala nirNayane jANI krodhe bharAelA pitAe yuvarAjane saMbhaLAvI dIdhuM ke tArA vinA rAjyane cAlaze paNa ripumardana vinA haragija nahIM cAle. tAre jo AvA jaDa nirNayane vaLagI rahevuM hoya to rAjya choDI cAlyo jA. pitAnA mana ane vacananA pharamAnane mAthe caDAvI bIjA ja divase yuvarAja potAnI patnI ane be bALakone sAthe laI eka rathamAM besI rathane vana tarapha haMkArI 33 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayo. vananA vikaTa raste cAlatAM cAlatAM rastAmAM tene eka nirdhana brAhmaNano bheTo thayo. brAhmaNe potAnuM daridraya phoDavA be azvonI yAcanA karI. azvo dAnamAM brAhmaNane soMpI daI bALakone rathamAM besADI baMne pati-patnI rathane kheMcatA vATe AgaLa vadhyA. sheja AgaLa vadhatAM anya eka daridra yAcaka hAtha joDI gaLagaLA svare rathanI yAcanA karavA lAgyo. prArabdhanA hetune samajI laI dhanaketue ratha paNa soMpI daI parivAra saha pagapALA cAlavA mAMDyuM. vananA madhyamAM jaLa-phaLa-mULanI suMdara suvidhA joI dhanaketue tyAM ja parNakuTi bAMdhI rahevAno nizcaya karyo. parNakUTi banAvI jaLa-phaLa ane kaMdamULanA sevanathI teo AnaMdamAM divaso vitAvavA lAgyA. savAra paDatAM patnI kaMdamULa-phaLa levA vanamAM nIkaLI paDatI, bALako AMgaNAmAM ramatAM killola karatAM. dhanaketu dhyAna-pujAmAM vyasta raheto. A vanamAM kapila nAme eka kuTila brAhmaNa paNa raheto hato. tene tenI phaLasnAtA patnI mATe eka paricArikAnI jarUra hatI. paNa dhananI sagavaDa mATe te vetamAM hato. eka divasa savAre lAga maLatAM kapila dhanaketu pAse pahoMcI gayo. dhanaketune, prasanna mudrAmAM joI kapile dhananI yAcanA karI. ApI zakAya evuM koI paNa dhana pAse na hovAthI dhanaketue namratApUrvaka lAcArI darzAvI. kapila kruTila buddhimAM uNo utare tema na hato. teNe dhana nahIM to A be bALakonI mAMgaNI karI. bALakonA vecANamAMthI dhana meLavI te dhana dvArA potAnI jarUrIyAta pUrI karavAno manasUbo goThavyo. kapilanA valopAta bharyAM valakhAMthI pIgaLI jaI dhanaketue be putrone dAnamAM soMpI dIdhA. AnaMdanA ubharAthI malakAto kapila be putrone laI bAjunA rAjyamAM pahoMcI gayo. nagaranA eka cotare bALakone khaDA karI kapila jorazorathI vecANa mATe bUmAbUma karavA lAgyo. be suMdara lilAuM bALakonI carcA cokhUMTa cakarAve caDI. vAta TheTha rAjadarabAra sudhI pahoMcI. dhanaketunA cAlyA gayA bAda parivAra sukhanA svAda vinA zUDhamUDha banelA tenA pitAne A be bALako kharIdI AnaMda meLavavAno tAla jAgyo. teNe te baMne bALakone khUba dhana ApI maMgAvI lIdhA. najara paDatAM ja bALakone kuzaketu oLakhI gayo. bALako paNa mA-bApanI pAse pahoMcavA AkraMda karavA lAgyA. kuzaketu paristhitine pAmI gayo. bALakone sAthe rAkhI vanamAMthI dhanaketune zodhI kADhI rAjyamAM pharI teDI lAvavAno teNe nirdhAra karyo. prabhAta thatAM dhanaketunI zodha mATe kuzaketu potAnA maMtrIo ane bALako sAthe nIkaLI paDyo. dharmanuM nirIkSaNa ane parIkSaNa karanAro deva dharmarAjA che. dharmarAjAe dhanaketunI aMtima parIkSA mATe eka pAso pheMkyo. dharmarAjA eka tejasvI muninA vezamAM dhanaketune bAraNe jaI UbhA rahyA. sevA-sazruSA mATe temaNe tenI patnInI mAMgaNI karI. muninA tapanA tejathI prabhAvita banela dhanaketue sTeja paNa khacakATa vinA patnIne soMpavA dhanaketue prasannatA jAhera karI. 34 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanaketunI A prabaLa dAnavRttinA darzanathI dharmarAja ane indre mukhamAM AMgaLAM nAMkhyA. teoe potAnuM sva-svarUpa prakaTa karyuM. indra ane dharmarAjAne sammukha UbhelA joI dhanaketu ardhAthI pAdapujA karavA lAgyo. A kArya cAlu ja hatuM. eTalAmAM to kuzaketu ane teno rasAlo tyAM AvI pahoMcyo. pitA ane vaDIla maMtrIvargane joI dhanaketue temanuM paNa svAgata-arcana karyuM. pitAe sanmAnasahita dhanaketune puna: rAjyamAM teDI javAnI vAta raju karI. A bAju dharmarAjA ane indre dhanaketune sadeha svargamAM sAthe laI javAno dRDha niradhAra vyakta karyo. dhanaketue baMnenI vAta sAMbhaLI. dharmarAjAne jaNAvyuM ke pitA ane pUjya maMtrIo temaja sAthenA samudAyane ahIM paDatA mUkI svarganA sukho mANavA ekalapaMDe AvavAnI dhanaketunI tanika paNa icchA nathI. svarganAM sukho game tevAM sohAmaNAM hoya paNa sathavAro choDIne ekalapeTe mANavAno dhanaketu ne jarA paNa zokha nathI. dhanaketunA preraka vacanothI vadhu prabhAvita banelA indra ane dharmarAje upasthita sarva maMDalI sAthe svargamAM AvavAno Agraha karyo tyAre sarasvatInA uttara bhAgathI je raste samasta maMDalI svarga tarapha javA nIkaLI te bhUmine ekadvA2 tIrtha tarIke oLakhAvAI che. dAnavRttinI eka ja aDaga Teka sAthe je dvArathI sau svargamAM gayA teno mahimA darzAvatuM A eka aitihAsika udAharaNa che. dAnathI dilane jItI zakAya che. dilane jItavAthI svarganAM sukho paNa bhogavAya che. dAnathI saMsAranAM padArtho u52nuM mamatva ane mamatAnuM baMdhana paNa kApI zakAya che. moha-mAyA-mamatAnA baMdhano kapAtAM punarjanmano bhaya paNa TaLI mokSanuM sAdhana saMpAdana thAya che. citra bindu sarovara 35 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bindu sarovara zrI sthaLanI bhUmi para maharSi kardame viSNunI prasannatA mATe ugra tapa kareluM che. tapanA prabhAvathI prasanna viSNue ahIM kadamane sva-svarUpanuM darzana karAveluM che, eTaluM ja nahIM paNa kadamanI adbhuta zaktiothI aMjAI svayaM viSNue kaImanA tejamAM teja milAvI temanA vIryathI avataravAnuM vacana paNa Apela che. yogya samaya pAke tyAre vivAhano prastAva svIkArI gRhasthAzramamAM joDAvA viSNue kardamane bogha karelo che. kardamanA tapobaLathI prasanna viSNunA cakSuomAMthI harSAzru A dharatI para TapakelAM che jemAMthI bindu sarovara baneluM che. AryAvartane pavitra sarovaromAM bindusarovaranuM mahatva savizeSa che. A sarovara sarasvatInA vahana mArgathI thoDA aMtare dakSiNa-pazcimamAM AveluM che. lagabhaga cAlIsa phuTa laMbAI pahoLAI dharAvato A samacorasa kuMDa zrIgayAgadAghara viSNunI mUrtinA sAnidhyamAM ja Avela che. pAse ja kardama-devahUti ane kapilanI mUrtio vidyamAna che. viSNunA darzana bAda kardama bindusarovara upara ghaNo samaya tapa ane dhyAnamAM pravRtta rahyA. yogAnuyoga evo samaya Avyo ke brahmAvartanA prajApati manu saparivAra suvarNanA chatravALA rathamAM zrIsthaLanI yAtrAe AvyA. teoe kardamanA tapobalanI prazaMsA to sAMbhaLelI paraMtu pratyakSamAM kadamanI dedipyamAna pratibhAne nihALI to AnaMdavibhora banI UThyA. kadamane jotAM ja manue potAnI vahAlasoyI beTI devahUtino hAtha kardamanA hAthamAM soMpavA talapApaDa banI gayA. manue devahUtinA lagnano prastAva mUkyo ane kardame paNa daiva saMketa samajI tene vadhAvI lIdho. dhAmadhUmapUrvaka lagna yojAyAM. lagna bAda jAte taiyAra karelA vimAnamAM kadama devahUti ane tenI sakhio pRthvInA paribhramaNa mATe nIkaLI gayAM. saMpUrNa yAtrAne aMte teo AzramamAM parata AvyAM. kardama ane devahUtinA gRhasthAzramano saMsAra zarU thayo. Adarza gRhasthAzrama vinA Izvarano avatAra saMbhavita nathI. tapathI manuSyane je tapobala prApta thAya che temAM ja Izvarano aMza sannihita hoya che. A tejano aMza dharmaparAyaNa gRhasthAzrama dvArA pRthvI upara avatare che. A rIte pRthvI upara bhagavAnano avatAra thAya che. samaya vitye gRhastha dharmathI devahUti garbhavatI banI. eka zubha divasanA zubha Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muharta bhagavAna zrIhari devahUtinI kukhe avatarita thayA. devoe duMdubhiyonA madhura ghoSathI harSollAsa prakaTa karyo. zrIharie kapila nAma dhAraNa karyuM. kapila vayaska banyA eTale kadama tapa mATe vanamAM jatA rahyA. kapilane paNa upAsanA mATe vanamAM javuM hatuM. paraMtu mAtA pratyenA uttaradAyitve temane rokI dIdhA. jeNe janma Apyo. uchera mATe kaSTo sahyAM. putrane jotAM ja jenuM haiyuM AnaMdanA mahAsAgaramAM hilore caDe che, evI mAtAne AjJA vinA tyajAya kevI rIte ? kapila jANatA hatA ke mAtAnI sevA je phaLa Ape che te phaLa ApavAnuM sAmarthya koIpaNa daivI-zaktiomAM nathI. mAtAnA aMta:karaNane ThAravAthI je ArzIvAda maLe che tevA zreyaskara ArzIvAda koIpaNa saMta-mahAtmA paNa ApI zake tema nathI. saMsArane sarvottama banAvavAnI racanA mATe kapile lakhyuM che. "putra mAtA-pitAne adhIna hovo joIe, patnI patine adhIna hovI joI. kaniSTha bhAI yeSThane adhIna joIe. manuSya deva ane gurUne adhIna rahevo joIe ane samAja Adarzone adhIna hovo joIe." A brahmAMDanuM darzana karAvanAra kevala mAtA che. putra rAkhe ke na rAkhe paNa putra sAthenA mamatvanuM baMdhana mAtAnA premanuM pratika che. devahUtine paNa deva jevA putra sAthe mamatAnI gAMTha, eTalI badhI gaMThAI gayelI hatI ke putranA vana-gamananI vAta kAne sAMbhaLavA paNa te taiyAra na hatI. kapilane mAtAnA manamAM rahelI A mamatvanI gAMThane samajatAM vAra na lAgI. mAtAne mokSanA adhikArI banAvavA mATe sarvaprathama mAtAne ja mokSanA sAdhanarUpa jJAnanA chAMTaNA chAMTavA kapila zarU karyA. samasta saMsArane sAMkhya tattvanA jJAnanuM uddhodhana karanAra kapile teno prathama prayoga mAtA upara ja karyo. mokSa ane baMdhananuM spaSTa jJAna sarala zabdomAM kapila dhIre dhIre mAtAne samajAvyuM. viSayonI viSaya-vAsanA ane mamatvanA cakkaramAM jIva jyAre cakarAve caDe che; tyAre janma-maraNanA bhavabaMdhanamAM jakaDAto jAya che. e ja jIva A dazya jagatanA AdhArarUpa brahma-caitanyanA vicAronA rasapAnamAM jyAre rUci dharAvato thAya che. tyAre vedAMta paThana-zravaNa ane nididhyAsana dvArA viSaya-vAsanA ane mamatvanA baMdhanothI mukta thavA lAge che. kapila sAthenA satsaMgathI devahUtine samajAyuM ke vAraMvAra janma-maraNanA pherAmAM na phasAvuM hoya to vAsanAo ane mamatvanA baMdhanothI manane mukta karavuM ja paDaze. jyAM sudhI deha ane prANano saMbaMdha che tyAM sudhI dehanA kevaLa rakSaNa mATe ja bhoga e siddhAntane apanAvavo paDaze. saMkalpa-vikalpa vinA anAyAsa prApya bhogone 3o Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstranI maryAdAmAM rahIne bhogavavAnuM mana banAvavuM paDaze. aprApya vastu ke bhogonI lAlasA na keLavavI eja mananI sAcI keLavaNI che. brahmaciMtananA sArarUpa vedAntanA vicArothI ja manane bharyuM-bharyuM rAkhavuM joIze.' pariNAme jema prakAzanA udayathI aMdhakAra ApoApa haTI jAya che tema jIva ane bahmavidyAno saMbaMdha joDAtAM mAyA ane vAsanAnA AvaraNo chedAI jaze. kAmakrodha-lobha-moha-mada ane matsara jevA SaDaripuo mamatva ane vAsanAnA vikAromAMthI utpanna thatA zatruo che. vizuddha brahmajJAnanA saMskArathI devahUtinuM mana nirmala jala jevuM banyuM. zuddha jJAnanA AvaraNathI viSayomAM mananI rakhaDapaTTI baMdha thaI gaI. manamAM phUTelA jJAnanA A navIna phaNagAoe devahUtinA aMta:karaNamAM AnaMdanuM eka jharaNuM vahAvI dIdhuM. jJAnathI prApta prasannatAnA mahAsAgaranA jaLamAM devahUti sadeha taraboLa banI gaI. tenI AMkhamAMthI jJAnanA jaLanA je Asu chalakAyAM te bhUmi para TapakIne temAMthI jJAnavApI banI. jJAnavApInA jaLanuM amRta pradAna karI devahUtino deha jJAnagaMgAmAM vilIna thaI gayo. tenI sakhi alpA je tenA sukha-du:khamAM sadaiva sAthe rahetI te paNa jJAnanA jharaNAnA amRtapAnathI jalasvarUpa. nirmaLa banI devahUtinA bagalamAM besI gaI. je alpA sarovara tarIke vikhyAta che. A sarovara baso phUTa lAMbu ane ekasophuTa pahoLuM che. devahUtinA deha vilaya bAda mAtAno vidhivata uddhAra karI kapila Atmadarzana mATe cAlI nIkaLyA. gayAgadAdhara viSNu kapila mahAmuni - 1 12 - Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. vaTezvaratIrtha bindu tIrthathI lagabhaga ardhA yojana dUra pazcimamAM sarasvatIne kinAre svayaMbhU zivaliMga vaTezvara mahAdevanuM atyaMta prAcIna sthAna AveluM che. jUnA samayamAM A sthAnanI najIkamAM dadhici munino Azrama Avela hato. A sthAnamAM hAla eka nAnakaDuM gAma dehasthalI (dathaLI) nAme vaseluM che. ahIM cAmuMDAnuM prAcIna sthAna che. purANa prasiddha A sthAna che. mahAbhAratamAM ullekha che ke pAMDavoe guptavAsa daramyAna A vaTezvara tIrthamAM mUkAma karelo che. vedanipuNa maharSi vyAsa ahIM paNa rahelA che. pAMDavoe ahIM vedavyAsanuM pujana abhivAdana karI satsaMga karelo che. yudhiSThire vedavyAsa sAthenA satsaMgamAM mokSa dharma aMge vedavyAsa pAsethI mArgadarzana A bhUmi para meLaveluM che evo ullekha maLe che. vedavyAse yudhiSThiranA praznonA uttaramAM jaNAvyuM che ke ""tamAma padArthomAM nirjIvathI sajIva zreSTha che. sajIva sRSTimAM prANI zreSTha gaNAya che. prANiomAM pAdavihIna zreSTha che. temAM paNa aneka pAdavALA zreSTha che. aneka pAda prANiomAM cArapagavALAM zreSTha che. cAra pagavALAM prANiomAM be pagavALA zreSTha che. temAM paNa mAnava zreSTha che. mAnavamAM paNa brAhmaNapaNuM prApta zreSTha che. brAhmaNamAM paNa vedavidyA jANanAra zreSTha che. vedavidyA jANanArAomAM paNa tenA arthane jANanAra zreSTha che. arthajJAtAomAM paNa brahmadraSTA zreSTha che. anumUta AtmajJAnanA sAkSAtkArathI nirvANa padano adhikAra prApta karanArAthI A saMsAramAM anya koI zreSTha nathI. A badhAmAM upasthita zaMkAnuM samAdhAna karavAmAM pravINa zreSTha gaNAya che. A samasta pRthvI para tenA samakakSa koI nathI. A saMsAranuM eka citra che. ahIM eka vizALa jaLakuMDa che. prAcIna purANa prasiddha A sthAnamAM kaccha tapanuM savizeSa mAhAbhya che. mahAzivarAtrInA parva ahIM moTo meLo bharAya che. te divase ahIM mAnava kiDIyAruM ubharAya che. brahmaciMtana mATe sarasvatInA kinAre AveluM zreSTha nirjana paNa manohara sthAna che. hAIve-8 thI utarI pazcime javA kAcI saDaka AvelI che. 39. candratIrtha vaTezvarathI lagabhaga eka kosa dUra sarasvatInA tIre A tIrtha AveluM che. eka aitihAsika prAcIna ghaTanAnusAra dakSanA zrApathI candrane kSaya roga lAgu paDyo hato. A zApathI gabharAI candra zivanI upAsanA mATe tapa prAraMbha karyuM hatuM. sarasvatInA A taTa para zivanI upAsanA mATe canTe karelA kaThora tapathI prasanna zive kSaya rogathI 39 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candranA rakSaNa mATe zukla pakSamAM tenI vRddhinuM varadAna ApyuM hatuM. zukla pakSamAM thatI vRddhinA kAraNe candra akSaya rahI zApamukta banyo che. candranI kAmagIrI pRthvI paranI vRkSa-vanaspati sRSTi ane jIvasRSTine potAnA kiraNothI amRtatattva pradAna karI sajIvanatAmAM vRddhi karavAnI hoI mahAdevajIe tene A varadAna ApyuM hatuM. candra jala para paNa potAnI zaktio varasAve che. samudranI bharatI-oTanuM kAma candranI kalA para AdhArita che. zAstromAM batAvela brAhmamuhUrtanA samaye pRthvI para je amRtavarSA thatI hoya che teno lAbha te samaye jAgRta thaI vAtAvaraNamAM samarasa thavAthI maLe che. baMdha-bAraNAvALA havAmAnamAM goMdhAI pathArImAM godaDA nIce sUnAra A vAtAvaraNano lAbha meLavI zakato nathI. A samayanuM eka nAma amRtaveLA paNa kahe che. khullA ane mukta vAtAvaraNano lAbha lenAra amRtaveLAno upAsaka gaNAya che. sUryodayathI vAtAvaraNanuM A tattva nAza pAme che. navA vAtAvaraNano prAraMbha thAya che. candra ahIM eka zivaliMganI sthApanA paNa karelI che. sarasvatInA jaLamAM snAna ane A zivalIMganA pujana arcanathI kSaya jevA roga paNa dUra thaI zake che evo purANa mata prasiddha che. zraddhA-bhaktipUrvaka zrAddha karma ane pitR tarpaNa ahIM thAya che. candrane samarpita karavAnA uddezyathI vividha dAna ApavAthI bhagavAna zivanI paNa prasannatA vadhe che evuM mAhAsya che. zivanA mastaka para ja candra birAjamAna che. 40. muMDIzvara tIrtha A tIrthakSetra muMDI nAmanA eka suprasiddha muninA nAme oLakhAya che. sarasvatI ane AmardakI nadInA saMgama sthAne A munino Azrama Avelo hato. prAcIna samayamAM A vanavistAramAM prAMthika nAme eka pAradhI raheto hato. zikAranI zodhamAM dararoja jaMgalamAM rakhaDato pharato hato. aneka prANIonI hatyAo teNe karelI hatI. eka divasa sarasvatI ane AkhardakI nadInA saMgama sthAne zikAranI zodhamAM rakhaDatA A pAradhIne koI hiMjha pazue mArI nAMkhyo. A hiMnne pazue tenA lohI-mAMsane ArogI vidAya lIdhI. mAMsa bhukhyA nAnA pazupakSIoe bAkInA kalevaramAMthI mijabAnIno lAbha uThAvI tene pheMdI nAMkhyuM. veraNacheraNa asthio paDyAM rahyA. eka divasa muMDie eka khoparI joI. zauca mATe jala bharavAnA AzayathI muMDi khoparIne AzramamAM laI gayo. muMDi rAtanA samaye A khoparImAM saMgamanuM jaLa bharI rAkhato. upayogamAM leto. divase to A khoparI Ama tema rakhaDatI paDI rahetI. eka samaye eka daridra brAhmaNa dhananI zodhamAM pharato pharato. A jaMgalamAM AvI caDyo. AkAzamAM sUrya astAcala tarapha DhaLI rahyo hatA ane rAtrInA 40. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamananAM eMdhANa varatAtAM hatAM. rAtanA samaye AgaLa vadhavAnuM ucita na mAnI eka vizAla vRkSanI chAyAmAM ArAma vizrAma levAno saMkalpa karyo. A jhADanI chAyAmAM upavastranuM Asana bichAvI te tenA nIce beThyo. cAre bAju najara dhUmAvatAM dhUmAvatAM teNe joyuM ke te beTho hato tenA upara ja eka DALI para moTuM peTa ane vizALa kAyAvALuM prANI uMdhA mastake laTakatuM hatuM. manamAM bhaya to lAgyo paraMtu meM tenuM kazuMja bagADyuM nathI evo manomana dilAso meLavI rAta tyAMja gujAravAnuM teNe nakkI karyuM. rAtanA kALA oLA chavAI gayA. uMgha to AvA ajANa ane bhayAnaka sthAnamAM Ave nahIM paraMtu paga lAbAM karI suI gayo. uMghanA abhAvamAM mana aneka aTakaLomAM cakarAve caDhyuM. madhyarAtrI jevo samaya zarU thayI haze eTalAmAM zahanAIonA svaro saMbhaLAyA. uThI besI Amatema jovA lAgyo to mANasonI hilacAla najare paDI. ratha, ghoDA, hAthI AvyA. baMdhAyA. jotajotAmAM eka rAjAnuM sainya tyAM mUkAma mATe rokAyuM. eka mANase eka palaMga jevuM suvAnuM Asana A brAhmaNanA pAse ja bichAvI dIdhuM. A mANase tenA bIjA nokarane hukama karyo ke A brAhmaNane paNa sukhacenathI rAtabhara rAkho. jotAM-jotAM to DALa paranuM peluM prANI nIce palaMgamAM paDyuM. rAjAnA nokaroe brAhmaNane paNa mojamajA sAthe sukhazayyAno AnaMda Apyo. sukhamaiyAnA sevanathI brAhmaNa uMghI gayo. savAra paDatAM jyAM surya nArAyaNanA kiraNo pRthvIne prakAzti karavAM lAgyAM to A brAhmaNa paNa jAgI gayo. jAgatAM ja teNe joyuM to rAtre je joyeluM temAMnuM kazuM ja tyAM jovAmAM na AvyuM. eja upavastranI pathArI ane eja nirjana vana. vRkSa para najara karI to eja prANI eja sthitimAM tyAM laTakatuM hatuM. A brAhmaNanuM mana cakarAve caDhyuM. teNe vicAra karyo ke je jovAmAM AvyuM; anubhavavAmAM AvyuM; te svapna to nahotuM ja. to zuM hatuM te ? koI indrajALa hatI ? mAyAvI rAkSasamAyA hatI ? cakarAve caDhelA brAhmaNanA mane manomana nakkI karyuM ke A badhuM meM je joyuM te svapna nahIM paNa pratyakSa anubhava che. jAgRta avasthAmAMnuM ja darzana che. kone puchavuM ke A zuM hatuM ? DALa upara laTakatA prANI sivAya koI hAjara nahotuM. brAhmaNe pelA prANIne A aMge pUchyuM. prANIe kahyuM ke koI aparicitane vinA jANye kaMI kahevAya nahIM. tuM ahIM rahe. rokAva. tAro paricaya thaze pachI jaNAvIza. paricayathI saMbaMdha baMdhAya che. saMbaMdhathI oLakha draDha thAya che. ane oLakhathI aMtaranI vAto karAya che. oLakhANane laI ekabIjAne upayogI paNa thavAya che. brAhmaNa be traNa divasa tyAM rokAI gayo. pelA prANIe jaNAvyuM ke tuM dhananI zodhamAM nIkaLyo che to huM tane dhana batAvIza. paNa te pahelAM tuM mAruM eka kAma kara. ahIMthI thoDe dUra jaIza tyAM eka munino Azrama Avaze. rAtanA samaye muni eka khoparImAM saMgamanuM je jaLa bharI 41 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhe che tenA prabhAvathI mane rAtre rAjAnA sukhano AsvAda maLe che. divase khoparI khAlI paDI rahe che. khoparI sAthe sarasvatInA jaLanA samparka samaye to mane A AnaMda maLe che. paraMtu divase huM mArA karmonI sajA bhogavuM chuM. pUrvajanmamAM eka zikArInA rUpamAM meM asakhya prANIonI hatyAo karelI che. eka divase eka hiMsaka prANIthI mArI hatyA thayelI che. mArAM asthio saMgamanA sthaLe verAelAM paDelAM che. khoparI muninA AzramamAM che. A khoparI meLavI asthio ane hADapiMjarane agnisaMskAra ApI tenI bhasmane tuM A saMgama jaLamAM padharAvI de. pachI ahIM Ava huM tane dhana batAvIza. brAhmaNa prANInA A vacano sAMbhaLI uMDA vicAramAM paDI gayo. te UThyo ane prANIe kahelI dizA tarapha cAlavA lAgyo. Azrama jovAmAM Avyo. AzramamAM jaI A sarva vRttAMta munine paNa saMbhaLAvyo. muni paNa vismaya pAmyA. muni pAsethI khoparI meLavI te nadI kinAre Avyo. vINI vINI asthio bhegAM karI tene teNe agni saMskAra Apyo. rAkha nadImAM padharAvI pAcho te vRkSa tarapha vaLyo. tyAM jaIne joyuM to eka divya puruSa tyAM ubho hato. teNe A brAhmaNane dUra eka vRkSa nIce khodI dhana meLavavAnuM kahyuM. A divya puruSa vidAya thaI gayo. batAvelA sthaLe khodatAM hAtha lAgela sonAmahorono gagaro laI khUzabUza thaI brAhmaNa cAlato thayo. 41. mAMDavyatIrtha sarasvatInA kinAre eka mAMDavya rUSino paNa Azrama hato. hAla A sthAne mAMDelmezvara zivaliMganuM sthAna che. jaMgama tIrtha samAna mAMDavyanI smRtimAM A sthAna che. A saMbaMdhamAM mAMDavya rUSino eka preraNAtmaka itihAsa prasiddha che. mAMDavya zivabhakta hatA. zivapujana ane zivaciMtana temano nitya krama hato. eka divase uMDA araNyamAM bilIpatro levA eka karaMDiyo laI teo jaMgalamAM gayelA. bilI vRkSanI eka DALa para A TokarIne TharAvI bilIpatro toDI temAM ekaThA karatA hatA. A vananI nikaTamAM ja sarasvatI vahetI hatI. dharmavarmA nAme rAjAnI rANI sakhiyo sAthe sarasvatI snAna mATe ahIM AvI hatI. dUra-dUra rAjAnA sevako rANInI rakSA mATe ubhA hatA. rANI potAnA kapaDAM parano sonAno kaMdoro utArI kinAre mUkI sakhio sAthe snAnakriDA karI rahI hatI. daramyAna evuM banyuM ke AkAzamAM uMce uDatA cIla nAmanA eka pakSInI najara mAMsanA TUkaDA jevA caLakatA A kaMdorA para paDI. cIla jhaDape nIce utarI cAMcamAM ghAlI te pakSI cAlatuM thaI gayuM. dUra eka vRkSa 52 uMce besI teNe te khAvA cAMcamAM dabAvyuM. paNa khAI na zakAya evo kaThaNa padArtha jANI teNe tene choDI dIdhuM. 42 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daivayoge A vRkSa upara ja muni bilIpatro vINatA hatA. temane khyAla paNa nahoto ane A TokarImAM te pakSIe choDela kaMdoro-pesI gayo. bilIpatrothI Topalo bharAI javAthI nIce utarI muni Azrama tarapha cAlatA thayA. A tarapha snAna kriDAthI paravArI rANI kinArA para mUkelo kaMdoro levA gaI paNa tyAM te jovAmAM na Avyo. teNe sakhione vAta karI. badhAe khUba zodha calAvI paNa te na maLyo. kaMdoro corAI gayelo samajI rANIe dUra ubhelA sevakone puchaparacha mATe bolAvyA. rANIbAno kaMdoro corAI gayelo jANI coranI zodha mATe cAre dizAmAM sevako pharI vaLyA. eka sevake dUrathI AvatA eka rUSine joyA. temanA hAthamAM bilIpatronI TopalI hatI. sevake praNAma karI kaMdoro corAyAnI vAta kahI. koIne joyA-jANyAnI vAta pUchI. rUSie A bAbatamAM ajANa hovAnuM jaNAvyuM. catura sevake tUrtaja rUSinI TopalI chInavI laI nIce khaMkherI. bilIpatro sAthe khanakhanATa khaNakhaNato kaMdoro bhUmi para paDyo. muninA veSamAM corane joI sevake temane pakaDI lIdhA. ane rAjA samakSa khaDA karyA. rAjA paNa munine joI AzcaryamAM DUbI gayo. rAjAe sevakane dhamakAvatAM pUchyuM ke teM kevI rIte mAnyuM ke A mAnyavara rUSi cora che ? sevake banelo sarva vRttAnta akSaraza: kahI saMbhaLAvyo. eka bAju rUSinI pratibhA ane bIjI tarapha jANelI hakIkato vacce rAjAnuM mana koI nirNaya levA muMjhAI gayuM. teNe rUSivarane sAdara pUchyuM ke eka sajjana mATe tyAjya evuM asatya uccAraNa Ape kema karyuM ? rAjAnA pratyuttarUpe rUSie kahyuM ke pUrva janmanA eka aparAdhane kAraNe huM tamArI sAme cora Tharyo chuM. hakIkatamAM meM koI asatya uccAraNa paNa nathI karyuM paraMtu mAruM uccAraNa asatya TharyuM. meM kaMdoro coryo paNa nathI. tema chatAMya huM kaMdorAno cora Tharyo chuM. corane yogya zailInI sajA mane thavI joIe. rAjA muninI vAta samajI na zakyo. teNe A bAbatamAM nirNaya levA rAjyanA dharmAdhikArIne teDAvyA. dharmAdhikArIe paNa sarva hakIkato dhyAnamAM laI nirNaya Apyo ke eka rUSivaranI hatyA na thaI zake mATe temane dezanikAlanI sajA pharamAvavI. paraMtu rUSie dharmAdhikArInA nirNayano svIkAra na karyo. rUSie to corInA aparAdhamAM apAtI zuLInI sajA ja bhogavavAno nirNaya jAhera karyo. rUtrie jaNAvyuM ke huM koI muni tarIke nahIM paNa eka aparAdhI tarIke sAbita thayelo hoI A aparAdhane chAje evI sajA ApavAmAM rAjAne koI doSa naDe tema nathI. zuLInI sajAthI ja huM mArA pUrva janmanA aparAdhanuM phaLa bhogavI pApakarmanA phalAdezathI mukta banIza. jo huM hAla A phaLa bhogathI mukta banuM topaNa tenA phalAdezathI nivRtta na thaI zakuM. Aje ane atyAre ja pUrva karmanA doSanuM phala bhogavI huM tenAthI nivRtti icchuM chuM. rAjA ane dharmAdhikArI sau rUSinI vAtathI vismIta banyA. teoe 43 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvajanmanA aparAdhanuM rahasya jANavA yAcanA karI. paraMtu rUSie zuLI para caDhyA pachI ja A rahasyathI vAkepha karavA nirdhAra darzAvyo. rUSinA AtyaMtika AgrahathI rAjAe rUSine zuLI para caDhAvyA. hasate moMe zuLI para caDhatAM rUSie jaNAvyuM ke mArA pUrvajanmamAM ajANatAthI kautukavaza eka bhamarAnA daramAM kAMTo nAMkhI tene kAMTAthI IjA pahoMcADI hatI. te pApanA phaLathI have huM nivRtta thayo chuM. pApanA phaLa bhogathI nivRtta thavAthI huM prasanna banyo chuM. kaMdorAnI corI paNa meM karelI na hovA chatAMya pApanuM phaLa bhogavavAnA saMyoga vaza A kaMdoro mArI TopalImAMthI nikaLyo che. huM asatya bolelo nahIM tema chatAM mArA bola asatya TharyA. A daivanuM vidhAna che. daiva ja baLavAna che. deva karatAM paNa daiva baLavAna che. daiva eTale prArabdha. prArabdhanuM ghaDatara karmothI thAya che. A karmonuM phaLa nAbuda karavAne deva ke manuSya koIpaNa zaktimAna nathI. mArA A janmamAM kaMIpaNa kharAba karma kareluM na hovA chatAMya pUrvajanmanA karme eka rUSi avasthAmAM paNa mane sajA phaTakArI che. A vRttAMta sAMbhaLI IjA bhogavela rUSine tUrtaja zuLI parathI utArI sanmAna sahita vidAya ApI. 42. pIluparNika tIrtha mAMDavya tIrthanI sarasvatI A kSetramAM Ave che. ahIM jAlezvara mahAdevanuM prAcIna purANa prasiddha sthAna che. rUSimuniyothI sevAyeluM A zivaliMga uttama phaLa ApanAra che. ahIM sarasvatImAM snAna ane pitRone prasanna karavAnA zrAddhakarmo mATe AjubAjunA vistAromAMthI loko Ave che. pIlu nAmanA nAnA-nAnA vRkSothI chavAyelI bhUmine kAraNe pIlu parNika kSetra kahI rUSioe A bhUmine biradAvI che. parNa eTale pAMdaDA. tenA pAMdaDAnA rasathI lakhAyeluM lakhANa zAhI pramANe dekhAya che. A vRkSane lAlacaNoThI jevAM mIThAM phaLa paNa Ave che. svAdathI loko khAya che. pitta, zolodara ane aphINa jevA viSa utAra upara A vRkSanA avayavo sAruM pariNAma Ape che. 43. dvArAvatI tIrtha sarasvatInA kinAre Avela A tIrthamAM bhagavAna viSNunA yajana-pujananuM mAhAtmaya khUba che. A tIrthanA saMbaMdhamAM evuM kahevAyuM che ke A pRthvI para vedathI zreSTha anya graMtha nathI. mAtAthI vizeSa koI gurU hoto nathI. saMsAra sAgara para karavAne dharmathI uttama koI naukA nathI. upavAsathI adhika koI tapa nathI. bAhmaNatvathI vizeSa koI pavitratA nathI. mokSanA jJAnathI vizeSa koI jJAna nathI. bhagavAna viSNu pratyenA anurAgathI caDhiyAto koI rAga (moha) nathI. evI ja 44 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte viSNu sAyujya prApta karavA dvArAvatIthI koI zreSTha tIrtha nathI. vaikuMTha dhAmanuM A tIrtha eka kAra hoI tene dvArAvatI tarIke oLakhAyuM che. 44. govatsa tIrtha sarasvatInA kinAre jhADI-jhAMkharAnI vacce AveluM eka svayaMbhU zivaliMga sthAna che. svayaM pArvatipati mahAdevajI gAyanA vAcharaDA svarUpe prakaTa thaI A zivaliMga prakaTa kareluM che tethI te tIrthane govatsatIrtha kahe che. A tIrthanI utpatti saMbaMdhamAM eka prAcIna itihAsa mAkaDiye kahela che. mahAbala nAme suvikhyAta zivabhakta rAjA hato. eka rAjA tarIke mRgayA khelavAna paNa te bahu ja zokhina hato. eka samaye A rAjA potAnA keTalAka cunaMdA sAthIo sAthe ghora jaMgalamAM mRgayA mATe nikaLelo. mRgayA mATe ghoDA doDAvatA doDAvatA badhA ekabIjAthI dUra dUra aMtare cAlI gayA hatA. alaga paDelA eka sAthIe tenA mArgamAM eka kautuka joyuM. mRga-mRgalIyonA eka ToLA vacce gAyanuM eka vAcharaDuM beTheluM hatuM. sAthIe A navuM kautuka mahArAjAne batAvavA tenI zodhamAM ghoDo doDAvyo. mahArAjAne teNe zodhI kADhyA. A kautuka nihALavA te A sthaLe mahArAjAne teDI lAvato hato. ghoDAonA paganA DAbalAnA khaDakhaDATathI mRgalAonA A ToLAmAM nAsabhAga macI gaI. vaccenuM govatsa paNa bhAgI jhAMDI jhAMkharAnA jALAmAM bharAI gayuM. mahArAjAe A govatsane jhADImAM bhAgatuM joI ghoDA parathI utarI paidala doDatA tenA pAchaLa paDyA. kAMTALI jhADInA aMtariyAla bhAgamAM nIcA namI cAre page bhAgatA mahArAjAe govatsanI pAse pahoMcI pakaDyuM-pakaDyuM evI bUma mAratAM temaNe eka navIna kautuka joyuM. govatsane pakaDavA hAtha laMbAvI jyAM mahArAjAe hAthamAM jhAlyuM to te govatsanA sthAne eka zivaliMga hAthamAM AvyuM. govatsanA sthAne eka svayaMbhU zivaliMganI utpatti joI mahArAjA sAnaMdAzcarya bolI UThyA. 'hara hara mahAdeva hara'. - pratyakSa AMkho sAme govatsamAMthI nirmANa thayela A svayaMbhU zivaliMgane mahArAjAe be hAthothI sparza kareluM hatuM. anAyAsa A camatkArane nihALI mahAbalanuM mana zivaciMtanamAM ziva sAnidhyamAM samAI gayuM. harahara mahAdevanI akhaMDa dhUna sAthe mahAbalano deha zivasAnidhyamAM ja dehamAM vyApta zivathI chuTo paDI gayo. deha dehanA dhAma pRthvI para paDyo ane jIva-ziva sAthe tadrupa thaI maLI gayo. hara-hara mahAdevano amara nAda brahmanAdamAM vilIna thaI gayo. jaMgalanI je jhADImAM mahAbale prANotsarga dvArA govatsamAMthI prakaTa svayaMbhUzivaliMganA darzana-sAkSAtkAra karyA te sthAnanuM darzana-pujana zivasAyujya pamADanAruM 45 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45. lohayaSTi tIrtha govatsathI nairutya koNamAM A tIrtha AveluM che. lohayaSTino artha loDhAnI lAkaDI thAya che. lohayaSTi nAme eka svayaMbhU zivaliMganuM sthAna che. lohadhAtumAMthI prakaTela A svayaMbhU zivalIMga dukha, dAridrayaM ane vividha pAponuM nAzakAraka gaNAya che. sarvapitR amAsanA divase pitRzrAddha karmo mATe ahIM AsapAsanA vistAromAMthI loko jamA thAya che. sarasvatImAM snAna-dAna ane pitRkarma mATe suvikhyAta tIrtha che. 46. jhillatIrtha ghaDIkamAM uttara ane ghaDIkamAM dakSiNa ema ADIavaLI vahetI sarasvatI lohayaSTithI AgaLa A tIrthamAM Ave che. ahIM retanA vizALa tharo jAmelA hoI tyAM sarasvatI pANInA eka uMDANa gharAnI mAphaqa phelAI gayelI che. tyAM pANInA vizALa gharArUpe sarasvatI dekhAtI hoI jaLakriDA mATenuM eka manohara sthAna jevuM baneluM che. purANomAM Avela varNana mujaba jyAre ziva-pArvatInA ThapakAthI risAI kArtikeya dakSiNamAM cAlyo gayo hato tyAre putrane zodhavA baMne dakSiNamAM gayAM hatAM. tyAM eka upavanamAM kapiladhArA nAme vahetI gaMgAnA sthAne kArtikeya maLI AvyA hato. ziva pArvatInI sAthe joDAyelA devo ane gaMdharvo, yakSo, kinnaro jyAre pAchA pharI rahyA hatA tyAre A jhilla jevA vizALa pANInA gharAmAM teoe snAnakriDA karI hatI. snAnakriDAnI ramato khUba prakhyAta che. jaLakriDAno AnaMda A jhIlamAM zaMkarapArvatI sahita devo vi.khUba premathI mANelo che evo purANokta itihAsa che. svargamAMthI vidyAdharo ane devonI yoniyo paNa A jhIlamAM snAnakriDA mATe AvajA kare che. mATe A tIrthane jhilla tIrtha kahe che. jhillano artha jhIlavuM evo paNa thAya che. eka bIjAnA upara pANI uchALI ramAtI ramatamAM pANI jhIlavAnuM hoya che. tethI A dharAnuM nAma jhilla che. ahIM AnaMdakriDA zaMbhue karelI hoI AnaMdezvara mahAdevanuM svayaMbhU zivaliMganuM sthAna che. A tIrthamAM snAna-dAna ane upavAsanuM mAhAtmya che. ahIM snAna-dAnapAna- tarpaNa ane AnaMdezvaranuM yajanapujana karavAthI mananA sarva manoratha pUrNa thAya che. 47. kuSmAMDezvara tIrtha kuSmAMDa muninA Azrama upa2thI A tIrthanuM nAma kuSmAMDezvara tIrtha kahevAyeluM 46 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. vaizAkhI puname ahIM sarasvatImAM snAna-dAna ane yajenapujana mATe meLo bharAya che. A bhUmi ane AsapAsa prAcIna samayamAM munizvaroe vAsa karelo che. 48. kolhAsarasvatI ahIM sarasvatI kolhA nAme prakaTa thayelI che. kolhAno artha baLada ghANI mATe baLadane pharavA je khADo banAvelo hoya che te kolDa tarIke oLakhAya che. ahIM sarasvatI AvA vizALa khADAmAM bhUgarbhathI utpanna thayelI che. tethI te kolhAsarasvatI tarIke prasiddha che. tenuM mAhAbhya evuM darzAvAyuM che ke vAMjhaNI strI paNa jo A sarasvatImAM traNa upavAsa sAthe snAna kare to putravatI bane che. game tevA roga, utpAta ane upadravonI zAMti A sarasvatImAM snAna karavAthI prApta thAya che. 49. zatrumadana tIrtha kolhAthI aMtardhAna thayelI sarasvatI A manohara tIrthamAM Avela che. ahIM munioe potAnA tapobalathI svayaMnA zatrusamAna kAma krodha, lobha, moha, mada ane matsara jevA par3a ripuono parAjaya karI devatva saMpAdana kareluM hoI A kSetrane zatrumadana tIrtha kahevAmAM AveluM che. mardana eTale masaLIne nAza karavuM. siddha janonA vasavATe A nAma bakSeluM che. 50. khadirAmoTa zatrumadana tIrthathI aMtardhAna thayelI sarasvatI ahIM prakaTa che. phaLa kulo ane suMdara vRkSothI zobhato khadirAmoTa parvata purANomAM prasiddha che. A parvata para caDhI jovAmAM Ave to sAme khaLabhaLatA sAgaranA garjananA darzana thAya che. AkAzamAM meghonI gaDagaDAhaTa gAjI uThe che. aMtima sthAnanI nikaTa pahoMcelI sarasvatI jANe prasanna thayelI hoya tema ahIMthI pAMca pravAhamAM vahe che. hariNI, vajiNI, caMku, kapilA ane sarasvatI evA pAMca nAmovALA pAMca pravAhomAM sarasvatI A parvatamAMthI AgaLa prakaTa thAya che. sarasvatIe jyAre potAnA lakSya mArgamAM eka ADA sUtA mArga rokIne paDelA A parvatane joyo tyAre mArga zodhavA muMjhAI gayelI. te tyAM ubhI rahI. te samaye te parvata para eka suMdara puruSa prakaTa thayo. potAnI samIpa sararavatInA kalakala thatA nAde tene jAgRta karyo. teNe kahyuM ke ahIM tArA mATe koI mArga nathI. tuM jANI le ke huM kRtammara parvata chuM. parvatarUpe puruSa chuM. tuM ahIM ja rahe. mArI thaIne rahe. hA, zAstramAM kaheluM che ke strIne aDavAmAM doSa che. paraMtu tuM to kumArikA che tethI te doSa mane nahIM sparze. tuM mArI sAthe vivAha kara ane mArI pAse ja rahe. 40 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtammaranA AvA vAhiyAta vacano sAMbhaLI sarasvatIe yuktipUrvaka vacano bolI parvatane vaza karI lakSya siddha karavAno prayAsa karyo. teNe kahyuM ke huM vivAha mATe taiyAra chuM. paNa huM kumAri hovAthI pitAne vaza chuM. hAla huM eka devakArya pUrNa karavA nikaLelI chuM. kArya puruM thaye pitAnI AjJA laI tamArI sAthe huM vivAhathI joDAIza. hAla mane mArI javAbadArI pUrNa karavA mArga Apo. paNa kAma-vAsanAthI lolupa banelA kRtammare balAt sparza karavA jyAre prayatna karyo tyAre sarasvatIe kahyuM ke thobho. thoDI vAra thobho. zAstramAM kaheluM che ke vivAha samaye kanyAe snAna karavuM joIe. A kuMbha thoDI vAra pakaDo. huM hAla snAna karI lauM. pachI ApaNe tamArI icchA pUrNa karavA vartIe. pralobhanabharyA sarasvatInA AvA vacano sAMbhaLI vikArathI unmatta banelA kRtammare sarasvatI pAseno kuMbha hAthamAM lIdho. kuMbhane aDakatAM ja vaDavAnalanA dAhathI kRtammara baLIne khAkha thaI gayo. parvatanA patharA tUTI-phUTI cUracUra thaI gayA. zilpIo A patharA gharo ane devamaMdironA nirmANa mATe laI jAya che. A pramANe kRtasmarane bhasma karI vaDavAnalane pAcho uThAvI sarasvatI samudranI najIkamAM jaI ubhI - sarasvatIe vaDavAnalane kahyuM ke A tAro bhakSa sAme dekhAI rahyo che. jo ghUghavatA uchaLatA ane choLo mAratA tagaDA bhakSane joI vaDavAnala prasanna thaI gayo. sAgaranI choLo dharatIne athaDAI pAchI nAsatI joI vaDavAnala sarasvatIne kahevA lAgyo ke te zuM mArAthI gabharAya che ? sarasvatIe kahyuM ke tArAthI koNa na hIe ? tagaDA bhakSa pAse lAvavAnI javAbadArI banAvavAnA kAryathI vaDavAnala sarasvatI upara paNa khUba khuza thayo. teNe sarasvatIne koI varadAna meLavavA kahyuM. sarasvatIe ayyatanuM smaraNa karyuM. ayyatanI preraNAthI soyanA nAkA jevuM honuM chidra banAvI jaLadevane bhakSa karavAnuM varadAna sarasvatIe vaDavAnala pAsethI meLavI lIdhuM. A vaDAvanalane joI jaLadeva sAgara paNa gabharAI gayo. paNa viSNue tene kunehathI chetarelo jANI prasanna thayo. 51. prabhAsa kSetra kRtammaranI vikAra vAsanAnA kUcA kuracA uDADI AgaLa mArga bhedI sarasvatI prabhAsa kSetramAM pravezI. vaDavAnala pAsethI varadAna meLavI tene paNa DabAmAM pUrI daI sarva manoratha pUrNa karavAne kAraNe sarasvatInI prasannatA ahIM pUrabahAra khilI uThI. ahIM te pAMca pravAhomAM pulakita thaI vahe che. prabhAsa kSetra tIrthonuM saMgama sthAna che. ahIM agnitIrthamAM snAna karavAthI rUdra lokanI prApti thAya che. kumAragraha tIrthamAM snAna karavAthI uttama gati prApta thAya che. ahIM kArtika svAmInuM sthAna che. kArtika svAmIe dasa indriya ane agiyAramAM 48 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manane vaza karI indriyanigraha dvArA dasa-rathavALA deha para prabhutva prApta karyuM hatuM. A dasa-rathane vaza karyA vinA deha sudaDha banI zake nahIM. deha sudaDha banyA vinA yuddhamAM senApati pada prApta karI zake nahIM. jUnA samayanA yuddha ane hAlanA yuddhamAM moTo taphAvata che. kyAM sainikonI sAthe saMgrAma bhUmi para laDato ane doravaNI Apato prAcIna senApati kArtikeya ane surakSAnA kavacamAM raheto vartamAna senApati ekAdaza Indriyone je kabaje karI kumAragraha tIrthanuM sevana kare che tene ja tIrthanuM phaLa maLe che. bIjuM eka bhallI tIrtha che. jema jJAnathI ajJAna nAza pAme che tema A tIrtha sarva pApo (mananI kharAba vAsanA)ne bALI khAkha karanAruM che. mAtRsthAna nAme eka sarvottama tIrtha che. mAtAne uddezI karavAmAM AvatAM tamAma zrAddha karmo paNa ahIM thAya che. yAdavAsthala nAme eka tIrtha ahIM che. A tIrthamAM yAdavonI uttama gati thayelI che. yAdavonA apakAraka tattvo ahIM jema nAza pAmelAM che tema mananA sarva doSo A tIrtha sevanathI nAza pAme che. somezvara nAme suprasiddha tIrtha ahIM che. sAkSAt svayaM zaMkara somanAtha nAme svayaMbhU liMga svarUpe ahIM prakaTa che. ItihAsa ane prAgaitihAsika mahattva dharAvatuM A sthAna che. gAyatsarga nAme tIrtha kRSNanA dehotsarga mATe suvikhyAta che. ahIM dehano tyAga karI pUrNa purUSottama zrIkRSNa aMtarikSamAM sIdhAvyA hatA. devazayanI temaja deva uThI agiyArase A tIrthamAM upavAsa ane jAgaraNa karavAthI janmabaMdhanathI mukta thavAya che. brAhmaNone sahastra gAyonuM dAna ApanAro, paMcAgninI dhUNIthI tapa karanAro ane ahIM phakta haridarzanamAM rAcanAro badhA samAna phalanA bhoktA gaNAyelA che prabhAsa kSetranI sarasvatImAM snAna-dAna-dharma ke tapa pratyeka kArya zivaloka temaja vaikuMThanI prApti karAvanAra che. somezvarane bhajanAra zivaloka prApta kare che ane pUrNa purUSottamanA smaraNavALo vaikuMTha loka prApta kare che. pRthvI paranA tIrthomAM prabhAsanI gaNanA eka sarvottama tIrthamAM thayelI che. ahIM somezvara mahAdeva ane viSNuno vAsa che. zrIsthalanI jema mahAdeva ane mAdhavanI lIlAonuM kSetra che. ahIM pAMca alaga alaga pravAho vALI sarasvatInA snAnanA mAhAbhya paNa alaga alaga che. brahmahatyA ane jIvahatyA jevA pApo sarasvatInA snAnathI, abhakSA bhakSaNanuM pApa kapilAnA snAnathI, corI ane nidAnuM pAma caMkunA snAnathI, para strIgamananuM pApa vajiNInA snAnathI ane saMyoga saMcita pApo hariNInA snAnathI tatkALa nAza pAme che. vaizAkha mAsamAM A kSetramAM karAyeluM snAna adhika phaladAyaka manAyeluM che. prabhAsa tIrthanI utpatti ati prAcIna che. tenI utpatti saMbaMdhaneno eka prAcIna ItihAsa prakAzamAM Avelo che. uttama nAme eka vikhyAta rUSinI ahIM tapobhUmi 49 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI. rUpa, yauvana, aMga sauSThava temaja suMdara mukha kAntivALI eka suMdara strI A rUSinI dharmapatnI hatI.. eka divasa kAmalolupa candra A strInA rUpauvanathI mohita thaI rUSinI anupasthitimAM gha2mAM ghUsI gayo hato. bahArathI AvelA A uttuMga munie durAtmA candranA A kUkarmane jANI krodhanI jvAlAomAM pheravAI gayA hatA. yajJakuMDanAM lAla aMgArA jevI AMkho vALA A munie yajJakuMDamAMnA karakane pakaDI candra para joradAra prahAra karyo. prahAranI coTathI candranA mukhamaMDaLa para kALo dhabbo paDyo. candra nisteja banI gayo. tapta karakanA dAhathI candranuM zarIra kALuM banI gayuM. prabhAvihIna banyuM. prabhAne puna: prApta karavA teNe pramathanAthanI ArAdhanA karI. somanAthanI kRpAthI candrane prabhAnuM dAna maLyuM. je kSetramAM teNe mahAdeva somezvaranI upAsanA karelI te kSetra prabhAsakSetra tarIke oLakhAya che. Aje paNa rAtanA samaye candranA mukhamaMDaLa parano kALo DAgha dekhAya che. candrane prabhAnuM dAna devAthI rUSioe zivanuM nAma prabhAsa rAkhyuM che. pAMcapAMca koza sudhInA vistAromAM A ekaja puNyakSetra che. te tIrthanA brahmakuMDamAM je ekavAra paNa snAna kare che.pitRtarpaNanuM karma kare che te akSaya kAMti ane saMtati prApta kare che. sarasvatInAM jaLa sarvatra puNyakArI che paNa pAMca pramukha tIrthomAM tenuM mAhAtmya ajoDa che. A pAMcamAM rUdrAvarta-kurukSetra-puSkara-zrIsthala ane prabhAsa pramukha tIrtho che. devo dvArA duMdubhiyonA karAyelA maMgaLanAda sAthe sarasvatIe sAgarane vaDavAnala arpaNa karyo. vaDavAnalathI gabharAyelA sAgara ane tenA jIvonI rakSA mATenA prabaMdhano marma samajAvI acyute saumAM AnaMda prakaTAvyo. L 50 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vibhAga-2) para. daDyAdezya sarasvatI nadI A sAthenA rekhAcitramAM kurukSetrathI prabhAsa paryata sarasvatI jaLavahananuM paurANika Akalana prastuta che. himAlayamAM sarasvatI' e rekhAcitramAM sarasvatInA utpatti sthAnathI himAlayamAM AvelA aMtima tIrtha rudrakoTi sudhInI sarasvatInuM rekhAdarzana prApta che. A rudrakoTi tIrthathI bhUmimAM aMtardhAna thayela sarasvatI kurukSetranA sarovaramAM prasphaTita thayelI che. kurukSetra hAlanA hariyANA rAjyamAM uttara-pUrva dizAe AveluM che. sarasvatI snAnArthe dezabharanA yAtrALuo mATe A sthAna suvikhyAta che. ahIMthI aMtardhAna thaI sarasvatI gopAyana parvata ane jayaMti sarovaramAM prakaTa thaI puSkarAraNyanA puSkarinuM sarovaramAM upasthita che. puSkara kSetra paNa sarasvatI snAna mATe suprasiddha che. puSkarinuM zabdano artha ja sarovara thAya che. puSkarAraNyamAM nAnAM-moTAM ghaNAM sarovaro che. puSkarin zabdane ja anulakSI A araNyane puSkarAya nAma maLeluM che. A vistArano sarerAza varasAda so-doDhaso mI.mI.thI vadhu nathI. koI mahA nadI paNa temAM nathI. tema chatAMya puSkarinuM ane araNyano vikAsa dharatInA bhUgarbha jaLasroto tarapha AMgaLI cIMdhe che. prAkRtika saMpadAnA A anavarata citrane dhyAnamAM letAM purANa graMthakAronA e maMtavyane mAna ApavuM ja paDe tema che ke A vistAramAM sarasvatI bhUgarbhamAM aMtardhAna svarUpe vahe che. jaLasaMpatti ja vanaspati sarganA abhyatthAna mATe AdhArabhUta paribaLa che. pachI te jaLa varSA ke nadIo svarUpe maLe athavA bhUgarbha saMcAlita jaLapravAhonA prasturaNa rUpe prakaTa bane. rAjasthAnanI sarasvatInA saMdarbhamAM je saMzodhana pravRttiyo cAle che, tenA spaSTa saMketa A vAtane puSTa kare che. puSkarAraNyamAMthI sarasvatI arbudAraNyamAM praveze che. arbudAraNyane sparzato bhUmino paTTo aMbikAvana nAme prasiddha che. abuMdAraNyanA bhUgarbha jaLapravAhono eka pravAha aMbikAvanamAM eka pravAha rUpe prasturita thaI vahe che. je AgaLa jatAM nadInuM svarUpa dhAraNa kare che. purANa varNano anusAra to abdAraNyathI gujarAtanI A sarasvatIno pravAha bhUmi stara para prakaTa vahetA vizALa jaLapravAharUpe dharatI mATe amRta samAna tRptidAyaka hato. A mArga para zrIsthala arthAt AjanuM siddhapura sarasvatI snAna mATe suprasiddha prAcIna tIrthabhUmi tarIke dezabharamAM vikhyAta che. zrIsthaLanA mArgethI prakaTa vahetAM sarasvatInAM jaLa kaccha tarapha vaLI saurASTranA mArge phaMTAI prabhAsatIrthamAM prAcI sarasvatI tarIke prakaTa thAya che. saurASTranuM prabhAsatIrtha paNa sarasvatI snAna mAhAbhya mATenuM eka atiprAcIna tIrthakSetra che. pa1 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rekhAcitranI sarasvatInA viSayamAM aMtima samAlocanAne aMte sAmprata paristhitionI nodha levI Avazyaka che. A rekhAcitramAM darzAvela hariyANAno uttara-pazcima pradeza rAjasthAnanA jesalamera bADamera karatAM kaMIka ocho paNa retALa pradeza to che ja. pAkistAna taraphano hariyANAthI zarU thato ane rAjasthAnamAMthI cheka kaccha sudhI A pazcima bhAga bhAratanI vartamAna prAkRtika bhUstarIya racanAno eka retALa paTTo dekhAya che. paraMtu tyAM paNa thatA saMzodhano saMketa kare che ke jesalamera ane bADameranA raNa vistAromAM sarasvatInA bhUgarbha jaLabhaMDAro saMgrahAyelA che. puSkarina vistArathI arbudAraNya ane cheka aMbikAvana sudhIno dharatIno paTo hariyALA che. vRkSo, araNyo ane puSkarinothI chavAyelo che. ahIM anya paNa eka mahattvapUrNa vAta samajavA jevI che. rAjasthAnamAM luNI nadIno eka prakaTa pravAha paNa uttara-dakSiNa vahe che. rAjasthAnamAM apUratA varasAda ane apUratA jaLanI paristhitine pahoMcI vaLavA sarakAra taraphathI bhUgarbhamAMthI pANI levA naLakUponI yojanA ghaNA samayathI cAle che. A naLakUponI yojanAno eka sukhada anubhava e jANavA maLyo che ke sarasvatInA paTAmAM Avela naLa kUpomAMthI mIThuM jaLa maLe che jyAre luNInA paTAnA sthaLomAM khAruM jaLa prApta thayuM che. saMkSiptamAM sarasvatInA A samagra paTAmAM Avela bhUgarbha jaLo mIThAM ane lagabhaga samAna guNadharmo dharAve che. gujarAtanI sarasvatInuM prakaTa jaLa to sarvottama mIThA jaLa paikI eka uccatama kakSAnuM mIThuM jaLa sAbita thayeluM ja che. tenI retI paNa retInA tamAma prakAromAM dhyAnAkarSaka sAbita thayelI che. A retI zuddha ArasanA pattharakaNonI che. A retImAM besanArane kapaDAM para retIno raMga svAbhAvika rIte paNa sparzato nathI te eka dhyAnAkRSTa hakIkata che. zrIsthalanI sarasvatI vedakAlina sarasvatInAM jaLonI eka saMpatti che tenA aitihAsika pramANo paNa maLe che. uttaranI brAhmaNa saMskRtino eka pravAha paNa ahIM parApUrvakALathI vaselo che ane ahIMthI ja samasta gujarAtamAM prasarelo che. e hakIkata to nirvivAda puravAra thayelI che ke zrIsthala solaMkIkALa pahelAMnuM prAcIna brAhmaNa saMskRtinuM kendra che. sRSTinA utpatti khaMDamAM brahmA dvArA RSionI je eka sarvaprathama sRSTinI utpatti thayela che temAMnA kardamamuni eka che. kadama munino itihAsa zrIsthala sAthe saMkalita che. prAcInatama samayamAM vAlyakhilya muniyonA vasavATanA kendra tarIke zrIsthala suvikhyAta che. RSi sRSTinA aneka gotrono ahIM prAcIna samayathI vAsa che. zrIsthala gujarAtanuM eka purAtana sAMskRtika kendra ane sarasvatInA vahana mArganuM sarvottama tIrtha hovAthI tenI sAmprata samasyAnA eka draSTikoNanuM citra upasthita karI samApana karIzuM. 52 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSo pahelAM pATaNa najIka sarasvatInA jaLa mATe eka baMdha baMdhAyo hato. te samaya hato ke jyAre sarasvatI aMbikA vanathI kaccha sudhI satata vahana karatI hatI. comAsAnI RtumAM to sarasvatInuM svarUpa eka virATa ghUghavatA sAgaranI yAda ApatuM hatuM. A jaLane nAthavA A baMdhano vicAra evI rIte hAtha dharAyo hato ke jethI zrIsthaLanA sarasvatI mAhAbhyane baMdha avarodharUpa na bane. A paristhitine pariNAme A paTanI sarasvatI A vistAranAM bhUgarbha jaLone paNa cheka upalA stare akSaya jaLa ApavAmAM sahAyabhUta banatI. A samagra vistAra sarasvatInAM jaLa temaja bhUgarbha jaLonI daSTie atyaMta samRddha manAto hato. sarasvatInA vaheNanI AjubAjunI dharatI paNa pANIthI ladabada rahetI. hariyALI rahetI. pazu-paMkhIone ghAsacArA ane jaLa mATe te varadAnarUpa rahetI. sarasvatInAM jaLa dharmabhAvanAne baLavattara banAvatAM, hajAro gAu dUrathI zraddhALuo snAna-dAnano lAbha letA. mokSezvara baMdhanA nirmANathI A citra dhuLamAM ragadoLAI gayuM che. samagra vistAra marapradezanI jema bhISaNa durAvasthAnI capeTamAM lapaTAI gayo che. pANI mATe viThThala pazupaMkhIo taDaphaDatAM taDaphaDatAM motane bheTe che. verAna pradezanA havAmAnamAM A vistAra palaTI khAI gayo che. jyAM hAthaveMta khodatAM pANI maLatuM tyAMnA dhArmika sthAna bindu sarovara ane alpAsarovara pANI vinAnA havADA jevA dekhAI rahyA che. TUMkamAM samAjajIvananI dhArmika AsthAo ane zraddhAono bhAvAtmaka prazna paNa mokSezvara baMdhanA jaLamAM DacakA khAI rahelo dekhAya che. sthaLa-saMketa pariziSTa 1. urvaga :- purANa graMthomAM A sthaLane sarasvatInuM udgama sthAna batAveluM che. himAlayamAM badrInArAyaNathI upara uttara-pazcimamAM A sthAna AveluM che evAM varNana maLe che. uttara pradeza TUrIsTa De. ko. dvArA prakAzita mAnacitramAM A sthAna nirdoSa purANa kathananI puSTi kare che. 2. kedAranAtha:- badrInArAyaNathI samAMtare beMtAlIsa ki.mI. dUra A yAtrAdhAma AveluM che. ahIM sarasvatI vahe che. 3. sugaMdhatIrtha :- purANa zabdacitra anusAra kedArathI dakSiNe A sthAna AveluM che. purANanAM varNana pramANe ahIM sarasvatI eka kuMDamAM prakaTa che. hAlanA nakazAmAM kedArathI dakSiNamAM gauriphaMDa batAvela che. A gaurIkuMDa eja purANomAM varNanamAM vaparAyela sugaMdhatIrtha kUpa hoya tevA saMketa maLe che. 4. bhUtIzvara :- purANa varNana pramANe sugaMdhatIrthathI dakSiNa-pazcimamAM A sthaLa Avela che. hAlanA nakazAmAM te sthAna trijuganInAtha tarIke oLakhAya che. nAma bhale judA paDatAM hoya paNa A baMne nAmo dharAvatA sthAnano mahimA eka samAna 53 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. bhUtIzvaramAM paNa zaMkaranI bhasmanuM mAhAtma che. trijugInAtha paNa bhasmanI mahimA mATe suprasiddha che. 5. rUdrakoTi :- A sthAnane zrIkaMTha deza paNa kahe che. purANa nirdeSa mujaba bhUtIzvarathI dakSiNa-pazcimamAM A sthAna che. dakSa prajApati ahIM yajJa karelAno itihAsa A sthAna sAthe saMkaLAyela hoI yajJa-dhvaMza mATe ahIM Avela rUdronI koTi ahIM vaselI hoI te rUdrakoTi tarIke oLakhAya che. hAlanA nakazAmAM dizA nirdeSane jo pramANabhUta gaNavAmAM Ave to ahIM rUdraprayAga Avela che. 6. kurukSetra :- A sthAna hAlanA hariyANA rAjyamAM Avela che. tyAM javA mATe dilhIthI aMbAlA jatI relve lAIna che. dilhIthI saDaka mArga paNa che. ahIM sthANezvara, karukSetra vagere Ave che. sthANezvara nagaranA prAcIna avazeSo ahIM jovA maLe che. ahIM sarasvatI sarovaramAM jhUre che. sthANu eTale mahAdeva. mahAdevanA nAma uparathI sthANezvara nAma paDeluM che. cInI musAphara hyuena saMga, abuba phajhaLa, ane albarUnI jevA itihAsakAroe kurukSetranI sarasvatI pratye lokabhAvanA ane sthANezvaranI yazogAthAnA varNana noMdhelA che. sUryagrahaNa jevA vizeSa parvoe to ahIM prAcIna kALathI sarasvatI snAna mATe lAkho loko ekatra thatA hovAnA varNano maLe che. hAla thAya paNa che. 7. virATanagara :- kurukSetramAMthI sarasvatI ghAgharA (gharagharA) nadIne maLI samudra jevuM vizALarUpa dhAraNa karI patiyALAnA raNamAM lupta thAya che evAM aneka varNano che. patiyALAnA raNamAM lupta thayela alvarane mArge virATanagaramAM puna: dekhA de che. virATanagara dilhIthI dakSiNe lagabhaga ekaso mAIla temaja jayapurathI uttaramAM cAlIza mAIla dUra AveluM che. A prAcIna nagaranA ullekho mahAbhAratamAM khUba che. virATanagara pAse gopAyana parvata gopAyana devInA nAmathI oLakhAya che. hakIktamAM to hariyANA sudhI vistarela aravallIno ja eka bhAga che. A parvata upara 60 phuTa samacorasa ane paMdara phUTa UMcI eka guphA bhImaguphAnA nAme oLakhAya che. A vistAra tAMbAnI khANo mATe suprasiddha che. itihAsa noMdhe che ke A badhAM nagaro mahamada gajhanInA hAthe nAza thayelAM che. jayaMtisarovara vi. ahIM AvelAM 8. puSkarajI :- A sthAna rAjasthAnamAM ajamerathI dasa ki.mI. jevuM dUra Avela che. A samasta vistArane puSkarAraNya kahe che. prasiddha prAcIna tIrthakSetra che. 9. nandA-sarasvatI :- puSkarArazyamAMthI khajuriyanamAM sarasvatI vahe che. ahIM nandAsarasvatI tarIke suprasiddha che. 10. merupAda kSetra :- rAjapUtAnAmAMthI sarasvatI merUpAda kSetramAM Ave che. A kSetramAM AripeNa, mAtukAtIrtha, markaTatIrtha, anaTaka tIrtha vi. ghaNAM nAnA-moTAM tIrthonuM varNana che. 11. mokSezvara :- anarakatIrtha pachI saMgamezvara thaI sarasvatI mokSecara Ave che. saMgamezvaramAM yojanI nadIno saMgama thAya che. mokSezvara gujarAta rAjyamAM AveluM pa4 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. uttara-gujarAtano eka bhAga che. 12. zrIsthala :- mokSezvarathI aneka nAnA moTA tIrthane pAvana karI sarasvatI zrIsthalamAM Ave che. zrIsthala ane tenI mAsapAsanA vistAramAM dasa tIrtho AvelAM che. sarasvatInA pAMca pramukha tIrthomAM te eka che. 13. vaTezvara :- zrIsthalanuM samIpavartA tIrtha che. sarasvatInA kinAre Avela che. siddhapurathI ATha ki.mI. dUra che. Adi purANa racanAkAra maharSi vyAsa ane pAMDavonI mulAkAtanAM varNano maLe che. 14. muMDIzvara :- sarasvatI ane AkhardakI nadInuM saMgama sthAna che purANaprasiddha sthAna che. eka aitihAsika prasaMga mujaba siddharAjanA pitRvyaka premarAje ahIM uttarakALa gALI tapa karyuM hatuM. - 15. mAMDavyezvara :- muMDIzvara pachI sarasvatInA kinAre mAMDavyezvaranuM prAcIna sthAna che. mAMDavyezvara pachInA tIrthasthAno pATaNa sahastraliMga taLAvamAMthI sarasvatI bahAra nIkaLI AgaLa vadhe che. rastAmAM piluparNika, dhArAvatI, govatsa tIrtha, jhillatIrtha, lohayaSThitIrtha, vigere tIrthomAM thaI sarasvatI kacchanA raNamAM lupta thAya che. noMdha : lohapASTi eTale hAlanA loTezvara mahAdeva evA saMketa maLe che. hAla loTezvarathI sarasvatI traNa mAIla jevI dUra che. caudamI sadI sudhI ahIM pravAha hato evA aitihAsita saMketa maLe che. A sthAna rAdhanapura pAse che -govatsatIrtha saMbaMdhe paDhiyAramAM kacchanA raNa pAse vAchaDA solaMkI sthAna che jyAM sarasvatIno pravAha paNa che ane zivAlaya (prAcIna) che. tenI dhAraNA che. keTalAka vivecako aDiyA mahAdevanA sthAnane paNa gaNe che. -jhillatIrtha saMbaMdhe rAdhanapura pAse Avela jhIlavANA gAme eka moTA khADAmAM sarasvatIno jaLapravAha eTalA jorathI phare che ke patthara nAMkhavAthI patthara paNa bahAra pheMkAI jAya che. 16. prabhAsa : kacchanA raNamAMthI lupta sarasvatI khadiravanamAM prakaTa thAya che. khadiravana saMbaMdhe evuM kahevAya che ke gIranI parvatamALAmAM khadiranA vRkSo khUba che. tethI gIranA DuMgaro paikI kAMTAsULIyA ane mathurAmALanA DuMgarAomAMthI sarasvatI vahe che. A rIte khadiravana gIrano ja pradeza che. khadiravanamAMthI sarasvatI kRtasmara parvatane bALI prabhAsamAM jAya che. khadirA moTa uparathI prabhAsano ghughavato sAgara dekhAya che. kRtammara parvata pratye skaMdapurANamAM somanAthathI zivAlayanI pUrvamAM traNaso dhanuSa dUra hato evA ullekha maLe che. prabhAsamAM sarasvatInA je pAMca pravAhonuM varNana purANamAM che te pAMceya pravAho Ama to svataMtra vahelA jaNAya che. paraMtu temanuM udagama sthAna, khadiravananA A DuMgarAoja che. 17. prabhAsamAM prAcI sarasvatI prAcI tIrtha prabhAsathI lagabhaga cauda mAIla dUra sarasvatInA kAMThA upara AveluM che. tyAMthI sarasvatI prAcI banI prabhAsamAM vahe che. 55 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53. maharSi kardama ane devahuti eka aitihAsika daSTipAtA A sacarAcara sRSTinA sarjanahAra brahmAjI gaNAya che. pUrvokta eka samaye jyAre A sRSTi jevuM kazuMja astitvamAM nahotuM tyAre samasta brahmAMDanA adhipati devonA paNa mahAdeva gaNAtA sAmba sadAzive sRSTi racanAnA hetuthI potAnA nAma aMgamAMthI eka divya puruSa-zakti nirmANa karI. A puruSa-zakti sarvavyApaka banI tethI "vechI viSNa' ema viSNu nAme prasiddha banyA. zivanA AdezathI viSNue ugra tapano prArambha karyo. tapathI parizramIta viSNunA aMgamAMthI pracaMDa jaLadhArAo prakaTa thaI. viSNue A jaLadhArAmAM ayana karyuM. jaLamAM ayanane kAraNe teo nArAyaNa nAmathI paNa oLakhAyA. nAra eTale pANI ane ayana eTale mUkAma. A nArAyaNa jyAre jaLamAM zayana karI rahyA hatA. tyAre zive potAnA jamaNA aMgamAM eka anya puruSa nirmANa karI nArAyaNanA nAbhi kamaLamAM mUkI dIdho. kamaLamAMthI utpanna A puruSa brahmA nAmathI oLakhAyA. kamaLamAMthI utpanna brahmAe vicAra karyo ke are, huM koNa, huM kyAMthI utpanna thayo, kema utpanna thayo, zA mATe utpanna thayo ? brahmA AvA vicAromAM aTavAI utpanna thavAnuM mULa zodhavA mathatA hatA eTalAmAM AkAzavANI thaI. "tapa karo. ta5 karo. A sRSTinI utpatti mATe tame utpanna thayA cho." A AkAzavANI sAMbhaLI sRSTi utpanna mATe brahmA tapamAM lAgI gayA. tapa eTale puruSArthayukta ciMtana. jyAre A tapa AdaravAmAM Ave che tyAre tenA pariNAmarUpa prApta paNa thAya che. A brahmAjIe tapanA prabhAvathI anekavidha sRSTionI racanA karI che. vRkSa-vanaspati sarga (kRti)nA prArambhathI laI tiryakasrotA (pazupakSI) devasarga, kaumAra sarga, paMcamahAbhUta, parvato temaja vibhInna zarIro dharAvatA asuronI sAttvika - rajoguNI - tamoguNI sRSTio brahmA dvArA racAyelI che. paraMtu puruSArtha rahita A vibhInna sRSTione joI brahmAne saMtoSa na thayo. temaNe vadhu tapazcaryA karI sAdhana parAyaNa rUSi-munionI sRSTi paNa potAnA aMgamAMthI nirmANa karI. A rUSiomAM maricI, bhRgu, aMgirA, pulaha, paulatsya, vasiSTha, kratu, atri, dakSa, nArada ane kardama jevA samartha puruSo paNa nirmANa thayA. brahmAe potAnA aMgamAMthI rati ane kAmadevane janma ApI sRSTi-nirmANanA kAryamAM pravRtta thavA Adeza Apyo. paraMtu sRSTi racanAnuM kAma AgaLa na vadhI zakyuM. A kArya svayaM saMcAlita rIte AgaLa dhape evuM lakSya haju siddha na thaI zakyuM tyAre brahmAe preraNA mATe puna: sadAzivanuM dhyAna dharyuM. sadAziva brahmA samakSa ardhanArIzvaranA svarUpe prakaTa Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA. A ardhanArIzvaranA svarUpe prakaTa zive potAnA svarUpa darzanathI sRSTi racanAnI preraNA karI. A arthanArIzvara ziva svarUpanuM ciMtana karatAM tapamAM lAgelA brahmAjIno deha eka puruSa ane strI ema be vibhAgamAM vaheMcAI gayo. puruSa ane strInuM joDuM astitvamAM AvyuM. A puruSa te svayaMbhUva manu ane strI e yogamAyA zatarUpAne nAme oLakhAyA. A joDAe pANigrahaNa saMskArathI joDAI gRhasthAmano prAraMbha karyo. A rIte jagatamAM prathamavAra maithuna sRSTi racanAnuM kArya pATA para caDyuM. svayaMbhUva manu ane zatarUpAnA saMsArathI be putro ane traNa putrIoe janma dhAraNa karyo. be putromAM priyavrata ane uttAnapAda temaja putrIomAM Akuti, devahUti ane prasuti nAma sauprathama saMsAranA saMtAno tarIke oLakhAyAM. A saMtAnonA saMtAnonI paramparAthI samasta mAnavajagata utpanna thayuM che. svayaMbhUva manue tIrthayAtrA karatAM karatAM zrIsthalamAM AvI zrIsthalanAM Adi tapasvI rUSizreSTha kadama maharSine potAnI kanyA devahUti sAthe pANigrahaNa karavA anurodha karyo. sRSTi racanAnA Adi mahAmAnava kardama rUSie devahUti sAthe vivAha karI gRhasthAzrama prasthApita karyo. baMnenA saMsArathI bhagavAna viSNue temanA aMzathI kapila nAme janma dharyo. A itihAsa sRSTi racanA samayanI ghaTanAnA vRttAMta para prakAza pADe che ane prAcIna tIrthakSetra tarIkenA siddhapuranA mAhAbhyane anumodana Ape che. * 1 2 Jit / devahuti pache. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsthalanA A Adi mAnava daMpati maharSi kardama ane devahUtine lAkhalAkha sASTAMga daMDavata praNAma. pa4. kapila - devahuti mokSa-saMvAda devahUti : he prabho, viSayonA upabhoga dvArA prApta AnaMda to anubhavyo che. upabhogathI AnaMda to avazya maLe che paNa pUrNa saMtoSa ane tRpti anubhavAtI nathI. nitya navI-navI vAsanAo janme che ane tRpti mATe mana bhaTakatuM ja rahe che. upabhoganA atirekathI kAyA paNa kSINa banatI jAya che ane deha daurbalya prApta thAya che. game te avasthAmAM deha mUkAyo hoya paNa vAsanA nirmaLa thatI nathI. tene nirmaLa karavAno upAya zo ? kapila : vAsanAnI tRpti mATe jIva je-je karma kare che tenA phaLa bhogavavA mATe jIvane sukha-du:khanI chAyAmAM bhaTakavuM ja paDe che. janma ane maraNanuM baMdhana karma pramANe sukha- du:kho bhogavavA mATe ja sarjAyeluM che. manuSya sivAyanA anya deha kevaLa phaLa bhogavavAne ja adhIna che. aneka satkarmonA saMcayathI mAnava deha maLe che. devayogathI satsaMga maLe che. satkarmonA phaLathI ja satsaMgamAM ruci jAme che. rucithI jijJAsA utpanna thAya che. jijJAsAnI prabaLa zakti vaDe ja jIva nitya-anityano viveka, viSayothI vairAgya, sukha-du:khamAM samatva, temaja mokSa-jJAnanA sAdhanarUpa AtmasAkSAtkArano AnaMda anubhave che. jema prakAza aMdhakArane haTAve che tema vedAntanA viSayo saMsAra saMbaMdhenA ajJAnanA AvaraNane bhedavA eka auSadha samAna che. saMkalponA zamana mATe yogya vikalponuM zastra ja kAmayAba banI zake che. devahUti : he bhagavAna, Ape jIvane vAsanAonA jALamAMthI mukta karavAnuM sUcana to karyuM paNa A jIva deha sAthe saMkaLAyelo che. deha indriyo sAthe saMbaMdhita che. A baMnenA satata saMparka vacce jIva zaMkaranA tattvane kevI rIte smarI zake ? pratyakSanA saMbaMdhathI vikhuse paDI apratyakSa saMbaMdhamAM jIva joDAI kaI rIte mukta banI zake ? kapila : jIva deha sAthe rahe che paNa deha sAthe tene koI saMbaMdha nathI. deha paDyo rahe che ane jIva jato rahe che e to saunA anubhavanI vAta che. jema jevA vAyunA AvaraNathI ThaMDI ke garamIno deha anubhava kare che. paNa hakIkatamAM to vAyuno guNa ThaMDo ke garama koIpaNa nathI. vAyu ThaMDo ke garama AvaraNane kAraNe bane che. garama havAmAnane laI vAyu ApaNane garamI Ape che, evI ja rIte ThaMDA AvaraNathI eja vAyu ziyALAmAM ThaMDIno camakAro batAve che. A niyamathI ja dehamAM sthAna pAmelo hovA chatAM jIva vicAronA AvaraNane ja AdhIna rahe che. jema bhayanA vicAro zarIrane kaMpAvI zake che tema zauryanA vicArothI ja kSata-vikSata deha yuddhabhUmimAM jhajhUmI zake che. svArthanA AvaraNamAM gherAyelo jIva pratyeka paLe svArthapUrtimAM ja pharyA | 58 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che tema nisvArtha abhilASAo vALA jIvonA pratyeka kAma paramArtha prerita ja hoya che. jIva je je vicAronA saMbaMdhamAM Ave che tevo te bane che. nitya vedAMta ane ucca itihAsonA saMskAra sevanathI viSayothI vairAgya pAmI jIva brahma sAthe saMbaMdha joDI zake che. viSayonA vicArothI mukti eja mokSa che. viSayonA vicAromAMthI sarjAtA vikAromAM phasAyelo jIva janma-ma2Na baMdhanamAM phasAI corAsI lAkha yoniyonA cakkaramAM aTavAyelo ja sRSTimAM bhamyA kare che. devahuti : he bhagavAna, ApanA satsaMgathI mAruM mana ziva saMkalponI akhUTa khANasamAna banI gayuM che. mana saMzayothI zUnya banI satyane pAmI cUkyuM che. have A deha ane tenA viSayonuM sevana tRNa samAna banI gayuM che. paripUrNa paribrahmanA darzanathI A janmano phero sArthaka banI gayo che. astu. A deha have vAsanAvihIna avasthAmAM ja virAma pAme. A deha ane tenAthI utpanna saMbaMdhono moha have khatama pAmyo che. A deha bhale mAtAno hoya, putrano hoya, ke pitAno hoya. A saMbaMdho deha pUratA ja che. vyavahArane lagatA ja che. vAstavikamAM to A tamAma deha paMcamahAbhUtanA ja aMzo che. paMcamahAbhUtamAM ja te bhaLe che. paMcamahAbhUtanA samanvayamAMthI ja sarjAI sAMsArika saMbaMdho utpanna kare che. kapila : he mAtA, jagadaMbA. annapUrNA. A deha annathI nirmANa annamaya koSa che. A dehanA poSaNa mATenuM anna teM ja puruM pADyuM che. huM cAlato, doDato, pharato ane vicArato thayo te tArI kRpAnuM ja pariNAma che. A pRthvInuM darzana temaja paramAtmAnuM jJAna paNa tArA vaDe ja mane prApta thayuM che. A pRthvI ke paramAtmAne oLakhavAnuM sAmarthya tArA stanapAna vinA saMbhave ja kevI rIte ? taddana azakya vAta che. anna meLavavAnuM sAmarthya nahotuM tyAre teMja annano koLiyo mArA moMmAM mUkelo che. mAruM saMpUrNa sAmarthya tArA prayAsone AbhArI che. tArA parizrama ane prayatnonA rUNa nIce huM dabAyelo chuM. upakArano badalo vALyA vinA huM jo cAlyo jAuM to punarjanma laI rUNa cUkavavuM paDe. rUNa cUkavyA vinA to na cAle paNa sAthe kRtaghnatAno doSI TharM. kRtaghnatA e mahApApa che. huM pApI paNa banuM ane pApanA phaLo paNa bhogavuM. tArI prasannatAmAMja mArI prasannatA che. tane prasanna vadane nihALI huM kRtakRtya banyo chuM. mAruM eka kAma pUrNa thayuM. have bIjA kAma mATe mane rajA Apa. have tuM devahUti nathI. deva-svarUpa banI che. mAre haju kapilamAMthI kezava banavAnuM bAkI che. tuM je paramapadane pAmI AtmasaMtoSa mANyo che te durlabha che. A jJAna pAmyA pachI koI mAtA nathI. pitA nathI. putra nathI. sau koI virATa paramAtmAnA aMzanA vividha svarUpa mAtra che. te ja sAcI vidyA che, je mukta kare che. " sA vidyA yA vimucyate" Che Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55. zrIsthalamAM alakSya gaNapati mAhAtmya zrIsthalanA itihAsamAM alakSya gaNapatinA darzana, arcana temaja vratapAlanano mahimA khUba varNavyo che. koI paNa devanI pUjA-arcanA sarvaprathama gaNapatinI ArAdhanA karyA vinA saphaLa thatI nathI. sarva devoe gaNapatine gaNanAyaka banAvyA che. ane prathama gaNanAyaka gaNapatinA pUjana arcana bAda ja sarva devonA yajanapUjanano vidhi svIkArAyo che. vidyA prApti, saMgrAma ke rAjyadvA2e vijaya, siddhi prApti, vighnanAza, lakSmI ke sarasvatInI jhaMkhanA, spardhAmAM vijaya, zatru para vijaya, TUMkamAM tamAma kAryomAM saphaLatA meLavavA sau gaNapatinuM smaraNa vaMdana kare che. tamAma devo temaja mAtApitAnA AzIrvAdathI gaNezane A zaktio prApta thaI che. riddhi temaja siddhi baMnenA dAtA deva zrIgaNeza che. tamAma prakAranAM aniSTo TALavA. gherathI bahAra javuM hoya, gharamAM praveza karavo hoya, koIpaNa kAryano zubhAraMbha karavo hoya, kArya nAnuM ke moTuM koI paNa hoya to paNa te karatAM pahelAM gaNapatinuM smaraNa karI karavAthI vighno TaLe che temaja saphaLatA vare che. gaNapatinAM mukhya bAra nAma che. bAra nAmonA smaraNavALuM stotra bahu ja siddhidAyaka gaNAya che. gaNapati ajanmA che. ajanmA eTalA mATe che ke koI paNa yonithI teo janmyA nathI. temane alakSya eTalA mATe kahelA che ke temanuM sarjana koIpaNa lakSya vinA thayeluM che. sAmAnya rIte sarjana haMmezA prajotpattinA lakSyathI ja thAya che. prajotpattinA lakSyanuM lakSaNa kAmotpatti che. gaNapatinuM sarjana apavAdarUpa che. pIMpaLAnA vRkSane plakSa vRkSa paNa kahevAya che. A plakSa vRkSamAMthI lakSa eTale lAkha sarjAya che. plakSamAM viSNuno vAsa gaNAya che. mATe viSNunA tamAma lakSaNo pIMpaLAnA rasamAM che. mATe ja vRkSomAM pIMpaLo mukhya pujya che. pIMpaLAnI lAkhamAM paNa evAja guNo che. eka samaye mAtA pArvatIjIe krIDA karatAM karatAM ramatamAM lAkhamAMthI eka pUtaLA jevuM ramakaDuM banAvyuM. A pUtaLAnuM zarIra moTuM, peTa moTuM, hAtha-paga nAnA temaja mastaka hAthInA jevuM hatuM. eka daMta bahAra dekhAto hato, pUtaLAne jotAM ja evuM lAge ke tenuM mastaka hAthInA jevuM temaja zarI2 manuSyanI AkRti dharAve che. pArvatIjIe A pUtaLuM to banAvyuM paNa te to nirjIva hatuM. manamAM vicAra Avyo ke te sajIvana hoya to kevuM. pote to pUtaLuM sarjI zakyA paraMtu tene sajIvana banAvavAnuM sAmarthya to nahotuM. temaNe zaMkarane kahyuM ke A pUtaLuM eja mAro putra che. A putrane sajIvana banAvo ane jagatamAM teno mahimA vadhe evo puruSArtha karo. tame to tapamAM ja vyasta ane masta raho che. ghara mAMDyuM paNa gRhasthAzramano 60 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to vicAra ja nathI. A putaLuM mAro putra bane tevuM karo.------- pArvatIjInA AgrahathI devAdhideva mahAdeve jIvasukta ane sRSTisuktanA maMtrono pATha zarU karyo. maMtro bhaNatAM-bhaNatAM zaMkare A pUtaLAnA zarIrane sparza karyo. maMtronA AvAhanathI pUtaLAmAM jIva dAkhala thayo. pUtaLAmAM brahma caitanya praveza karyo. brahma caitanyanA pravezathI pUtaLuM caitanyamaya banI gayuM. pArvatI to harSaghelI banI. sarva devo paNa mahAdevanA A puruSArthathI prasanna banyA. zaMkaranA maMtrabaLathI utpanna thanAra gaNapatine tamAma devoe sarvaprathama deva tarIke svIkAryA. A gaNapatie tArakAsuranA vadha mATe khelAyelA yuddhamAM kArtikeyanI paDakhe rahI je parAkrama sarjeluM che te parAkramathI sarva devo vismaya pAmelA che. devonA rAjA indra gaNapatinA rUdhirathI kharaDAyelA ane kSata-vikSata dehane joI prasannatAthI sarvaprathama pUjana kareluM che. ane sarva devonA pahelAM temanA pUjanano mahimA prasthApita karelo che. zrIsthalanI bhUminA A alakSya gaNapatinuM mAhAbhya che. A alakSya gaNapati prAcI sarasvatI taTe pUjAyelA che. itihAsa ema kahe che ke vizvAmitre brAhmaNapaNuM prApta karavA jyAre mahAdevajIne prasanna karyA tyAre te siddhi meLavavA mahAdevajIe gaNapatinA yajana-pUjanathI brAhmaNa paNuM meLavavAno rAha cIMdhyo che. vizvAmitre prAcI sarasvatI taTe eka varSa upAsanA karI gaNapatinA varadAnathI brAhmaNapaNuM prApta karela che. mArkanDeya munie rohItAkSa nAmanA rAjAne paNa zrIsthalamAM jaI alakSya gaNapatinI prasannatA mATe tapa karavAno rAha batAvelo che. rohItApha rAjAe gaNapatinI prasannatA keLavI riddhi-siddhi meLavyAno itihAsa prasiddha che. koIpaNa devanI upAsanAno paNa vidhi hoya che. je divase mahAdeve sRSTisUkta ane jIvasUktano pATha bhaNI gaNapatimAM brahmacaitanyanuM sarjana kareluM te divasa mAghamAsanI zukla caturthIno hato. gaNapatine rIjhavavA mAghamAsanI zukla caturthIe temanAM darzana-pUjana karavAM siddhidAyaka manAya che. pratyeka mAsanI zukla caturthIno divasa vinAyaka caturthI gaNAya che. vinAyaka caturthInA divase gaNapatinI upAsanA riddhi-siddhi dAtA gaNAyelI che. tenuM eka vrata vijJavinAzaka vrata tarIke oLakhAya che. kRSNapakSanI caturthI saMkaSTacaturthI che. AgAmI saMkaTonA nivAraNa mATe te paNa mukarara divasa che. mAghazukla caturthIthI eka varSa paryata gaNapatinI upAsanA "viba vinAzaka vrata' tarIke batAveluM che. banI zake to poDaSopacAra pUjA zreSTha che. darzana-arcana ane temanuM satata smaraNa paNa phaLadAyI che. A vrata pAlanathI sarva manoratha siddha thAya che. mAtA pArvatIjIe temanA eka hAthamAM parazu ane bIjA hAthamAM modaka mUkelo che. parazu aniSTonA saMhAra mATe che, modaka aMtarAtmAnI prasannatA mATe che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ modakanuM naivedya dharAvI prasAdarUpe aMtarAtmAnI prasannatA vahoravAnuM naivedya eka sAdhana che. evo eka prAcIna khyAla che ke devane dharAvela naivedya prasAda gaNAya che ane te prasAdano sarvAdhikAra devano hoI prasAda vitaraNa paNa eka puNya karmanA bhAgarUpe che. saMkaTatAzana gaNezaratotra (dvAdaza tAmayukta) praNamya zirasA devaM gaurIputraM vinA .kuM| bhaktAvAsaM smarennityamAyu: kAmArthasiddhaye // 1 // prathamaM vakratuMDaM ca ekadanta dvitIyakam / tRtIyaM kRSNapIMgAkSaM gajavatraM caturthakam // 2 // lambodaraM paMcamaM ca SaSThe vikaTamevaca / saptamaM vighnarAjaM ca dhUmravarNa tathASTamam II3II navamaM bhAlacandra ca dazamaM tu vinAyakam / ekAdazaM gaNapatiM dvAdazaM tu gajAnanam ||4|| dvAdazaitAni nAmAni trisangve ya: paThennara: na ca vighnabhayaM tasya sarvasiddhikaruM param IIII vidyArthI labhate vidyAM dhanArthIlabhate dhanaM putrArthI labhate putrAnbokSArthI labhate gatima II6II japeta gaNapatistotraM bibharmAsai: phalaM labheta, saMvatsareNa siddhi ca labhate nAtra saMzaya:||7|| aSTAnAM brAhmaNAnAM likhitvA ye samarpayet, tasya vidyA bhavetsarva gaNezasya prasAdata: / / 8 / / 56. tapa eTale zuM - mokSa eTale zuM baMdhana karyuM ? - vizvanI tamAma prajAonA jIvanadarzanomAM hindu jIvanadarzana sarvottama svIkArAyeluM che. hindu jIvana-darzananAM mulyo kALa abAdhita che. tethI te dharma (pharaja)ne sanAtana dharma kahevAmAM Ave che. A sanAtana mulyone AcaraNamAM utArI A saMskRtine paNa sanAtana banAvavAnI javAbadArI ApaNI A peDhImAM bALako, yuvAno, prauDho, kumArikAo, baheno ane mAtAone zire Ave che. 1. jema gharanA rasoDAmAM anna raMdhAya che paNa te badhA samAna paNe nahIM paNa pota potAnI zaktinA anupAtamAM tenuM sevana kare che. dharma paNa pratyekane potAnI zaktinA anupAtamAM sevana karavAno viSaya che. 62 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. dharma, artha, kAma ane mokSa A cAra (pAyAo) upara hiMdujIvanadarzananI imArata khaDI che. hindu e kevaLa janmathI nahIM paNa AcaraNanI oLakhathI hiMdutva prakaTa karavAno viSaya che. A cAra siddhAMtomAM jema artha ane kAma sAMsArika saphaLatA mATe jarUrI che tema saMsAramAM manuSyadehamAM AvelA jIvanI sadgati mATe dharma temaja mokSanA siddhAMto paNa anivArya che. A anivArya pharajo bajAvI A sAMskRtika vArasAne jIvaMta banAvIe. 3. baMdhana karyuM ? deha indriyonA viSayathI saMkaLAyelo che. jIva judo che. A ApaNo nityano anubhava che. jIva jyAre nidrA mANe che tyAre tene dehanuM bhAna hotuM nathI. deha game tyAM paDyo hoya paNa svapnamAM jIva game tyAM harephare che. vividha anubhavo paNa kare che. ane svayaM ja te sukha ke du:khanI majAno svAda cAkhato hoya tevo svAnubhava vyakta kare che. jIvane sukha ke du:kha mANavAnuM deha eka mAdhyama che. badhIja indriyo dehane lAgelI che. eTalAja mATe mRtadehane hAtha, paga, nAka, kAna, AMkha badhuMja jema ne tema hovA chatAM AMkha joI zakatI nathI. kAna sAMbhaLato nathI. hAtha paga hAlatA cAlatA nathI. vijaLInApaMkhA, Tyubo ke bIjA aneka ilekTronika mAdhyamo mAtra dehanI jema sAdhano che. sAdhano prANa vinA saMcAlita thaI zakatA nathI. dehano prANa jema jIvAtmA che te| A ilekTronika sAdhanono prANa vijaLI che. A jIvAtmA jo dehanI indriyonA viSayono gulAma bane, te viSayonA sukha ke du:khanA bhogamAM Asakta bane, to pariNAma evuM Avaze ke te sadAne mATe Azaka banI jaze. Azaka banavAne kAraNe jIva sAmAjika mAna-maryAdAo mATe dorAyelI lakSmaNa rekhAne paNa oLaMgI jaze. jIvanA A svarUpane ja indriyonuM baMdhana gaNavAmAM AveluM che. baMdhanamAM baMdhAyelo manuSya ke prANI yatheccha saMkalpono jema upabhoktA banI zakato nathI tema jIvAtmA svasaMkalpone paNa A baMdhananA kAraNe AcaraNamAM mUkavA lAcAra banI jAya che. mokSa mArga ane tenA sAdhano saMbaMdhonuM saMpUrNa jJAna meLavyA chatAMya A baMdhanane kAraNe janma-maraNanA saMsAra cakramAM jIva TakarAve caDye jAya che. kevaLa manuSya dehamAM ja A baMdhanane phagAvI devAnuM sAmarthya Izvarapradatta che. mATe manuSya deha eka evo deha che je A saMsAramAM mokSano adhikArI che. pAtratA dharAve che. (4) tapa eTale zuM ? A savAla bahu agatyano eTalA mATe che ke tenI avadhAraNA saMbaMdhe aneka bhrama phelAyelA che. prAcIna samayano mAnavI mahadaMze A sAdhana mATe AraNyaka jIvana upAsanAno paricAyaka haze paraMtu A sAdhana mATe sthAnanA karatAM temAM lakSyonA AcaraNanuM mahatva savizeSa che. sAdhya ane sAdhanamAM je taphAvata che tevoja taphAvata tapa ane tenA sAdhanomAM che. bhale AraNyaka jIvana na jIvAya paraMtu tapanA je lakSyAMko che te pUrA karavA gRhasthAzrama manuSyanI ADe 63 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI zake tema nathI. prAcIna samayamAM je RSio tapa karatA hatA teo paNa mahaddaaMze gRhasthAzramI ja hatA. evuM kathana hejeya atizayoktiyukta nathI ke Adarza gRhasthAzramI jIvana eja tapa che. tapa aneka prakAranAM hoI zake che. Izvara prApti mATenuM tapa ghora indriyanigraha mArganuM che to eka Adarza gRhasthAzramI traSi banavA mATenuM tapa bhoga ane mokSa baMne mArganuM saMcAlana thaI zake tevuM jIvanadarzana pradAna kare che. vedazAstrokta mArga para AdhArita jIvana darzana bhoga ane mokSa baMnenuM jJAna Ape che. dehAdika viSayonA sevanane ajJAna kahevAmAM Ave che. samajapUrvaka A ajJAnanA tyAgane jJAnapUrvakanuM AcaraNa kahe che. viSayothI vairAgya ane saMyamapUrvaka upabhoga tyAre ja zakya bane che jyAre vyakti anAyAsa prApta bhogone bhogavavAnuM temaja aprApya padArthonI lAlasA choDI devAnuM mana banAve che. AvuM mana jIvanamukta mana kahevAya che. TADha-taDako-bhukha-du:kha veThavAM temaja vaidokta mArganAM vrato apanAvavAM te kAyAnuM tapa che. ati sukhazaiyA temaja beThakovALAM sAdhanonA upayogane badale ochAmAM ochA sukho ApanArAM sAdhano vAparavAM te tapa che. satya chatAMya priya vacano bolavAM e vANInuM tapa gaNAya che. priya vacano mATe vivekano Azraya levo paDe che. vivekabuddhithI bolAyelI vANI to moTuM tapa gaNAya che. A tapa ghaNI siddhionuM dAtA kahevAya che. bAra varSa sudhI satata karAyelI sat kriyA tapa gaNAya che. manuSya AvI sat kriyAo paikI koIpaNa eka ke ekI sAthe anekane satata ayyata paNe jo vaLagI rahe to (ata eTale viSNu) tenA manamAM ayyatano vAsa banI jAya che. bhagavAnano vAsa thavAthI durgatino bhaya TaLI jAya che. vANIno upayoga veda-vedAMga, upaniSada, purANa, rAmAyaNa, mahAbhArata vi. graMthonA prasaMgonI carcA-vicAraNAmAM karo. pratyekanuM sanmAna sacavAya evuM ja bolo. svAdanA viSayonI lAlasA na rAkhI anAyAsa prApta bhojana maLe te svIkAravuM tevuM vrata apanAvo. cha rasothI yukta padArtho premathI khAvo. ruci-arucinuM mAnasa badalo. SaDarasayukta bhojana paNa mitAhAranI Teva pADI khAo, basa mukhanuM saMpUrNa tapa temAM samAveza thaI jaze. mitAhAra e peTanuM tapa gaNAya che. mitAhAranA tapathI peTane surakSita rAkho. zreyaskara sthAnomAM ja pagane laI javA e paganuM tapa che. evAM koI sthAne na jAo jyAMthI kubuddhi prApta thaI zake. sArAM kAryo pUrNa karavA hAthane lagAvavA te hAthanuM tapa che. niSiddha dazyo na jovAM e AMkhanuM tapa che. niSiddha vicAro na sAMbhaLavA te kAnanuM tapa che. niSiddha padArtho na khAvAM te jIbhanuM tapa che. niSiddha vicArovALAM sAhityathI mana pheravI levuM te mananuM tapa che. kAyika-vAcika-mAnasika niSiddha karmo na karavAM te saMpUrNa dehanuM tapa che. AvAM 64 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI paNa karmo thaI gayAM hoya to tenuM prAyazcita karI manane temAMthI kheMcI levuM tene pratyAhAranuM tapa kahevAmAM Avela che. 5. tapa dvArA mana jyAre nirviSaya bane che tyAre ja mananI te sthitine dhyAna kahevAmAM Ave che. A dhyAnathI ja saMsAra bhulAya che ane Izva25rAyaNa jIvana bane che. IzvaraparAyaNatA vALuM jIvana janma-maraNanA pherAothI jIvane mukta banAve che. mATe A mokSavidyA kahevAya che. 6. parakhAya che :- kuLa AcaraNathI, zarIra bhojanathI, mana vArtAlApathI, sneha netrathI. AkAra, cAla-calana, ceSTA, vANI, netro, mhoMnA hAvabhAvathI mananI sthiti jANI zakAya che. kahevata che. 'AkRti muLAnAM thayeta' 57. zreSTha Tevo (upakAraka) sau koI jANe che ke DIgrIo vyaktitvanA sarjanamAM jeTalo bhAga bhajave che tenAthI savizeSa prabhAva vyaktinI TevothI sarjAya che. zreSTha Tevo zreSTha vyaktitvanuM pratibiMba pADe che. khAsa karIne Tevo ja vyaktinuM mAna gaurava vadhAre che. vidyA vadhAre che. pratiSThA vadhAre che. nokarI ke dhaMdhAmAM tene saphaLatA meLavI Ape che. sArI Tevo jIvananA vikAsa paMtha mATe sahAyaka mitro gaNAya che. sArI Tevo pADavI ane kuTevothI bacavuM eja uttamatA prApta karavAnI mukhya cAvI che. itihAsanA avalokanathI jaNAze ke mahApuruSonA jIvananuM ghaDatara temaja zaktimAna puruSonA jIvananuM patana baMne teonI TevomAMthI ja sarjAyeluM che. hindutvanA vicAronI vizvamAM vijaya patAkA laherAvanAra svAmI vivekAnaMdanA svabhAvano niSkarSa evo nIkaLe che ke jJAna saMcaya mATe vizALa vAMcanano parizrama ja vyaktitvanuM ghaDatara kare che. jema madhamAkhI madhapuDAmAM madhasaMcaya mATe phUle-phule rakhaDI je udyama kare che te udyamanA phaLa svarUpa moTo madhapuDo bane che. svAmI vivekAnaMde paNa jJAna-saMcaya mATe Avoja puruSArtha Andrelo che ane prApta jJAnanA viSayone ciMtanano viSaya banAvI sArAsArano viveka vyakta karelo che. koI paNa viSaya temanA ciMtanakSetrathI achUta rahyo nathI ane potAnI vivekabuddhithI ja satyane grahaNa karI te satyane prasthApita karavAno puruSArtha karelo che. vipakSanA satyano svIkAra karI svapakSanA satyane prasthApita karavAnA temanA svabhAvane kAraNe teoe vizvamAM eka paNa virodhI nahIM paNa mitro ane ziSyono vizALa samudAya ubho karelo che. jJAnasaMcayanI Teva ane satyanA svIkAra temaja satya mATe vijaya prasthApita karavAnA puruSArthanI Teve svAmIjIne vicAronuM sAmrAjya sthApavAmAM vizva vijetA banAvelA che. jJAnasaMcaya to svAmIjInI jema aneka saMtoe karelA hoya che paraMtu sAkSAtkArita satyone samAjamAM prasthApita karavA sAmAjika udyama AcaravAnI Teva asaMkhyomAM 65 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI hotI. paraMtu vivekAnaMde samAjalakSI Teva pADI samAjane paNa te jJAnano sAkSAtkAra karAvavA puruSArtha karelo che. jenA pariNAme samasta vizvamAM bhAratIya yogavidyAe adbhuta kAmaNa kareluM che. aneka prakhyAta vibhUtioe te jJAnane caritArtha kareluM che. mahArANA pratApa temaja mAnasiMha baMne samakAlina samAna samartha puruSo hatA. baMnemAM ajeya baLa hatuM. paraMtu siddhAMtanA bhoge paNa vaibhavalakSI jIvana svIkAravAnI Tevane kAraNe mAnasiMhe akbaranI zaraNAgati svIkArI dezabhakta svAbhimAnI zaktionA parAjayamAM ja potAnuM baLa kharyuM hatuM. jyAre mahArANA pratApanI dhanasaMpattine Thokara mArI rASTrIya svamAnane vaLagI rahevAnI aNanama Teve mahArANAne bhikhArI bhale banAvyA haze; paraMtu rASTranA eka aNanama yoddhAnuM mahAna gau2va prApta karAveluM che. mAnasiMhanI Teve tene saMpattinA upabhogano svAmI bhale banAvyo haze paraMtu rASTrIya sammAnanA itihAsane pAne sadA kALa mATe tete AdarzahIna nRpati tarIke citarAela che. game te bhoge saMpattio prApta karI jIvana jIvavAnI TevavALA amIcaMdonA nAmo itihAsamAM kALA akSarothI lakhAyA che tyAre nyAyopArjita dhanane paNa rASTrotthAnanA yajJamAM samarpita karanAra bhAmAzAne loko vaMde che. amApa baLa hovA chatAM yauna vilAsamAM masta rahevAnI Tevane kAraNe pRthvIrAjano itihAsa sheja jhaMkhavAyo che paraMtu yauna sukhone Thokara mAranAra zivAjIno itihAsa amara padane varelo che. suMda2mAM suMdara yuvatine paNa hAtha lagADayA sivAya tenA sthAne sammAnabhera pahoMcADanAra zivAjIne loko zivajIno avatAra mAne che. baLa, saMpatti ke zaktinA sArvabhomatvanI pUjA A dezamAM thatI nathI. ahIM to sadguNonI Teva pUjAya che. saMkalpo karavAnI mananI Teva paNa eka mahattvapUrNa Teva gaNAya che. A mATe prAcIna itihAsamAMthI eka anukaraNIya draSTAMta maLI Ave che. mahAna rAjarSi khaTavAMge devone yuddhamAM bhAre madada karelI ane temAM devono vijaya thayelo. devoe khaTavAMgane varadAna meLavavA kahyuM. khaTavAMge devone pUchyuM ke AvA varadAnane bhogavavA A jagatamAMnA mArA AyuSyano keTalo kALa bAkI che ? devoe kahyuM ke mAtra eka muhUrta ja bAkI che. tUrta ja khaTavAMge kahyuM A eka ja muhUrtamAM mane brahmAnaMda prAptino AnaMda maLe tevuM varadAna mane Apo. joyo. khaTavAMgano saMkalpa. badhA ja AnaMdomAM brahmAnaMdanI prAptinuM zreSTha varadAna teNe meLavI lIdhuM. mahAtmA gAMdhIjInI AtmakathAno abhyAsa karo to jaNAze ke gAMdhIjInI Tevoe ja temane mahAna banAvyA che. gAMdhIjI zArIrika zramanA halakAM manAtAM kAryo ane buddhinA gauravabharyA kAmo vacce koI paNa prakAranI bheda draSTi rAkhatA nahotA. ekavAra temanA AzramamAM eka buddhimAna sajjana AvelA. teo temAM joDAyA. 66 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjInI yoga sAdhanAthI paNa teo paricita hatA. teo temanI pAse te vidyA zIkhavAnI apekSAe joDAyelA. eka vAra gAMdhIjIe temane bolAvyA. ane jAjarU sApha karavAnuM kAma batAvyuM. A sagRhastha ekadama acaMbAmAM mUkAI gayA. tUrtaja gAMdhIjIe temane sAthe rAkhI jAjarU saphAInuM kAma pote patAvI dIdhuM. gAMdhIjInA sahavAsathI A sagRhastha yoga-dhyAna temaja vRttinirodhanA jJAnanI sAthe-sAthe halakAM gaNAtAM kAryo gauravabhera karavA TevAI gayA. sArI TevonA camatkArita pariNAmonuM A eka udAharaNa che. je kAma halakAM gaNAvelAM che te kAmo svaMya karI batAvavAnI Teva gAMdhIjInI khAsa viziSTatA hatI. mithyAbhimAnane choDI daI sAphasUphIthI laI buddhi parAkramanA sarva kAmo karavAnI Teva manuSyane mahAnatA meLavavAmAM upayogI che. suMdara TevonA mAhAbhya bAbata eka anya prAcIna udAharaNa paNa maLe che. ekavAra pArvatIjIe zivane pUchyuM ke janma-mRtyunA cakramAMthI chuTavAno upAya jo jJAna ja hoya to pachI yoganA puruSArthanI zI jarUra ? zaMkare uttara Apyo ke yuddhamAM laDavA ane vijaya meLavavA talavAra kAma Ape che paNa sainikanI vIratA vinA kevaLa talavAra pakaDavAthI zuM vaLe. vIratA ane talavAra baMne vijaya apAve che, tema jJAna ane yoga (yoga kriyAtmaka mArga che) baMne sAdhanothI ja saphaLatA meLavI zakAya che. bannenI devI joIe. aSTAvakra muninuM daSTAMta ema sucave che ke temanuM svarUpa ja ghaNuM kurUpa hatuM. suMdaratAnuM nAmanizAna temanAM zarIramAM nahotuM. paraMtu aSTAvakre zarIrane suMdaratAnA prasAdhano vaDe sajAvavAnI Teva pADavAne badale jJAna daSTi vikasAvavAnI je Teva pADelI te Tevane kAraNe teo janakarAjA jevA saMpattivAna rAjAnA darabAramAM paNa AdarapAtra banyA hatA. aneka mUrdhanya vidvAnomAM paNa teo temanAthI uttama vyaktitva darzAvI teonuM paNa parAsta mAnasa saryuM hatuM. zarIranI suMdaratAnA sAkSAtkAra mATe judI judI Tevo pADavAne badale jo jJAnanuM pratibiMba pADI zakAya evA vyaktitva ghaDataranI Teva pADavAmAM Ave to Aloka ane paraloka baMnemAM vijayano mArga mokaLo karI zakAya tema che. aSTAvakranuM udAharaNa mahattvapUrNa che. bhagavAna kRSNanuM udAharaNa tapAso. kRSNa zabda kRSa dhAtuthI banelo che. kRSa eTale kheMcavuM. samasta jagatane jeNe potAnA tarapha kheMcyuM che. AkarSe che. te kRSNa che. A mahAnatA kevI rIte maLI ? kRSNa je Tevo jIvanamAM viksAvI te Tevoe ja temane A mahAnatAnA zikhare pahoMcADelA che. kauravo ane pAMDavo bane jemane mahAna gaNatA hatA. te kRSNa arjunano ratha hAMkavA jevA halakA kAryanuM sArathIpaNuM paNa eka pharajarUpe bajAvyuM. yudhiSThiranA yajJamAM brAhmaNonAM janmelAM patarALAM upADavA jevuM halakuM kAma paNa nisaMkocapaNe karyuM. pAMDavonA viSTIkAra paNa banyA. duryodhananA ghera savArathI rAta sudhI viSTImAM samaya vitAvyo paNa bhUkhyA hovA chatAMya dUryodhananA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevA-miSThAnna ArogavAnuM mana na banAvyuM. ane ardha rAtrIe gAmanA chevADe rahetA viduranA gharanI bhAjI khAI saMtoSa mAnyo. mananI suMdaramAM suMdara TevanuM A udAharaNa che. uttama rAjanitIjJa hovA chatAM ratha hAMkyo. bALapaNamAM gAyo carAvI. kAliya nAga jevAne paNa nAthyo. baMsInA saMgItathI anekane maMtramugdha banAvyA. anekavidha lIlAono veSa bhajavyo. pUrNa bane tyAreja pUrNa puruSottama gaNAya. pUrNatA prApta karavA mATe kRSNanI jema jIvanamAM suMdara Tevo vikasAvavAnI AvazyakatA rahe che. zabarI ajJAna ane abhaNa hovA chatAMya sevAnI zreSTha Tevane laI A jagatamAM nAmanA karI gaI. rAme paNa tenAM eMThA bora premathI khAdhA che. sevAnI Teva evI suvAsa utpanna karI zake che je ajJAnamAM ajJAnI hoya paNa rAma jevA vyaktitvane paNa AMjI zake che. kevaLa jJAnanuM pradarzana mANasane tAratuM nathI paNa sevAnA satkarmonI Tevo abudhane paNa mahAna banAvI zake che. rAvaNe paNa sArAM kRtyonI Tevane laIne ja zaMkarane prasanna karI varadAna meLavyAM hatAM paNa eja rAvaNanI kuTevonA kAraNe rAvaNe rAjya ane svayaMnA vinAzano anubhava paNa karyo hato. sArI Tevo jema unnata banAve che tema kuTevo manuSyane patananI khAImAM dhakele che teno itihAsa rAvaNanA daSTAMtamAMthI maLI Ave che. AliMdInA prasiddha puruSa jJAnadeve mAtra soLa varSanI uMmare ja gItA upara TIkA lakhelI che. je jJAnezvarI TIkAnA nAme oLakhAya che. mAtra soLa varSanI uMmare gItAnI TIkA lakhavA jevuM jJAna jJAnadeve kevI TevothI saMpAdana karyuM haze ? jJAna prAptinI anupama Teva ja AmAM kAraNabhUta che. pUrva janmanA saMskAra ane jJAnanI lAlasAe jJAnadevanA vyaktitvanuM sarjana kareluM che. eka vidyArthI paNa soLa varSanI vaye jyAre grejyueTa banI zakto nathI; jJAnanA viSayanI TIkA lakhavAnuM sAmarthya grejyueTa thayA bAda paNa meLavI zakato nathI. to vinA DIgrInA abhyAsakrama sivAya A sAmarthya jJAnadeve je meLavyuM che te bacapaNamAMthI ja jJAna meLavavAnI Tevane AbhArI che. Aje je sthiti che temAM soLa varSa sudhInAM bALako mahatvahIna nAnI-nAnI mAmulI viSayonI ramatomAM samaya vitAve che. te sthitine barakarAra rAkhI Agekuca karavAthI jJAnadeva kevI rIte utpanna thaI zake ? atyaMta nAnI uMmaranA sanakumAra ane zukadeva jevA vyaktitva je saMskRtie bhAratamAM sajya che te TevonA mAdhyamathI ja ghaDAyelAM che. phakta batrIsa varSanI nAnI uMmare jJAnanA kSetramAM Adya zaMkarAcArye je digvijaya sarjelo che te jJAna prAptinI pracaMDa abhilASAnI Teva sivAya zakya kevI rIte bane ? mahApuruSa janmathI ja sarjAtA nathI. jIvananI TevomAMthI ja mahApuruSa sarjAya che. aMtamAM tulasInA choDanuM eka udAharaNa carcA A viSayane samApta karIe. A choDa uge che, vikase che ane aMte nAza paNa pAme che. paNa nAza pAmatAM pahelAM te bIja mUkIne jAya che. A bIjamAM tulasInuM sAmarthya sacavAyeluM hoya che. bIja 68 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je navA choDa taiyAra kare che temAMthI tulasInuM sAmarthya prakaTe che. manuSya paNa sArAnarasAM karmonA bIja choDIne ja mRtyu pAme che. sArI TevovALA vyaktio sArAM bIja mUkI jAya che. 58. niSiddha karmone oLakho (doSakAraka) 1. indriya nigraha lAbhadAyI che paNa indriyonA viSayone bahekAve evo vyavahAra niSiddha che. 2. indriya nigraha anukuLa evAM darzana upayogI che paraMtu tethI pratikuLa darzana niSiddha che. AMkhethI evAM dazyo ke banAva jovAM ja nahIM. darzananI TevathI mana para saMskAra paDe che. mATe darzana saMskAra meLavavAnuM sAdhana gaNAya che. 3. bhagavAna nAmanuM saMkIrtana, itihAsa, purANa, veda-upaniSadanA vicAro temaja saMtonI vANI dvArA meLavAtuM zravaNa (sAMbhaLavuM) manuSyane ucca gati tarapha laI jAya che paraMtu adhogati tarapha doratuM; zravaNa; jemAM niMdA, viSaya; vikAranA viSayo khoTA mArge kheMcAI javAya tevAM vacano-vAtonuM zravaNa niSiddha manAyeluM che. AvuM sAMbhaLavAthI haMmezA dUra raho. AvuM saMbhaLAvanArano saMga kusaMgamAM gaNAya che. 4. satya paNa priya vANI ja bolo. azlilatA ke avivekanA uccAraNovALI vANI niSiddha manAyelI che. guNa ane vayamAM zreSTha evA loko pratye AdarabhAva sAthenI vANI temaja vaidika saMskRtine gaurava apAve evI vANI devavANI kahevAya che. rAkSasa temaja tamoguNanA vicAro dharAvatI vANI; Asurika bhAvonI pratinidhi rAkSasavANI gaNAyelI che. tenAthI dUra raho. saMyamanA vicAro vyakta karatI vANI vyaktitvane zobhAve che eTaluM ja nahi tenuM ghaDatara paNa kare che. vANIthI vyaktinI oLakha paNa thAya che. tenuM aMtargata mana vANIthI bahAra prakaTa thAya che. paraMtu vANIthI kRtrima oLakha utpanna karavA mATe dAMbhika na bano tenI khAsa kALajI rAkho. daMbha ane kapaTayukta vANI asuronI che. te niSiddha che. 5. zarIra mATe vastro jarUrI che, vastrothI zarIra zobhe che. paNa svAmI vivekAnaMdanA vicArone yAda rAkho. pazcimanA pravAsamAM temaNe kaheluM ke "in your Country a tailer makes a man perfect but in my country A caracter makes a man perfect." arthAt tamArA dezamAM darajI mANasane moTo banAve che jyAre mArA dezamAM cAritra ja mANasane moTo banAve che. sAdA vastromAM sajja evA vivekAnaMde ucca vicAro; ucca abhivyaktinA mAdhyamathI vizvanA lokone ghelA banAvyA hatA. vastrothI zarIrane suMdara sarjavuM e jarUrI haze paraMtu vAsanAone bhaDakAve evAM vastraparidhAna niSiddha che. yAda rAkhavAnuM eTaluM ja che ke vyaktitvanA ghaDataramAM vastro nahIM, vicAra- vANI ane vyavahAra ja mukhya paribaLo che. kevaLa abhinetA ke abhinetrI jevA zaNagArothI temanuM kauzalya 69 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa prApta karI zakAtuM nathI. jJAna ane kauzalya prApti e jenI pAse che tene tenuM gaurava maLe che. ADaMbarathI nahIM. bhaDakAvanArAM vastro Asurika zaktionA zikAra paNa banAve che. pAzcAtya sabhyatAnuM A eka sAmAjika dUSaNa che. sabhyatA saMskRtine anurUpa bane to ja saMskRtinuM rakSaNa saMbhava che. 6. svAdiSTa vAnagIo khAvAno vAMdho nathI paraMtu te manano kAyamI sobata ja banI jAya te niSiddha che. khorAka paNa eka bhogya padArtha gaNAya che. mATe bhoga bhogavAnI Teva roganuM kAraNa na banI jAya tenI kALajI eja saMyama gaNAya che. saMyamathI ja zarIrabaLa ane AtmabaLanI vRddhi thAya che te sutranI samaja keLavo. saMyamanuM sutra A loka temaja paraloka baMnenA sudhAranuM sAdhana che. yogamArganuM prathama pagathiyuM ja yama che. samyaka dRSTithI bhoga bhogavavA teneja saMyama kahe che. saMyamathI yama saghAya che. jethI zarIrane je baLa maLe che tenAthI yamarAjA paNa jItAya che. yamarAjAne jItavA e AlokanuM lakSya che. ane saMyamanA AdhArathI cAlelI jIvana naukAM jIvane mRtyu bAda paralokamAM yamalokamAM pahoMcADatI paNa nathI. tethI te paraloka sudhAravAnuM paNa sAdhana manAya che. saMyamathI roga paNa dUra rahe che. kAma, krodha, lobha, mada ane matsara jevA zatruo saMyama keLavavAthI zarIramAM baLavAna banatA nathI. A zatruo baLavAna bane to ja adha:patanano mArga khullo thAya che. saMyamapUrvakanA AcaraNathI A zatruo pAMgaratA nathI. puSTa thatA nathI. saMyama siddhi apAvanAra che ane sad vicAronA aMkuza vinAnuM niraMkuza mAnasa niSiddha manAyeluM che. 2. samAja sAthe haLavuM maLavuM jarUrI che paraMtu kusaMgano saMga niSiddha che. samAjamAM badhAja prakAranA loko hoya che. pratyeka vargathI savyavahAra jarUrI che. satsaMga sivAyano saMga raMga na lagADe evo maryAdita hovo zreyaskara che. pratyeka varga sAthe sadbhAva ane sarvyavahAra keLavavAthI jIvana naukA vAyarAonA tophAnathI DagamagatI nathI. sad vyavahAranA kAryonI TIkA-carcA lAbhadAyaka che paNa durvyavahAranA kRtyonI TIkA-carcA manane duSita banAve che. durjanonI paNa carcA niMdA niSiddha karmamAM Ave che. saMgano mahimA avarNanIya che. kahevata che ke chANano podalo dhULanA popaDA sAthe ja upaDe che. khUnI ke cora vigerenA hAtha vigerAnA sparzathI padArtho para paNa je asa2 upaje che tenI madadathI gunegAro paNa zodhI kADhavAnu jJAna Aje vikaseluM che. halakA prakAranA saMgavALA lokonA darzana mAtrathI mana temanA guNonuM smaraNa kare che. saMgatithI doSonA dhabbA ApaNA mana para jAmatA jAya che. dhIre dhIre doSo grahaNa karatA javAthI A doSonA DuMgarA bane che. bIja nAnuM hoya che paNa tene pAMgaravA jo bhUmi maLe to temAMthI totIMga vRkSa paNa sarjAya che. mATe saMyamanA zastrathI bhogya padArthono nisaMga keLavo. je jarUra che tenA vinA cAle tema paNa nathI; paraMtu A jarUriyAta jIvanuM baMdhana na bane tevuM mAnasa keLavavuM eja saMyamanuM zikSaNa che. A zikSaNane saphaLa banAvavA niSiddha AjJAonA pAlananI khAsa jarUra rahe che. or Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. varya padArtho khAvA te yogya che paNa avarya padArthonuM bhakSaNa niSiddha che. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e prAkRtika jAtio prakRtinA sarjananI IzvarIya vyavasthA che. manuSya ja nahi prANImAtranA svabhAva vigerenuM saMvardhana tenA khorAkathI ja thAya che. ApaNe joIe che ke kevaLa vanaspatinA AhAravALA prANIo vadhu hiMsaka hotA nathI paraMtu prANIone mArI temanAM lohI-mAMsa vi. padArthothI poSaNa meLavatA jIvo hiMsaka ja banatA hoya che. mAMsAhArI jana-jAtiomAM hiMsaka vyavahAranuM pramANa sauthI vadhu TakA hoya che. pakSIomAM paNa kevaLa annanA dANA upara nabhatAM kabutaro hiMsaka nathI paraMtu cakalI-kAbara-kAgaDA-gIdha, vi. pakSIo hiMsaka svabhAvavALAM che. uparanI mAnaSika jAtio mATe karma anusAra A varya, A avarya evA bhogya padArthonuM vidhi-vidhAna zAstrothI nirmAyeluM che. zAstra anusAra AcaraNa eja bhogya padArtho mATenuM dharmAcaraNa gaNAyeluM che. IDA-mAMsamAchalI jevA padArthonI banAvaTo paNa baLaprada che paraMtu te avarya hoI tenI avejamAM aDada, badAma vigere saMkhyAprada vanaspatio eTalI ja baLaprada che. IDA-mAchalI ane vividha prANIonA avayavo, rakta, mAMsa vigeremAMthI taiyAra thatI davAo ane khAdya cIjonA sevanathI temanI saMkaratAnA svabhAvo paNa manuSya svabhAvamAM janme che. pariNAme manuSya jAtimAM saMkaratA utpanna thAya che. varSo mATe je varNAzrama dharma vyavasthA che temAM paNa khorAkanA mAdhyamathI svabhAvonI je vicitratAo sarjAya che tene ja varNa-saMkaratAnA nAme oLakhavAmAM Ave che. AcaraNa ane khorAka baMnenI mizra varNasaMkaratAnI asarothI jAti potAnI viziSTa oLakha gumAvI bese che. viziSTa oLakha gumAvavAthI jAtinI prAdhAnyatA nAbuda thaI eka samAna vyavahAravALo samUha astitvamAM Ave che. brAhmaNa mAtra janmathI ja brAhmaNa tarIke oLakhAya che. vaizya vaizyatva gumAve che. kSatriya kSatriyatvathI chuTe che. sevA bhAvanAnA guNa upara oLakhAtA zudra-mAnavamAMthI sevAbhAvanAno sadaMtara lopa thaI jAya che. zudra e halakApaNA mATeno paricApaka zabda ke jAtivAcaka zabda nathI. buddhino vikAsa maMda hoya paraMtu sevAnA uttama guNathI je uttama vyaktitvanuM sarjana kare che; uttamonI haroLamAM Ave che ane uttama banavAno je puruSArthI che te mudra che. dareka prakAranA guNovALA uttama vyaktitvathI uttama samAja sarjAya che. varNavyavasthAmAM buddhinA uttama guNathI sarjAtA vyaktitvane brAhmaNa kahevAmAM Ave che. pRthvImAMthI anna-padArthonuM sarjana karI tenI bheTa dharanArane vaizya kahe che. samAja mATe ghaDAyelA zreSTha AcAra-vicAra kAnunone zAsanabaLathI saMcAlita karanAra ane zauryathI samAjanuM rakSaNa karanAra paribaLane kSatriya tarIke oLakhavAmAM Ave che. sevA eja paramadharma jeno che tevA manuSyane kSudra kahevAmAM Ave che. buddhi ke baLanuM kALajuM na hoya tenAthI kSudranI mahAna sevA-bhAvanAne nimna koTImAM mUkI na zakAya. eka ophisamAM badhAja sAhebo hoya je buddhinAM kAmo karatA hoya paNa 1 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parizramanA kAryo karanAra koI na hoya to te ophisanuM saMcAlana azakya banI jaze. paTAvALo AvAM kAryo kare tenAthI tene nikRSTa koTino gaNavAnuM mAnasa ja nikRSTa koTinuM gaNAyeluM che. nikRSTa mAnasavALA vyaktitvane uttama gaNAya ja kevI rIte ? varjya padArtho khAvA e iSTa che paraMtu saMyamanI lagAma vinA manane te coMTI paDe tevI rIte teno upayoga niSiddha che. zAstramAM je vyasana zabdanI vyAkhyA che te prANaghAtaka padArtho mATe ja che evuM nathI. indriyonA je viSayo che te viSayomAM saMyama vinA mana Asakta banI varte che te badhuM ja AcaraNa vyasanamAM lekhAyuM che. dA. ta. koI viziSTa iSTa khAdyapadArthonI AsaktithI mana baMdhAI gayuM hoya. manane tenA sevana vinA becenI anubhavAtI hoya to te padArthanuM vyasana manane vaLageluM che te nizcita jANajo. manane vyasta rAkhatA padArtho paNa vyasananI vyAkhyAmAM Ave che. jyAM, koI padArthe paNa mana para vijaya sthApelo nathI; evA manane ja ajeya temaja apauruSeya mananI saMjJA ApavAmAM Ave che. A apauruSeya mana eja IzvarIya mana che. IzvarIya mananA guNo saMpAdana karavAnuM zikSaNa e dharma kArya che. g 8. mitra hovo joIe te jarUrI che paNa kuTuMbano ja sabhya banI jAya evo mitra- vyavahAra niSiddha manAyelo che. kuTuMba te kuTuMba ja che. mitratA tenAthI eka alaga vyavahAranI paribhASA dharAvato zabda che. kuTuMbanA sarva sabhyo sAthe kuTuMbanA sabhyonI samAna guMthAI janAra mitra koIka samaye kuTuMba mATe hAnikAraka paNa banI zake che. vaiyaktika lAlasAo temAM nimitta paNa bane che. gharanA raMgamAM saMga thavA mitratA nathI paNa ekabIjAnA prAsaMgika kAryomAM madadarUpa banavA mitratA keLavavAnI hoya che. kuTuMbanA sabhyo sivAya ghaniSTha AtmIyatA keLavI temane gharanA vAtAvaraNamAM ghaniSTa rIte sAMkaLI devA tenA khUba jokhamo che. samAja sAme tenA atyaMta kharAba pariNAmonAM dAMto hoya ja che. aneka hetuothI mitro dhaniSTha saMbaMdho keLavavA AturatA batAvatA hoya che. paNa kuTuMba sAthenA samanvayamAM mitro mATe lakSmaNarekhAnI jarUra rahe che. sAdhu hoya ke rAkSasa hoya paNa sItAnA rakSaNa mATe dorelI lakSya rekhAnA ullaMghananuM pariNAma sarvavidita che. vastro badalI, kezava dhArI, mALAo paherI, bhasma coLI ke pavitra mIThI mIThI vANIthI AkarSanArA uttama loko jevA dekhAtA lokomAM paNa uparokta vastuo daMbha ane ADaMbaranA mAtra sAdhano paNa najare paDe che. bAhya dekhAva nahIM paNa aMdaranA manane oLakhavAnI dRSTi eja sAcI jJAna dRSTi che. 10. jJAna dRSTinA kSetro khUba vizALa cha. pratyeka padArthonA guNo paNa hoya che tema doSo paNa hoya che. aneka vAra evuM bane che ke guNanA AkarSaNathI atirekanA phaMdAmAM phasAI javAya che. A atirekanA phaMdAmAM phasAvuM niSiddha che. te niSiddha 02 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcaraNanI saMjJAmAM Ave che. bhojana jeTaluM guNa saMpanna che; eTaluM ja tenA atirekathI doSa banI jAya che. priya bhojananA padArtho atirekanA saMbaMdhathI manuSyanI kAMti, baLa, Arogya ane AyuSya vRddhinA lakSaNo vadhAravAne badale ochAM karavAmAM paNa bhAga bhajave che. mATe kahevAyuM che ke "ati sarvatra vardhayeta" atirekano vyavahAra niSiddha vyavahAra gaNAyo che. jJAna daSTino vyavahAra siddhi dAtA che. 11. anyonA du:khamAM upayogI banavuM te satkarma che. paNa temanA sukhonA samayamAM vivevahIna banI sahabhAgI thaI javAnI vRtti niSiddha gaNAyelI che. bIjAnA aizvarya ane sukhomAM DoLo rAkhavo ane temAM amaryAda ghUsaNakhorInuM mAnasa rAkhI temanI sAthenA gADha saMparko keLavavA te niSiddha AcaraNa tarIke zAstromAM oLakhAyeluM che. zAstroe bIjAnA sukhomAM samarasatA keLavavA nahIM paNa du:khanA prasaMgomAM samarasatA arthAt AtmIyatA keLavavAnA guNa upara bhAra mUkelo che. 59. nAna mahatva bhAratIya mAnasamAM nadIo, sarovaro, temaja vibhinna jaLasthAnone pavitra sthAnonuM sthAna maLeluM che. temAM snAna karavAnuM mAhAtma dharmanA eka aMga tarIke svIkArAyeluM che. koI paNa dharmakArya karatAM pahelAM snAnavidhi prathama Ave che. snAna game te sthaLe; game te jaLathI karavAmAM Ave paNa te jaLamAM pavitra nadIonA jaLane AvAhana karavAno saMkalpa karavAmAM Ave che. te nIce mujaba che. gaMgeca yamunecaiya godAvarI sarasvatI / narmade sindhukAverI jalesmina sannidhimakuru // snAnathI zarIrano maLa to nAza pAme che paraMtu ucca bhAvanA saha karAyeluM snAna manane paNa pavitra kare che. manane pavitratAno saMskAra pradAna kare che. zuddhatA temaja zucitAnA bhAva vaDe mana saMskArita bane che. tethI praphullatA vadhe che. mana akalpita AnaMdanI anubhUti kare che. snAnathI zarIranA AMtara avayavone skUrti prApta thAya che. temanA caitanyamAM vadhAro thAya che. caitanya zakti vadhavAthI zarIranI roga pratikAraka zakti sudhare che. roga pratikAra zaktino sudhAro Arogya ane AyuSya balamAM vRddhi kare che. zarIranA AMtarika avayavomAM garamI utpanna thatI rahetI hoya che. tethI ApaNA samazitoSNa havAmAnavALA dezamAM tenuM AgavuM mahattva svIkArAyeluM che. zAstroe to trikALa snAnanuM mahattva gAyeluM che. paraMtu deza, kALa ane taMdurastIne lakSyamAM rAkhI snAna karavuM ghaNuM ja hitAvaha che. pratyeka suryodayamAM eka vAra snAna paNa na thayuM hoya to jenuM mana dubhAya che te sAco hindu che. hindutvanI oLakha che. hindutvanA je saMskAro che temAMno A eka saMskAra che. A saMskAra hindusthAnanA vAtAvaraNane anulakSIne hindu mAnase svIkArelo che. 03 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindu jIvanadarzanamAM snAnanA paNa prakAro batAvelA che. jemAM DUbakI mArIne sarvAMga zarIrathI snAna thaI zake te uttama snAna kahevAya che. nadI ane sarovaranA snAna A kakSAmAM gaNavAmAM Ave che. aneka padArthonA upayoga vaDe paNa snAnanuM mahattva varNaveluM che. A snAnane ampaMga snAna kahe che. khAsa karIne caitra mAsamAM gUDI paDave temaja kArtika mAsamAM nUtana varSAraMbha prasaMge alTaMga snAna savizeSa batAveluM che. AmaLAMno pAvaDara, haLadara, kapUsAcalIno pAvaDara, talano pAvaDara ane caNAno loTa meLavI bhIMjavI eka kalAka sudhI palALI rAkhI, vATavAmAM Ave to uttama. tenuM zarIre mardana karI ardhA kalAka bAda snAna karavuM tene atyaMga snAna kahe che. A snAnathI zarIranA AMtarika avayavonuM baLa temaja bahAranI kAMti temaja mananI prasannatAno alabhya lAbha maLe che. AjakAla vividha sAbunI banAvaTo (nhAvAnA)nI je AkarSaka jAherAto chapAya che tenAthI ApaNo yuvAna varga AkarSAI teno upayoga karavA lAge che. A upayogathI zarIranI tvacA ane chidro para je ghAtaka asaro thAya che te ajJAna ane AkarSaka vijJApanonA oThA nIce visarI javAya che. nhAvAno hoya ke dhovAno koI paNa prakAranA sAbumAM kosTIka soDA hoya che. tenA vinA sAbu bane ja nahIM. taduparAMta temAM prANija carabIno chUTathI upayoga thAya che. tela moMghA paDe che. jyAre prANIja carabI sastI paDatI hoya tyAre teno upayoga karI, kamANI, (napho) vadhu meLavavAnA udyogano lAbha koNa jato kare ? prANIja carabI temaja kosTIka soDA banne cAmaDI ane chidro mATe khUba ja jokhamakAraka gaNAya che. jo ApaNA taruNo ApaNA gharagaththu prayogothI zarIrane zudgha temaja taMdurasta rAkhavA prayatna kare to mAtra najIvA kharcathI paNa kAma cAle tema che. mAthuM dhovA mATe AMbaLA ane zikAkaIno pAvaDara kezavardhaka ane kezane kALA banAvI kharatA aTakAvAmAM noMdhapAtra kAmagIrI bajAve che. cAmaDIne suMda2, kAMtimAna, temaja cAmaDInA vArdhakya (vRddhapaNuM)ne aTakAvI tejasvI banAvanAra prayoga AyurvedamAM je batAvelo che te AmaLAM-talanA mardana karAyelA rasanI mAlisa pachI thoDI vAre ThaMDA jaLathI snAna karavAno che. prasaMgopAta temaja khAsa karIne ziyALAmAM talanA telanI mAlisa pachI snAna paNa phAyadAkaraka che. dhArmika vidhi tarIke abhaMga snAna batAveluM che. tema poSa vada agiyArasane SaTatilA ekAdazI banAvI tala vaDenA snAnano mahimA sUcavAyelo che. e ja rIte phAgaNa suda ekAdazI AmalakI ekAdazI che. temAM AmaLA vaDeno snAnano mahimA che. A rIte snAnanA kAryakramamAM AmaLAM ane talanA guNone dhyAnamAM laI tene dhArmika vidhi- vidhAna banAvelAM che. sAbunA upayogathI suMdaratA vadhAravAnA vijJApanothI AkarSAI nANAMno 4 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durvyaya karavA chatAM jAherAtomAM jevAM suMdara zarIro batAvelAM hoya che tevAM suMdara zarIro banyAM hoya tevo ekapaNa dAkhalo duniyAmAM nahIM maLe. A to kevaLa mAla khapAvavA mATenAM vyApArika nusakhAM ja hoya che. dhArmika snAnavidhi-vidhAna 1. vaizAkha snAna : caitra suda punamathI vaizAkha suda punamano samaya vaizAkhI snAna tarIke vikhyAta che. pratidina niyama mujaba niyata nadI ke sarovaramAM snAna karavAnuM mahattva che. nadI sarovara snAna zakya na bane to snAna maMtra dvArA brAhma muhartamAM tArAo dekhAya tyAM sudhI ghere paNa ThaMDA jaLathI snAna karavAthI vaizAkha snAnanuM phala maLe che. 2. phalgu snAna : bhAdaravA suda punamathI amAsa sudhI uparokta rIte snAna karavAthI phalgu snAnanuM puNya maLe che. 3. kArtika snAna : Aso suda punamathI kArtika suda punama. (uparokta vidhi) 4. mAgha snAna : poSa suda punamathI mAgha suda punama. (uparokta vidhi) 5. prayAga snAna : makaranA suryathI kuMbhanA surya sudhI. (uparokta vidhi) puNyadAyaka snAna mATe zrIsthalanI sarasvatI sarvazreSTha che ja. paraMtu sarakAranI yojanAne laI sarasvatI-snAna, durlabha banI gayela che. te sulabha bane eja mAtA sarasvatIne prArthIe, mAtA sarasvatI ahIM pUrvavata darzana do. ApanA pavitra jaLanA snAnathI amone vaMcita na rAkho. amArA para upakAra karo. A prArthanA maMtrathI pratidina sarasvatInI upAsanA karavAmAM Ave to duniyAnuM koIpaNa baLa sarasvatInA jaLane rokI zake tema nathI. phakta savAla satata upAsanA-prArthanAno che. pratidina niSThApUrvaka akhaMDapaNe jo nagaravAsIo A prArthanA kare to sarasvatInA sAnnidhyano lAbha acuka meLavIne ja jaMpIzuM. ane zrIsthalanA sarasvatI snAna-mAhAtmyano avasara ujAgara karIzuM. saMkalpa eka baLa che. saMkalpa baLathI ja jIvananAM badhA ja kAryo saphaLa bane che. Izvara kone dekhAya che. paraMtu dekhavAnA saMkalpabaLa vALA puruSo potAnAmAM apauruSeya zakti prakaTAvI teno sAkSAtkAra karI zake che. jarUra, saMlpabaLa ane tapanA puruSArthanI ja rahe che. Avo, ApaNe paNa eka A prArthanAnuM tapa karIe. 60. anya vrato : vrata-pAlana mahimA 1. payovrata : kevaLa dUdha upara prAraMbhanA kramathI uttarottara vadhAravuM. vrata-phAgaNa suda- ekamathI bArasa sudhI temaja bhAdaravA suda bArasathI Aso suda bAra sudhI be satra che. 5 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. dvidalavrata : Aso suda bArasathI kArataka suda bArasa paryaMta. 3. naktavrata : zrAvaNa suda ekamathI bhAdaravA suda ekama sudhI. 4. dadhivrata : zrAvaNa suda bArasathI bhAdaravA suda bArasa. 5. zAkavrata : aSADha suda ekAdazIthI zrAvaNa suda bArasa. 6. azvattha-mAruti-zanipujana : zrAvaNa mAsamAM pratyeka zanivAre A pujanano krama che. 7. kokilAvrata : ASADha suda navamIthI zrAvaNa suda punama. 8. sarasvatI-pujanayoga : Azvina zukla pakSamAM chaThathI AThama. 9. vaTasAvitrI vaTapUjA : jyeSTha suda bArasathI punama (strIo mATe) akhaMDa saubhAgya rakSaNa vrata. 10. maMgalAgaurI vrata-pUjA : zrAvaNa mAsamAM pratyeka maMgaLavAre maMgaLA nairidevInuM pujana ryana. 11. kojAgarI vrata : Aso suda zaradapunamanuM vrata che. upavAsa-ekaTANuMindra- lakSmIjInuM pUjana thAya che. 12. somavAra vrata : zrAvaNanA prathama somavArathI varSaparyaMta somavAre mahAdevajInuM pUjana-arcana, ekaTANuM bhojana. kevaLa naivedya bhakSaNa . rAmanava2Atra caitramAsamAM 13. navarAtra vrata : devinavarAtra - nRsiMha navarAtra : vaizAkha mAsamAM viThThala navarAtra : ASADha mAsamAM - - kRSNa navarAtra : zrAvaNa mAsamAM -gaNeza navarAtra : bhAdra mAsamAM - zAradIya navarAtra : azvina mAsamAM - viThThala navarAtra : kArtika mAsamAM bhairava navarAtra : mAgasa2 mAsamAM datta navarAtra : mAgasara mAsamAM zAkaMbharI navarAtra : poSa mAsamAM aneka paddhatio dvArA navarAtra pujana thAya che. ghaTasthApana-SoDaSopacAra pujana temaja kevaLa dIpa-pujA karIne paNa thAya che. naivedya, upavAsa, ekaTANuM ke koI paNa niyama rAkhI paNa pujA thAya che. koI paNa prakAramAM pratidina sASTAMga daMDavata praNAma karavAnuM cUkavuM nahIM, pujA zakya na hoya tyAM darzana-smaraNa paNa nitya niyamathI rAkhI zakAya che. 14. sauravrata : mAgasara suda chaThathI eka varSa paryaMta pratyeka ravivAre Aditya maMtrajapa, ekaTANuM bhojana ane suryane ardhya dAnathI pujA karAya che. bhojanamAM dUdhabhAta ane ghI levuM. (4) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. dhAtrI rasAyana bhojana : kArtika suda ekAdazIthI kArtika vada amAsa sudhI AmaLAnuM sevana batAveluM che. eka samaya bhojana-sAthe AmaLAM sevananuM A vrata che. 16. cAturmAsa vrata : A vrata bhagavAna viSNunA zayanotsava-prabodhotsavanuM che. bhoga paNa jIvanano avicchinna bhAga hoI tenAthI saMpUrNa mukti to mRtyuthI ja che, paNa Teka ane niyama rAkhI niraMkuza upabhogathI bacavA A cAra mahinAnuM vrata che. 1. zrotAcalana vrata : sUrya, candra, agni, varuNa, vAyu vagere devo zarIranI aMdara ane AsapAsa sarvatra vyApta che. tethI pitRkarmamAM; rUdana samaye, pazu-sparza, chIMka, bagAsuM, aghovAyu chUTe, bIjAnI mazkarI-tiraskAra krodha thaI jAya tyAre "oma viSNave namaH" bolI jamaNA kAne hAtha aDADavo. 61. ekAdazI vrata mahimA ekAdazInuM vrata tana ane mana baMnenA doSonuM dahana karanAra sarva vratomAM zreSTha vrata gaNAyeluM che. A divase jo zakya bane to kevaLa jaLa sAthe nirAhAra vrata karavuM. na cAle to dugdhapAna karavuM. tethI paNa na rahevAya to kSArayukta pharALa ke phaLAhAra levo. je levuM te phakta eka ja vAra levuM. bIjI vAra jaLa sivAyanI koI paNa cIja mahoMmAM na nAMkhavI. A rIte ekAdazI ekAhArakata gaNAze. vAraMvAra khAvAnI Teva to niSiddha manAyelI che paraMtu A vratamAM khUba niSiddha che. yajurvedamAM evuM mAhAbhya che ke manuSya jo kevaLa be samaya ja anna le. te sivAya mhoMmAM kaMIpaNa na padharAve to tene kAyamI ekAdazI vrata pAlanano lAbha maLe che. artha siddhio tenI sanmukha rahe che. svAdhyAya na karavo, zakya eTaluM yajana-pujana, satsaMga ke kathA zravaNamAM samaya gALavo. trikALa snAnanuM ghaNuM ja mahattva che. snAna paNa nadI, sarovara, vAvamAM thAya to uttama gaNAya che. anyathA ThaMDA jaLathI snAna Avazyaka che. nAma saMkIrtana, dhUna ke kathA-bhajana zravaNa sAthenuM rAtrI jAgaraNa atyaMta puNyadAyI che. niMdA ane nidrA baMneno tyAga batAvelo che. te divasa pUratI saMsArika vAtone na karavAno jo saMkalpa karavAmAM Ave to te zreSTha saMkalpa tarIke oLakhAyelo che. indriya nigrahanuM pAlana parama zauca che. (pavitratA) jIbha uparano saMyama temAM Ave che. sAMsArika ciMtana ke carcAonI rajA rAkhavI jarUrI che. bAra varSa paryata akhaMDa vratapAlana eka tapa gaNAya che. A vratathI tamAma manoratha siddha thAya che. - pratyeka mAsamAM be alaga-alaga siddhIdAtA ekAdazI - Ave che. che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. kArtika zuklapakSa : prabodhinI ekAdazI pUrNimA sudhI bhISmapaMcaka vratano AraMbha divasa kArtika kRSNa pakSa : utpatti ekAdazI 2. mAgasara zukla pakSa : mokSadA ekAdazI gItAjayaMti - vaikuMTha prAptI ekAdazI mAgasara kRSNa pakSa : salA ekAdazI 3. poSa zukla pakSa : putradA ekAdazI poSa kRSNa pakSa : partilA ekAdazI talathI snAna, talamizrIta jalapAna, talabhakSaNa 4. mAgha zukla pakSa : jayA ekAdazI mAgha kRSNa pakSa : vijayA ekAdazI 5. phAgaNa zukla pakSa : AmalakI ekAdazI AmaLAthI snAna, AmaLAnuM jalapAna, AmaLAM bhakSaNa phAgaNa kRSNa pakSa : pApamocInI ekAdazI 6. caitra zukla pakSa : kAmadA ekAdazI caitra kRSNa pakSa : varUthinI ekAdazI 7. vaizAkha zukla pakSa : mohinI ekAdazI vaizAkha kRSNa pakSa : aparA ekAdazI 8. jyeSTha zukla pakSa : nirjalA ekAdazI AkhA varSanI ekAdazInuM phaLa, azvamegha yajJa phaLa - chatrI-joDA-dAna. jyeSTha kRSNa pakSa : yoginI ekAdazI 9. aSADha zukla pakSa : zayanI ekAdazI cAturmAsa AraMbha - viSNu rAyanotsava divasa aSADha kRSNa pakSa : kAmikA ekAdazI 10. zrAvaNa zukla pakSa : putradA ekAdazI zrAvaNa kRSNa pakSa : ajA ekAdazI 11. bhAdra zukla pakSa : parivartinI ekAdazI bhAdra kRSNa pakSa : IdirA ekAdazI 12. Aso zukla pakSa : pAzAMkuzA ekAdazI Aso kRSNa pakSa : ramA ekAdazI noMdha:- pAMca jJAnendriya - pAMca karmendriya ane mana maLI A agiyAra tattvone paramAtmAnA parama lakSyamAM kendrita kasvAnA karmane ekAdazI vrata kahe che. o8 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62. pradoSa vrata mAhAtmya vizeSa karIne brAhmaNo mATe pradoSa vratanuM mAhAtmya bahu ja varNavAyeluM che. dAna vi.nA pratigrahathI prApta doSo nivAravA ane mahAdevanI prasannatA mATe A vratapAlanano mahimA che. paraMtu koI paNa dvija A vratapAlanathI AMtarika zuddhi prApta karI-zake che. parAnta bhojanano doSa A vrata pAlanathI dUra thAya che. pAse Avela paradravyanA doSo haranAra che. A vrata saMdhyA samaye sAyaMkAla mahAdevanI pujA-arcanA karI tyArabAda prasAda nimitte bhojana grahaNa karavAno mahimA sucave che. saMpUrNa divasa upavAsa rAkhI sAMje yajana- pujana ke darzanano krama rAkhI cittane mahAdevanA caraNomAM samarpita karavAnuM hoya che. evuM kahevAya che ke pradoSanA divase saMdhyA samaye pradoSa kALe AkAzamAM zivapArvatI manorama nRtya kare che. A samaye AkAza bhaNI dRSTi rAkhI pradoSa samaya sudhI zuddhacitte ziva stavana temaja nRtyano yoga karavAmAM Ave to A vrata zIghra phaladAyaka bane che. zivapArvatI prasanna thaI yathAkALe darzana paNa de che. kALanA paNa mahAkALa zivanA pradopa nRtyano A divasa che. divasanI vidAya ane rAtrInA prAraMbha vaccenA samayane prakropa samaya kahe che. vrata karanAre darzanayajana- pujana naivedya samarpaNa karI prasAda levAno hoya che. janma-janmAMtaranA aicchanIya pratigrahanA doSanuM nivAraNa karavA manuSya deha ja samartha che. manuSya dehamAM A pradoSavrata pAlanathI sAmba sadAzivanI prasannatA saraLatAthI prApta thaI zake che. pradoSa samaye stavana stotra zrI gaNezAya namaH / satyaM bravImI paralokahitaM bravImi sAraM bavImyupapaniSaddhaghRdayaM bravImi / saMsAra mulvaNamasAramavApya jaMtoH sAro'yalIzvara padAMSuruhasya sevA // 1 // ye nArcayaMti girizaM samaye pradoSe yetArcitaM zivamapi praNamaMti vyAjye / etatkathAM zrapatipuTena viSAMte mUDhAste janma janmasu bhapaMti narA daridrAH // 2 // yevai pradoSa samaye paramezvarasya kurvaMtyananya manasoM 'ghrisarojapUnAm / nitya pravRddha dhanadhAnyakalapraputra saubhAgya saMpadadhinamasta hahaiva loke // 3 // kailAsazailabhupane trinagajjanitrI gaurIM niNesya kanakakSitarAjapIThe nRtyaM vidyAtumabhivAchaMti zUlapANau devAH pradoSa samaye nu bhajaMti sarve // 4 // pAgdevI ghRtavallakI zatamatvo veNu dadhatpaajastAlo nijaprakaro ramA 1 79 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI zreya prayogAnyitA / viSNuH sAMdramRdaGgavAdana paTurdevAH samaMtAtsthitAH sapate tamanu pradoSasamaye devaM mRDAnIpatim // 5 // maMgharva yakSapatagoramasiddhasAdhyavidyAdharAmaravarApsarasAM gaNAcA / ye'nye triloka nilayAH sahabhUtavargAH prApte pradoSa samaye harapArzvasaMsthAH // 6 // ataH pradoSa samaye ziva eka eva pUjyo'tha nAnyeharipaajAdyAH / tAsminmaheze vidhinejyamAne sarve prasIdaMti surAdhinAthAH // 7 // haSa te tanayaH pUrvajanmani brAhmaNottamaH / prativrahairvayottinyai na dAnAdhaiH sukarmAmiH // 8 // ato dAridrayamApannaH putraste dvijabhAminI / taddoSa parihArArthaM zaraNaM yAtu zaMkaram // 9 // ti zrIpurALa pradoSaptotrATa saMpUN | - vAta, pitta ane kapha A dhAtuonI viSamatA sarjAyI je doSa utpanna thAya che te vyAdhi che. doSathI ja A vyAdhio utpanna thAya che. - "samatva yoga ucyata" ghAtuonuM samatvapaNuM eja yoga che. viSamatA roga che. - 63. bhojana eka vata hindu jIvana-darzanamAM vrata-pAlana saMbaMdhe je anuSThAna batAvelAM che temAM bhojanano viSaya paNa saMkalita che. aneka prakAranI Teka tathA niyama sAthe bhojanane joDI vrato AcarAtAM hoya che. vratono Azaya zarIra tathA manane saMyamita upabhoganA zikSaNathI saMskArita karavAno hoI temAM bhojananuM mahattva nakArI zakAya nahIM. kAraNa bhojana paNa bhoganuM eka mahattvapUrNa aMga che. eka TANuM, upavAsa, namakarahita bhojana, kevaLa dUdha ke phaLo AdhArita paddhatinuM bhojana, pharALano upayoga, AvI vividha rIte bhojana levAno krama apanAvI mAnasika badalAva lAvI manane bhojananA viziSTa saMga-raMgathI mukta rAkhavAno prayAsa karavAmAM Ave che. AvA prayAsothI amuka vastu vinA nahIM cAle evo manano pratisAda avazya aMkuzamAM Ave che. te paNa saMyamano ja eka bhAga gaNAya. bhojana saMbaMdhenI zarIranI jarUriyAta evI to nathI ke te koI khAsa padArthonA upayoga vinA saMtoSAya nahIM. manane khAsa padArtho levAno saMga paNa jo lAgI jAya to mana evuM TevAI jaze ke te eka vyasananI mAphaka vaLagI paDaze. zAstra mata pramANe vyasana muktino jo vicAra karavAmAM Ave (80) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to mana sAthe padArthono saMga paNa eka vyasananA prakAramAM samAI jAya che. nisaMgapaNAnI je vAta kahevAya che teno saMbaMdha kevaLa vyaktio bAbata ja nahIM paraMtu padArthonI bAbatamAM vizeSa nisbata dharAve che. koIpaNa padArthano saMga mana para raMga na caDhAve eja sAcuM nisaMgapaNuM che. manane A saMga raMgathI choDAvavuM eja sAcI vyasanamukti che. eTalA ja mATe bhojananA padArthomAM badalAva lAvI manane saMyamanA saMskArathI saMskArita karI zakAya che. have bhojana saMbaMdheno bIjo muddo tapAsIye. bhojana sivAya bIjA sukhomAM paNa saMyama rAkhavA mATe bhojanano prakAra paNa mahattvano bhAga bhajave che. je kaMI khAvAmAM Ave che tenAthI zarIra ane mananA vikAsanI racanA thAya che. kahevata che ke jevuM anna tevuM mana. bhojananA padArthomAMthI pAcana kriyA dvArA je rasa taiyAra thaI temAMthI chellI dhAtu vIryamAM pariName che, te vIryanuM rakSaNa manuSyano parama dharma manAyelo che. bhojananA prakArathI vIrya be prakAranuM bane che. AyurvedanA mata pramANe uSNa padArthonA vadhu paDatA sevanathI uSNa vIrya bane che jyAre zIta padArtho zItavIrya banAve che. saMgraha ane dhAraNa karI rAkhavA mATe zItavIrya upayogI che uSNavIrya jaladIthI alana thaI jAya che. brahmacarya pAlana mATe te anukULa nathI. saMyamanA upAsaka gRhasathAzramIe vratonA mAdhyamathI AvA padArthonA saMgathI zarIra dUra rahe evuM Ayojana karavuM joIe. bhojananI asaro zarIra para khUba jhaDapI ane dUragAmI dhoraNe paDe che teno dAkhalo AjanA cikitsA-vijJAnamAMthI paNa maLe che. hRdayaroga, bI.pI. ke DAyAbITIsamAM je padArthono tyAga batAvelo che teno upayoga tvarita asara upajAve che. hRdayarogamAM humalAnA eMdhANa samaye je eka nAnIsarakhI TIkaDI jIbha nIce mUkI rAkhavAnuM kahevAmAM Ave che te TIkaDI keTalI jhaDape samasta zarIra para asara upajAvI zake che te saunAM jANanI bAbata che. khAvApIvAnA padArtho paNa zarIra para potAno prabhAva choDe che tenuM A eka jANItuM udAharaNa che. bahu ochA lokonA dhyAnamAM haze ke mitAhAra zarIranA baLa, Arogya ane kAMtimAM vadhAro kare che jyAre akarAMtiyuM bhojana zarIrane tenAthI viparIta asaro bhogavavA dabANa kare che. sAmAnyamAM sAmAnya rogathI laI zarIra vinAzaka bhayaMkara rogo paNa AhAra vihAranA kuprabhAvathI janme che ane AhAra vihAranA suprabhAvathI tene TALI temaja maTADI zakAya che te vAta cikitsA vijJAne paNa svIkArelI che. hindu jIvana-darzanamAM jIvanane eka yajJa gaNavAmAM Ave che. yajJamAM mana phAve tevA padArtho homI devatAone haviSya ApavAmAM AvatuM nathI tema zarIramAM paNa je-te padArtho padharAvI zarIramAM virAjamAna devone kaSTa ApavAnuM aucitya svIkArAyeluM nathI. AjanA yugamAM taiyAra pekeja-phuDanuM tathA taiyAra vAsI khAdya padArtho ane peyonuM je pracalana zarU thayeluM che tenA dvArA paNa aneka vighAtaka asaro (81 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upajAvavAnA seMkaDo prasaMgo jANavA maLe che. briTananA gomAMsa pekeja utpAdananI vartamAna ghAtaka asaro eka moTuM udAharaNa che. briTananA vaijJAnikonuM maMtavya che ke gAyone lAgu paDela pAgala gAya-roga paNa gAyonA paramparAgata khorAkamAM Avela badalAvanuM kAraNa che. tyAM gAyomAM mAMsanuM utpAdana vadhAravA anya nAnAM prANIonuM mAMsa gAyone khavarAvavAnuM eka kormazIyala kAma keTalAya varSothI zarU thayeluM, A mAMsa bhakSaNa dvArA gAyomAM A roga phelAyelo che. gAyanA paraMparAgata khorAkanI sAthe ceDAM karavAnuM pariNAma e AvyuM che ke Aje lAkho gAyonI katala karavAmAM na Ave to briTanano mAMsa-udyoga paDI bhAge tema che. yuropIya bajAroe tenI AyAta para pratibaMdha mUkelo che. bhAratIya paraMparA mujaba tAjo gharamAM ke samuhamAM jAta nirIkSaNa nIce taiyAra karAyelo khorAka eja sarvottama khorAka che. bajArU khorAko zarIra para tAtkAlika ke dUragAmI viparIta asaro upajAvI zake che tenA udAharaNothI chApAM bharapUra hoya have trIjA muddAne sparzIe. bhojananA kAcA padArtho uttama, zuddha, sAttvika ane pauSTika kakSAnA hovA joIe. tenI sAbitI to phakta jAta nirIkSaNa nIce taiyAra thayelA bhojana sivAya taddana asaMbhavita che. AkarSaka vijJApanothI te sAbita thaI zake nahIM. bhojya padArtho zuddha havA joIe tenI sAthosAtha te padArtho zuddha jaLa, zuddha vAsaNa ane zuddha hAthe taiyAra thayelA hovA joIe. taiyAra pINAMo ke khAdyapadArtho AvI so TakA geraMTI to pUrI pADI zake nahIM. padArtho bhale zuddha ane sArA hoya paNa tene khorAka tarIke upayogamAM levA apanAvAyelI prakriyA paNa jo praduSaNayukta hoya to paNa tenI zuddhatA jokhamAya che. upayogamAM levAtA vAsaNo paNa praduSaNamukta khorAka banAvavAmAM ghaNo moTo bhAga bhajave che. paraMparAgata rIte upayogamAM levAtAM mATI, patthara ke tAMbA-pittaLanI dhAtuonAM vAsaNo, khorAkamAM koI jherI padArtho choDatA nathI te eka anubhavita jJAna che. jyAre plAsTika, lokhaMDa ke elyumInamanA vAsaNo khorAkamAM potAnI asaro choDe che te eka nirvivAda satya che. khAvA-pIvAmAM AvA vAsaNono upayoga hitAvaha nathI evI cetavaNIone anasunI karavAmAM paNa zarIranuM hita sacavAyeluM nathI. AjanA kormazIyala yugamAM ghaNuM ghaNuM avanavuM taiyAra thaze paNa teno upayoga bIna jokhamI che tevuM mAnI levAnI bhUla na karavI joIe. bhojananA padArthonA guNadoSonuM avalokana paNa jarUrI che. AjathI cAra dasakA pahelAM dALo-cokhA je rIte taiyAra karavAmAM AvatA hatA temAM yaMtra udyogothI bhAre parivartana AveluM che. Aje je saphAIbaMdha dALo ke cokhA kharIdavAmAM Ave che te banAvaTo yaMtronA upayogathI AkarSaka padArtho banAvavAnA hetuthI thAya che. A hetuthI padArtho AkarSaka to lAge che paraMtu tenuM poSaNa mulya naSTa pAme che. (8ro Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSaNa mulya naSTa thavAthI te nisatva jevo thaIne rahe che. nisatva khorAka zaktiprada khorAkanuM sthAna laI zake nahIM. pharasANa jevA bajArU khorAko bhale svAda ane bhUkhane saMtoSatA haze paraMtu te lAMbA samaya pUrva taiyAra thayelA hovAthI vAsI padArthonI saMjJAmAM Ave che. vAsI padArtho hojarInI pAcanakriyAne avarodhe che. tUrta ja taiyAra thayelo khorAka AMtaraDA ane hojarI baMnenI kriyAomAM madadarUpa bane che. ochA poSaNamulya vALo khorAka pacAvavA hojarIne kasarata to karavI paDe che. ochAM poSaNamulya dharAvato temaja poSaNamulyahIna khorAka hojarIne nirarthaka kasarata ApI zarIrane paNa koI bala pradAna karato nathI. Arogya zAstramAM evuM maMtavya che ke hojarInI A nirarthaka kasarata mATe paNa hojarIne lohInI jarUrata rahe che. A nirarthaka kasarata aTakAvI e ja lohI bIjA avayavone jo pUruM pADavAmAM Ave to bIjA avayavonI kAryazakti khIlI uThe che. bahuja svAdiSTa khorAka jIbhane AnaMdadAyaka lAgato haze paraMtu te AnaMdanA atirekamAM yogya pramANanI maryAdA oLaMgavAno khataro sAme laTakato ja hoya che. A bhayathI hojarIne atirikta bojo uThAvavAno rahe che. saMyamapUrvakanI Teva teno rAmabANa ilAja che. AkarSaka ane svAdiSTa banAvavA vaparAtA raMga ane esensa temaja vividha kSArovALA khorAkanI Adata bahu ja jokhamI che. zarIranA vikAsa mATe; milAvaTa thatA A padArthono koI upayoga to nathI ja paNa bhayasthAno avazya che. bhojanamAM upayogamAM levAtI thALI-vATako-glAsa vagere vastuonI saMpUrNa kALajIbharI saphAI laoNja-resTorAM ke samuha bhojananA prasaMgomAM thatI haze ja evI so TakA khAtarI dharAvI na zakAya. DITejanTa pAvaDarathI ochA pANIthI sApha thatAM vAsaNo khorAkamAM DITarjanTanI asaro paNa choDe che. DiTarjanTa pAvaDara ke sAbu eTalI badhI vyApaka asaro vAsaNa ke kapaDAM para choDe che je sAmAnya sAphasuphIthI naSTa thatI nathI. te noMdha levA jevI hakIkata che. A lekhake uttara bhAratanA ghaNA jAhera bhojanAlayo joyelAM che ke jemAM bhojana mATe pattala ApavAmAM Ave che. nirdoSa bhojana mATe bahAra samUhamAM A eka uttama ane sastuM sAdhana che. samUhamAM thALI-vATakAne badale paDiyA-patarALAMno upayoga bahu ja uttama ane nirdoSa gaNI zakAya tevo che. pIvAnuM jaLapAtra ane jaLa potAnuM ja hoya to aneka saMga-doSonA AkramaNathI bacI zakAya tema che. zAMta, prasanna ane ekAgracitte jamavAnuM mahattva savizeSa che. kahevata che ke bhajana temaja bhojana ekAMtamAM joIe. - bhojananA prAraMbhamAM Adu sAthe bhAta khAvAno je rivAja che te jeTalo lAbhadAyaka che eTalo ja lAbha bhojanAne chAza pIvAnA kramano che. kahevAyuM che ke bhojanAne amRtama takram (takra eTale chAza) 83 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedanA mata pramANe roTalI-roTalo, bhAkharI, lADu jevA koIpaNa kaThaNa padArtho ekalAM ja khAvAM khUba hitAvaha che. A padArtho ekalA ja khAvAthI sArI rIte cavAI pachI utAravAnuM saraLa raheze. A padArtho sAthe dALa-vi. khAvAthI sArI rIte cavAyA pahelAM ja aMdara utarI javAnuM jokhama raheluM che. dALa bhAte sAthe khavAya. sArI rIte cAvIne ja utAravuM zreSTha che. aMgrejImAM kahevata che ke 'Eat milk and drink food." pIvAya evo rasamaya banAvI khorAka khAvo ane peya padArtho ghUMTaDe ghUMTaDe dhIre-dhIre utAravA. A teno sAra che. dUdha ne pANI ekaja dhAre gaTagaTAvI javuM hitAvaha manAyeluM nathI. bhojana samayenAM vastronuM paNa AgavuM sthAna che. AjakAla evI phezana thaI paDI che ke je-te paherelAM vastrothI bhojana taiyA2 ka2vuM ane jamavuM. bahAranA havAmAnamAM paherelAM vastro pradUSaNayukta hoya che. jyAre bhojana taiyAra karavA ane jamatI vakhate paheravAnAM vastro praduSaNa mukta hovA joIe. aboTIyuM eka evuM praduSaNamukta vastra che je gharanA kabATamAMja saMgharAyeluM rahe che. bahAranA vAtAvaraNathI maLatA pradUSaNanI tenA 52 koI asara hotI nathI. sutarAu vastro pradUSaNa jaladI grahaNa kare che jyAre rezamI vastramAM pradUSaNathI bakAta rahevAno guNa sacavAyelo che. saMDAsa-bAtharUmanA upayoga samaye paherelAM vastro bhojana taiyAra karavA ke jamavA niSiddha manAyelAM che. bhojanavratamAM saMyamanuM je sthAna che te draSTiye aboTiyuM paNa saMyamanuM eka sAdhana che. manane saMyamI banAvavA tenA jevuM eka paNa sAdhana nathI. sAdhya mATe yogya sAdhananI paNa jarU2 2he che. bhojana mATe saMyama e jo sAdhya che to aboTiyuM eka sAdhana che. aboTiyuM paheryA vinA taiyAra karAyeluM, aboTiyuM paheryA vinA pirasAyeluM, temaja aboTiyuM paheryA vinA na jamavAnuM jo vrata apanAvavAmAM Ave to saMyamano saMskAra mana para jAduI asara upajAvaze. mana saMyamI banaze. aMtamAM bhojana para maMtranA prabhAvanI vAta cheDIye. bhojanasamaya bolavAnA maMtro nIce mujaba che. 1. jamatA pahelAM annane praNAma karI bolavAno maMtra. anna brahmA raso viSNurbhoktA devo mahezvara ! evaM dhyAtvA tu yo bhukta sauMDanadorSernalikhate '' bhojanathI vAta-pitta ane kapha samapramANamAM bane to te nirdoSa che. vadhu pramANamAM te doSa che. A doSa A maMtrathI na sarjAya evI prArthanA che. prArthanA haMmeza phaLe che. bhojana bAda bolavAno maMtro : 1. ahaM vaizvAnaro bhUtvA prANinAM dehamAzritA / 84 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANApAna samAyukte: paMcAmyahaMnAM caturvidham // 2. AtApo mAritoyena vAtApica nipAtIta: / samudra: zoSitoyena samagatsya prasIdatu I 3. agastya kumbhakarNa ya zani ca vaDavAnalama / AhAra paripAkArtha smarAmi ca vRkodaram // 4. zaryAti ca sukanyAM cacyavanaM zukramazvinau / bhojanAnte smarennityaM tasya cakSurnahiyate / keTalAka bhojya prayogo 1. jarA na AvavA mATe : AmaLAM (sUkAM) pANImAM vATI zarIre lagAvI thoDI vAre snAna karavuM. nityakramathI vAghakArya (vRddhapaNuM) dekhAtuM nathI. keza dhoLA thatA nathI. 2. zarIranI krAMti sArI thavA : AmaLAM ane dhoLA tala bArIka lasoTI (pANImAM) zarIre coLavAM - bAda eka kalAke snAna karavuM. 3. AmaLAM ane AsuMdanuM cUrma samabhAge laI ghI ane madha viSama pramANamAM laI zizira rUtumAM cATavuM. 20 divasa. divya deha prApti mATe H AmaLAM ane talanuM cUrNa u52 pramANe madha-ghImAM prAta:kALe khAvuM. zarIranuM vRddhapaNuM dUra thaze. 5. vIryavRddhi mATe : AmaLAno rasa ane ghI ekatra meLavI ApavuM. 6. dhAtupuSTi mATe :- AmaLAM-gokharUM-gaLonuM rasAyaNacUrNa pratidina sevana karavuM. viSaM viSayavaiSamyaM na viSaM viSamucyate 1 janma janmAtarajJAviSayA eka janma haraviSaM / / (mahopaniSada) 1. tulasI chA pIo :- tulasI, variyALI, ilAyacI, phudIno, suMTha, kALAM marI, brAhmI, taja, lavIMganuM cUrNa ukALI dUdha-sAkara nAMkhI pIvo. 64. vratonI viziSTatA (vratonuM aucitya) indriyonA viSayomAM jIvanI Asaktine saMyamamAM rAkhavA mATe vrata-pAlanano mahimA hindu jIvanadarzanamAM svIkArAyelo che. A Asakti eja baMdhana che. baMdhana punarjanma karAve che. punarjanma na levo hoya to A Asakti bhAvane zUnya DIgrIe laI javA vratonAM anuSThAna goThavAyelAM che. aneka yonionA jIvone ApaNe joIe che. A badhAM prArabdha prApta sukha-du:kho bhogave che. moTA bhAge du:kho ja veThavA A yonio che. have punarjanma kaI yonimAM thAya e to ApaNA karmone adhIna che. ghI ANI icchAno viSaya nathI. 85 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma sukho ane du:kho baMnenA bhoga karAve che. janma-maraNanA A saMsAra cakramAMthI nivRtti eja mokSa che. mokSa prAptinA sAdhana tarIke vratapAlana bahuja upayogI che. A vratapAlana manuSya yoninA dehathI ja zakya che. ''purNamo mAnuSo veha''- manuSya deha durlabha che. mRtyu samayenI atRpta vAsanAo ja punarjanmanuM kAraNa che. vAsanAkSayanuM gaNita vratapAlanamAM sacavAyeluM che. e to sau koI jANe che ke dehanA tamAma avayavonuM saMcAlana jIva kare che. jIva hAthane hukama kare che to hAtha kAme lAge che. pagane hukama kare to paga cAlavA lAge che. ghoDo ane UMTa ApaNI savArI mATenA prANI che. phakta tenA upara besI javA mAtrathI A prANIo je-te sthAne javA ApaNA vAhananuM kAma ka2ze tema mAnI levuM DahApaNa nathI. manuSye DahApaNano upayoga karI ghoDAne lagAma ane UMTanA nAkamAM nakela paherAvI che. A lagAma ane nakelanI dorI jo manuSyanA hAthamAM na hoya to te prANIo cAlaze-doDaze kharAM paNa te temanA mana mujaba. manuSya je dhAreluM che te ja mArgane teo anusaraze evuM nahIM bane. lagAma ane nakela A prANIone svanirdhArita lakSya laI javA eka sAdhana che. A sAdhana vinA lakSya prAptimAM teo sahAyaka banatA nathI. manuSyano deha paNa eka sAdhana che. jIvane indriyonA viSaya bhogo sAthe sIdho saMbaMdha che. bhoga vinA jIvana zakya ja nathI. hindu jIvanadarzana bhoganuM virodhI nathI. te bhogane deha temaja jIvanA sAcA kalyANane mArge dorI javAnuM jJAna pradAna kare che. A jJAna eja mokSajJAna che. atyadhika niraMkuza bhogavAda manuSyane yamane mArge kheMcI jAya che. A yamanA sthAnanAM darzana ane tenA kAyadAonA phalAsvAdathI bacavA yamane saMyamanA mArganI jarUra che. saMyamapUrvakano upabhoga tAre che. saMyamapUrvakano upabhoga mANavA mATe tyAga-vairAgyanI jarUra rahe che. mATe ja kahevAyuM che ke ''tyarena mUAithA'' tyAga paNa kara ane bhoga paNa kara. zAstra vacana anusAra bhogane to svarUdayamAM virAjamAna IzvaranI pUjA batAvelI che. zrImad Adya zaMkarAcArya mahArAje mAnasapUjAnA kramamAM gAyeluM che ke pUnA te viSayopamoLa vanA'' pUjA mATe viSayopabhoganI racanA che. paraMtu A tyAre ja pUjA bane jyAre zAstrasamaMta upabhoganI vAta svIkAravAmAM Ave. zAstrasaMmata upabhoga mokSa-sAdhana che jyAre pazuvRttivata upabhoga baMdhananuM sAdhana che. A draSTie hindu jIvanadarzanamAM vrato ane tenA pAlanano mArga kaMDarAyelo che. 86 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zayanotsava...bolotsava mAhAyA zayana samaye deha bhogarahita zAMta mudrAmAM jIve che. dakSiNAyanathI viSNuno zayanakALa zarU thAya che. viThThala navarAtre prabodhdhatsava Ave che. saMpUrNa caitanyane prabodha avasthA kahe che. AmaLAM e uttama jIvanIya rasAyaNa tattva che. prabodhinI ekAdasIthI dhAtrI- rasAyaNa bhojanavrata zarU thAya che. zarIrane teja, kAMti, baLa ane roga pratikAraka zakti ApanAra A vrata che. - mUlato brahmarupAya madhyato viSNurupiNe / amrata: zivarupAya azvatthAya namo namaH // 5. pIpaLo (azvattha vRkSa) mahimA hindusthAnamAM loko A vRkSane eka pavitra vRkSamAM gaNe che. tenuM pujana kare che. pradakSiNAo phare che. vRkSanA mAhAsyanI dRSTie to A karma AvakAraNIya to che ja paraMtu A vRkSamAM viSNuno vAsa rahelo che te vAta svIkAratA koI kadAca asaMmatino sura prakaTa kare. parantu hindu jIvana-darzanamAM to A vAta bhArapUrvaka pratipAdana karavAmAM A vela che. koI zaMkA kare; ke batAvo ke viSNu pIMpaLAnI kaI DALIe beThelA che, jyAM pratyakSa anumodana nathI tyAM AvI TIkAo svAbhAvika UThe. paraMtu A zaMkAo ajJAnajanya mAnasanI che. viSNu- ezuM che tenI samajanA abhAve mana ajJAnatAnA AvaraNathI dorAI jAya che. ajJAnatAnA AvaraNane haTAvavuM ane jJAna meLavavuM e manuSyanuM parama lakSya hovuM joIe. A dazya jagatamAM je kaMI caitanya tattva che te sarva viSNunuM ja che. viSNu vinA caitanya tattvanuM astitva udbhave e khyAla ajJAna sUcaka che. vedamAM sUryane viSNu kahelo che. sRSTinA tamAma sajIva ke nirjIva dekhAtA padArtho sUryamAMthI ja caitanya tattva meLave che. gAyatrI maMtramAM je caitanya prApti mATe upadeza karAyelo che te bharga (taja) sUryamAMthI prApta karavAnI prArthanA che. samasta brahmAnDanuM urjA kendra sUrya che te hakIkata to vijJAne paNa svIkArelI che. zAstromAM evuM paNa kahevuM che ke manuSya ke prANIo karatAM caitanya tattva sauthI puSkaLa pramANamAM vanaspati sRSTimAM saMgrahAyeluM che. manuSya ke prANIone potAnuM caitanyatattva vadhAravA ke lAMbo samaya TakAvavA je jarUriyAtonI jarUra rahe che tenAthI anekagaNI ochI jarUriyAto vanaspati sRSTine jarUra che. lagabhaga evuM maMtavya svIkAravAmAM kazoja vAMdho nathI ke manuSya potAnA caitanyanI abhivRddhi mATe vanaspati sRSTi para AdhArita che. manuSya ke prANIo potAnA caitanya tattvane vikasAvavA () Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAvalambita che. jyAre eTaluM badhuM parAvalambitapaNuM vanaspatinuM nathI. jaLa, AkAza vAyu, pRthvInA mAdhyamathI ja teo abAdhita paNe vikasI caitanyatattvane prakaTa karI zake che; eTaluM ja nahIM paNa potAnA caitanyatattvanA vikAsanI A prakriyA dvArA samasta brahmAMDanI jIvasRSTine poSaka tattvonA prajIvakonI bheTa paNa te ApI zake che. vRkSo ke vanaspati dvArA A maLatI bheTa manuSya temaja prANIo mATe prakRtinuM eka mahattama dAna che. A dAnanI vyavasthA jo na hoya to prANIo ke manuSyanuM jIvana zUnya caitanyamAM paNa pariNamI zake. A eka IzvarIya yojanA che. bIjuM to ThIka paNa vanaspati sRSTi sUryanI hAjarImAM vAtAvaraNamAMthI kArbanaDAyoksAiDa nAmano jherI vAyu zoSI laI anya sajIvo mATe mahattvapUrNa vAyu prANazaktinuM je sarjana kare che te viSNu (sUrya) ane vRkSone ja AbhArI che. viSNunI A yojanA manuSya ane prANIjagata mATe eTalI badhI upakAraka che ke tenA upakArano badalo kevaLa upAsanA-prArthanA sivAya vALI zakAya tema nathI. A IzvarIya yojanAne anurUpa jIvana jIvavuM eja tenA upakAra no badalo che. sarva vRkSomAM pIMpaLAnA vRkSamAM viSNunuM caitanya tattva sarvAdhika mAtrAmAM che. tenA bIjamAM evuM sAmarthya che ke te koI paNa pratyakSa AdhAra dekhAto na hovA chatAM dIvAlomAM, pattharomAM, ke jyAM pANI ke mATIno sahayoga nahivata rahelo che tyAM paNa ugI zake che, vikasI zake che ane potAnA caitanya tattvane vadhumAM vadhu mAtrAe prakaTa karI zake che. AvA ni:sahAya saMjogomAM paNa pUrNa yauvana sAthe vikasavAnuM sAmarthya te kevaLa vAtAvaraNamAMnA viSNu caitanya tattvamAMthI prApta karI zake che. pIMpaLAnI A prANazakti viSNu-svarUpanuM caitanya prakaTa kare che. mATe kahevAyuM che ke pIMpaLA umAM viSNuno vAsa che. tenI chAla, lAkaDuM, phaLa, pAna, rasa DuMkho, mULa e badhAmAM prANazaktino vipula saMgraha rahelo che jenA kAraNe sarva vRkSonA guNAnurAgamAM Ayurvede paNa A vRkSane prAdhAnya ApeluM che. aneka rogomAM tenA upayoganI sAthe A vRkSane hRdya (rUdaya) mAneluM che. hRdya eTale rUdayane baLa ApanAra, rUdayanI kAryazaktine avarodhaka paribaLono nAza karanAra. rUdayanA caitanya tattvane vikasAvanAra. pIpaLAnA roganAzaka camatkAra A vRkSanI chAyA zitaLa che. havAmAMnA doSa zuddhikA2ka che. taduparAMta nIcenA rogomAM tenAM mULa, chAla, AMtarachAla, phaLa, pAna, DuMkho, rAkha, tenI vaDavAIo ane rasa tamAma roganAzaka auSadha tarIke upayogamAM levAya che. rogonA nAma : kapha, pitta, dAha, vraNa, zoSa, aruci, raktavikAra, viSamajvara, yonizuddhikAraka, hRdya, viSa utAra, heDakI, dama, udharasa, urukSata, nAsA mari Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roga, visarSa, kRmi, kuSTha, vagadoSa, khasa, dAdara, pradara, rUdayanAroga, phoDakIo, vAcAzuddhi, stanaroga, raktAtisAra, DhoronA jakhama, rokAyela aTakAva lAvavA, moDhuM AvyuM hoya, 1. bALakonI heDakI upara : pIpaLAnI vaDavAI pANImAM ghasIne pAvI rAmabANa IlAja che. 2. phollIo - pIpaLAnuM choDIyuM ane navuM roDa ekatra malama jevuM ghasI lepa karo. (6) 3. urUmAM saMcaya thayela lohI zuddha thavA mATe : pIMpaLAnA pAna ane DuMkhono rasa kADhI madhamAM gALI pAvo. (4) 4. dama-udharasa upara : pIMpaLAnI lAkhanuM cUrNa ghI-sAkaramAM ApavuM. (26) 5. kSaya upara : pIpaLAnA lAkhanuM cUrNa ghI ane madha viSama bhAge laI temAM ApavuM. (18) (AryabhiSaka) 6. vaTa-pUjA (mAhAbhya) hindu dharmazAstromAM je traNa vRkSone ati pavitra mAnI bhagavAna sAthe saMbaMdha joDela che temAM vaTavRkSa (vaDa) paNa eka che. A vRkSamAM viSNutattva eTaluM badhuM vyApaka ane amApa pramANamAM saMkaLAyela che jeno anya joTo jaDe tema nathI. A sacarAcara jagatamAM tenA jevuM ane jeTaluM caitanya tattva vikasela jovA maLatuM nathI. narmadA kinAre Avela kabIra vaDa vizvavikhyAta che, A vRkSa dUrathI eka moTA araNya jevuM lAge che. sADA traNaso uparAMta vaDavAIo tene che. A vaDavAIomAMthI paNa navIna DALiyo phUTe che. A vaDavAIone ja traNa hajArathI vadhu DALiyo phuTelI che. A pramANe temAMthI hajAro DALiyo ane DALiyone vaDavAIo phuTavAno krama utpanna thayA ja kare che. lagabhaga eka hajArathI vadhu varSa paryata te jIve che. ( purANa mata mujaba surya maMDaLanI adhiSThAtrI devi sAvitrIno saMbaMdha A vRkSa sAthe saMkaLAyelo che. sUrya eja viSNu che. satyavAnane yama pAsethI parata meLavavA azvapatinI putrI sAvitrIe yama sAthe je saMvAda karelo che temAM yame patisukha, dhana-dhAnya ane maMgala kAmanAo pUrNa karavA vaTamAM rahelI sAvitrI devI mATe pUjAarcanAno mahimA batAvelo che. ane sAvitrIne strIonI maMgalakAmanAo pUrNa karavA keTalAMka vrato batAvelAM che. temAM (1) jyeSTha suda caudasathI sAvitrI-vrata (2) bhAdaravA suda AThame mahAlakSmI vrata (3) pratyeka maMgaLavAre maMgaLa caMDivrata (4) pratyeka mAsanI suda chaThe SaSThIdevInuM vrata (5) aSADha mAsanI saMkrAtie manasAdevInuM vrata (6) kArtikI puname rAdhAdevInuM vrata (7) pratyeka suda AThame durgAdevInuM vrata. A vrato strIonA akhaMDa saubhAgyanuM rakSaNa kartA ane temane dhana-dhAnya, putra-pautra ane Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patisukha prApta karAvanArAM gaNAyelAM che. A vaTavRkSanA patramAM bAlamukuMda zayana kare che. mATe ja gavAyuM che ke vaTasya patrasya puTe zayAna bAla mukunda manasA smarAmi." bAlamukuMdanA zayanathI A vRkSa hajAro varSa paryata potAnuM bAlasvarUpa TakAvI rAkhe che. hajAro varSa vItavA chatAMya A vRkSanA bAlasvarUpamAM pheraphAra dekhAto nathI. bAla svarUpano artha thAya che vikAsamAna prakriyA. A prakriyAne aMgrejImAM Grouth kahe che. A vRkSanI pUjA, chAyA, sparza ane tenA sarva avayava paropakArI che. tenA roga pratikAraka ane roganAzaka guNo varNanAtIta che. te svayaM jIvaMta che ane jIvana arpanAra gaNAyuM che. kahevAya che ke bIlI, pIpaLo temaja vaDanA avayavono jJAnapUrvaka upayoga karavAnuM; tenuM pUjana karavAnuM; jo zraddhApUrvaka mana banAvavAmAM Ave to DaoNkTaronA davAkhAnAnI doDadhAma ochI thaI Arogya prApti karI zakAya. AyuSyamAna banI zakAya che. saMpattivAna banI A loka temaja paralokamAM sukhanuM sAdhana meLavI zakAya che. A rahyA tenA camatkArika prabhAva : pitta, dAha, javara, madhuro javara, muLavyAdhi, javaramAM dAha, tRSA, ulaTI, kapha, yonidoSa, nakhadaMtaviSa, vichInuM viSa, prameha, garbhadhAraNa, kRmi, dhAtupuSTi, AMkhanA phula, atisAra, raktapitta, mukharoga, maLa-mutra baMdhAI gayA hoya. (AryabhiSaka) suvicAra prakRtino niyama : jyAre AdAnanI kriyA vadhu hoya ane visarga nyUna hoya tyAre vikAsa vadhe che. Avaka vadhu ane jAvaka ochI hoya to jema lakSmI vadhe che. tema jIvanIya tattvo utpanna thatAM hoya ane vaparAza nyUna hoya te avasthA bAlyAvasthA- yuvAvasthA kahe che. A tattvo utpanna ochAM thAya ane vaparAza vadhe tyAre jarAvasthA dekhAya che. lakSmI Arogya-AyuSya sucave che. A lakSmI zarIramAM vikasAvavA AdAna-visarganA niyamo anusAra udyama karavo joIe. 60. bilva vRkSa (mAhAbhya) sarvedanA zrIsuktamAM evuM kahevAyuM che ke AdityavarNe tapasodhijAto vanaspatistava vRkSoDatha bilva: tasya phalAni tapasAnudantu, mayAntarAyAzya bAhyA alakSmI." A saMbaMdhe purANamAM paNa bilya vRkSa sAthe zrIlakSmIjIno saMbaMdha darzAvatuM daSTAMta AveluM che. zrIlakSmIjI billavRkSanA rasarUpe svayaM te vRkSamAM sannihita che. temAM suvarNa kaNo hovAne kAraNe zrI vRkSane kahe che. bilva vRkSanA pAna mahAdevajIne (90) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharavAmAM Ave che. jala ane bilIpatrathI anAyAsa eka pAradhI dvArA thayelI mahAdevajInI pujA paNa camatkArika phaLa Ape che tenuM udAharaNa zivamahApurANamAM che. bilInA patrathI zivapujA mATe no maMtra kahe che ke tridalaM triguNAkAraM trinetraM ca trivighAyudhaM / trijanmapApasaMhArameka bilva zivArpaNam // bilvapatranA muLamAM janArdana, madhyamAM brahmA, aMtamAM rUdra anetaLamAM sarvadevono vAsa che. bilIvRkSanI pradakSiNA, pujana, uchera, temaja tenuM sevana sarva rIta maMgaLadAyI che. tenI chAyA zItaLa ane ArogyadAyaka che. vadhumAM vadhu prANazakti A vRkSa paNa vAtAvaraNamAM choDe che. lakSmI prApta karavA mATe pujAnA upayogamAM je puSpo-patro mahAdevajIne arpaNa karAya che. temAM bilIpatra paNa che. A vRkSanAM pAna, phaLa temaja muLa ane chAla badhuMja atyaMta guNakArI che. patrano sparza ane gaMdha zoka, moha, dAridraya, apamRtyu ane alakSmI nAzaka manAyela che. pAnano rasa Arogya mATe ghaNo ja hitAvaha che. pAnane pakavI ariSTa banAvI pIvAthI te ghaNA rogomAM upayogI bane che. bIlI madhura, hRdya, tUrI, guru, rucikara, dIpaka, uSNa, grAhaka, rUkSa, kaDavI, tIkhI tathA pAcaka che. ""bilve bharaNAdU vAbhedanAdu vA" ema kahevAyuM che. tenA Ayurvedika guNo nIce pramANe che. * 1. pAMdaDA vATI AMkhamAM AMjavAthI netra roga maTe che. 2. pAna jaLamAM pakavI banAvela ariSTa pIvAthI tAva maTe che. 3. pAMdaDAno arka bALakonA jhADA-kaphane maTADe che. 4. tenA phala pauSTika, lohI sudhAranAra ane kabajiyAta dUra karanAra che. 5. chAlano kvAtha hRdayanI ghakhaghakhATa baMdha kare che. 6. phalano garbha lohI bagADa maTADe che. 1. chAyA prANadAyI che. taduparAMta nIcenA rogomAM upayogI che. AMkho dukhavI, zULa upara, ajIrNa, lohIvikAra, jhADA ulaTI, tAva, bALakone thato Ama, gulmavAyu, mutrakuccha, tridoSa, kapha, pitta, vAyu, kRmi, amlapittathI thatI gaLAmAM baLatarA, baherApaNuM, Ama, saMgrahaNI, dhAtupuSTi, raktAtisAra, moTuM AvavuM, maraDAmAM lohI javuM, garbhiNInI ulaTI, sarvaprakAranI ulaTI, viSamajvara, dhAtupatana, bALakonI saMgrahaNI, medaroga, aMganI durgadha dUra thavA, sojo, malabaddhatA, kamaLo, viSumikA. (AryabhiSaka) * Apu AyuSya jyoti, jJAna, ane Arogyavardhaka hoI (AryabhiSaka) bharaNAduM kahevuM che. ane ajJAna, aMdhakAra, alakSmI temaja anArogya nAzaka hoI bhedanAduM kahevAyuM che. (nirUkta) 91 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68. sRSTinI ezvarIya zaktio A brahmAMDamAM je sRSTinuM darzana ApaNe karI rahyA chIe tenA saMcAlanamAM traNa mULabhUta zaktio najara sAme tarI Ave che. A traNa zaktionA adhiSThAtA tarIke traNa devonI upAsanAnuM mAhAbhya hindu jIvanadarzanamAM vikaseluM che. A sRSTinA sarjanahAra brahmA gaNAya che. viSNu pAlanakartA ane saMhAraka zaktinA deva tarIke rUdranI gaNanA thAya che. sRSTi racanAnA dRSTAMtamAM evuM varNana Ave che ke jyAre A sRSTi jevuM kazuM ja astitvamAM nahotuM tyAre parabrahma paramAtmA svarUpe ekamAtra deva sAmba sadAziva paribaLa rUpe vidyamAna hatA. sRSTi racanAnA hetuthI zive sarvaprathama potAnA vAma aMgamAMthI eka divya caitanya puruSa nirmANa karyo. A viSNu nAmathI vikhyAta che. tatpazcAta A hetupUrti mATe zive potAnA jamaNA aMgamAMthI jene prakaTa karI A viSNunA nAbhi kamaLamAM prasthApita karavAmAM Avela te puruSa brahmA nAmathI prasiddha banelA che. taduparAMta potAnA hRdayamAMthI je eka anya zakti paruSa nirmANa karyo te rUdradevanA nAme prasiddha che. A badhA devo gaNo ke zaktio ekamAtra zivanAja aMgabhUta tattvo che. ane vividha zaktionA kAraNe vividha nAmothI oLakhAI pUjAya che. brahmAnA vividha tapathI vividha sRSTio nirmANa thaI virATa vizva tarIke oLakhAya che. A traNe devo potapotAnuM kArya lAkho varSathI satata avirata paNe karyuM jAya che. jenA pariNAme A sRSTitaMtra potAnuM caitanya tattva kALa abAdhita rIte sAcavI rAkhe che. pratyeka sRSTinA jIvo ke padArthonA kada-svarUpa ke sthAno badalAyA kare che paraMtu utpatti-sthiti ane saMhAranA krame cAlatA A sRSTitaMtranI kAryazailImAM koI khAsa aMtara ke gatirodha utpanna thato nathI. A vizvamAM jaDa gaNAtI sthAvara sRSTine paNa nirjIva kevI rIte kahI zakAya ? A sthAvara sRSTio sarjAya paNa che. sthitibaddha paNa rahe che. ane saMhAranI zaktino zikAra paNa banatI hoya che. traNa bhAga jaLa ane mAtra eka bhAga mATIthI sarjAyelI A pRthvIne kevaLa pralayakALanA udAharaNa sivAya jaLa gaLI gayuM hoya evo itihAsa maLato nathI. A sarva utpanna sRSTio ekabIjAnA vidhvaMsaka tarIke nahIM paNa purakabaLanA siddhAMtane AdhAre kAma karatI javAmAM Ave che. parivartanonI dRSTie jyAM jaLa tyAM sthala ane sthalanA sthAne jaLabhaMDAro paNa thayA kare che. parvato ane pahADo bane paNa che ane tUTe paNa che. dharatI zarIra paranA abdanI jema upasI paNa Ave che ane khAI jevA vizALa khADAo rUpe potAnA vividha svarUpo prakaTa paNa kare che. jyAM ghanaghora vanasRSTio sarjAyelI hoya che tyAM TAla jevA saphAcaTa medAno paNa banatA rahe che. nadIo janme che. vahe che. dizAo paNa badale che Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane aMte potAnI kArya lIlAo samApta karelI paNa dekhADe che. dharatI para himavarSAnA khaDako paNa sarjAya che. vikharAya che. jalastroto sarovaronA rUpe prakaTa paNa thAya che ane adazya paNa thatA rahe che. AkAzagaMgAnA ciraMjIva graho pRthvInI bhramaNa gatine laI judA-judA vistAromAM judA-judA prabhAvathetro paNa sarjatA hoya che ane AyuSya-kSaya thaye kharatA paNa hoya che. saMkSiptamAM samIkSA karatAM jaNAze ke pRthvIjala-vAyu-AkAza-agni jevA paMcabhUtonA tophAnI cAbakhAothI ghaNIvAra A sRSTitaMtra hacamacI paNa uThe che; paraMtu tenA sarjaka paribaLo jevA A devonA niyaMtraNano paNa paricaya karAve che, A brahmAMDamAM brahmAe je aneka guNo ane zaktio dharAvatI daivI ane AsurI sRSTio sarjelI che teno itihAsa ApaNA paurANika graMtho mahadaMze varNana kare che. - brahmA, viSNu ane maheza A traNe devonI kAryazailIno paricaya karAvatAM aneka AkhyAno temaja tattva-nirUpaNanI paddhatinAM lakhANothI ApaNuM prAcIna vADmaya samRddha rIte kheDAyeluM che. ziva mahApurANamAM ApelA varNana anusAra sarvaprathama sRSTinI zarUAta vRkSa-vanaspati sargathI thayelI che. A sRSTimAM paNa utpatti sthiti ane saMhAraka zaktionuM sarvavyApaka tattva vidyamAna che. tethI A kAryazaktionI kAryazailIne samajavA sauprathama tenAthI zarUAta karIe. ApaNA dharmazAstroe vRkSonA pratinidhi rUpe azvattha (pIMpaLo) vRkSane svIkArI tenA dvArA vRkSonA mAhAbhyane vyaktinA dharma (pharaja) sAthe sAMkaLI lIdhela che. lAkho varSanI rUDha thayela sAmAjika paramparAne kAraNe abodhamAM abodha mAnavIthI laI mUrdhanya vidvAna sudhI pratyeka hindu A vRkSanA mAhAtmane samaje che. tene pUje che. devamaMdiro ane vasavATanA AsapAsanA vistAromAM tene uchere che. pANI sIMce che. tene kApato nathI. temaja tenA lAkaDAne baLataNa tarIke vAparato nathI. kevaLa yajJakArya sivAya tenA sUkA lAkaDAne paNa rojiMdA baLataNamAM na vAparavAno daDha saMkalpa tenA pratyenA AdarabhAvano sUcaka che. hindu tattvadarzIoe phakta pIpaLAne ja nahi paNa vRkSa chedananI pravRttine eka aparAdha gaNelo che. vRkSa-ucherane puNya ane chedanane pApakarmonI yAdImAM samAveza karelo che. are, eTaluM ja nahIM paNa A vRkSone pRthvI paranAM svayaMbhU zivaliMga gaNelAM che. vRkSa pUjAne brahmA, viSNu ane mahezanI pUjA tarIke gaNAvelI che. A vRkSono sahAro laI prAcIna saMskRtino vikAsa AraMbhAyelo che. aneka tattvadarzI temaja prajJAna praNetA nararatnoe vRkSa nIce padamAsana lagAvI jJAna-gaMgAno sAkSAtkAra karelo che. eka eka pAMdaDAmAM viSNuno vAsa svIkArI ApaNA pUrvajoe muktakaMThe viSNunI stuti karatAM gAyeluM che ke, "vaTasya patrasyapUTezayAnama bAlamukundama manasAsmarAmi." Ama to vana-vagaDAomAM A vanazrI vizALa svarUpe prakaTa thayA ja kare che 93 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu eka pharajarUpe bhAna karAvatuM A sRSTinuM mAhAbhya hindu jIvanadarzanamAM prasthApita aneka sRSTio pratyenA AdarabhAvavALA utkRSTa mAnasane pradarzita kare che. prArthanA maMtramAM gavAyuM che ke, "mUlato brahmarupAya madhyato viSNurUpiNe agrata: zivarupAya azvatthAya namonamaH // " A prArthanA maMtrano artha evo thAya che ke vRkSanA mULamAM brahmA, madhyamAM viSNu ane agrabhAgamAM rUdra rahelA che. A traNe devonI kArya-zaktio vRkSamAM adazyarUpe sacavAI vRkSanA jIvanakramane vikasAve che. azvattha vRkSanuM nAma pADI gavAyelI A prArthanA hakIkatamAM to nAnA-moTA sarva vRkSa samudAyane samAnapaNe lAgu paDe che. vRkSonA A mAhAbhyane kAraNe jIvananA aneka prasaMgomAM vRkSone prAdhAnya ApatA vidhi-vidhAna hindu jIvana-darzanamAM svIkArAyelAM che. have A devonI kAryazaktionI vRkSa para thatI asaronuM vizleSaNa karIe. sau jANe che ke vRkSanuM sarjana mULa mAraphate ja thAya che. saMskRtamAM kahevata che ke, "nAtimUno tozAvA' vRkSanuM sarjaka paribaLa tenA mULamAM ja saMgrahAyeluM che. mULa AdAna kriyAnuM kAma kare che. A kriyA vinA utpatti saMbhavita ja nathI. utpanna karavAnuM kArya mULa para nirbhara hoI tenA mULamAM brahmA rahelA che evo nirdeSa che. jo brahmAnI sarjaka zakti mULamAM na rahelI hoya to vRkSanI utpatti ane sthiti saMbhave ja kevI rIte ? mULanI A zaktinA saMdarbhamAM ja kahevAyuM che ke "mUlato brahmarupAya' mULa pachIno vRkSano madhyabhAga thaDa che. vRkSane upayogI tamAma jIvanaraso vRkSanI Toca sudhI prasarAvI tene poSaNa dvArA jIvatadAna ApavAnuM kAma A madhya bhAga ja kare che. samagra vRkSanA caitanyane TakAvI rAkhavAnuM, tenA astitvane balavattara banAvavAnuM temaja vikAsanI tako pradAna karavAnuM sAmarthya poSaNakArya vinA siddha na thaI zake. vRkSanI samasta saMpattino AdhAra staMbha A bhAga para avalaMbato hoI A madhya bhAganI kAmagIrI dhyAnamAM rAkhI kahevAyuM che ke "madhyato vipine' have vRkSanA aMtima evA agrabhAganI kAmagIrInuM avalokana karIye. A agrabhAgamAM zivanA aMgamAMthI sarjAyelI rudranI saMhAraka zakti paNa potAnI javAbadArI eTalI ja sakriyatApUrvaka adA kare che. A agrabhAgamAM AvelA pAMdaDA, puSpo ane phaLo tenA yathocita kALe kharI kharIne nAza pAmatAM ja hoya che. vRkSanA agrabhAgamAM vyApta A saMhAraka zakti ja vRkSanI caitanyakSamatA ane sarjakakSamatA nA kAryane madadarUpa thaI paDe che. A visarga baLane AdhAre vRkSa navayauvana ane navasarjananI kSamatA siddha karI zake che. puSpo, pAMdaDA ane phaLo jo A saMhAraka zaktinA yoge vRkSathI vikhuTA paDI nAza na pAmatAM hoya to tenA navayauvana ane 94 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navasarjananI prAkRtika kSamatA maLe ja kyAMthI ? vAstavika satya e che ke A saMhAranuM tattva vinAza mATe nahIM paNa vikAsa mATe upakAraka che evuM pratipAdana A saMhAraka zakti siddha kare che. ghaNA, vivecako A saMhAraka zaktinA tattvane kAraNe rudrane eka amaMgaLa deva gaNe che parantu vRkSanA A udAharaNathI siddha thAya che ke saMhAraka zakti amaMgaLa utpAdaka tarIke nahIM paNa maMgaLaprada artha siddhi mATe ja prayojAyelI che. A saMhAraka zaktine kAraNe tamAma sajIva sRSTionI ajaratA-amaratA yathAvata yauvana TakAvI zake che. mATe vRkSanA agrabhAgamAM devonA paNa mahAdeva zivanuM maMgaLakArI svarUpa birAjamAna che. tethI kahevAyuM che ke, 'agrata: zivarupAya' mULathI laI Toca sudhInA vRkSanA tamAma avayavo manuSya mATe eTalA badhA upakAraka che ke jeno mahimA varNanAtIta che. A vRkSo manuSyanA samatola AhAra mATenA cha e cha rasonuM utpAdana kare che. tenAM mULa, chAla, pAMdaDA, puSpo, phaLo ane lAkaDAsahita tamAma aMgonI upayogitA to jagaprasiddha hakIkata che. puSpomAMthI rasa grahaNa karI madhamAMkhIo madhapuDA taiyAra kare che. thaDomAMthI jharatA raso ApaNane guMdara Ape che. vRkSa-vanaspati sRSTimAMthI ja ApaNA vastro bane che. manuSyanI lagabhaga so TakA jarUriyAtono kAco ke pAko puravaTho A sRSTimAMthI ja maLe che. loha, suvarNa ane tamAma dhAtuonA jIvanta raso paNa tenI pedAzomAMthI khorAkarUpe ApaNA zarIrane maLe che. zarIrane baLa, Arogya ane AyuSyanI vRddhi mATe A sRSTino phALo ajoDa che. AhAranA sarvottama padArthonI bheTa te manuSyane bakSe che. zarIranI roga pratikAraka kSamatA mATe yogya rasa-rasAyaNonuM sarjana karI dravyorUpe ApaNane kudaratI bheTa pradAna kare che. roga nivAraNanA auSadho taiyAra karI manuSyane jIvatadAna paNa Ape che. sUryanA prakhara tApanA kiraNo svayaM jhIlI dharatI ane tenA bAluDAone AlhAdaka zItaLatA Ape che. AkAzamAMnA megha samudAyane AkarSI dharatIne zuddha jalapAnathI tRpta karavAnuM temaja meghanI pracaMDa dhArAothI dharatInA thatA dhovANane aTakAvavAnuM bevaDuM kArya A sRSTi bajAve che. A vRkSo-vanaspatinI sRSTi dharatI ane tenA paranA jIvone sajIva zaktinuM dAna paNa pradAna kare che. te poSaNa kudarata pAsethI meLave che paNa pradAna jIvasRSTine kare che. jIvasRSTi tene ApatI kazuM ja nathI phakata lIdhe ja karavAnuM lheNuM batAve che. ghaNA vistAromAM ke jyAM dharatI lUkhI banI sUkI retanA DhagalAo sarje che tenuM kAraNa A sRSTinI anupasthiti ja varatAya che. evA aneka dazyo hAlanA yugamAM jovA maLe che ke manuSya potAnI mana kalpita sukha-suvidhAo khAtara A sRSTino kaccaraghANa kADhI dharatIne nAgI-pUgI banAvI che ane tenA para sImenTa koMkriTanA 95 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuSka araNyo UbhA karyA che, pariNAme te vistAromAM dharatI lukhI ane rasahIna banI che. sUryanA kiraNothI garamIno pAro UMcA tApamAne pahoMcyo che. vRSTinuM pramANa ochuM temaja asaMtulita baneluM che. dharatInA bhUgarbha jalastaro niraMtara nIce ne nIce utaratAM jAya che. grAmya vistAro ke vanavistAromAM jyAM A vanasRSTi pUrabahAra khilelI hoya che tyAMnuM tApamAna garamInA divasomAM paNa mana bahelAvanAruM rahetuM hoya che. grISmanI pracaMDa garamImAM paNa ThaMDA havAmAnano anubhava karAvavAmAM jo koI sRSTi samartha hoya to te vRkSonI che. A sRSTi AMkhane Anada ane ThaMDaka Ape evI manohara hariyALI cAdara dharatI para bichAvI dharatInA prAkRtika saundaryanI sajAvaTa kare che. vaijJAnika vizleSakonuM maMtavya che ke eka lImaDAnuM vRkSa grISmaRtumAM be erakanDIzana boksa jeTalI zItaLatA vAtAvaraNamAM prasarAve che. A sRSTinA kAraNe vAyumaMDaLamAM prANazakti vikase che. prANaghAtaka vAyu tattvono saMhAra thAya che. bhagavAna zivanA saMbaMdhamAM eka evuM daSTAMta Ave che ke jyAre samudramaMthanamAMthI halAhala viSa bahAra nIkaLyuM tyAre devonI prArthanAthI mahAdeve A viSane potAnAmAM dhAraNa karI samagra anya sRSTione ugArI lIdhI che. svayaM viSapAna karI samagra sRSTine amRta pradAna karyuM che. A vRkSone svayaMbhU zivaliMga eTalA mATe kahevAmAM AvyAM che ke teo vAtAvaraNamAM utpanna viSa tattvane potAnAmAM dhAraNa karI amRta samAna prANavAyu temaja amRta utpanna karanArA khAdya padArthone sarjI vizvane bheTa dhare che. A padArthothI vizvanA tamAma jIvo ane sRSTi saMcAlanamAM daivI paribaLone poSaNa maLe che. A sRSTi saMcAlananA vividha daivI paribaLonuM saMcAlana zaktisrota ekamAtra zivazakti che. mATe zivanA stuti-stotromAM gAvAmAM AvyuM che ke "sarva maMtra mAMjo zive savArthasAdhike' vRkSonA A amulya mAhAbhyane anulakSIne hindu jIvanadarzanamAM koIne koI vRkSane, vRkSanA pAMdaDAone, tenA puSpone, temaja phaLone dhArmika dRSTikoNano opa ApI biradAvavAmAM Avela che. pavitratAnA amIrasanuM temAM saMpuTa pradAna karI vRkSane paNa vaMdana karavAno vidhi darzAvelo che. mATe ja kahevAyuM che ke, "garavatthAya namonama:' brahmA-viSNu-mahezanI A traNa alaga-alaga zaktionA svarUpa dvArA eka mAtra ziva samagra sRSTionuM saMcAlana kArya je rIte bajAve che te kAryonA anusaMdhAnamAM tAtvika vivecanA paNa prAsaMgika che. sAmAnya najare ghaNAne gapagoLA jevuM lAge ke zive potAnA jamaNA aMgamAMthI brahmAne prakaTa karI viSNunI nAbhimAM sthApita karyA. paNa A to tattva vivecanAno eka sAhityika prakAra che. mULa gahana muddAone jana- sAmAnya mAnasa sudhI sparzAvavA sAhityakSetre AvA udAharaNono koI toTo nathI. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIra vijJAna khuda prakAza pADe che ke tenuM jamaNuM aMga utpAdakazakti ane DAbuM aMga poSaNa zaktinAM kAryo saMbhALe che. zarIrane poSaNa zakti ApanAra DAbA aMgamAM hRdaya AveluM che. ane A hRdayakamaLamAM poSaNanA niyaMtA deva viSNu birAjamAna che. zarIranA nibhAva mATenI UrjA-uSmA teo tyAMthI nakhathI coTI sudhI prasAre che. zarIranA jamaNA aMgonA kAryo dvArA utpAdana thatI utpAdaka zaktinI chellAmAM chellI urjAdhAtu vIrya che. A sarjaka zakti che. eka za2I2mAMthI bIjuM utpanna karavAnI sarjakakSamatA A dhAtu dharAve che ane zive tene jamaNA aMgamAMthI utpanna karI DAbA aMgamAMthI utpanna karela viSNunI nAbhimAM sthAna ApyuM che. vIryanuM saMcaya sthAna nAbhipradeza che. nAbhinuM A amRta sarjana kSamatA dharAve che. zarIranI poSaNa ane utpAdaka zaktio bhale jamaNA-DAbA aMgonuM kArya hoya paraMtu samagra zarIranuM niyaMtraNa to aMtarikSamAM rahelA ziva dvArA ja thAya che. aMtarikSa eTale mastaka. sauthI uparanuM sthAna. sauthI u52nI zaktine jIva kahevAmAM Ave che. A jIva samagra zarIranuM niyaMtraNa kare che. zarIranA vibhinna aMgone kAryo karavA prere che. A aMge upaniSadamAM maMtra Ave che ke, " vedo phevAlaya pro: sIva: jevata ziva: / '' tyajedaajJAnanirmAlyaM sohamabhAvena pUjayeta // Ano artha spaSTa che ke deha e ja devAlaya che. temAM jIva eja ziva kahevAya che. vyApta ajJAnane nirmAlya gaNI kADhI nAMkhI huM e ja ziva chuM tevA bhAvathI zivanI pUjA karavI. A ajJAna eTale moha-mAyA ane mamatAnA tAmasaguNo 2jo guNa ane tamoguNa. bhedadRSTi. sRSTi racanAnA siddhAMtanI dRSTie utpanna ane poSaNa karanAra zaktio maMgaLa che; ane saMhAraka zakti amaMgaLa che tevo khyAla khoTo che. racanAnA A rahasyane samajavAthI saMhAranuM prayojana vinAza mATe nahIM paNa vikAsalakSI che te sutra samajAze. ziva to kalyANasUcaka che. kalyANa karanAra zakti kadI amaMgala hoI zake ja kevI rIte ? kevaLa sarjana ane poSaNazakti kalyANakArI siddha thaI zake nahIM jyAM sudhI temAM saMhAranuM tattva bhaLe nahIM. samagra jIvasRSTi jemAM vRkSa-vanaspati sRSTino paNa samAveza che; A tarkanI puSTi kare che. are, nirjIva dekhatI jaDasRSTi paNa A niyamane ja anusare che. himAlayamAM jo baraphanA tharo jAmatA ja hoya. pIgaLIne teno saMhAra ja na thato hoya to prativarSa himAlaya ane tenA zikharo mAtra uMcAI ja vadhAratA rahe.A uMcAI kyAM jaIne aTake te khyAla kalpanAtIta banI raheze. vRkSanA navayauvana ane navasarjananI zakti tenI saMhAraka zaktinI yojanA sAthe ja joDAyela che. eka vAra utpanna thayelAM enA eja pAMdaDA, puSpo ane phaLo co Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enI eja sthitimAM sadA-sarvadA laTakyA kare to vRkSa na to yauvana prApta karI zakaze na navuM sarjana. nAzanI saMhAraka zaktinA yoge tene navayauvana temaja navIna putrapautrone nirmANa karavAnI mahAna zakti prApta thAya che. utpatti-sthiti ane saMhAranI traNe zaktio vikAsalakSI ane maMgaLadAtA che. nitya navInatA ane praphullatAnA tattvothI sRSTine sajAvavA A krama ghaDAyelo che. manuSya potAnI sRSTi mATe lakhyuM che ke "mAdhurnati pratidina pratikSa." keTalI suMdara ukti A che. prakRtinAM arthopadezathI A ukti bharelI che. Ayu. eTale ja utpanna thAya che. A abhivRddhino rasa paNa manuSya zarIramAM kevala utpanna ja thayA kare. utpanathI poSaNa bhale maLe. paraMtu pratidina pratikSaNa nAzanI vyavasthA jo na hoya to zarIranI durgatinI kalpanA paNa romAMca khaDA karaze. eka sIdhI sAdI vAta badhA jANe che ke kuvAnA pANInA utpanna jalasrota tyAre ja svaccha rahI zake jyAre pANI yathocita mAtrAmAM ulecAtuM hoya. vaparAza vinA utpannano artha paNa zo ? vaparAza vinAnuM baMdhiyAra pANI pradUSaNonuM janmasthAna bane che. bAlyAvasthA yuvAnI ane jarAvasthAno abhyAsa karavAthI jIvanano marma samajAI jaze. eka vepArI peDhI paNa A ekaja niyamathI kAma karI zake che. peDhImAM paNa jo Avaka karatAM (pedAza) jAvakanuM siMhAra) pramANa vadhavA lAge to peDhI samAptinI dizAmAM pahoMcaze. manuSya zarIra racanAmAM jarAavasthAne saMhAranI dizA gaNavAmAM Ave che. jo A jarAvasthAne dUra rAkhavI hoya to kudaratanA sarga ane visarganA niyamAnusAra jIvanakrama goThavavo paDaze. bAlyAvasthA ane yuvAnI samaye eTale ke lagabhaga ekavIsa varSanI uMmara sudhI je zArIrika kSamatA meLavAya che tenuM kAraNa utpannanuM pramANa vizeSa che ane vaparAzanuM pramANa nahivata che. tyArabAda bhoganA mArgathI utpannanA aveja karatAM vaparAza vadhato jAya che. A gALo vadhato-vadhato zarIrane jarAvasthAnI dizAmAM kheMcI jAya che. utpanna vadhu ane ane vaparAza saMyamita rahe evI jIvana paddhati hindu jIvanadarzanamAM saMkalita che. utpanna ane nAza vacceno je taphAvata che te sthiti sarje che. sthitine vadhu sudraDha banAvavA ApaNA pUrvajoe vayaM sthiratvanI prArthanA gAyelI che. vayane sthiratva pradAna karavAnA upAya sucavelA che. vIrya utpanna karavA ane tenA saMrakSaNathI vayane sthira banAvavAnI upAsanAne brahmacaryopAsanA kahe che. A upAsanA vinA jIva jIva ja rahI bhaTakaze paraMtu ziva svarUpa nahIM banI zake. deha rUpI devAlayamAM zivane prakaTa karavA jIvane keLavaNI ApI keLavavo paDaze. ziva mATe kahevAyuM che ke, "teDamina sarva ti ziva'' je sarva zaktione potAnI aMdara samAveza kare che te ziva. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69. avatAravAda : eka hindu avadhAraNA avatArano paryAya zabda janma thAya che. janmathI ja jIvana prAraMbha thAya che. jIvana AcaraNathI vyakta thAya che. eka suniyojita samAja racanAnA kArya mATe suvicArIta jJAna ane AcAranI je paripakva paripATI hoya che tene jIvanadarzana kahe che. karma phaLanA saiddhAttika pAyA para racAyelA hindu jIvanadarzanamAM anya aneka mahattvapUrNa avadhAraNAo paikI avatAravAda eka karoDarajju samAna avadhAraNA che. hindu jIvanadarzananI dhAraNA anusAra karma ane kAmanAo janma temaja jIvana nirmANanI dizA nakkI thavAmAM AdhArabhUta yogadAna Ape che. mATeja hindu mAnasamAM eka daDha mAnyatA pravarte che ke jevuM citta bane che. evuM ja karma saMbhave che. ane jevuM karma bane che evuM ja phaLa maLe che. gItAmAM karmaphaLa yogano siddhAnta spaSTa ane saraLa rIte varNavelo che. sarasvatI prakaraNamAM AvelA itihAsomAM je jIvanadarzananA mArgadarzaka siddhAnto sacavAyelA che tenI samajathI zUnya mAnasamAM temAMnI keTalIka vAto atyaMta aTapaTI mAluma paDe tevI che. evI keTalIka mAnyatAo hoya che, je, je te siddhAnto sAthe saMkaLAyela hoya che. A siddhAntonA rahasyane jANavAnA abhyasta mana vinA A viSayonA bheda ukelavAnI vAta AkAzakusumavata jevI lAge che. muLabhUta tattvonA viSayo eTalA saraLa nathI hotA ke akhabAra vAcananI jema AMkho pheravI levAthI te manamAM ThasI jAya. hindu jIvanadarzananA cintanamAM avatAravAda paNa eka evo maulika rahasyamaya siddhAnta che je hindu mAnasanI avadhAraNA sAthe joDAyela che. koIpaNa samAjamAM vyApta avadhAraNAone samajavA mATe tenA AdhArabhUta rahasyonuM jJAna meLavavuM jarUrI bane che. temAM sacavAyelA ciMtananuM paNa ciMtana karavAno abhyAsa keLavavo paDe che. aneka evA ajJAta siddhAMtonA viSayo rahelA che je ApaNA ajJAta manamAM mAtra vAcananI prakriyAthI samajamAM besI zake tema nathI. AvA viSayone samajavA vAMcana sAthe manana ciMtana ane nididhyAsanapUrvakanA adhyayananI jarUra rahe che. vyasta manane viSayAnurAgI banAvI UMDA ciMtanamAM kendrita karyA sivAya gUDha viSayomAM vazitva prApta thaI zakatuM nathI. mahAbhAratanA kALakhaMDamAM je niSThA ane puruSArtha sAthe zrIkRSNa adharma sAthe saMgharSa karIne dharmanA punarutthAna mATe je pravRtti karI hatI, te sau jANe che. zrIkRSNanA A pravRttimArga pAchaLa temanI manokAmanAonuM saMkalpa baLa ja udyamazIla hatuM. karmanA anuSThAnane kAmanAonuM baLa ja gati pradAna kare che. karmathI jIvananI dizA kiMDarAya che. eka pUrNa puruSottama tarIke zrIkRSNanuM jIvana hindu mAnasa mATe mArgasraSTA banyuM che. A kALakhaMDamAM dharma ane adharmanA siddhAntonA saMgharSa vacce vaheMcAyelA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janasamAjanuM je bhayAnaka citra zrIkRSNa svayaM nihALyuM che, tenA saMbaMdhamAM zrIkRSNa gItAmAM udghoSa karelo che ke, "valA yA zrI dharmaNa...'' zrIkRSNano A udyoSa avatAravAdanA temanA aMtarAtmAnI puSTi kare che. zAstra vacanAnusAra je je kAmanAo manamAM saMgrahAya che te te dizAmAM manuSyanuM mana gati karavA prerAya che. mananI gati pramANe karmanuM anuSThAna racAya che. karmanA anuSThAnanA AdhAra para phaLa vinyAsanuM kSetra racAya che. karmano uttarAdhikArI jIva gaNAya che. pravartamAna kAyadAomAM paNa khUna jevA kRtyo mATe khUnI mAnasane ja javAbadAra TheravavAmAM Ave che. khUna jo jIvato pakaDAyo hoya to ja tene phAMsIe caDhAvavAmAM Ave che. jo te mRta avasthAmAM maLI Avelo hoya to tenA dehane koI sajA karavAmAM AvatI nathI. A kAyadAono spaSTa artha e ja sucave che ke deha nahIM paNa karmanI sajA bhogavavA teno jIva ja javAbadAra che. mRta dehane koI kAMkarI paNa mAratuM nathI. mRtadehane sajA karavAnuM mAnasa hindu mAnasa nathI. hindu jIvanadarzanamAM karmaphaLa bhogavavAnA hetu-setu para avatAravAda nirmAyelo che. karmaphaLanA bhuktAna mATe janma- janmAMtaravALA A saMsArano ADaMbara racAyelo che. avatAravAdanI A avadhAraNAthI saMkalita avatAra ane avasAnano silasilo goThavAyelo che. eTalA mATe ja dArzanikoe saMsArane calA-calIno khela evuM nAma ApyuM che. A avadhAraNAnI paribhASAmAM mRtyu e to mAtra vaNatara che. jIvAtmAne saMcita karmaphaLone bhogavavA vividha bhinna vargo (deha) ne paNa dhAraNa karavA paDe che. avatAra eTale janmanI racanAmAM kevaLa manuSyo, prANiyo ke nAnAmoTA vividha jIvajaMtuono ja samAveza thAya che evuM nathI. paNa pratyeka dazya padArtha A niyamathI baddha che. vRkSa- vanaspati, nadI, sarovara, jharaNAM ane araNyo suddhAM tamAma dazya padArthonAM paribaLo A niyamanA saMvidhAnamAM samAviSTa che. A tamAma dazya paribaLo nirmANa ane nAzanI prakriyA sAthe susaMkalita che. je mATImAMthI sajIva jIvono janma thato anubhavavAmAM Ave che e mATInA saMyojanomAMthI ja nirjIva jevA dekhAtA tamAma padArtho sarjAya che. bhUmi para dekhAtA koI paNa padArtho bhUminA adhiSThAna vinA janma letA ja nathI. temano janma saMbhavita ja nathI. bhUminA adhiSThAnathI jema tAMbu, cAMdI, sonuM, lokhaMDa vagere padArtho ApaNe prApta karIe chIe, jene ApaNe nirjIva gaNIe chIe, tenA aMzo paNa vanaspati phaLo ane annavargamAM samAvAyelA hoya ja che. dazya padArtho tarIke jenI gaNanAM ApaNe nirjIva tarIke karelI che te padArthonA ja aMzo zarIramAM jIvaMta koSo tarIke kAmagIrI bajAve che. jo A padArthono muLa guNadharma nirjIva ja hoya to jIvaMta koSa tarIke sakriya bhUmikA zarIramAM bhajavI zake ja kevI rIte ? dhAtuomAMthI utpanna 100 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raso temaja parvatotpanna jevA zilAjita padArtho paNa jIvaMta zukrANuo utpanna karI zarIranA Arogya ane AyuSyamAM vRddhi karavA sahAyabhUta bane che. zAstra matAnusAra sajIva ane nirjIvanI mAnyatA AdhArahIna che. avAstavika che. prAkRtika paristhitino abhyAsa karatAM jaNAze ke mATImAMthI ITano janma thAya che. ITomAMthI bhavanano janma thAya che. paNa A ITa temaja bhavanane paNa utpattisthiti ane layano siddhAnta lAgu paDe che. eka evo paNa samaya Ave che ke nirmANa thayela navIna bhavana paNa jIrNazIrNa banI ghasI paDe che. navI ITa paNa roTuM banI jaI Akhare cUra-cUra thaI mATImAM ja vilina thaI jAya che. ITano janma sva sArtha mATe nahIM paNa paropakAra mATe che. bhavanano janma paNa bIjAnA mATe che. bhavanamAM vaparAtI koI paNa cIja svasvArtha mATe temAM sAmela nathI. paropakAra mATe ja teo jIve paNa che ane AyuSya pUrNa thaye prakRtinI godamAM samAI paNa jAya che. sRSTinA tamAma dazya padArtho paropakAranA hetu puratsara sarjAya paNa che ane kAryamAM prayojAya paNa che. yojAya paNa che. are khUda manuSya paNa je parizrama ane puruSArtha kheDe che. temAMthI prApta bhogya padArthomAM tenA karatAM anyone bhogavavAno phALo siMhaphALo hoya che. -vanaspati, mATI, parvata, nadI, sarovara pazu-pakSIo badhAja paropakAra mATe jIve che ane paropakAra mATe ja mare paNa che. samasta dazya padArtho mATe avatAra ane avasAnano A krama saMsArane sadAya hariyALI ane navajIvanathI bharyobhAdaryo rAkhe che. A avadhAraNA eka vaijJAnika paripAka rUpe hindu jIvanadarzanamAM prasthApita che. hindu jIvanadarzana sAthe saMkalita AvI avadhAraNAonA siddhAMtono AtmA sAkSAtkAra karyA sivAya samajavI muzkela rahe te svAbhAvika che. khUda sarasvatInA A prakaraNamAM svayaM sarasvatI paNa paropakArArthe avatIrNa jaLasvarUpa che. eka nirdhArita lakSapUrti mATe pRthvI para avatarita thaI sarasvatIe svayaMnA prajJA, meghA, smRti, mati, buddhi ane parAvANI jevA cha e cha guNonuM jaLa svarUpe bhUmimAM siMcana karyuM che. sarasvatInA avatArathI bhUmi A guNothI lAbhAnvita banI che. mATe ja A bhUmi devabhUmi che. pazunA starathI uccatama devastara sudhI vikAsonmukha banavAnuM A eka ja kSetra che. bhAratavarSanI bhUmimAM to A raso pUrNa pallavita che ja paraMtu jIva tenA prArabdha ane puruSArthanI avasthAnA anupAtamAMja rasapAna karI zake che. 70. rASTraciMtana rASTra ciMtana eTale zuM? prazna bahuja vizALa muddAo sAthe saMbaMdha dharAve che 101 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu ahIM keTalAka prAsaMgika udAharaNa dvArA tathya rajU karavAmAM AvyuM che. rASTraciMtana karanArane rASTranI pratibhAnuM spaSTa darzana hovuM joIe. jema vicAra ane AcAra vyaktinI mahAnatAno mApadaMDa gaNAya che tema eja muddAothI koI paNa rASTranI pratibhAnuM mulyAMkana paNa thatuM hoya che. koI paNa rASTra keTaluM unnata che te tenA jIvanadarzanathI sunizcita thAya che. rASTranI oLakha samAja ja che ane samAjanI pahacAna tenA jIvanamulyothI thAya che. bhAratIya rASTrajIvananA saMdarbhamAM vizva vicAraka gAMdhIjIe kahyuM che ke satyaahiMsA- asteya-aparigraha ane brahmacaryanA pAMca mULabhUta AdhAra-staMbha upara je saMskRti A dezamAM vikaselI che je jIvanadarzananuM anusaraNa karanAra karoDo lokono janasamAja ahIM vidyamAna che; te jIvanadarzana A rASTranI oLakha che. pazcimanI vicArasaraNInI jema ahIM mAtra baLa, sattA ane artha (paiso)nA mApadaMDathI vyaktinI mahAnatAnuM pArakhuM thatuM nathI. ulaTuM, ahIM tamAma sukha suvidhAo ane sattAthI vaMcita rahevA chatAMya ochAmAM ochI jarUriyAto samAja pAsethI meLavI uccatama jIvanadarzananA AcaraNa prakaTa karanAranI A dezamAM pUjA thAya che. 6 pujA mATe evuM paNa kahevAyuM che ke - kruSui punAsthAnaM muLa: nava liMgama nacayam'' ahIM saMgraha ane parigrahanuM AcaraNa karanArane nahIM paNa tyAga ane aparigrahanA AcaraNane moTAI gaNavAmAM AvI che. saMgraha vRttinA visarjaka baLa tarIke ahIM dAnanI bhAvanAne dharmano (pharaja) pAyo banAvavAmAM Avyo che. aparigrahanI manovRtti dharmanA AcaraNa tarIke ahIM vikaselI che. hatyA eja hiMsA che evuM uparacoTiyuM tattvajJAna A dezanI saMskRti sAthe saMbaMdhita nathI. ahIM to prANImAtranA dilane dubhAvanAra koI paNa kriyAne hiMsA mAnI ahiMsAno AcAra prakaTa thayelo che. ahiMsA e Adarza mahAmaMtra hovA chatAMya AtAtAyI paribaLo sAthe puNya prakopa pUrvaka temanA vinAzano vicAra paNa dharma tarIke svIkAravAmAM Avelo che. vaiyaktika svArthapUrtinA mAnasamAMthI udbhavatI aneka samAjavirodhI vRttipravRttiomAM (steya) corInI vRtti-pravRttione ahIM niMdya karma tarIke oLakhAvI eka aparAdhamAM samAveza karavAmAM Avela che. A vRtti-pravRttione hIna kRtyonI yAdImAM mUkavAmAM Avela che. steyane badale asteyane eka dharmanuM svarUpa ApI ahIMnA jIvanadarzanamAM tene nIti viSayaka guNa gaNavAmAM Avela che. nIti viSayaka mulyono aparAdha karanAra ahIM pujAto to nathI ja. 102 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAra-vicAra ane vANInI ekarUpatAnA vyavahAra vALA vyaktine ahIM satyavAdI gaNavAmAM Avela che. satyane jIvanadarzanano eka mahattvapUrNa dharma mAnavAmAM Ave che. AcAra-vicAramAM ekarUpatAnA vyavahArahIna lokone ahIM pAkhaMDI ane DhoMgI hovAnuM birUda maLe che. kevaLa vicAra ane vANInA vilAsI puruSone nahIM paNa ahIM satyanA pArakhAthI sanmAnita karavAmAM Ave che. satya vyavahArane daivI ane daMbha-pAkhaMDane Asurika lakSaNa gaNanArI A saMskRti che. Adarza gRhasthAzramanI racanA karI tenA AdhAra para saMcAlita yauna sukhone paNa brahmacarya pAlananI bhAvanA tarIke ahIM Adara baLelo che. gRhasthAzramanA AdhAra 52 svIkArAyela yaunasukhane bhogavavA ahIM ''vaya sthiratvaM lalanA sumoza'' nA prArthanAmaMtro paNa ahIM racAyA che, lalanA eTale svapatnI ane subhogano artha sukhI dAMpatya jIvana evo karAyelo che. saMyamita upabhoga e A saMskRtinuM lakSaNa che. sukhI dAMpatyajIvanano gRhasthAzrama A saMskRtino prANastaMbha che. A Azrama bAkInA tamAma Azrama jIvana mATe eka vaTavRkSa samAna che. A Azrama zrIkRSNa jevA samartha puruSo ane sItA-maMdodarI- ahalyA jevA nArIratno temaja dhruva-pralhAda ane zukadeva jevA samartha bALako samAjane ca2Ne gharavA zaktimAna che. A Azrama mATenA AcAra- vicAro vALA jIvadarzanamAM yaunasukhanuM ujjavalita svarUpa Akalita che. pazupakSIonI yonio jevA yaunasukha mANavA manuSya deha nathI evo dRDha nirdhAra ahIM dharmane nAme prasthApita thayelo che. vyakti ane samAja baMnenA samutkarSamAM Adarza gRhasthAzrama yukta brahmacaryane ahIM prAdhAnya apAyeluM che. A prakAranI brahmacarya upAsanA vinA koIpaNa samAja pazu jevo ane niSprANa banI zake che tenAM aitihAsika dRSTAMta maujuda che. tenA vinAnuM vyakti jIvana paNa tejahIna niSprANa avasthAne vare che. A jIvanadarzanane AtmasAt karanAra gAMdhIjI jevA ciMtanakAroe A muddAone ja lakSyamAM rAkhI potAnI jAtane sanAtanI hindu kahevarAvavAmAM gaurava anubhaveluM che. gAMdhIjIe to tyAM sudhI kaheluM che ke hindujIvanadarzana dvArA ja mAro mokSa che ema huM cokkasapaNe mAnuM chuM. 71. rASTrIya kartavya - pU. zrI gurujI rASTrIya svayaMsevaka saMghanA dvitIya sarasaMghacAleka zrIgurujIe kaheluM che ke rASTra pratyenI udAsInatAne huM adharma samajuM chuM. pU. zrIgurujIe rASTrIyatAnA nirvAha mATe eka Adarza keDI prasthApita karelI che. muLathI ja AdhyAtmavidyAnA upAsaka evA 103 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgurujIe kevaLa saMsAra ja nahIM paNa mokSasAdhana mATenI aMta:karaNanI AkAMkSAone paNa choDI daI niSkAma preraNAthI samAjane ja IzvaranuM vyakta svarUpa samajI saMghanA sAmAjika utthAnanA yajJakAryamAM joDAI gayA hatA. teo samaye-samaye vArtA-vinoda ke vyAkhyAnomAM rASTrajIvananA prANaprazno pratyenA potAnA aMta:karaNane prakaTa karatA hatA. temanA A saraLa rASTrIya mAnasane samajI na zakanAra keTalAka loko temane eka rAjakIya puruSa tarIke paNa cItaratA. paraMtu saraLa ane nirbhaya vyaktitvanA pratika jevA zrIgurujI potAnA viSe pracalita A khyAlanA pratyuttaramAM mAtra eTaluM ja kahetA ke rAjakIya kSetre pratinidhitva karavAnI mArI manokAmanA nathI. saMsada sabhya thavuM, pradhAna ke pradhAna maMtrI banavuM, rASTrapati ke garvanara athavA videzomAM hAI kamiznara thavuM, A badhI ja lAlasAothI huM mukta chuM. rAjakIya ke sAmAjika padonnatinI mahattvAkAMkSAonI spardhAmAM kyAMya huM saMkaLAyela nathI. huM AvA umedavAronI paMkti bahArano vyakti chuM. paraMtu e vAta sAcI che ke rASTrajIvanane sparzatA prANaprazno 52 huM mAruM aMta:karaNa bIDavAmAM adharma samajuM chuM. rASTrajIvananA prANaprazno para aMta:karaNano mata banAvavo ane te vyakta karavo te eka rASTrIya nAgarika tarIkenA mArA kartavyane ja huM adA karuM chuM. huM mAnuM chuM ke saMta hoya ke vairAgI, nagaramAM raheto hoya ke nirjanamAM, vyavasAyI hoya ke mokSa mATeno mumukSu paraMtu sarvaprathama te eka rASTrIya nAgarika che. tethI rASTra pratyenI udAsInatA eka adharma che. zrIgurujIe aneka samaya A saMbaMdhe spaSTIkaraNa karatAM kaheluM che ke nijI jIvanamAM je vyaktitva apanAveluM hoya te vyaktitvanI chabImAM rASTrIyatvanI sugaMdha umeryA sivAyanI mahAnatA rASTrajIvana mATe khataranAka paNa sAbita thaI zake che. rASTrIya prazno 52 cintanayukta jAgRti e rASTrIya kartavya che. rASTra pratyenA A kartavyamAMthI chaTakavAnI manovRtti samAja mATe ghAtaka che. kartavyahInatA che. 72. rASTra sarvoparI svAmI rAmadAsa mahArASTranA prakhara saMta ziromaNI svAmI rAmadAse kaheluM che ke saMdhyAvaMdana ke upAsanA rASTrIya kartavyathI caDhiyAtuM karmakAnDa nathI. rASTrajIvana jyAre sarvanAzanI kagA2 para khaDuM hoya tyAre ekAMtamAM besI rahI IzvaropAsanA karavA mATe mane phurasada nathI. ekAMtamAM IzvaropAsanA mATe laMgoTI lagAvanAra phakkaDa vairAgI bananAra evA samartha rAmadAse maTha-maMdira choDI mahArASTranA janajIvanane rASTrIya khatarA sAme DhaMDhoLanAruM kArya kema upADyuM ? te eka samaya hato jyAre videzI sAmrAjyavAdI tAkatonA atyAcArothI dezanuM 104 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janajIvana pArAvAra muzkelIomAM taDaphaDatuM hatuM. dezanA khUNekhUNe A sAmrAjyavAdI tAkatonI talavAro ghUmI rahI hatI. sarvatra nirAzA ane phaDaphaDATano bhaya chavAI gayo hato. dharma choDanArane pralobhano ane custa niSThAvAnane bhayanA saMketo apAI rahyA hatA. zUravIrono to khAtamo sarjAI rahyo hato. je dezamAM svadharma ane svadezI bhAvanAvALA zUravIrone vINI vINI motane ghATa utAravAmAM AvatA hoya te dezamAM A paDakArano pratyuttara eja dharma gaNAya che. have bhakti pachI. bhajana saMdhyAvaMdana pachI. devadarzana pachI. tIrthATana pachI. A badhA vaiyaktika kalyANa sAdhanAnA manasubAone eka poTakImAM bAMdhI daI rAmadAse vana- jaMgala ane jhuMpaDAomAM pharI pharI chatrapati zivAjInA bAvaDAmAM baLa puravAno puruSArtha Adaryo. janajAgRtinI lahera utpanna karI eka chatra nIce chatrapati zivAjInA kAryane saphaLa banAvavA udyama . samAja sAmenA paDakArane jhIlI lIdho. paDakAranA pratyuttara mATe samAjane taiyAra karyo. ( rAmadAse lakheluM che ke huM jo saMdhyAvaMdana ke maThamAM ja aTavAyelo rahIza to A AtAtAyIo mada-maMdirane paNa choDaze nahIM. rAmadAsa paNa nahIM rahe, teno ziSya paNa nahIM rahe, teno maTha ke maMdira kazuMja nahIM bace. dezano samAja bacaze to ja e badhuM bacaze. rAmadAse joyuM ke A videzI sAmrAjyavAdI tAkAtane ahIM gulAmI nirmANa karavA sivAya kazuM ja khape tema nathI. tAkAtanA jore sAmrAjya ane sAmrAjyanA jore ahIMnA samAjajIvanane khatama karavA sivAya koI citra temane dekhAyuM nahIM. saMta hoya ke sajjana, jo A derInA mULabhUta sAmAjika jIvanane jIvaMta rAkhavA mATe jo te apekSA dharAvato hoya, to teNe sAmAjika jAgRtinA abhiyAnamAM potAno artha Apavo paDaze. vyakti vyaktimAM zaurya ane balidAnanA saMskArono raMga lAvavo paDaze. A guNoyukta samAjanI saMghaTita tAkAta khaDI karavI paDaze. A tAkAtanA mAdhyamathI A AkramaNane lalakAranAra vIra puruSonA hAtha majabuta karavA paDaze. ekasutra saMghaTita tAkAta vinAno baLavAna samAja paNa sAmarthyahIna banI jaze. svAmI rAmadAse samAjamAM supta sAmAjika vedanAne vAcA ApI zivAjIne adbhuta sAmarthyanuM baLa pradAna karyuM. videzI sAmrAjyavAdI tAkAtanA oLAone haTAvavA samartha bananAra A saMtane samartha rAmadAsa svAmInuM nAma maLyuM. chatrapati zivAjI mahArAja saMbaMdhe kavie kahyuM che ke "jo zivAjI na hota to sunnata hota sabakI." paraMtu zivAjInA A sAmarthyanA muLamAM A samartha saMtanuM baLa hatuM. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 03. svAtaMtryavatI pratApa jema rAjasthAnanI dharatI para rAjasukho mANanArA rANAonA zUrAtanano itihAsa che; tema svataMtratAnA bhoge sukha nahIM paNa duHkhanA DuMgarAo khuMdatA dezabhaktonI zUravIratA paNa itihAsane pAne jhaLake che. sisodIyA vaMzanA rANA pratApane rAjasthAnamAM rANA nahIM paNa mahArANAno ilkAba maLelo che. kAraNa, A mahArANAno itihAsa kevaLa rAjakIya lAbho khATI vaiyaktika sukha sahuliyata mATe jhajhumavAno nathI, paNa duHkho veThIne paNa dezabhaktinI jyotane prajvalita rAkhavAnA puruSArthano che. atyaMta bhISaNa paristhitimAM paNa A puruSa sukha bhogavavA lalacAyo nathI, ke nirAza-hatAza banI jIvananI bAjI hArI gayela nathI. te samayanI videzI tAkAtothI bhAratamAtAnA lUMTAtA saubhAgya cinhonI rakSA mATe A naravIra maraNAnta jhajhUmato rahyo che. je paristhiti A pratApe joyelI che, temAM jo kevaLa vaiyaktika sukha-sahuliyata svIkAravAno abhigama temaNe apanAvyo hota; to teo rAjasthAnanA tatkAlina tamAma rANAo karatAM eka DagaluM AgaLa hota. paraMtu itihAsamAM teo mahArANA to na ja kahevAyA hota. mahArANA tarIkenuM temanuM gaurava vaibhavanA kAraNe nahIM, paNa bhArata mAtAnA vaibhavane puna: prasthApita karavAmAM temanuM je sAmarthya reDAyuM che tenA kAraNe che. vIratA ane bala parAkramamAM mAnasiMha pratApathI utaratI kakSAno nahoto paraMtu videzI tAkAto sAme aNanama jhajhumavAno itihAsa te sarjI zakyo nathI mATe tene kevaLa rANA mAnasiMha kahe che. kevaLa parAkrama ane zaurya e mANasane mahAna banAvI zakatA nathI paNa mahAnatAno AdhAra te sAthe saMbaMdhita itihAsathI saMkalita hoya che. mAtRbhUmine videzI paMjA taLethI mukta karavAnI mahArANA pratApanI sAdhanA ane balidAna itihAsamAM temanuM sarvottama pAsuM prakaTa kare che. A sAdhanAe du:kha ApyAM to duHkha jhIlyAM. DuMgare-DuMgare rakhaDAvyA to DuMgare rakhaDyA. sUkA roTalA khavarAvyA to te paNa khAdhA. bhUmi para suvADyA to paNa AnaMdathI sUtA. mahelonA badale jhUMpaDIo batAvI to jhUMpaDIo apanAvI. bAga-bagIcAne badale kAMTALA thoramAM rakhaDAvyA to kAMTAo sahIne paNa thora nIce vizrAma karyA. kImatI vastrone badale phATelAM ane melAM vastro maLyAM to te paNa saMkoca vinA svIkAryA, pANI mATe talasAyA to tarase maryA. TADha, taDako, varasAda ne bhukha tarasa jevA taraha tarahanA du:khonI rAmakahAnI A mahArANAnA jIvana sAthe jaDAI gayelI che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva samAjanI dagAvRtti ane tiraskAranI bhAvanAone paNa temaNe najare nihALelI che. satkAra kama paNa tiraskAranA taNakhA khUba veThelA che. game tevA majabUta manane paNa DagamagAvI de tevA kaThora duHkhanA dazyo paNa mahArANAnI dezabhaktine calAyamAna karI zakyAM nathI. mahArANAnI svadezabhAvanA parAjita thaI nathI paNa temane parAjita karavA mathatI paristhiti ane paribaLo svayaM parAjita thayelA che. mATe ja pratApa aNanama yoddho gaNAya che. | dezI-videzI tamAma zaktio paNa jenA manane harAvavA kAmayAba thaI zakI nathI; du:khonA DuMgarA paNa je manane DolAvI zakyA nathI; te mananuM saMkalpabaLa ajeya che. avirala che. apauruSeya che. teoe svayaM ja nahIM paNa A kaSTo saparivAra veThelAM che. dhanya che A parivArane. vaiyaktika ke kauTumbika sukha eSaNAomAM jo mahArANAnuM citta phasAyuM hota to dezabhaktino A eka ujvaLa itihAsa jovA na maLata. dhanya che A dezabhaktine ! dhanya che te manobaLane ! 04. zikhavAnuM zuM - zikhavavAnuM zuM ? - vivekAnaMda bhAratIya AdhyAtmika vidyAnA prazikSaNanuM prasAraNa vizvamAM sauprathama A yugamAM jo koIe vizva- vyApaka svarUpamAM karyuM hoya to tenuM sarvAdhika zreya svAmI vivekAnaMdane phALe jAya che. vizvamAM sauthI vizALa janasaMkhyA dharAvatA dharmonI zikAgo pariSadamAM hAjara thaI DaMkAnI coTa sAthe vivekAnaMde saune maMtramugdha karI dIdhA. jIvanadarzananA kSetre hindu jIvanadarzananI viziSTa zailI sau prathamavAra vizvamaMca para rajU karanAra svAmI vivekAnaMdane sAMbhaLavA vividha dezonA AmaMtraNo temane zikAgomAM ja maLI gayAM. eka pachI eka ema ghaNA dezomAM teo ghUmyA. sarvatra bhAratanuM viziSTa hindu jIvanadarzana ane temAMya khAsa karI yogezvara kRSNanI yogavidyAno prabhAva taddana saraLa ane prabhAvapUrNa zailImAM jyAre temaNe parakIyo samakSa rajU karyo, tyAre temanA videzI ziSyonI laMgAra lAgatI gaI. hindu jIvanadarzananI dainaMdina raheNIkaraNIthI AkarSAI aneka videzI buddhijIvIo hindu jIvanadarzana zikhavA hindu paNa banyA che. hindu nAma paNa dhAraNa karyA che. are, temAMnA anekoe bhAratabhUmine ja potAnI mAtRbhUmi banAvI bhAratamAM rahI sevAkAryanA bhekha dharelA che. bhaginI niveditA teomAMnI eka zreSTha preraNAmUrti che. videzonA pravAse svAmI vivekAnaMdane bhArata sahita samagra vizvanA samAjonuM spaSTa citra samajAvI dIdhuM che. 100 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmI vivekAnaMde vizvanI paristhitinuM samyaka adhyayana karI kahyuM ke AtyaMtika bhogavAdanA dUSaNathI pazcimanA dezo vadhu dUSita che, jyAre bhArata Aje AtyaMtika daridratAnA kuprabhAvathI pIDita che. A sAkSAtkArita citra darzanathI temaNe spaSTa kabulAta karI ke daridratA pheDavAnuM vijJAna bhArate pazcimanA dezo pAsethI Aje zIkhavAnuM che jyAre pazcime bhArata pAsethI AdhyAtmika yogavidyA para AdhArita hindu jIvanadarzana mAMthI ghaNuM ghaNuM zIkhavAnuM che. pazcimanA dezonI Arthika unnatinA itihAse svAmI vivekAnaMdane daMga to avazya karI dIdhA che, paraMtu pazcimanI A cakacakita jAhojalAlI e temanA ata:karaNamAM rahela bhAratIya saMskRtinI kSamatAnuM vismaraNa karAveluM nathI. sAcI vAtano svIkAra ane potAnA satyapakSanuM pratipAdana e svAmI vivekAnaMdanA jIvananI lAkSaNikatA che. bhAratanI AdhyAtmika saMskRtinuM rahasya samajAvatAM temaNe spaSTa kahyuM che ke AtyaMtika bhogavAdathI jyAre jIvAtmA indriyonA viSayothI ubAI jAya che tyAre teno javAba tene mananI akSaya zAMti sarjanAra yoga zikSaNamAMthI maLI rahe che. bhAratanI saMskRti manuSyane viSayAnaMda banAvatI nathI . paNa brahmAnaMda prAptinA lakSya saMdhAnano rAhI banAve che. brahmAnaMda prAptinA lakSya saMdhAna mATe manane dhIre-dhIre yogya prazikSaNa dvArA suzikSita banAvAnI yogavidyAne yogamAM pratyAhAra kahe che. A pratyAhAranA abhyAsathI mana zAMta ane nirmaLa bane che. Asana ane prANAyAmanI kriyAo zarIranA utsarga taMtrane caitanya bakSI tenI rogapratikAraka vaiSNavI zakti vadhAre che. dhyAna to manane vAyuvihIna pradezanA zAMta dIvA jevuM susthira banAvI manane tenI dhAraNA zakti vikasAvavAmAM madadarUpa bane che. karmendriyo, mana ane jJAnendriyo sahitanuM zarIranuM cetanAtaMtra jyAre ekasUtratAnA tAMtaNAthI saMkaLAya che tyAre yoganidrAno sAkSAtkAra anubhavAya che. tene sAMbhavI mudrA paNa kahe che. tRSNArahita mana zAMti ane sukhano je svAda mANe che tevo svAda viSaya tRSNAo pAchaLa bhaTaktA manane alabhya che. tRSNAonI tRmithI thato AnaMda kSaNika che. kSatirahita nathI. tana ane mananuM nirogIpaNuM temaja pUrNa vikAsanuM lakSya siddha karavA mATe sarvottama prazikSaNa bhAratIya yoga-vidyA dharAve che. te bhAratanI prAcIna sAMskRtika uttamatAnuM mulyavAna vijJAna che. eTalA mATe A vijJAnane pradAna karavAnuM dAyitva bhAratanuM che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 05. saMskAra-AjanuM eka upekSita pahelu koIpaNa vyaktinA vyavahArathI tenA mananA vicAro vyakta thatA hoya che. eTalA mATe mAtra vicAro nahIM paNa AcaraNa e jIvananI pArAzIzI gaNAya che. kahevAya che ke manuSya eka vicArazIla prANI che. A kahevatano artha eTalo che ke manuSya ghaNA ghaNA kSetromAM vicAra karavA temaja tadanusAra AcaraNa goThavavAnuM anya prANIothI nokhuM sAmarthya dharAve che. vyaktinA manamAM je-je vicAro udabhave che; temAnA je tenI pravRttino AdhAra bane che; te vicAro tenA lakSyanI pratItI karAve che. manuSya jema eka vicArazIla prANI che tema te tenA vicArone suyogya Dhabe vANIthI paNa abhivyakta karavAnuM bhASA sAmarthya paNa dharAve che. koIpaNa manuSyane tenA mananI paristhitine vANI dvArA vyakta karavAnI addabhUta zakti tene janmajAtapaNe ane AsapAsanA vAtAvaraNamAMthI svAbhAvika rIte maLatI rahe che. nizALanA pagathiye paga paNa na mUkanAra evA vyaktine A abhivyaktinuM zikSaNa, tene vAtAvaraNarUpI zALAmAMthI prApta thaI rahe che. bArAkhaDInA akSaromAMthI pahelo akSara eka paNa na lakhI jANanAra bolavAmAM to badhA ja akSarono kuzaLatApUrvaka upayoga karI zake che. vANI ane vicAronI keLavaNI mATe sAmAjika vAtAvaraNa paNa vizALa zALA samAna che. are, eTaluM ja nahIM paNa zALA ane mahAzALAnA baMdha kamarAnA zaikSaNika vAtAvaraNanI apekSAe vyakti A sAmAjika vAtAvaraNanI mahAzALAmAMthI ghaNuM-ghaNuM zikhe che. ghaNuM-ghaNuM jJAna meLave che. akSara jJAna na meLavanAra vyakti potAnI dRSTithI vAcana karI zakato nathI paraMtu darzananA mAdhyamathI tenuM mana ghaNuMghaNuM jJAna mAnasa paTala para aMkti karI zake che. darzananA zaktino mahimA hindujIvana darzanamAM mahatvapUrNa sthAna dharAve che. zuM jovuM, zuM na jovuM tenA upara to AcAranA zAstro racAyelA che. evI ja eka bIjI jJAna meLavavAnI zakti zravaNazakti che. bhAratanA gAmaDAo ane zaheromAM vasatA karoDo hinduonI jo sarve karavAmAM Ave to kakko paNa na zikhelA loko paNa jJAnanA kSetre ucca zikSaNa meLavyAnA adhikArI dekhAze. tenuM kAraNa zuM? kAraNa spaSTa che ke darzana ane zravaNanA mAdhyama dvArA jJAnanA saMskAro prApta karAvavAnI eka zaikSaNika sAmAjika suvyavasthA ahIM paramparAgata astitvamAM hindu samAjanA sAmAjika vAtAvaraNamAM evI eka zaikSaNika suvyavasthA upalabdha che. je suvidhAthI lakhyA-vAMcyA sivAya paNa jJAnanI kSitIja vistarI zake che. ahIM saMskRtino itihAsa gAmaDe beThAbeThAM zravaNanA mAdhyamathI taddana nimra staranA mAnavIo sudhI pahoMcADavAnuM kArya ahIMnA paurANika varge kathAonA mAdhyamathI (107 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyuM che. karI rahyA che. A eka evI sAmAjika zikSaNanI vyavasthA che; jemAM koI saMsthA mATe vetanano prazna ja upasthita thato nathI. temanA nirvAhanI javAbadArI svayaM samAja ja pUrI kare tevI goThavaNa che. teo svataMtra svAvalaMbI puruSArthIo che. vedavidyAnA prasAraNa mATe pAraMgata vidvAno paNa yajJonA anuSThAnanI bhUmikA para svataMtra temaja svAvalaMbI rIte mAna-sanmAna pUrvaka jIvana jIvI zake tevI sAmAjika suvyavasthAno prAdurbhAva ahIM thayelo che. prAcIna samayathI eka pAInI paNa phI ApyA sivAya jJAnArjana karI zakAya evI svataMtra ane svAvalambI samAja vyavasthA ahIM majabUta rIte prasthApita thayelI che. A samAja vyavasthAne Azcarya be badAma jeTalo paNa kharca karyA sivAya vidvatAnI Toce pahoMcelA aneka dhUraMdhara vidvAno ahIM nirmANa thayelA che. AjanI sthiti taddana bhinna che. bhale prAthamika mAdhyamika zALAonA stara sudhI vagara phIe pravezanI suvidhA sarakAre nirmANa karelI haze paNa temAM bhaNanArane phI sivAyanA kharcanI aneka samasyAo sAme Ave che. darzana ane zravaNanA mAdhyamathI bALakomAM viziSTa jJAna sarjavAnA pravAsonI vyavasthA zALAo karatI hoya che. paNa teno lAbha garIbInI rekhA nIce jIvatA vAlIonA vidyArthIone pahoMcato nathI. bIjuM AjanA sAmAjika vAtAvaraNa ane zaikSaNika kamarAomAM apAtA zikSaNa-saMskAronuM stara eTaluM prabhAvotpAdaka rahyuM nathI ke Tayuzana jevI kociMganI savalato sivAya vidyArthI saMpUrNa saphaLa banavA puruSArthI banI zake. mArA eka mitra mane kAyama eka doharo saMbhaLAvatA hatA ke "saba nokarI saTarapaTara, mAstarImeM majA bAra mAsakA tanakhA aura cha mAsa kI rajA" zikSaNa vyavasthAnA viSayamAM samAjanI A mAnasikatA che. jIvananA uccatama khyAlonA jJAnano ekaDo paNa na jANanAra A kSetramAM nA chUTake nokarI svIkAre che ane svIkAranAra paNa kevaLa abhyAsakramanA mahorA sivAyanuM koIpaNa ciMtana bALakone pradAna karavAnA saMskAra bAbata lakSyavihIna ja hoya che. zikSaNa saMskAronI kSamatA nirmANa karavAnA kSetranI A avadazAne pariNAme vidyArthI ane vAlIonuM lakSya paNa mULabhUta dhyeyathI khasI DIgrI-pradhAna koziSomAM palaTAI gayuM che. corI ane lAgavaga jevA sAmAjika praduSaNo paNa A kSetramAM eTalA badhA mULa ghAlI vistarI cUkyA che ke parIkSAonA samaye polIsa baLano paNa upayoga karavo paDe che ane peparo tapAsavAnI kAmagIrI baMdha kamarAomAM paherA nIce karAvavAmAM Ave cheamArA eka vaDIla zrI lAbhazaMkara vakIla temanA bhUtapUrva vidyArthI jIvananAM saMsmaraNo saMbhaLAvatAM TAMkatA hatA ke ""temanA abhyAsa samayamAM uttaravahIo upara te tapAsanAranuM nAma paNa chApeluM rahetuM." 11) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje zreSThatAnuM mulyAMkana badalAI gayuM che. DIgrI saMpAdana zreSThatAnuM sthAna laI rahyu che. jJAna saMpAdana nirasa banI rahyuM che. sArA AcaraNa karatAM paisAno vaibhava ane ThAThamAThanI mAnasikatA lokamAnasamAM ghara karI rahI che. kuzaLa kArIgarIomAM pravINatA keLavavAne badale UMcA pagAronA pralobhanomAM nokarInI mAnasiktA vyApaka banI rahI che. nokarImAM paNa kAmanA mahatvane badale dhana vadhu meLavavAnI mAnasiktA vadhu keLavAI rahI che. yuvAna varga A vRttipravRttiono zikAra banato jAya che. AcaraNathI vyaktinA mananuM pradarzana thAya che. manuSya vicAra ane vANI dvArA abhivyaktinI bevaDI zaktionuM sAmarthya dharAvato hoI vANIthI tenI bauddhika kSamatA to parakhAya che paNa AcaraNavihIna kevaLa bauddhika pratibhA tenA vyaktitvane ujALI zakatI nathI. A prakAranI bauddhika pratibhAne vANI vilAsanA viSaya tarIke loko oLakhe che. manovijJAna zAstranuM evuM maMtavya che ke uccatama vicAronA saMskAra mana para chavAyelA hovA chatAM vANI ane vyavahAranA aMtaranuM kAraNa manuSyanI vizeSa bauddhika zaktiomAM chupAyeluM che. manuSyanI vikasita bauddhika pratibhAe tene anya prANI karatAM judo nirmANa karyo che. anya prANIo temanA AMtara manane chupAvI virodhAbhAsI vyavahAra karI zakatA nathI. temanI sthiti pramANe temane AvuM bauddhika prazikSaNa maLatuM paNa nathI. temane jarUra paNa nathI. jyAre manuSyane game tevo vyavahAra karavA chatAMya sArApaNuM prakaTa karavuM che ane zreSTha dekhAvuM che. A lakSya mATe vANIvilAsa manuSyane sahAyaka bane che. vANI vilAsamAM vaparAtuM juThanuM tattva manuSyanI A mAnasikatAnuM pratibimba pADe che. manuSya ghaNIvAra AvA AMtaramanane saMtADI vANI dvArA virodhAbhAsI AbhAsa utpanna karI zake che. paraMtu juThano A parapoTo jevo utpanna thAya che. tevA samApta paNa thaI jAya che. pazuomAM paNa mana che. paraMtu manane chupAvI virodhAbhAsI rIte vyakta karavAnuM kaLA kauzalya nathI. dA.ta. kutarUM jyAre karaDavAno vicAra kare che tyAre karaDavAno ja udyama kare che. karaDavAno vicAra manamAM chupAvI rAkhI puMchaDI paTapaTAvI prasannatAnI abhivyakti karavAnuM kalAkauzalya tenAmAM vikaseluM ja nathI. prasannatA ane roSa baMne prANIo vyakta karI zake che paNa temanI mAnasiktAmAM virodhAbhAsI paNuM sarjI zaktAM nathI. manovijJAna zAstramAM manuSyanI A kalAkauzalya prAptanI zaktine daMbha nAma ApavAmAM Ave che. A daMbhanI zaktithI manuSyanI pratibhA paNa parivartIta dekhAya che. dAMbhika ADaMbara jhAjho samaya jaLavAto nathI. ' A to dAMbhika AcaraNa utpanna karavAnI vAta thaI paraMtu te eka samAna Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte pratyekane lAgu thAya tema nathI. manamAM satyaritra nirmANa karavAnI eka evI 'AkAMkSA paNa cirasthAyI thaI zake che je mananuM preraNAsrota banI zake. manovijJAna A preraNasrotanI zaktine paNa pichAne che. daMbhanI mAnasikatAne jANavA chatAMya manovijJAna zAstra manuSyanI mULabhUta preraNAsrotanI zaktine vikasAvavA saMskArane eka mahatvapUrNa sAdhana gaNe che. manovijJAnanA mate darzana ane zravaNathI utpanna mana asAdhya siddhio paNa hAMsala karI zake che. bIjI eka mahatvapUrNa vAta tarapha manovijJAna dhyAna dore che. te vAta manuSyanA janmajAta saMskAronA vArasAnI che bALakanA sthUla zarIramAM jema tenA mAtA-pitAnA sthUla tattvonA aMza saMgrahAyelA jovA maLe che tema teonA sukSma zarIra (mana) nA kaNo paNa bALakanA sukSma zarIra (mana) para aMkti hoya ja che. pazuonA udAharaNathI samajI zakAya che ke je pazuono jIva (mana) hiMstra prakArano hoya che te sukSma mana temanA vArasomAM upasI Ave che. hiMstra svabhAva e zarIrano nahIM paNa mananI mAnasikatAno paricAyaka che. manuSyanA janmajAta saMskAro manuSyanA avyakta manamAM aMkAyelA rahe che. sAnukULa AvaraNa sAthe saMbaMdha sthapAtA AcaraNarUpe prakaTa thatA rahe che. bALakanI mAnasiktAnA vikAsamAM tene prApta thatA AvaraNano phALo ati mahatvapUrNa che. hindu jIvanadarzanamAM sAmAjika vAtAvaraNa sarjavA je-je kriyAone prAdhAnya ApavAmAM AveluM che temAM mahatvanI soLa saMskAra kriyAnuM Ayojana samAviSTa che. garbhAdhAnathI laI aMtima saMskAra sudhInA A saMskAronuM mALakhuM eka sAcI samaja tarIkenA jJAna dvArA jo cittane saMskArita karavAmAM Ave to zreSTha vyaktitvanA sarjanananI dizAmAM dhAryuM pariNAma lAvI zakAya tema che. manovijJAna ema paNa kahe che ke manuSyanI grahaNa zaktino vikAsa pAMcamAM varSanI uMmarethI zarU thAya che. A vAtane najaramAM rAkhI zikSaNazAstrIoe pAMca varSa pUruM thayA pachI bALakane zALAmAM praveza karAvavAno krama goThavyo che. pAMca varSathI bAra varSa sudhInI uMmara daramyAna bALaka prAthamika zALAnA vAtAvaraNamAM jIve che. bAra varSathI sattara varSanI vaya sudhI mAdhyamika zALAmAM samaya gujAre che. te pachI te ekvIsa varSano thatAM thatAM mahAzALAnA snAtaka abhyasakramane grahaNa kare che. ApaNAmAM ema kahevata che ke soLe sAna ane vIse vAna. sAna eTale samajazakti sArA-narasAne pArakhavAnI vivekazaktirUpI sAna bALakane soLa varSanI vaya sudhImAM AvI jAya che. A samaya daramyAna te prAthamika zALAnA vAtAvaraNane anubhave che. prAthamika zALAnA vAtAvaraNa ane abhyAsakramane jo saMskAralakSI banAvavAmAM Ave to bALakamAM sAcI sAna utpanna thavAne yogya AvaraNa pUruM pADI zakAya tema che. vIse vAnano artha eTalo ja che ke soLa pachInA vIsa varSanI vaya sudhI bALakanI buddhimAM eka cokkasa mAnasiktA daDha bane che. (11 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsa-ekavIsa varSanA A uMmara gALAne ApaNe brahmacaryAzramanA mALakhAmAM samAveza karelo che. jJAna-vijJAnanA saMskAronI kSitija vistAravAmAM A samayagALo mahatvapUrNa kAmagIrI bajAvI zake tema che. prAcIna ane arvAcIna samIkaraNonA AdhAra staMbha para ekavIsa varSanI vaya sudhInA bALakanA zikSaNanuM mALakhuM goThavavA jo punarvicAra karavAmAM Ave toja rASTrane cAritryavAna navayuvakonI bheTa dharI zakAya. | darzana ane zravaNa saMskAra utpanna thavAnA mAdhyama hovAthI dazyazrAvyanA tamAma vaijJAnika upakaraNone eka sAdhana tarIke upayoga karavAnI tAtI jarUriyAta utpanna thaI che. vAMcana sAmagrI ane manoraMjananA kSetro paNa A dizAmAM dhyAna mAMgI le che. moTA gaNAtA mahAnubhAvonA AcaraNa paNa vAtAvaraNa ghaDavAmAM bhAga bhajave che. hindu jIvanadarzananI daSTine vikasAvavA uparokta mAdhyamomAM zakti saMcAra karavAthI ja sarvAMgika unnatinuM citra kaMDArI zakAya tema che. hAlanA zaikSaNika abhyAsakramanA mALakhAnuM jo adhyayana karavAmAM Ave to veda-purANa-upaniSada-rAmAyaNa ane mahAbhAratamAM samAvAyelA saMskAra-mulyonuM temAM lezamAtra paNa sthAna dekhAtuM nathI. saMskAra nirmANa mATe satata sAnukuLa vAtAvaraNa apekSita rahe che. zALAkIya ane samAjika baMne vAtAvaraNamAM sAmaMjasya sivAya saMskAra nirmANanuM kArya saMbhavita nathI. A baMne kSetranA vAtAvaraNa mATe sAmaMjasya sthApita karanAra eka saMyukta kaDInI jarUra che. jema alaga alaga puSpone dorAnI eka sAMkaLamAM parovavAthI eka khuzabodAra hAra banAvI zakAya che tema samAjanuM netRtva vahana karanArA temaja zALA mahAzALAnA sukAnIonI samanvita karI samAjane navIna dizA pradAna karI zake ' sAdhya ane sAdhana bannenI ekarUpatA vaDe sAdhya siddha karI zakAya che. zikSaNa jo sAdhya gaNavAmAM Ave to te kSetra sAthe saMkaLAyelA loko sAdhyane siddha karavAnA sAdhana che. sAdhanano vicAra karyA sivAya sAdhyanI siddhI dUra rahe che. jema eka mUrtikAra aNaghaDa patharAomAMthI paNa zreSTha mUrtinA sarjana mATe tanamanapUrvaka macI paDe che. jema eka kukhtAra mATImAMthI vividha racanAomAM kauzalya dekhADavA tana-manane mATImAM ekAgra citte kendrita kare che. tema tana temaja mananA lakSa saMghAna vinA saMskAra nirmANa mATe vAMchita phala meLavI zakAtuM nathI. janmajAta saMskAra ane AvaraNamAMthI prApta saMskAra para prakAza pADatuM eka aitihAsika daSTAMta zuka rahasya upaniSadamAM varNaveluM che. zukadeva maharSi vyAsano putra hato. ema kahevAya che ke zukadeva janmajAta jJAnI hatA. zukrANuomAM rahelA jJAnanA saMskAro zukradevane garbhAvasthAmAM ja soLe kaLAe khilelA hatA. pAMcamAM varSe vyAse zukadevane yajJopavita saMskAra ApavAnuM karma zarU karyuM. je-je vyAsa Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajAvatA hatA tene zukadeva jANato hato. yajJopavita saMskAramAM jIvanane eka yajJakArya samajI tene sAnukULa AcAravicAronI samaja bALakamAM utpanna karavA preraNA pUrI pADavAmAM Ave che. tenuM bIjuM nAma upanayana saMskAra che. nayanano artha AMkha thAya che. mane AMkha dvArA jovAnuM samajavAnuM kAma karI zake che. AMkha dvArA jovAnI zaktithI ja spaSTa ane satya citra manamAM aMkAya che. mATe A saMskArane upanayana nAma ApeluM che. jJAnanA A upanayanathI jIvana jIvavAnuM satyadarzana bALakane pradAna karavAno hetu sacavAyelo che. ' upanayana saMskAramAM aMtima eka saMskAra brahmavidyAnA upadezano che. tamAma anya saMskAro pUrA thayA pachI brahmavidyAnA saMskAra pradAna karavA mATe vyAsa bALakane laI sadAziva pAse pahoMcyA. vyAse zaMkarane kahyuM ke A mArA bALakane upanayana saMskAranuM kArya cAle che ane have tene brahmavidyA saMskAra ApavAno krama Avyo che. A mArA bALakane ApathI ja A saMskAra maLe evI mArI icchA che. zaMkare kahyuM ke A bALaka A saMskAra mArAthI grahaNa karaze to tUrtaja saMsArano tyAga karI deze. vyAse kahyuM bhale je banavAnuM hoya te bane paNa A saMskAra tene ApathI ja maLavA Ie. vyAsa putra zaMkarane soMpI cAlyA gayA. zukadeva zaMkaranA sAnidhyamAM rahI brahmavidyAnA sAkSAtkAra mATe jijJAsu mana banAvI je-je samaja zikhatA gayA tete badhI ja temanA aMtaHkaraNamAM sannihita hatI. ekanI eka ja vAta manamAM daDhapaNe prasthApita thavAthI zukadevanA aMtarcakSu khulI gayAM. saMskAranuM sAra tattva aMta:karaNamAM jaDAI gayuM. zaMkara pAsethI zukadeva sIdhA ja tapa mATe vana gamana karI gayA. Hos. zrI guru mahArAja ane zrI gurUjIH eka smaraNIya mulAkAta rA. sva. saMghanA dvitIya sarasaMghacAlaka zrI mAghavarAvane loko jema zrI gurUjI evA nAme saMbodhe che tema zrIsthalamonA aravaDezvara tIrthanA RSivara zrI devazaMkarane Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa gurUmahArAja evA hulAmaNA saMbodhanathI oLakhavAmAM Ave che. zrIsthaLanI ja A tapomUrtie jyArathI aravaDezvaranA zaMkarane zaraNe svayaMne samarpaNa karI nadInA sAmA kinAre vaselA che; tyArathI zahera taraphanA sarasvatInA kinArAne temaNe joyo paNa nathI. e ja rIte mAtA-pitAno ekano eka lADalo putra hovA chatAMya jyArathI zrImAghavarAve samAja kArya mATe samarpita jIvanavrata aMgIkAra kareluM che; tyArathI gharanA uMbarAnA temaNe darzana karelAM nathI. I.sa. 1956nA arasAmAM A baMne mahApuruSo vacce yojAyela mulAkAtanI A vAta che. te divasomAM saMghanA uttara gujarAtanA svayaMsevakono eka zizira zibira siddhapura mukAme rAkhelo hato. kaDakaDatI ThaMDImAM paNa lagabaga sADA cAraso svayaMsevako pUrNa traNa divasanA A zibiramAM pUrNa samaya mATe upasthita hatA. zrIgurujI paNa pUrNa be divasa mArgadarzana mATe siddhapuramAM rokAyA hatA. zrI gurujInA A rokANa daramyAna ahIMnA A mUrdhanya tapasvI guru mahArAja sAthe gurujInI eka mulAkAta goThavAI hatI. te samayanI eka yojanA mujaba zrI gurujInA kAryakramonI AghopAtta noMdha taiyAra karavAnuM kAma mane soMpAyeluM hatuM. tethI A mulAkAta samaye huM paNa hAjara hato. barAbara savAranA sAtane Takore jIpamAM zrIgurujI sAthe ame sau te sthAne javA ravAnA thayA. jIpamAM sAthe mA zrI anaMtarAya kALe temaja zrI amRtalAla mAraphatIyA paNa hatA. paroDhiye brAhmamuhartamAM uThI AzramamAM snAna-vi. patAvI sarasvatI snAna ane kinAre ja dhyAna mATe Asana lagAvavAno guru mahArAjano nitya krama hato. nALIyAnA mArgethI jIpa sIdhI ja aravaDezvara maMdiranA jhAMpe jaI rokAI jIpamAMthI utaratAM ja sAme nadInA pravAhamAM zrI guru mahArAjanA darzana thayAM. zrI gurumahArAjane nihALatAM ja vanarAjanI cAle zrI gurujI nadInA paTamAM utarI paDyA. siMhanI jema chalAMga bharatA AvI rahelA zrI gurujIne joI tyAM hAjara brAhmaNoe gurumahArAjanuM dhyAna doryuM. daSTi pheravatAM ja kSaNabharamAM baMnenA netronuM paraspara milana thayuM. atithi devobhava jeno jIvanamaMtra che evA guru mahArAje zrIgurujIne jotAM ja daMDavata abhivAdana mATe jyAM dharatI para deha laMbAvavAnI lAkSaNika mudrA prAraMbha karI eTalAmAM ja duta gatie zrI gurujIe temane jhAlI laI temanA caraNa sparza karI abhivAdana karyuM. kevuM adabhuta Atma samarpaNa ane vaMdananA saMskAranuM preraka dazya "aham nahIM paNa aham nA samarpaNanuM saujanya sUcaka dazya" ahIM daMDavata praNAma che, paraMtu tenA svIkArano aham nahIM; paNa arpaNano vinamra prayAsa dekhAya che. nadInA paTamAMthI baMne mahApuruSonI pAchaLa pAchaLa ame sau AzramanI dizA tarapha cAlyA. jyAM lIlAchama vRkSo ane ghaTATopa azvattha vRkSanI chAyAmAM eka nAnI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakhI patarAnA chAparAvALI purANI oraDI AvelI hatI. e ja Azrama A sthAnamAM to tyAM prAkRtika sRSTi saundarya soLe soLa kaLAe khilI uTheluM hatuM. gura mahArAjane to A oraDI sAthe mAtra sagavaDiyo saMbaMdha hato. teo to prakRtinA khoLAmAM ja brAhmaNamuhartathI suryAsta parvata brahmanaMdanA amRtapAnamAM ja nimagna rahetA. prakRti dvArA pradatta bharapUra zobhA ane saundaryavALA A AzramamAM khIlI UTheluM sRSTi saundarya prakRtinA sraSTA svayaM IzvaranuM ja pratibimba darzAvatuM hatuM. naisargika saundaryanA sarjana temaja sthitino adhipati je svayaM Izvara ja che, te IzvaranA sAkSAtkAra mATe paNa prAkRtika zobhAnA sAnidhyanI jarUrI rahe che. baMdha kamarAonA vAtAvaraNamAM bhale Izvara darzana prApta karI zakAtuM haze paNa te IzvaranA aizvaryanuM amRtapAna to na ja thaI zake. AzramamAMthI zrI ane sarasvatInA meLamilApavALuM prAkRtika dazya manane AnaMda ApanAruM hatuM. kalakala vaheto sarasvatIno pravAha dharatI para jaLanI sarvoparitAnuM darzana sUcavato hato. prAkRtika manoharatAnuM vAtAvaraNa je akathya AnaMdane pirasatuM hatuM evuM ja A baMne mahApuruSonA saumya vyavahAranuM daSya mana para ucca saMskAritAnA AdarzonI chApa choDatuM hatuM. pIpaLAnA vRkSanI chAyA nIce oraDI bahAra eka junI purANI pATa rahetI hatI. guru mahArAje gurujIno hAtha jhAlI pATa para besADavA prayatna karyo. Apa beso. huM besuM chuM, ema kahI gurujIe guru mahArAjane besADavA Agraha karyo. paNa atithi devobhavanA AdarzanA puraskartA guru mahArAja ema mAne kharA ? daDha AgrahapUrvaka hAtha jhAlI zrI gurujIne pATa para besADIne ja teo jaMpyA. oraDImAM jaI guru mahArAja gaMdha-puSpa ane akSata laI AvyA nahIM-nahIMnA gurujInA aMtaranAda vacce guru mahArAje potAno krama zarU karyo. svastivAcaka vedamaMtronA AzIrvacanonI varSAthI vAtAvaraNa AlhAdaka dazyamAM pheravAI gayuM. A samasta prakriyA samaye vivaza banelA zrIgurujI to AMkho baMdha karI besI ja rahyA. vedamaMtronA svaragAna saMbhaLAtAM baMdha thatAM zrIgurujIe netro kholyAM. sAkSAta zaMkaranI mUrti samA sAme Ubhela gurumahArAjane joI vaMdana karI zrIgurujI bolyA. "A to ulaTI gaMgA vahI." AvA zAMta, ekAtta ane naisargika saundrayanA sAmrAjyamAM paramapadanI prAptI mATenA ApanA puruSArtha jevuM sadbhAgya to mane maLeluM nathI. mAruM nasIba to kuMbhAranA cAkanI jema pharavAne nirmAyeluM che." eka paLanA paNa vilaMba vinA guru mahArAje pratyuttara vALyo ke "ApanuM jIvana to sUrya samAna che. ApanuM kArya sUryanA kArya jevuM che. A saMsAranA zreyanuM saMcAlana sUryanA pharavAmAM ja sacavAyeluM che. sthagita thavAmAM nahIM.' tattvajJAna jeTaluM pANIthI sAkSAtkArita thatuM nathI eTaluM vyavahAranA paripAlanathI - anubhavAya che. vyaktinA zabdonI je chApa mana para saMskAra sarjAvI zakatI nathI 116 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te chApa temAM vyakta vyaktitvanI utpattimAMthI Apo-Apa manane prabhAvita karI de che. vadhumAM vadhu jarUriyAtonI jhaMkhanA dharAvatI A vIsamI sadInI saMskRtimAM alpatama AvazyaktA ane uccatama jIvanadarzananI jhAMkhI karAvato A be mahApuruSono niSkAma karmayoga zikhavAnuM ghaNuM ghaNuM mUka rIte prakaTa karato hato. kevaLa laMgoTI ane bhasma lepanathI zobhato eka deha kSaNabhaMgura chatAMya durlabha dehanI mahattAnuM mUlya samajAvI rahyo hato; to bIjI tarapha samAjane ja IzvaranuM eka abhivyakta svarUpa samajI tenA kArya mATe samasta AzA-AkAMkSAonuM brahmArpaNa karanAra deha samAja pratyenA kartavyanuM bhAna karAvato hato. mArga alaga alaga paNa uddezya eka ja evAM be jUjavAM vyaktitvanuM saMmilana ahIM yojAyuM hatuM. eke Atmazreya mATe AzA-tRSNAonI gaThaDIne pIMpaLAnA jhADanI DALe laTakAvI padmAsana lagAvyuM hatuM; to bIjAe eja gaThaDIne samAjotthAnanI bhAgIrathImAM DUbAvI saMsAranuM DiDima baMdha karI dIdhuM hatuM. A baMne nararatnonuM karma kauzalya jagatanA pravAhathI taddana nirAluM hatuM. Aje jyAre sAMsArika AzA tRSNAonA joradAra vAvAjhoDAmAM jagata aTavAyeluM che. te samayamAM te jagatathI nokhA be vyaktinuM ekI sAthe darzana preraNAtmaka vAtAvaraNanuM sarjana kare che. vyaktinA vANIvilAsa karatAM vyavahAranuM spaSTa darzana mana para je saMskAra nAMkhI zake che tenuM abhUtapUrva darzana ahIM thayuM. anyatra tattvajJAna mAtra sAMbhaLavA maLatuM hoya che; paNa ahIM to te abhivyakti rUpe avataraNa thayeluM jovA maLyuM. nirIkSaka - gajAnana dave 07. saMgha zAkhA ane pU. gurU mahArAja saMgha zAkhA sAtheno pU. guru mahArAjano nAto sarva prathama sAva svAbhAvika rIte thayo hato. saMghanI dainadina pravRttimAM zAkhA eka mahattvapUrNa paribaLa che. dainaMdina zAkhAnA kAryakrama svayaM tenA sAMskRtika lakSyane spaSTa kare che. saMskRtinA adhiSThAna para saMskAranA AdAna-pradAna mATe samAjanA saMghaTananuM lakSa rA-sva-saMgha zAkhAnA pAyAmAM raheluM che. eka samaye dhuLeTInA divase gAmanA vAtAvaraNathI alipta evA aravaDezvaranA sthAnamAM prabhAta zAkhAno kAryakrama goThavavAmAM Avyo hato. bAla-tarUNa prauDha badhA ja svayaMsevako ghANI-caNAno nAsto sAthe laI vahelI savAre aMbAvADImAM ekatra thayA hatA. ane aravaDezvara upaDI gayA hatA. savAranA 10no samaya hato. saravaDezvaranuM medAna svayaMsevakonI pravRttithI 110 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamadhamatuM hatuM. eka goLa vartulamAM pANI chAMTI bhagavo dhvaja pharakAvAyo hato. saMghanA pracAraka zrI anaMtarAva kALe paNa Aje sAthe hatA. saMghanI paddhati mujaba dhvajapraNAma thayA bAda vividha ramato ramAI hatI. ramato paNa baLa, sphUrti ane saMskAra sarjanamAM agatyano bhAga bhajave che. briTananA eka samayanA pradhAnamaMtrI carcIle eka samaya jAhe2 karyuM hatuM ke yuddhanA medAna para thayela briTananI jIta briTananA ramatonA medAnone AbhArI che. zaurya ane parAkramanI preraNA utpanna kare tevI mato je dezanA bALako kAyama ramatA hoya che te dezanI prajA khamIravaMtI nirmANa thatI hoya che. ramatothI zakti, sphUrti ane kheladilInA bhAvo sarjAya che. rogamukta ane Arogyavardhaka zArIrika saMpatti sarjAya che. ramatono kAryakrama pUro thaI sAmUhika sUrya namaskArano kAryakrama cAlato hato. sUrya namaskAramAM sASTAMga daMDavata praNAma hoya che. pU. guru mahArAjane nadImAMthI paravArI mahAdevamAM AvavAno A samaya hato. maMdiranA pagathiye caDhatAM ja mitrAya nama'' nA sAmUhika svaro temanA kAne athaDAyA. A sthAnamAM sAmUhika zistabaddha sUryanamaskAranA maMtro sAtheno A kAryakrama pahelI ja vAra najare paDe tevo hato. eka bAju UbhA-UbhA sasvara sUrya namaskArano A kAryakrama temaNe nihALayo tyArabAda tUrtaja dakSa Aharma ane prArthanAnI AjJAnA svaro vacce prArthanA zarU thaI. zuddha saMskRtamAM rASTravaMdanAnI bhAvavAhI sAmUhika prArthanA sAMbhaLI pU. guru mahArAjanI aMtaracetanA temanA roma romamAM khilI UThI. prArthanA pUrI thayA bAda sIdhA ja svayaMsevako vacce AvyA. svayaMsevako ane adhikArIoe AvakAra sUcaka vaMdana karyAM. badhA ja temanI sAme vaMdana mudrAmAM goThavAI gayA. A zuM che, zAnI pravRtti che, tevI puchaparachanA pratyuttaramAM mA-anaMtarAva kALee saMghanI dainaMdina zAkhAnA kAryakramono suMdara citAra raju karyo. saMpUrNa dezabharanA hindu samAjanA AbAlavRddha saune A kAryakramamAM sAMkaLavAno saMghano prayAsa jANI teo AnaMdathI pulakti thaI UThyA. teoe anahada AnaMda sAthe kAryanI abhivRddhinA AzIrvAda pAThavyA. mA-anaMtarAya kALee svayaMsevakonA aMta:karaNane spaSTa vyakta karatuM eka bhAvavAhI gIta gAI sAMbhaLAvyuM. gItanA svaro hatA. nija rUdayakA sneha kaNa kaNa, deva pratimA para caDhA kara rASTra maMdira kA puna: nirmANa karanA hai hameM to // 1 // kATa kaNa kaNa deha jisakI, durgakA nirmANa hotA, eka tila haTane na pAtA, bhUmi meM hI prANa khotA. 118 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya parAjaya kirtI yazakI, choDa kara saba kAmanAye. rAtadina nizcala aTala, cUpacApa gaDhakA bhAra DhotA. zoka meM rotA nahIM aura harSa meM hasatA nahIM jo rASTra kI dRDha nIMva kA pASANa bananA hai hameM to // 1 // (apUrNa) ma. anaMtarAvajInA kaMThe gavAyela A gIte saune maMtramugdha banAvI dIdhA. saMghanI zAkhAmAM ramato sAthe bhAvapreraka gItonuM paNa advitIya sthAna che. tAlabaddha saMgIta gAna nAda brahmanI zakti utpanna kare che. A muddAne parilakSita veda-purANa racanAo thayelI che. veda ane purANonA sasvara maMtroccA2 manuSyanA aMta:karaNane jagAve che. DolAve che. jeTalI asara gadya upajAvI zakatuM nathI tethI vizeSa chApa padagAnathI che. paDe che. bhAratIya saMskRtinuM lagabhaga pUrNa sAhitya padyaracanAmAM gavAyeluM che. padya racanAnA maMtro gAI gAI kaMThastha karI zakAya che. gadya sAhitya A lakSa pUrNa karI zake tama nathI. padyamaya saMgitanI svarazakti prANIone paNa DolAve che. rA.sva. saMgha prAcIna saMskRtinA A vArasAne gItonA mAdhyamathI utAravA saMskAra prere che. saMgItanA mAdhyamathI saMskAra siMcananI pravRtti saMghamAM svIkArAyelI che. basa A eka ja paricaye pU. gurudevanA aMta:karaNamAM sthAna jamAvI dIdhuM. jyAM sudhI teo jIvyA tyAM sudhI prati varSa guru dakSiNArUpe savA rUpiyo mokalavAnuM teo cUkyA nathI. pratyakSadarzI gajAnana dave. 119 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08. svarganA rAjA indrane jaI kaheje ariSTanemine svarganAM sukho nahIM, mokSa prAptinI mahecchA che (ariSTanemi) (1) rASTranI prAcInatama saMskRti, tenA saMskAra, tattvajJAna temaja saMbaMdhita itihAsanuM saMkalita citra yoga vaziSThamAM aMkita che. temAM tattvajJAna ne itihAsanA mAdhyamathI rasaprada rIte raju karAyuM che. tenA vairAgya prakaraNamAM ariSTanemi rAjAno itihAsa upalabdha che. itihAsa ariSTanemi rAjAno che; paNa temAM kevaLa ariSTaneminuM aMta:karaNa khulluM karAyuM che. hindu jIvanadarzanamAM manuSya jIvananuM AkharI sarvottama lakSya zuM che teno yathocita uttara araSTaneminA dRSTAMtathI maLe che. bhAratIya itihAsa thAnI e viziSTatA che ke temAM tenA dRSTAoe itihAsane mAtra mahitiyono saMgraha banAvyo nathI paNa temAM pAtronA caritrakathana sAthe pAtronA aMta:karaNanI chabIone utArI tattvajJAnane prakaTa karavAnuM lakSya paNa apanAveluM che. itihAsa kathananI A khUbIne kA2Ne prAcIna itihAsa; itihAsa, tattvajJAna, saMskAra ane zikSaNa ema catuSkoNa jJAna staMbhonA sAkSAtkAranuM eka sAdhana banela che. eka rAjA tarIke sarva sukho to tenA pagamAM ALoTatAM hatAM. sukho tene zodhavA javA paDatAM nahotAM. paNa sukhonA dainika upabhoga chatAMya te sukho tene akSaya AnaMda ke saMtoSa ApatA nahotAM. sukhono bhoga paNa navAM-navAM du:kho utpanna karatAM hatAM. ariSTanemi ghaNIvAra vicArato ke je sAdhano akSaya AnaMda ane saMtoSa na sarjavI zake te sAdhanone sAcA sukhanA sAdhano kevI rIte kahI zakAya ? saMsAranA sukho mATe evuM kahevAyuM che ke jyAre teo dUra hoya che; tyAre tene bhogavavAnI tRSNAo janme che. jyAre tene mANavAno moko maLe che; tyAre tenA aMdara chupAyelI viSAkta asaro tenAM pariNAmothI manamAM viSAda janmAve che. AvA to ghaNA anubhavo hoya che ke mANasa mANe che sukha, paNa te sukha kevaLa kSaNika AnaMda ApI cirakAlIna du:khanI chAyA paNa choDatuM jAya che. ariSTanemie samajI lIdhuM ke sukho jema zarIrathI bhogavAya che tema du:kho paNa tenAthI ja bhogavAya che. sukha ane du:kha baMnenA bhoga mATe deha che. saMsAranA tamAma dehadhArIomAM manuSya deha eka sarvottama racanA che. A racanAthI sarvottama sukho paNa bhogavavA maLe che; tema nimnatama du:kho paNa bhogavAya che, sAthosAtha sukhadu:kha utpanna karanAra bhavabaMdhanathI paNa mukti meLavavAno puruSArtha paNa sAdhI zakAya che. sukhothI ja jo aMta:karaNa TharatuM hoya to te aziSTanemine sAva sulabha hatuM. 120 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa vaibhava ThAThamATha ane suvidhAo tenA aMta:karaNane jhAjho saMtoSa ane AnaMda ApI zakyAM nahIM. akSaya AnaMda ane saMtoSa meLavavA tenuM manomaMthana cAlu hatuM te satsaMgathI jJAnI banyo hato paNa jJAnanA viSayane AtmasAkSAtkArathI caritArtha karI zakyo nahato. teNe vairAgyano mahimA jANyo hato paNa rAgathI mukta banavAnI kriyAno abhyAsa keLavyo na hato. jema abhyAsa vaDe ja bhoga bhogavAya che. rAga keLavAya che. tema abhyAsa vaDe ja rAgathI mukta thavAya che. rAgathI muktinA svarUpane vairAgya kahevAya che. koIpaNa pariNAmono sAkSAtkAra abhyAsa vaDe ja thAya che. abhyAsa eka sAdhana che. satata eka kriyAmAM manane, zarIrane pravRttizIla rAkhavuM tenuM nAma abhyAsa che. manuSya sukho meLavavA pAchaLa jeTalo pravRttizIla rahe che tenAthI nyunatama pravRtti (abhyAsa) jo vairAgyanA viSayamAM keLave to paNa te paramezvaranI najIka to avazya pahoMce che. je paramezvaranI nikaTa sudhI pahoMce che; tenAM ariSTo to ghaTI ja jAya che. pUrNa vairAgyanI prAptithI to jIva svayaM ziva banI jAya che. - jarUra phakta abhyAsanI che. vairAgI thavuM eTale gharabAra choDI bAvA banI nAsI javuM evo artha nathI. jaTA ke muMDana karAvavuM tema paNa nathI. tilaka ke mALAono bAhyADaMbara karavo tema paNa nathI. deva maMdiromAM paga ghasavAno paNa te viSaya nathI. nadI ke sarovaronA jaLamAM mAtra bakiyo mAravAno paNa te viSaya nathI. vanavagaDAomAM vicaravuM ke vasavATa karavAthI vairAgyano adhikAra prApta thato nathI. temaja jJAnanAM AkarSaka pravarcano hovAthI paNa vairAgya prApta thato nathI. vAdavivAdomAM vijayI thanAra paNa vairAgI hoI zake evo saraLa A viSaya nathI. viSayano adhikAra prApta karavo saraLa nathI paraMtu prApti mATeno mArga to sAva saraLa che. tenA abhyAsathI aMta:karaNamAM je dIpa prakaTe che te dIpa mArgane prakAzita karato jAya che. daDha abhyAsathI AtmasAkSAtkAra hAthaveMta rahe che. zarIranA bAhya aMgo mATe tenI tAlIma ochI che; paraMtu zarIranI aMdara vyApta mana kaho ke jIva tene vAraMvAranA daDha abhyAsa vaDe tAlIma ApatA rahevuM paDe che. vairAgI bananAre kazuM ja choDavAnuM hotu nathI; temaja meLavavAnuM mana paNa banAvAnuM hotuM nathI. vairAgI badhuM ja khAya che. pIe che. suMdhe che. badhA ja viSayomAM AnaMda mANe che. vastro paNa pahere che. gharamAM paNa rahe che. samAjamAM paNa harephare che. badhuMja jue che. sAMbhaLe che. ane saMsArano AnaMda lUMTe che. A badhuM hovA chatAMya eka ja niyama pAlanathI vairAgyano abhyAsa daDha bane che. mana vairAgyabhAvathI paripUrNa banatuM jAya che. manuSyanA AcaraNamAMthI vairAgyabhAva prakaTa thAya che. A niyamanA abhyAsathI mana para chavAye jatI vairAgyanI chAyA sadA-sarvadA sarva koI hAlatamAM jIvane prasannatAmAM ja magna rAkhe che. prasannatAnA jharaNAmAM tenuM mana DUbeluM ja rahe che. 121 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A niyama che anAyAse prApta sukhono AnaMda uThAvAno. anAyAse maLatA lAbha bhogavavAno. je sukho maLe te AnaMdathI mANavA ane aprApya sukhonI lAlasAo choDavAnI Teva keLavavI sukhonA bhoga mATe saMkalpa vikalponA jALAmAMthI mukti meLavavAno abhyAsa mana para pADavo. sAMje zuM khAIzuM, kAle zuM khAIzuM tenI mathAmaNa na karatAM je maLe te parama premathI khAvuM. ruci-kharucinA bhedothI manane dUra rAkhavuM. padArthono saMga manane na thavA devo eja nisaMgapaNuM che. ekAMta ke jaMgalamAM javuM te nisagapaNuM nathI. mAtra padArthonA saMgano raMga manane na lAge tenI satata kALajI levI te nisagapaNAnuM lakSaNa gaNAya che. vyaktionA saMgathI dUra rahevuM te nisaMgapaNuM nathI; paNa te saMganA doSathI dUra rahevAnI kriyAne nisaMgapaNuM kahe che. anAyAsa prApta bhoga bhogavAnA abhyAsathI mana nisaMga bane che. jyAre mANasa pANIvALI bhInI dharatI para cAle che; tyAre lapasaNA sthAnothI cheTe cAle che. sAcavIne cAle che. lapasaNI jagyAe paNa saMbhALapUrvaka paga mUkI cAle che. vikAsa mATe puruSArtha karavo. prApya sukho bhogavavAM ane aprApya bhogo bhogavavA phAMphA na mAravA te vairAgyanI keLavaNI che. A keLavaNIthI bhogo mATe mananuM nisaMgapaNuM prApta thaze. nisaMgapaNAnI keLavaNIthI saMsAranA sArA-narasA bhAvo (vicAro)no abhyAsa chUTI jaze. nisaMgapaNuM keLavavAmAM vAtAvaraNa paNa bhAga bhajave che. kahe che ne ke jevo saMga tevo raMga, saMga badalavA ariSTinemi eka divasa rAtorAta vanamAM cAlI gayo. jaMgalanAM jharaNAM, pahADa, vRkSo, vanaspati, pazu, pakSIo, AkAzanA tAralA, hariyALI dharatI, sUrya ane caMdranA vaibhavo, vividha saMdhyAonAM dazyo, Arogyaprada havAmAna ane AhAravALA A navA gharamAM ariSTanemine saMsAranuM sarva rahasya samajAI gayuM. jharaNAMnA jaLa ane kaMdamULa phaLa-phaLAdie tenI AhAranI tRSNAo zamAvI dIdhI. valkala vastroe dehanA zaNagAranI AkAMkSAo para pUrNa virAma mUkI dIdho. vanasRSTie tenA ciMtananI dizA ja badalI dIdhI. upara AkAza ane nIce dharatI. dharatI paranA vRkSonA sAnidhyathI tene je jovA maLyuM; jANavA maLyuM; te badhuM ja addabhuta ane nirALuM hatuM. teNe joyuM ke pakSIo jhADa para bese che. sUe che. te phaLa phulo khAya che. rAtre suve che. paNa A mAruM ke tAre evA vivAdamAM koI jhagaDatuM nathI. koI koInI bathAmaNI karatuM nathI. jene jyAM javuM hoya tyAM jAya che. je maLe che te premathI khAya che. kyAMya koInuM makAna nathI. rasoIghara nathI. pANIyAruM nathI. zayanakhaMDa nathI beThakakhaMDa nathI. mArA paNAnI jyAM eka paNa cIja nathI te vanasRSTi saune saunA pramANamAM sarakho AnaMda lUMTAve che. ariSTanemie joyuM ke tyAM koI bajAra nathI. jyAM vecAtuM levAno ke vecavAno savAla ja na hoya te vanasRSTi pAse paNa aDhaLaka saMpatti che. aDhaLaka padArtho che. (122 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vanasRSTimAM vasatAM sarva jIvo samAnapaNae teno upayoga karavA svataMtra che. sArvabhaumatvanA adhikArI che. koIno ocho ke vatto adhikAra paDyo tyAM pracalita ja nathI. ariSTanemie je manuSya sRSTimAM joyeluM tenAthI viparIta vAtAvaraNa ahIM tene mANavA maLayuM. A vanasRSTi to tenA sarva jIvone kahe che ke A dhana saunuM sahiyAruM che. je tenA sraSTA IzvaranAM saMtAno che. sau sarakhA mAlika, sarakhA hakka ane jarUriyAta mujaba sarakhA hissAnA sau bhoktA che. A vanasRSTimAM ariSTanemine khapa pUratA upayogano samAna adhikAra bhogavatAM pazu-pakSIonA darzanathI bahu ja AnaMda thayo. akalpita AnaMda thayo. teNe e paNa vicAryuM ke manuSya jevI saMgrahavRttinA zikAra A pazu-pakSIo banyAM hota to baLiyAnA be bhAga jevuM ahIM paNa thAta. jo teo vINI vINIne bheguM karavAnA puruSArthamAM lAgI jAya to A raLIyANI vanasRSTi mAthAnI TAla jevI banI jAya. ariSTanemi ne manuSya sRSTinA dukhonA mULamAM A vRtti ja dekhAI. - indriyonA viSayonA sukho bhogavavAnA svArthI ciMtanamAMthI vividha lAlasAo janme che. lAlasAo pUrNa karavAnA puruSArthamAM ja saMgrahavRtti janme che. A saMgrahavRttinA pariNAme bheda sarjAya che. bhedamAMthI rAgadveSa janme che. rAgadveSa vividha jhagaDAonuM janmasthAna che. brahmavidyAnuM ciMtana e bhoganA viSayonuM ciMtana nathI. A brahmAMDa ane tenA sraSTAnA darzananuM ciMtana che. nAnA bALakane jema ekaDo zikhavA pATIpenanI jarUra rahe che. ekaDo ghUMTADavA jema gurunI jarUra rahe che. ekaDo zikhavA jema pAkA mananI jarUra rahe che tema brahmavidyAnA abhyAsa mATe paNa A badhAM sAdhanonI jarUra paDe che. ekaDo zikhyA pachI jema pATI ane pena chUTI jAya che tema A abhyAsamAM paNa bane che. jema buddhimAna manuSya dhAnyanA parALane choDI daI dhAnyane ja pakaDe che tema A mArgano abhyAsI nirarthaka mathAmaNo choDI de che. saMsAranI mAyA mATenI mathAmaNo chuTI javAthI Izvaradarzana thaze paNa tene jovAnI dRSTi bIjI haze. A AMkha to Izvare saMsAranA darzana mATe manuSyane ApelI che AtmasAkSAtkArarUpI jJAnanuM trIjuM netra khUlavAthI aMdarano jIva ja zivarUpa dekhAze. ariSTaneminA ugra tapathI indra akaLAI gayo. indriyonA svAmIne indra kahe che. indra ariSTaneminA indriya nigrahanA A tapane, tapanA baLane toDavA ane svarganA sukho mATe lalacAvavA eka dUta mokalyo. dutaH svarganA svAmI inDe Apane sadehe svarganA sukho bhogavavA teDI lAvavA mATe mane ahIM mokalyo che. cAlo jaladI karo. A vimAna taiyAra che. vimAna apsarAonA saMga ane saMgItanI mahephila mATe sajAvAyeluM che. mArgamAM paNa Apane AnaMda maLaze. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ariSTanemi : are, bhAI, tuM mane jyAM teDI javA Avyo che te svarga zuM che; te to mane samajAva, huM jANI to lauM ke mAre kyAM javAnuM che. tArI vAta jANI pachI huM mAro nirNaya tane kahIza. dUta : to sAMbhaLo. sukho bhogavavAnA adhiSThAnane svarga kahe che. ahIM puNyanA hisAbe sukho bhogavavA maLe che, ane hisAba pUro thaye pAchA maryalokamAM pharavuM paDe che. sukho paNa puNyanA prakAre prApta thAya che. puNya jo uttama prakAranA hoya to uttama sukho maLe che. puNya jo madhyama kakSAnAM hoya to madhyama prakAranAM sukho maLe che ane puNya jo kaniSTha prakAranAM hoya to tevAM kaniSTha prakAranAM sukho maLe che. uttama, madhyama ane kaniSTha prakAranAM sukho bhogavAtAM hoI tyAM IrSAnuM pramANa khUba rahe che. irSAne kAraNe dveSa paNa janme che. dveSa pedA thavAthI spardhAnuM pramANa khUba jovA maLe che. spardhAnA yuddhamAM karmanI dizA ja badalAI jAya che. pharI maryalokamAM punarAgamana bane che. dUtanA A vacano sAMbhaLI ariSTanemi sAvadhAna banI gayo. ariSTanemi : he dUta, svarganA tArA rAjA indrane jaI kaheje ke ariSTanemi ne svarganA sukho bhogavavAnuM mana nathI. mahattvAkAMkSA nathI. ariSTanemine to khape che, mokSanuM jJAna. mokSanAM sAdhana. sukhanA sAdhana nahIM. dUte pAchA pharI svargamAM indrane ariSTaneminI A vAta saMbhaLAvI. indrasahita sau devo maryalokanA A jIvAtmAnI vAta sAMbhaLI stabdha thaI gayA. temane thayuM ke maryalokamAM to jIvAtmAo sukha ja sukha jhaMkhe che. A ariSTanemi judI prakRtino che. indra dUtane pharI gaMdhamAdana parvata para jyAM ariSTanemi tapa karato hato tyAM mokalyo ane kahyuM ke ariSTanemine mokSajJAna saMpAdana mATe pRthvI uparanA vAlmikI Azrame laI jAva. vAlmikI munine mAro saMdeza kahe che ke A ariSTanemine mokSajJAnanI AkAMkSA jAgI che. adhikAra prApta karyo che. to tene upAya batAvajo. dUte AvI ariSTanemine indranI vAta saMbhaLAvI. ariSTanemi khUza khUza thaI dUta sAthe vAlmika muninA Azrame javA upaDI gayo. 09. upasaMhAra A nAnI sarakhI pustikA dvArA je saMskRtinI chAyA upasI Ave che te hindu jIvanadarzananI che. anya aneka saMskRtionI jema hindu jIvanadarzana bhoga mATe maryAdita nathI. A hindu jIvanadarzanamAM bhoga sAthe mokSano siddhAnta paNa svIkArAyelo che. bhoga ane mokSa baMne siddhAntonI samanvita keDI upara A 12) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanadarzana vikaseluM che. bhoganI vAta to samajamAM Ave tevI che. manuSya to zuM pazu-pakSI jevA abodha jIvo paNa bhoganuM tattvajJAna samajatAM hoya che. bhogano upabhoga paNa karatA hoya che paraMtu kudaratanA kAyadAoe temane ekadama amaryAdita bhogane mArge pahoMcI zake evI suvidhAo vALI jIvanazailI bakSelI nathI. prArabdha prApta bhogamAM ja temane saMtoSa levo paDe che. manuSya prArabdha prApta bhoga to bhogave ja che paraMtu potAnA prayatnothI temAM pheraphAra karI zakavAnI buddhi-zakti paNa dharAve che. pazu-pakSI ane mANasanA taphAvatano vicAra karavAmAM Ave to manuSya potAnI buddhi-zaktithI jJAnano adhikArI banI zake che. ApaNI saMskRtimAM bhoganI samaja sAthe mokSanA viziSTa jJAnano saMbaMdha joDAyelo che.bhoga ApaNane pratyakSa bhogavavAmAM AvatA sukhonI majA to cakhADe che; paraMtu tenA bhayasthAnonuM jJAna te ApI zakatuM nathI. A bhayasthAnonuM jJAna mokSa-sAdhananI vidyA dvArA maLI zake che. mokSa aMgenuM jJAna ApaNane sukho bhogavavAnuM to kahe che; paNa te du:khomAM na palaTAI jAya evI dizAno nirdoSa kare che. samudramAM vahANa calAvavAnI mAtra vidyA zikhavAthI samudra mArga dvArA lakSya sthAne pahoMcavAnuM zakya banatuM nathI. samudramAM to pRthvInI jema koI rAjamArgo pratyakSamAM nathI hotA paraMtu jyAM joIe tyAM jaLa ane upara AkAza najare paDe che. samudramAM vahANa calAvanAre samudramAM rahelA khaDako ane AThe dizAonA jJAnathI vahANa haMkAravAnuM hoya che. A jJAnanA anubhava vinA vahANa haMkAranAra kAMto khaDakothI bhaTakAI vahANane toDIphoDI nAMkhe che; kAMto viparIta dizAo tarapha bhaTakAye jAya che. vyakti sukho paNa samAjathI prApta kare che. vyakti potAnI jIvana sapharamAM patananA viSubdha mArge caDhI jaI jo sukho bhogavavA lAge to bhayasthAnonA avarodhothI TakarAI barbAdI zake che. paNa te jo niyatinA nirdoSa mArgone oLakhI potAnI jIvananaukAne haMkAre to A saMsAra-sAgara tarI zake che. niyatinA A nirdoSa mArgonI dizAe zAstra-vacano che. zAstromAM samAelA jJAnamAM samAjasaMcAlananuM abodha zastra paNa chupAeluM che. A zastra vaDe ja saMsArane saphaLatApUrvaka jItI zakAya che. akSaya sukhono avirata AnaMda mANI zakAya che. zAstramAM nirdeSita vicAro paripakva buddhi ane dUraMdezI daSTikoNathI vicArAyela lakSya prAptInA sahAyaka sAdhano che. koIpaNa lakSyanI siddhI mATe lakSyane anurUpa sAdhananI paNa AvazyakatA rahe che. jo zAstra-saMmata sAdhano vaDe sukho meLavavAno puruSArtha ApaNe apanAvIye to vyakti ane samaSTi baMnenA zreyano samAna saravALo bane che. tenAthI viparIta bhUlacUkamAM guMcavAyelA saravALA jevo samAja bane che. samAjamAM saMpane badale kusuMpa, snehane sthAne vera ane sukhanA badale du:khanA oLA (125 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utare che. vyakti ane samAja baMnenI sukhanI AkAMkSAo du:khamAM pariName che. dA. ta. kahevAyuM che ke paheluM sukha te jAte naryA. saMyama temaja samajapUrvakanA upabhoga vinA, upabhoga mATe paNa samajapUrvakanA tyAga vinA, taMdurastInI prApti asaMbhavita bane che. DaoNkTaro pAse auSadhono vipula khajAno hovA chatAMya DaoNkTara daradIne A khAva-A na khAva evA AhAra-vihAranAM sucano kare che. A sucanonuM ullaMghana hitAvaha to na ja banI zake. hitakara pariNAma lAvavA mATe to batAvelA saMyama sAthenA upabhoganuM anusaraNa karavuM paDe. anya sukhomAM mahatvanuM sukha yaunasukha paNa che. A sukha ApaNane patipatnInA lagna saMbaMdhathI bhogavavA maLe che. A sukha saMsAra yAtrAne saphaLatApUrvaka pAra karavAnuM eka mahatvanuM sAdhana che. badhA sukhomAM tene sarvottama paNa kahevAyeluM che. Adarza gRhasthAzramanA saMsArathI ja A sukha ApaNane upayogI bane che. strI ke puruSa baMnemAMthI jo koIpaNa lagAma vinAnuM lakhADI prANI bane to A sukhanI majA prANaghAtaka ane kuTuMba nAzaka paNa banI zake. jIvana ane saMsAra ghuLaghANI jevo jovA maLe. labADI paNAnI manovRttithI lacapaca vyaktine Adhi vyAdhi ane upAdhiyonA du:sAdhya du:khonA divaso dekhavAno vAro paNa Ave. sadnasIba kamanasIbamAM paNa palaTAI zake. A saghaLA bhayasthAnothI dUra rahevA Adarza gRhasthAzramanA pAlananI anivArya jarUra che. Ajano yuga uparokta maryAdAo oLaMgI eIDajha jevA ghAtaka rogane uMbare AvI Ubho che. A eiDajha roga zuM che? tenuM mULa to lagAma vinAnA yaunasukho bhogavavAnI labADI manovRttimAM chupAyeluM che. A rogathI dUra rahevA AjanuM cikitsA jagata paNa pati-patnInA maryAdita saMbaMdhovALuM yauna-sukha bhogavavAnI ja AjJA pharamAve che. zAstra AjJA paNa e ja che. A eka mAtra udAharaNa ApaNane samajAve che ke zAstranI AjJAo kALa abAdhita ane sarvottama jIvanadarzananI sUcanAono bhaMDAra che. A roga eTalo to bhayaMkara che ke Aje paNa tenuM auSadha AviSkata nathI. niSNAtonuM maMtavya che ke asaMyamita upabhoga ane aniyaMtrIta yauna durAcArathI zarIranI rogapratikAraka zakti khatama thaI jAya che. rogapratikAraka zaktinA kSayathI A roga zarIra para savAra thaI jAya che. kahevata che ke samaje tene zikhAmaNa samajavA taiyAra ja nathI evA lokone buddha gaNavAmAM Ave che. A buddhaone to budhAnA prahAra ja khamavAnA hoya che. maharSi vyAse mahAbhAratanA eka aitihAsika pAtra duryodhananA mukhethI TapakelA zabdo zakyA che. ___ "jAnAmi dharma na ca me pravRtti, jAnAmi adharma na ca me nivRtti // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma e phakta jANavA mATeno viSaya nathI. AcaraNathI darzAvavAno, samAjane batAvavAno viSaya che. Adarza vyavahAra upasthita karavAno viSaya che. eTale ja kahyuM che. AcAro prathamodharma 80. phaLazruti A pustikAnA vAMcanathI mana para je vicAronI chAyA chavAya che te hindu saMskRtinA saMskAronI che. A vicAro A rASTranA prAcInatama vArasAnA pratinidhi tarIke che. ApaNA pUrvajonA jIvananI avadhAraNAnA paricAyaka che. A rASTranI sAMskRtika cetanAnA spaMdana samAna che. tenA vinA rASTra eka svatvahIna zarIra jevuM banI jaze. jema kuTuMbamAM kuTuMbanA vaDAnI pharaja potAnI prajAne bhautika sAghana-saMpattithI saddhara banAvavAnI hoya che tema tene saMskRtinA saMskArothI susaMskRta banAvI samAjane caraNe eka zreSTha kauTumbika jIvananI bheTa gharavAnI paNa rahe che. zikSaNano hetu ja A dRSTikoNamAM samAyelo che. paryApta zikSaNa ane saMskAra vagaranAM saMtAna samAjanA mukhAraviMdane kadarUpuM banAvaze. A saMtAna kuTuMbanI kuLavAna kukhane kadAca baTTo paNa lagADaze. dhana-saMpattinI daSTithI saMtAnane bhikhArI choDavAM sArAM paNa saMskAranA mudde temane mobhAdAra sthAne pahoMcADavAnI vAlInI prAthamika vArasAI pharaja che. Arthika saddharatAnI sAthe saMskAranuM A pAsuM jo lakSya bahAra rahI jaze to potAnuM svapna dhuLamAM maLI jaze. samAjane zreSTha ane sukhAkArI banAvavAnI eka kAryazailI samApta thaI jaze. samAja-jIvana svArtha ane AkAMkSAonI athaDAmaNonuM eka yuddha medAna jevuM banI jaze. A pustakamAM prastuta vicAro ane daSTAMto hajAro varSa purANA samAjanuM citra raju kare che paNa te ciMtanamAM samAvAyela vicAro Aje paNa samAjanI raga-ragamAM jovA maLe che. tenuM kAraNa sAMskRtika vArasAnI A paramparA haju avirata cAlu che. rAmAyaNa-mahAbhArata-purANo ane upaniSadonA aitihAsika graMthomAM je tattvajJAna ane sAmAjika jIvanamUlyonA saMskAra raju thayelA che; tenuM peDhI dara peDhIe AdAnapradAna Ajadina cAlatuM rahyuM che. A prakriyA jo baMdha paDI jaze to bhAvi prajA A mahAmulo vAraso khoI besaze. A vArasAnuM siMcana ane klana e AjanI peDhInuM mukarara kartavya che. eka zreSTha saMvidhAna sampana samAja mATe A prAcIna saMskRtinuM ciMtana jeTaluM purAtana samayamAM prAsaMgika hatuM; eTaluM ja tenuM aucitya Aje paNa samajAya che. jema pArasamaNinA saMgathI loDhuM sonuM banI zake che. loDhAne sonuM banAvavAnI Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasamaNinI kSamatA jema kALa abAdhita che. tema A jIvanamulyo paNa sanAtana saMskRtinA paripAkarUpe vicArAyela kALa abAdhita tattvajJAnanAM motI che. motIne na oLakhavAthI ke tenuM mUlya na samajavAthI kaMI motInuM mUlya ghaTI jatuM nathI. motI to motI ja rahe che. motIne pArakhavAnI parakhazaktimAM doSa hoI zake che. motI svayaM to svayaMbhU mUlyavAna che. A graMthamAM aneka rasaprada temaja preraNAspada daSTAMto to che ja paraMtu tenI sAthe saMskRtinA keTalAka gUDha tattvo ane zabdonA gUDhArthanuM vivecana saraLa zabdonI zailImAM pirasavAmAM AveluM che. siMhAvalokanamAM raNachoDarAyanA ullekha samaye raNa zabdanA judA-judA paryAya zabdo TAMkI raNa eTale zuM ane tene choDavAno puruSArtha kayo tenuM mArmika arthaghaTana ApeluM che. sAmAnya najaramAM to raNa eTale laDAInuM medAna ane temAMthI palAyana karanAra te raNachoDa evuM tAraNa baMdha bese che. paNa A tAraNa zrIkRSNane mATe jarAye baMdhabesatuM nathI. yuddhanI bhUmi parathI palAyana thavA taiyAra thayelA arjunane jemaNe palAyanavAdanAM duSaNonuM bhAna karAvI kartavyaparAyaNatAnA jJAnano bodha ApI yuddha mATe prerita karelo che. tene A arthathI navAjAya kevI rIte ? raNachoDa zabdamAM rahelA hinapaNA no cheda uDAvI zabdanA gauravapUrNa arthanuM ahIM najarANuM gharavAmAM Avyu che. prAcImAghava tIrthamAM zrIharinA nivAsa aMge ahIMnA prAkRtika vAtAvaraNanI samatulAno daSTikoNa raju karI nivAsanI puSTi mATe eka yuktisaMgata dalIla gaLe utAravAnI koziza karAyelI che. A dalIla kevaLa korI kalpanA na hoI vAtAvaraNanI vAstavitA sAthe saMbaMdhita hovAthI zrIharinA nivAsano susaMbaddha saMbaMdha sUcave che. vRkamulika tIrthamAM je bhAvanAo vRkI (mRgI)nA daSTAMtathI vyakta thayelI che. te bhAvanAo vartamAna samAjanA aMta:karaNamAM paNa jaDabesalAka jaDAyelI jovA maLe che. eka pazu yonimAM janmela jIvanI A sadgatinuM daSTAMta bhale zraddhAvihIna ane jJAnazUnya buddhijIvI vargane kadAca kapolakalpita lAgatuM haze; paNa bhAratIya tattvajJAnanA avatAravAdane samajanAra ke zraddhAvAna vargane to te hejeya aMDabaMDa nahIM lAge. ahIM eka vAta spaSTa karavAnuM mana thAya che ke buddhi e jJAnano paryAya zabda nathI. hA, buddhimAna vyakti buddhine sahAre jJAnanA viSayane saraLatAthI samajI zake che. paraMtu jJAnanA kSetro mahAsAgarathI paNa vizeSa vistAra dharAvatAM hoI pratyeka buddhimAnanA magajamAM te badhA saMgharAyelA ja hoya tevuM saMbhava nathI. kevaLa buddhimatAne kAraNe koIpaNa pratyeka jJAnanI sarvajJatAno dAvo karI zake nahIM. jJAnArjana mATe meghA ane puruSArtha baMnenI jarUra rahe che. zraddhA, meghA ane puruSArthanA triveNI saMgamathI jJAnano AviSkAra thaI zake che. rite Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya anubhava evuM kahe che ke dUdhamAM ghI raheluM che. paNa najare jevAthI, sparzathI ke cAkhavAthI ghInuM tattva dUdhamAM che te samajAya tevuM nathI. phakta te saMbaMdhenA jJAnathI ja manuSyanA manamAM daDha paNe aMkAyeluM che ke temAM ghI che. ane A ghIne jo juduM tAravI jovuM hoya to dUdhamAMthI ghI chuTuM pADavAnA puruSArthayukta jJAnanI jarUra paDe che. yogya jJAna ane prakriyA dvArA ja te dUdhamAMthI meLavI zakAya che. bIjuM udAharaNa mAne che. badhA ja jANe che ke maghamAkhI vanaspatinA puSpomAMthI magha meLavI madhapUDAmAM saMgraha karI zake che. maghamAkhIne A zakti kudarate bakSisa ApelI che. pataMgiyA paNa kulo para bese che. paNa teo magha meLavI zakatA nathI. teone to tenA raMganuM ja jJAna hoya che. kulone raMga hoya che, sugaMdha paNa hoya che, ane temAM rasa paNa hoya che. maghamAkhIne kulanA raMga ke sugaMdha sAthe vadhu nisbata nathI paNa te to potAne prApta zaktithI rasanA svAdane cAkhe che. potAnAmAM rasa ekaTho kare che ane madhapUDAmAM tene ThAlave che. A rIte magha saMgraha thAya che. maghamAkhI A viziSTa jJAnathI meLavela zakti dvArA je maghasaMgraha karI zake che, tevuM jJAna ane zakti meLavI kama se kama manuSya to kulamAMthI magha meLavI zake tema nathI. trIjuM vyavahArika udAharaNa ghaDiyALanuM chepratyeka vyakti kAMDA para ghaDiyALa bAMdhato hoya che. temAM aneka yaMtro hoya che. yaMtronA nAma paNa hoya che ane tenAM nizcita sthAna paNa hoya che, A ghaDiyALa baMdha paDavAnA prasaMge koIpaNa buddhimAna bhale te game te kSetrano ajeya niSNAta hoya paNa A jJAnathI bInavAkepha hoya to te tene cAlu karI zakaze nahIM. A jJAna sampanna eka sAmAnya mANasa paNa tene cAlu karI zakaze. kevaLa buddhimattAnA ahaMkArathI jJAnIpaNAnuM vyaktitva pUravAra karI zakAtuM nathI. piMDatAraka tIrthamAM pitAmaha yajJa dvArA pitAmahonI sthApanA ane te sthAnathI piMDa grahaNa karavA brahmAe pitAmahone Apela AdezanuM varNana che. brahmA A pRthvI uparanA sarvaprathama pitAmaha che. sRSTinA sarjanahAra pitA che. yajurvedamAM A sarjana hAra prajApatinA vidhAnanuM eka udAharaNa Ave che. temAM je pAMca prajAonuM temaNe sarjana kareluM che. temAM pitR eka che. asura, deva, manuSya, pita, ane pazu-A pAMca prajAomAM deva-pitR ane pazu A traNene prasanna rAkhavAnuM dAyitva manuSyanA kartavya sAthe sAMkaLavavAmAM AveluM che. pitRone prasanna rAkhavAnA puruSArthane piMDa pradAna karma kahevAmAM Ave che. hindu sivAya duniyAnI pracaMDa bahumati dharAvatI anya komo jevI khristI-musalamAna paNa pitRonI prasannatA mATenA vidhi-vidhAnamAM vizvAsa dharAve che. taphAvata phakta kriyAkAMDomAM che. mRtAtmApitRonI kabara pAse besI temanA dharma dvArA sUcavAyela dAna-dharmanA vidhAno teo paNa Aje Acare che. hinduomAM agnisaMsAra paddhati pracalita hoI koI mukarara sthAna na hovAne kAraNe manuSyano piMDa (deha) jeno bane 129 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tenA piMDa banAvI temAM pitRonuM AvAhana karI temane saMtoSavAnuM kArya karavAmAM Ave che. phakta pazuoja A karmothI vaMcita che. kAraNa teo bhoga yoninA vArasadAra che. manuSya bhoga ane mokSa baMne saMpAdanano adhikArI che. ekadvAra tIrthanA dRSTAMtamAM dhanavAna paNa vyavahArika buddhivALA manuSyo temAM atirekanA darzana thaze. paraMtu dIrgha draSTithI samIkSA karatAM manamAM samAdhAna thaze ke koIpaNa vrata pAlana mATe niyamanA dRDha nirdhAra vinA tenuM mAhAtmya apUrNa raheze. apUrNa kArya kadI pUrNa saphaLatAne varI zake nahIM. manuSyane tamAma prakAranI AsaktionA baMdhanamAMthI mukta karavA mATe dAnavratano mahimA batAvelo che. AsaktionA baMdhanathI AmULa mukta banyA sivAya dAnavratano yatheSTa adhikArI banI zakAtuM nathI. dAna devAmAM aDacaNarUpa jo koI muzkelI hoya to te mAyAjanya Asakti bhAva ja che. dhanaketunI prabaLa dAnavRttithI ja khUda indra ane dharmarAjA daMga thaI gayA hatA. dAnavratanI AvI asAdhAraNa Tekane nihALI teo tene svargamAM laI javA tatpara banyA hatA. A prasaMge dhanaketue murabbIo pratyenI sabhAna kartavyaparAyaNatAno Adarza jyAre raju karyo tyAre to prabhAvita indra ane dharmarAjA sarva maMDaLI sAthe tene svargamAM laI javA Atura banyA. bindu tIrthamAM to tapa eTale puruSArtha baLanuM darzana thAya che. tapa eTale lakSya prApti mATe acyuta jhajhumavuM. kardamanA acyuta tapane laI svayaM acyuta (viSNu) tenI sanmukha upasthita thayA hatA ane samavAyitva sthApyuM hatuM. acyuta viSNunuM eka nAma che. acyuta banyA sivAya viSNupada prApta na thaI zake. acyuta baLane laIne kardamanA vIryathI avataravA viSNue paNa prasannatA vyakta karI vacana ApeluM hatuM. acyuta eTale cyuta (calita) na thavuM. 81. mahinA pramANe utsavo noMdha : pratyeka mahine zukla pakSanI bIje candradarzana vrata Ave che. pha bhAdaravA suda cothanuM candradarzana niSedha gaNAveluM che. pratyeka mahine kRSNa pakSamAM candra-darzana saMkaSTa caturthI vrata Ave che. evI ja rIte pratyeka mAsamAM baMne pakSamAM ekAdazI temaja tenA bAda pradoSa vrata Ave che. zivarAtrI vrata kRSNapakSamAM ja Ave che. pratyeka mAse sudamA durgASTamI ane vadamAM kAlASTamInA vrata Ave che. aSTamI jo budhavAre hoya to sudamAM budhASTamI tarIke oLakhAya che. saMkaSTa caturthI maMgaLavAre hoya to aMgArakI tarIke oLakhAya che. kArtika zuklapakSa : nUtana varSa annakUTa, gopASTamI, kuSpAnDanavamI, viThThala navarAtra, viSNu prabodhotsava, tulasIvivAha, vaikuMTha caudaza, tripurArI punama, kArtika 130 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmI darzana, bhAIbIja, bhISmapaMcaka, yamapujana, dhAtrIbhojana prAraMbha, kArtika kRSNapakSa : kAlASTamI - bhairavajaMyati, vetAla utsava. mAgasara zuklapakSa : bhairavanavarAtra, skaMda chaMTha, dattanavarAtra, dhanurmAsa prAraMbha, mokSadA ekAdathI, gItA jayaMti, dattajayaMti. mAgasara kRSNapakSa : saphalA ekAdazI. paSa zuklapakSa : makara saMkrAti, guru goviMdasiMha jayaMti, zAkaMbharI navarAtra, putradA ekAdazI, kAlarAtrI mahotsava, mAghasnAna AraMbha, pauSa kRSNa pakSa : svAmI vivekAnaMda jayaMti, SaTatilA ekAdazI, mAgha zuklapakSa : gaNeza jayaMti, vasaMtapaMcamI, bhISmASTamI, jayA ekAdazI, mAghasnAna- samApti mAgha kRSNapakSa : rAmadAsa navamI, auduMbara paMcamI, vijayA ekAdazI, mahAzivarAtrI utsava, rAtre-zivapujana. phAlgana zuklapakSa: payovrata AraMbha, rAmakRSNa paramahaMsa jayaMti, AmalakI ekAdazI, gaurAMga prabhujayaMti, holikA pujana, - phAlvana kRSNapakSa: dhuLeTI, vasaMtotsava, raMgapaMcamI, pApamocInI ekAdazI, viThThalarUkSmaNI utsava. caitramAsa zuklapakSa : atyaMgasnAna, guDIpaDavo, bhavAnI utpatti-durgASTamI, rAmanavamI, zAlivAhanajanma, rAmanavarAtra-devinavarAtra, kAmadA ekAdazI, mahAvIra jayaMti, hanumAna jayaMti, vaizAkha snAna AraMbha, masmajayaMti. caitramAsa kRSNapakSa : varucinI ekAdazI, zrIvallabhAcArya jayaMti, DaoN. AbaMDakara jayaMti vaizAkha zuklapakSa : zrIbasanezvara jayaMti, akSaya tRtIyA, parazurAma jayaMti, zrImad Adya zaMkarAcArya jayaMti, zrI rAmAnujAcArya jayaMti, gaMgotpatti-pujana, narasiMha navarAtra, narasiMha jayaMti, mohinI ekAdazI, madhusudana pujA, kUrma jayaMti, vaizAkha snAna samApti, puSTipati vinAyaka jayaMti, zaMkarAcAryakailAsagamana dina. vaizAkha kRSNapakSa: nAradajayaMti-vINAdAna mahattva, tuMbarU jayaMti, amarA ekAdazI, zanaizva jayaMti, ravindranAthe TAgora jayaMti. jyeSThamAsa zuklapakSa : raMbhAvrata, rANApratApa jayaMti, umAvatAra-pujana, yAjJavalka jayaMti, nirjalA ekAdazI, trivikramapujA, sAvitrIvrata, zivarAjyAbhiSe kadina, vaTapunama, kabIra jayaMti. jayeSThamAsa kRSNapakSa : vRSabhapujanadina, yoginI ekAdazI. aSADha zuklapakSa dakSiNAyana Araba, zrIvallabhAcArya vaikuMThagamana, kokilAvrata AraMbha, zayanI ekAdazI, zayanotsava, cAturmAsa AraMbha, vAmana pujA, jayApArvatI vrata, zivazayanotsava, guru punama, zAkavratAraMbha, sanyAsi-cAturmAsa AraMbha. (131 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASADhamAsa kRSNapakSa : azUnyazayanavrata, lo. tilaka jayaMti, kAmikA ekAdazI, dIpapujA (divAso). zrAvaNamAsa zuklapakSa : naktavrata prAraMbha, bRhaspati pujana, saMpata zukravAra - jIvantikA pujana vrata, azvattha - mAruti zanipujana pratyeka zanivAre, vinAyakavarada - nAga cotha, pratyeka ravivAre Aditya pujanayoga, somavAra vrata, maMgalAgaurIvrata, pratyeka zukravAre varadamahAlakSmI pujanavrata, putradA ekAdazI, zivamUTha, maga talano prayoga, zAkavrata samApti, dIrghavratAraMbha, rakSAbaMdhana, yajJopavita zrAvaNI, vedamUrti bhagavAna jillezvara jayaMti, hayagrIvotpati dina, budha-pujanayoga- pratyeka budhavAre, pratyeka guruvAre bRhaspati yoga, zrAvaNamAsa kRSNapakSa : kRSNa navarAtra, zivamUTha, maga, (magaprayoga,) janmASTamI, jJAnezvara jayaMti, vAsudevAnaMda sarasvatI jayaMti, zivamUTha-javaprayoga, ajA-ekAdazI, (budha- guru, Aditya, jIvaMtikA, maMgalagaurI, Akho mahino pujA krama che) zivamUTha-pujA prayoga somavAra ane pradoSa zivarAtrIno che. nAgapAMcama, ziyALasAtama, bhAdrapadamAsa zuklapakSa : naktavrata samApta, zrIgaNezanavarAtra, sAmazrAvaNI, varAhajayaMti, haritAlikA trIja, vinAyaka caturthI (pArthiva gaNeza pUjA) candra darzananiSedha, rUSIpAMcama, vedadina, jainasaMvatsarI, sUryaSaSThI, skaMdadarzana, muktAbharaNavrata, parivartInI ekAdazI, vAmana dvAdazI, payovrata AraMbha, dadhivrata samApti, anaMta caudaza, bhAgavata saptAha samApti, sudarzanotpatti - pujA dina phalyusnAna AraMbha, umAmahezvara-maga pUjA. bhAdrapadamAsa kRSNapakSa : mahAlaya AraMbha (zrAddha pakSa) jJAnezvarI-jayaMti, gAMdhIjayaMti, mAdhyAvarSa zrAddha, avidhavAnavamI, indirA, ekAdazI, - madhAzrAddha, sanyAsi zrAddha bArasa, zastrahita zrAddha caudaza, bharaNI zrAddha-cotha, sarvayitrI amAsa, phAlyusnAna pUrNa. Azvina mAsa zukla pakSa : zAradIya navarAtra, mAtAmaha zrAddha, mahAkAlIcaMDikA devI pujana, lalitapaMcamI, tulA saMkrAti, sarasvatI pArthivapujana prAraMbhavisarjana (chaThathI AThama) mahAlakSmIvrata, mahAlakSmI, khaMDe navamI (mahAnavamI) vijayAdazamI, zamIpujanamahattva, aparAjitA-zaktipujana, bauddha jayaMti, madhvajayaMti, pAzAMkuzA- ekAdazI, prayovrata samApta, dvidalavrata AraMbha,kojAgarI pujA-candranI, lakSmIindra pUjana, kArtika snAna AraMbha, vAlmikI jayaMti, AzvinadAsa kRSNapakSa: karaka caturthI, lakSmI nisAraNa nimitte lakSmInArAyaNa pUjana pUjA-pATha vidhi, naktabhojana, ramA ekAdazI, govatsa bArasa, dhanaterasa, yamadIpadAna, dhanvatI pUjana, brahmapUjA (pIMpaLA) naraka caudaza, atyaMgasnAnadIpAvalI, yamatarpaNa, govardhana pUjA. 132 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82. nagaranI navIna raMga-raMgoLI 1. nagaranI hAlanI janasaMkhyA ............... che. jemAM mukhyatve brAhmaNa, vahorA, pATIdAra, vANiyA, modI samAjanI janasaMkhyA AMkhe UDIne Ave tevI che. 2. jema A nagara hinduo mATe yAtrAdhAma che tema vahorA samAjanuM paNa te eka yAtrA kendra che. devaDI temanuM mukhya sthAna che. 3. prativarSa nagarapAlikAnI AvakamAM yAtrA kara dekhAI Ave tevo hovA chatAM A yAtrAdhAma ne sarakArI yAtrAdhAmano darajjo prApta thaI zakyo nathI te netRtvanI nirbaLatA ja sucave che. netAgIrInuM durlakSya ja javAbadAra gaNAya. 4. AjubAjunA gAmonI mumana-pATIdAra komoe A nagarane vatana jevuM banAvI tenA dhaMdhA-vepAranA kSetre noMdhapAtra phALo Apela che. 5. bhUtakALamAM A zaheranA nAgarika evA vaNikoe zaherane kApaDaudyoganuM kendra banAvI sakhavatothI zaherane samRddha kareluM che. sayAjI mIla, siddhapura mIla temaja harikoTana mIla tema traNa traNa koTana mIlonA hajAro kAmadArothI dhamadhamatuM nagaranuM jIvaMta dRzya Aje to alopa thaI gayuM che. 6. bhUtakALanA vahorA samAjanA dAnI sagRhasthonA dAnathI TAvara-hospiTala jevA adyatana sAdhanothI zaheranI sajAvaTa thayelI che. A komanA sagRhastho zaherane adyatana haroLamAM lAvavA Aje paNa zaktimAna che ja . phUta savAla eTalo ja che ke AvA zaktisampanna puruSonuM dhyAna je hAla bahirmukha che tene zahera bhaNI aMtarmukha kema karI karavAmAM Ave. 7. eka AMtararASTrIya vepAra tarIke isabagula udyoga ahIM eka mahattvanA kendra jevo vikaselo che. A udyoga rASTrIya arthavyavasthAne paNa samRddha banAvavA huMDiyAmaNa kamAvI Ape che. 8. evI rIte huMDiyAmaNa kamAvI ApanAra eka anya udyoga hIrA-udyoga che. teno vikAsa paNa zaheramAM noMdhapAtra rIte vikasI rahyo che. . ahIMnI mahApAThazALA (koleja) jevI zaikSaNika vyavasthA zaheranA vahorA sagRhastho dvArA zaherane upalabdha che. 10. nadI pAse dharma cakalAmAM navIna baMdhAyela TAvara manu. ha. dave TAvara tarIke oLakhAya che. 11. nagarapAlikA paNa eka evI saMsthA che je janahita ane zaheranI sukhAkArI mATe mahattvapUrNa che. manamAM janahitanuM ciMtana ane raTana karatA nisvArtha pratinidhio zaheranI svacchatA, zobhA temaja nAgarikonI suvidhAo pUrNa karavA kaTibaddha banI zake che. zobhA mATe gaMdakI nAbUdI kAryakrama, yogya sthaLoe vRkSAropaNa, pahoLA 133 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rastAo, bAga-bagIcA ane yuvako mATe ramatanA medAnonI tAtI jarUra che. sukhAkArI mATe nagaranI jaLavyavasthAmAM sudhAro karavA dhyAna kendrita karavAnI khAsa jarUra che. hAlanI jaLavyavasthA apUratI to che ja paraMtu tethI paNa mahattvano muddo duSita pANIno che. phalorAiDa temaja anya doSovALuM mizrita pANI nAgarikonA Arogya mATe khUba ja jokhamI thaI paDyuM che. jaLa-vyavasthAno yogya vikalpa zodhI kADhavA rAjyakakSAnA pravAso paNa jarUrI che. 12. nagarapAlikAno utkarSa paNa nAgarikonA prAmANika yogadAna para nirbhara che. nagarajanoe paNa A dizAmAM dhyAna kendrita karavAnI javAbadArI vahana karavAnI hoya che. 13. mukhezvara baMdhamAM aTavAyelAM sarasvatInA jaLane kAraNe te vistAromAM hariyALI krAnti sarjavA te jaLa keTalo phALo ApI rahyuM che te eka judI vicAraNAno viSaya che, paraMtu sarasvatInAM jaLa sUkAvAthI zrIsthalanA sarasvatI mAhAbhya temaja zrIsthaLanA bhUgarbha jaLasrotone bhAre hAni uThAvavI paDI rahI che. 14. mukhezvara baMdhathI hariyALI krAntino lAbha keTalA kuTuMbone pahoMcADI zakAya tema che; tenuM jo yogya sarvekSaNa karavAmAM Ave to tenA vikalpamAM lAkho kuTuMbone sarasvatI snAnanA mAhAbhyanA dhArmika lAbhathI vaMcita karI devAyAM che te eka noMdhapAtra hakIkata che. 15. dezabharanA asaMkhya dhArmika zraddhAvAna yAtriko ahIM AvIne sarasvatInA paTamAM jaLane badale je retI jue che tenAthI temanI dhArmika bhAvanA dubhAya che. jaLasrotonA sUkAvAthI pANInA stara eTalAM badhAM UMDA pahoMcyA che ke pAtALa kuvAonuM phUlorAiDa mizrIta pANI pIvAno lAbha A baMdhe pUro pADyo che. jaLa e jIvana che ane peya jaLanI A durgati nivAravA jaDabesalAka prayatnonI jarUra che. 16. chellA be satrathI vidhAnasabhAnA eka jAgRta sabhya ApaNane maLelAM che. evA jAgRta sabhyonI zaherane jarUra che. temanA sahakArathI eca.vI kendra sevAno rAha kaMDAryo che. haju paNa khUba kSetre avakAza che. teonA jJAna, anubhava temaja vyaktitvane sahAre zaheranA vikAsano nakazo haju vistIrNa mAnAMkanA lakSya vistArI zakAya tema che. 17. zaheramAM sAhitya vartulanI eka pravRtti gadya-padya sAhityanI abhirucI jagAvavA kAryazIla che. A pravRttie zaheranA yuvakomAMthI gadya-padya sAhityanA kSetre sarjananA navIna sarjako paNa sarjelA che. 18. zaheranI madhyamAM DoMgare mahArAja prerita gopAlakRSNa TrasTa dvArA sAdhuone eka samayanuM madhyAnha bhojana ApavAnI vyavasthA paNa astitvamAM che. 19. aravaDezvara vistAramAM tulasIdeva tapobhUmi TrasTa dvArA AdhyAtmika kSetre (13) Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanA mATe icchuka sAdhakone kuTIra-vyavasthAnuM Ayojana paNa dhyAnAkarSaka pravRtti banI che. 20. zrIrAmajI maMdiranA prayAsothI yuvako dvArA sevAnulakSI cAlI rahelI pravRttio paNa zaheranA gauravane vikasAvavAmAM mahattvanuM yogadAna karI rahI che. 21. zaikSaNika suvidhAo purI pADavA mATe nagarapAlikA dvArA paNa prAthamika zALAonuM saMcAlana thaI rahyuM che. 22. zrIsthala iMglIza miDIyama skUlanuM saMcAlana paNa zikSArthIomAM aMgrejI bhASA sAthenuM jJAna upalabdha karAvavA prazaMsanIya kAmagIrI bajAvI rahyuM che. 23. zrIbrahmAnDezvara, zrIvAlakezvara temaja zrIhiMgaLAja mAtAnA nadInA pUrva vibhAganA sthAnone vikasAvavA paNa sahiyArA prayAsathI aneka yuvako kAryazIla che. 24. raktadAna temaja cakSudAnanA kSetre kAma karI rahelA saMghaTanonI sevA bhAvanA paNa zaheramAM anekavidha pravRttiyo calAve che. 25. rASTrIya svayaMsevaka saMgha-parivAra dvArA cAlI rahelI vividha pravRttio paNa nagaranA utkarSa mATe sarAhanIya bhUmikA bhajave che. 26. bindusarovara roDa upara vRkSa uchera mATe satata kAryazIla svarge. nAnAlAla bhaTanI sevAothI A mArga ramaNIya banelo che. 83. nagaranAM darzanIya devasthAno nadInA pazcima kinAre mAdhughATa tema ja sAmeja brahmAnDezvara mahAdevanuM prAcIna bANa AveluM che. samIpamAM vAlabilvezvara mahAdeva birAjelA che. brahmAnDezvarathI uttara-pazcimamAM be mAIla dUra aravaDezvara tIrtha AveluM che. pAko rasto che. zrI devazaMka2 guru mahArAjanI te tapobhUmi che. bAjumAM ja sAdhako mATe kuTIranI vyavasthA dharAvatI tulasIdeva tapobhUminI jagyA AvelI che. aravaDezvaramAM paNa sAdhaka rahI zake tevI vyavasthA che. tyAMthI nadInA uttara taTe campakezvara mahAdevanuM tIrtha sthAna che. brahmAnDezvaranI uttare nadI kAMThe zrIhiMgaLAja mAtAnuM sthAna che. zrI motIrAma gurunI tapobhUmi che. nirava ane manohara jagyA che. brahmADezvarathI dakSiNa tarapha nadImAMthI ja eka rasto zrIsahasrakalA mAtAnA sthAne jAya che. prAcIna zaktipITha che. vacce kevaLaparInI thaLImAM kALabhairavanuM sthAna che. nagara taraphanA pazcima kinAre satinAM derAM, bhUtanAtha mahAdeva, mAdhughATa u52 hATakezvara mahAdeva temaja siddhanAtha mahAdevanAM purANA sthAno che. bAvAjInI vADInA nAme oLakhAtA sthAnamAM siddhanAtha mahAdevanuM bhavya maMdira che. A maMdirano jIrNoddhAra vaDodarA rAjya taraphathI bAbAjI nAmanA eka pradhAne karelo hoI bAbAjInI 1355 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vADI kahevAya che. nadI taraphanA daravAje mokSa pIMpaLo (vRkamulikatIrtha) Avela che. bajAranA raste sarasvatI mAtAnuM maMdira che. bAjumAM liMbAcIyA kuLanI devInuM sthAna che. AgaLa jatAM jamaNA hAtha taraphano rasto eklakSa gaNapati maMdira tarapha jAya che. A sthAna vighna vinAyaka tIrtha che. A ekalakSa gaNapatinI sAdhanA vizvAmitra rUSie karI brAhmaNatvanuM pada meLavyuM hatuM. dharmacakalethI jamaNA hAtha tarapha vahoravADAmAM chabIlA hanumAjInuM prAcIna sthAna che. bAjumAM bhagnAveSa rUdramahAlayamAM rUdradeva birAje che. desAI mahADa pAse bahucarA mAtAnuM prAcIna sthAna che. zaheranI madhyamAM prAcImAdhava goviMda mAdhavanuM bhavya maMdira AveluM che. A maMdira prAcImAdhavanA prAcIna maMdiranI jhAMkhI karAve che. uSAkALanI maMgaLA AratIthI zayana AratI sudhI zraddhALuonI bhAre bhIDa upasthita rahe che. goviMda mAdhava zrIsthalanA nagara deva che. bajA2thI sTezanane raste cokamAM guru ghuMghalImalanuM sthAna che. dakSiNe paMcamukhI hanumAna, raNachoDarAya, rAdhAkRSNa ane satyanArAyaNa devanA prAcIna maMdiro che. nizAla cakele zrIgovardhanarAyajI birAjelA che. dakSiNa tarapha paTelalokanA mADhamAM siddhanAtha mahAdeva, bahAra ghAraMbA mAtA, joSIonI khaDakI pAse brahmANImAtA che. golavADamAM bAlAjI che. patthara poLe vaTezvara mahAdeva ane zyAmajImaMdira Ave che. khilAtaravADe AzApurA ane mahollAmAM kanakezvarI birAjela che. vahevaravADA pAse jAnarezvara che. vedavADAmAM annapUrNA, tulasIparAmAM siddhezvarI devI temaja vaherAI mahADamAM vArAhI mAtA, harSidA mAtA temaja sahajAnaMda prabhunuM zikharabaMdha devaLa che.kALAbhaTanA nAke mAtA bhadrakALI birAje che. pasavAdaLa poLathI khaDAliyA hanumAnanA raste prathama zikotera mAtA, mRtyujaya mahAdeva, gurunAM pagalAM ane chelle khaDAliyA hanumAnanuM prAcIna maMdira AveluM che. nadIthI pAchaLanA raste daMDi sanyAsI pITha, prAcIna rokaDIyA hanumAna, nilakaMThezvara mahAdeva, yAganAtha mahAdeva, maMDibajAranA raste vacce vAruNI mAtA, khoDiyAra mAtA, tuLajAbhavAnI devI, brahmapoLamAM kAzIvizvanAtha ane goviMdamAdhava mADhamAM lakSmIjInuM maMdira AveluM che. upalI zerImAM AzApurA, klyANarAya, viThThalezvara, budhezvara, phulavADI mAtA ane lakSmIpoLamAM lakSmI nArAyaNanuM prAcIna maMdira che. bAjumAM zItalA mAtAnuM sthAna che. brAhmaNa jJAtinI aMbAvADImAM aMbAjI mAtAnuM bhavya maMdira, bhavAnIzaMkara mahAdeva ane hanumAnajInAM maMdiro che. aMbAvADInI dakSiNa pachI te pAtAlezvara mahAdeva ane baTuka bhairavanAM maMdiro AvelAM che. 136 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bindu sarovara mArga para prathama bahucara mAtAnuM maMdira, lakSmInArAyaNa maMdira, rAmajI maMdira, AzramamAM gopAla kRSNa maMdira, rAjagopAla maMdira, phATaka pAse jagadIzajI che. phATaka bahAra vAyukoNe mahAprabhujInI beThaka, bahucara mAtA maMdira, svAmI nArAyaNa maMdira AvelAM che. rAmajI maMdira pAse dvArikAdhIzanuM vaiSNava maMdira paNa che. svAmI nArAyaNa maMdirathI dakSiNa tarapha daMDi sanyAsInAM samAdhi sthAna che. traNa daravAjAnI aMdara moralImanohara bhagavAna, siddhezvara, jJAnavAva, sAzrIgopANa tathA .......... na mAharo che. mAgaNa 4di 29cho'2|y, mahastel, (siddhacAmuMDA) temaja satyanArAyaNanAM maMdiro AvelAM che. - bindu sarovara, alpA sarovara, kadama maharSi, devahuti pAtA, kapila deva ane gayAgadAdhara viSNunAM sthAno che. kAzI vizvanAtha, somanAtha vi. mahAdevanA maMdiro paNa che. pAchala pazcima tarapha hAIve naM. 8 Avelo che. tyAMthI nagaramAM pravezano 2sto cha. 84. mAtukSI mAtAne piMDadAnanA maMtro : garbhasthe gamane du:khavisage prANasaMkaTam tasyaniSkramaNArthAya mAtRpiMDaM dadAmyahama // 1 / / mAsi mAsi niSekAdyai ziSusaMbAna dukhitA / tsy....||2|| mAsi mAsi kRtaMkaSTaM vedanAprasaveSu ca / tsy....||3|| sampUrNe dazame mAsi hayatyantaM mAtRpIDanama / tsy....||4|| gAyamAtrabhaDago bhavenmAturmRtyureva na saMzayaH / tsy....||5|| yAvatputro na bhavati tAvanmAtuzca zocanam / tsy....|6|| zauthibhyaM prasave prApte mAtA vindati duHsahama / tsy....||7|| pradbhayAM janayate putraM jananyAH parivedanA / tsy....||8|| alpAhArakRtA mAtA yAvatputro'sti bAlakaH / tsy....||9|| rAtrau mUtrapUrISAbhyAM philazyete mAtRkukSike / tsy....||10|| kaTudrakSyANi valAryAzca vividhAni ca bhakSyati / tsy....||11|| jhdhayA vihavale jAte tRpti mAtA prayacchati / tsy....||12|| divA yatro ca vanmAtA Anandati sabhartukA / tsy.....||13|| yamadvAre mahAghore pathi mAtRzca zocanama / tsy.....||14|| putro vyAdhisabhAyukto mAtA hayAkrandakAriNI / tsy....||15|| yasminakAle mRtAmAtA gatistasyA navidyate / tsy.....||16|| 130 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85. patnI SoDazI 1. udUDhama traiva pitroH kRtvA viraha duHkhinI / tasyA uddharaNArthAya patnIpiMNDama dadAmyaham / 2. dAsIya gRhakAryeSu yA kRtA duHkhayoginI / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / yAmaMparyacarannityamana pekSyAtmanaH sukhama / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / svazruyAtuna nAndAdi tarjanenAya duHkhitA / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / no yA kartumanuvRtti kaSTa bandhuvamanyataH / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / matpUrvaM svapita no vA'pputthitaM madanantaram / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / 7. mayyajagghe'zanAmugrAmapi yA'sahatasvayam / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / 8. iSadapyAkulaM thAmAmaveSya vyathitA'bhavata / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / .. dharme cArthe ca kAme ca yayAmayAsahoSitam / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / 10. ahamevezvarAdhiyAta yayA'nvahamupAsitaH / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / 11. na svapne manasA'pyeSA parapuMsAnuvartinI / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / 12. retorupeNa yadyonau garmI bhUya'pya pIDayam / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / 13. garbhago'pyAtmajagghAnne mati rApyAyito mudrA / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / 14. avatsA mRtavatsA vA'jIvadratsA'vakezinI / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / 15. puMnAmno narakAkSAtA nApanna iti duHkhitA / tasyA uddharaNArthAya patnIpiNDama dadAmyaham / 16. AtmajyAnirbharturarthe yAvajIvamiti-kRtA / tasyA uddharaNArthAya patnIki dadAmyaham / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadavicAra :- jIvanI vAkya mAnavuM. maraNa pachI tamAma vArSika zrAddha, brahmabhojana, ane gayA kSetramAM piMDadAna karavuM. A traNa kAryothI putrapaNuM sArthaka bane che. tvaSTA RSi (davibhagavata) kuputro jAyeta kvacidapi kumAtA na bhavatI // - Adya zaMkarAcArya 86. sadavicAranAM motI 1. khorAkathI zarIra ane vAMcanathI (darzana) mana ghaDAya che. sAttvika AhAra sattvaguNa prakaTAve che. zreSTha vAMcana zreSTha mana sarje che. 2. zarIra vaDenA pApakarmothI jaDa sRSTimAM avatAra thAya che. vANInA pApathI pazu-pakSI sargamAM avatAra maLe che. mAnasika pApathI adhama mAnavano avatAra thAya che. 3. paraspara maLatI vakhate "jayazrIkRSNa" bolIe chIe. prAcIna samayamAM vedavAkyono upayoga thato. uru 1 veda paNa oLakhAto. RgvadI : prajJAna brahma, yajurvedI : ahaM brada mivedI : tattvamasi. atharvavedI : ayamAtmA brahma. 4. AcaraNathI kuLa, bhojanathI zarIra, vArtAlApathI vANI, netrathI sneha ceSTAthI caritra, ane mukhamaMDaLanA hAvabhAvathI mananI sthiti mApI zakAya che. AkRtiM guNAnAM kathayet 5. prANa ane prakRti sAthe ja jAya che. mATe prANa (jIva)nuM ghaDatara zAstrokta mArge ja karo. 6. sArI Teva ja manuSyane manuSyamAMthI deva banAve che. 7. niSiddha karmonA tyAgathI niSiddha mana banatuM aTake che. 8. vrata pAlanathI vRtti ane zarIra baMne samatola utkarSane varaze. 9. darzana, zravaNa ane kirtana saMskAra nirmANa thavAnAM sAdhano che. evuM jovAze ane vaMcAze teno ja saMga manane sparzaze. sAMbhaLavAmAM AvanAra viSayo ane vArtAlApa (kIrtana) paNa mananA ghaDataramAM saMskAra pradAna kare che. 10. vAta, pitta ane kaphanA doSa vyAdhi janmAve che. 2joguNanA saMskArathI Adhi janme che. temaja niMdya-AcaraNanA kAraNe upAdhio AvI maLe che. 11. dhAtuonuM samatvapaNuM eja yoga che. virSa e roga che. temaja padArthomAM Asakti eja bhoganuM lakSaNa che. mana Asakti rahita bane eja mokA che. 12. jyAre AdAna kriyA vadhu hoya ane pradAna nyUna hoya tyAre vikAsa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhe che. A bAlyAvasthA ane yuvAnI kahevAya che. jarAvasthAnuM sarjana pradAna kriyAnI adhiktAne AbhArI che. jema Avaka vadhe ane kharca ghaTe tema peDhI tare che ane Avaka ghaTe ane kharca na vadhe to peDhI DUbe che. A prakRtino sanAtana niyama che. A niyama mujaba zarIramAM viSNunI vaiSNavI zakti sarjA 13. vedoccAra samaye, pUjA samaye, devakArya prasaMge, mAdhukarI samaye, doDatI vakhate, maithuna samaye, maLamutra visarjana samaye, snAna vakhate, kathA-zravaNa samaye, koIne sAMbhaLavAnA samaye, prazaMsA zravaNe ane zrAddhakriyA vakhate maunanuM vAtAvaraNa sarje. 14. anAyAsa prApta bhogamAM saMtoSa ane aprApya padArthonI lAlasAonA tyAgamAMthI ja vairAgyarUpI vRkSa janme che. vikase che. 15. zAstrokta lakSmaNa rekhAo anusAra vartavAthI mokSano mArga pakaDAya che. viSayonA yatheccha upayogathI jIva vAsanAonA baMdhanamAM jakaDAya che. vAsanAonuM baMdhana jIvane janma-janmAMtaranA cakravyuhamAM kheMcI jAya che, nirviSaya mana ja muktidAyaka che. 16. prazaMsAthI je kAto nathI. nidAthI akaLAto nathI. harSanA prasaMge je unmatta banato nathI . emAM je sudhabudha khoto nathI eja sAco jJAnI che. pANIno ADaMbara e jJAna nathI. uttama AcaraNanuM pradarzana eja jJAna che. , 17. jIvanuM uttama ghaDatara thAya che : saMyama ane sadbhAvanA vyavahArathI, devadarzanathI, prAkRtika saundaryapAnanI TevathI. vANInI pavitratAthI. sukha-du:kha, harSazoka, mAna-apamAna, kAma, krodha, lobha, mohanA AvaraNa samaye vivekabuddhi keLavavAthI. 18. pramAda, ALasa, roga, saMzaya, asvastha citta, azraddhA, bhrAMti, du:kha, darmanasya ane viSaya lolupatA - A yoga sAdhanAnAM dasa vidgo che. 19. lAMbu jIvavuM e mahattvanuM nathI. paNa kevuM jIvAya che e ja mahattvapUrNa tathya che. Adya zaMkarAcArye kahyuM che ke ""so varSa jIvanAra je kAmo na karI zake te kAmo meM mArI batrIsa varSanI uMmaramAM pUrNa karyA che. mATe huM pUrNa jIvana jIvyo chuM." lakSyapUrtinI pUrNatA eja pUrNa jIvana che. samaya to sau koI vitAvatA hoya che. 20. kAgaDA ane koyala vacceno phera te tenI jIbhanA kAraNe che. kAgaDo karkaza vANI bole che ane viSTA paNa premapUrvaka khAya che. koyala madhura vANI bole che ane AMbAnA mahora ane phaLa ja khAya che. 21. uttama pradAna ane paropakArI vyavahAra e saphaLa janma avatAranuM lakSaNa che. AdarzagRhasthAzramI che" A saMto ane vRkSo tenA udAharaNa che. 2. pazuonA prArabdhamAM veTha, khUba kAma kare che, meLave che ochuM. parizramanA hisAbe sukho nahIM paNa dukho ja vadhu bhogave che. prArabdha karmanI gatinA viSama phaLonuM A jvalaMta udAharaNa che: 140 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. maMtronuM jJAna e vidyA che. marmanuM jJAna buddhimatA sucave che. ane AtmA sAtheno teno saMbaMdha e sAkSAtkAra che. 24. zabdone lakhI vAMcavA te sAkSaratA che. zabdonA rahasyone ukelavA te zikSaNa che. ane tenA artho pramANenuM AcaraNa te saMskAra che. 25. mana buddhithI nahIM paNa saMskArathI vyakta thAya che. 26. je te viSayamAM rasapUrvaka cittane parovavuM tene dhyAna kahe che. satata abhyAsa dvArA dhyAnamAM daDha banI zakAya che. dhyAnanI saphaLatAno AdhAra manane ekAgra karavAnI zakti para che. dhyAnanA uddezyane dhyeya kahe che. dhyAnamAM ekAgratAnI zaktine dhyeyaniSThA kahe che. . bhagavAna zabda bhAga dhAtu parathI banelo che. bhagavAnane Izvara paNa kahe che. baLa, buddhi, parAkrama, saMpatti, puruSArtha ane sacaritra e cha zaktione 'bhaga' kahe che. aizvara paNa kahe che. A bhaga dharAvanArane bhagavAnano avatAra kahe che. A aizvaryanA mAlikane Izvara kahe che. 28. AhAra zarIrano khorAka che. svAdhyAya ane satsaMga manano AhAra che. sAttvika AhArathI zarIranuM bala, Arogya ane teja vadhe che. jyAre svAdhyAya ane satsaMgathI mana buddhimAna bane che. 29. manuSya zarIrathI nahIM paNa saMskArathI dIpe che. . 80. malakAo ane mUlavo - maulika ciMtana 1. eka samaye eka bAvAjI eka gharanA AMgaNe AvyA. Tahela nAMkhI. jaya sItArAma. mAjI eka capaTI loTa Apo. bAvAjI bUma pAtA rahyA paNa mAjI sAMbhaLe ja nahIM. jayasItArAmanI dhUna cAlyuM ja rAkhI. chevaTe kaMTALI mAjIe kahyuM ke mahArAja AgaLa jAo AgaLa. mahArAja paNa sAMbhaLe ja nahIM. mAjI bUma pADI bolyAM ke ""mahArAja haThIlA che" haThIlA na thAva. jAo AgaLa. mahArAje kahyuM ke mAjI bhagavAne tamane ghaNuM-ghaNuM ApyuM che. moTuM ghara che. mAre to eka capaTI loTa ja joIe che. tame zAne haThIlAM thAo cho. nakkI karo ke koNa haThILuM ? bAvA ke mAjI ? 2. eka samaye be AMdhaLA vacce vAdavivAda cagyo. huM sAco chuM te sAbita karavA jorazorathI ekabIjAne bhAMDavA lAgyA. baMne potapotAno mata bIjA upara ThokI besADavA mathatA hatA. Akhare eke khijAIne kahyuM ke "tAruM kALuM mhoM huM jovA mAgato nathI." bIjAe paNa tUrtaja pratyuttara Apyo ke "are, tuM hoja (14) Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAM joI zake che." e zakti tArAmAM hota to tuM tAruM khudanuM ho paNa joI zakata. vAstavikatA e che ke vAdavivAdamAM eka bIjAnA bhAvone samajavA baMne samartha hoya to laDAIno vAro na Ave. 3. eka prakhara sAdhu potAnA ziSyone samajAvI rahyA hatA. "A saMsAra nAzavaMta che. tenA saghaLA padArtho paNa nAzavaMta che. AvA nAzavaMta padArthonA viSayamAM Asakti keLavavI te manuSyanI nabaLAI che. ApaNe je kaMI khAIe chIe te gaLAmAM utaratAM ja te zuM che, teno svAda kevo che, tenI kaMI ja khabara koIne paDatI nathI. gaLAmAM utaryA pachI to te nAzavaMta bane che. dUdhapAka dUdhapAka raheto nathI. sUko roTalo sUko roTalo raheto nathI. dUdhapAka hoya ke roTalo tenuM satva to sarakhuM ja bane che. thoDuM ja bane che. maLa adhika vahI jAya che. maryA pachI rAkha paNa badhAnI eka sarakhI hoya che. dUdha ke mevA AroganAranI rAkha kaMI judI hotI nathI. phakta A badhuM mananI mAyA che. manano saMsAra che." keTalAka ziSyo A amulya upadeza sAMbhaLI ekabIjAnA kAna karaDatA hatA ke mahArAja A zuM bole che ! bhikSA mATe to kahevarAve che ke A rAMdhajo peluM rAMdhajo. trIjAe kahyuM ke saMsAramAM moTA bhAge paropadeze paMDityama ja hoya che. 4. eka vakhate be sanyAsIo eka gAmathI bIje gAma jaI rahyA hatA. mArgamAM eka nadI hatI. eka strI nadI pAra karavA utaratAM uMDA jaLamAM te taNAvA lAgI. eka sanyAsIe te jotAM ja nadImAM kUdako mArI te strIne pakaDI bacAvI kinAre choDI dIdhI. strIne kinAre choDI teo mArga para AgaLa vadhyA. ghaNuM aMtara kApyA pachI bIjA gAmano sImADo dekhAyo. gAmanA sImADe eka vRkSa nIce baMne ArAma mATe beThayA. bAjunA sanyAsIe bIjAne kahyuM ke strIno sparza karI teM eka adhama kAma karyuM che. sanyAsIthI strIono sparza thAya ja nahIM. pelAe hasatAM hasatAM kahyuM ke meM to teno sparza nadInA pANIthI te kinArA sudhI ja karyo che. tuM te strIne ahIM sudhI tArI sAthe lAvyo che. sparza zarIra karatuM nathI paNa hakIktamAM to mana ja karatuM hoya che. koI paNa niSiddha karmono kharekhara sparza manathI ja thato hoya che niMdya che. bApa-beTIne paNa sparze che paNa sparzano bhAva koI kAmalolupa manano nathI hoto. koIpaNa karma kaI vRttithI karavAmAM Ave che te pramANe te pravRtti tenuM phaLa Ape che. A saMdarbhamAM itihAsano eka prasaMga vicAravA jevo che. eka samaye eka gopIe zrIkRSNane vrajamAM pUchyuM ke brAhmaNa jamADavo hoya to kone jamADavo? zrIkRSNa Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tUrta ja kahyuM ke durvAsAne jamADavA. durvAsA to mathurAmAM hatA. vacce yamunA nadI. gopIe kRSNane pUchyuM ke te oLaMgavI kevI rIte ? zrIkRSNe kahyuM ke nadI pAse jaI kahevuM ke jo zrIkRSNa brahmacArI hoya to mane mArga Apa. gopIe te pramANe karyuM ane mArga maLI gayo. durvAsAne jamADI pAchA pharatI vakhate paNa A prazna ja naDyo. teNe durvAsAne kahyuM ke mAre have nadI kevI rIte pAra karavI ? durvAsAe gopIne kahyuM ke yamunA pAse jaI kaheje ke jo durvAsA muni upavAsI hoya to mane mArga Apa. mArga maLI gayo. paNa gopInA manamAM saMzaya jAgyo ke ATaluM badhu khAvA chatAMya durvAsA upavAsI kema, ane satata gopiyonA saMgamAM rahenAra zrIkRSNa brahmacArI kevI rIte ? gopIe A saMzaya mATe zrIkRSNane pUchyuM. zrIkRSNe kahyuM ke durvAsA khAya che to kharA paNa khAvAnA te padArthomAM temanuM mana vAsa karatuM nathI mATe teo sadAya upavAsI che. mATe ja durvAsA kahevAya che. zrIkRSNa gopiyonA saMge rahevA chatAMya temanuM mana kAmabhAvanuM saMgI nathI tethI te paNa brahmacArI che aneka gRhasthI sajjanonAM udAharaNa maLe che ke strI pAse hovA chatAMya manathI nisaMgIpaNAne kAraNe teo temanuM brahmacarya akSuNa rAkhI zake che. badhAja siddhAMtono AdhAra mana para che. mATeja zrIkRSNe gItAmAM arjunane kahyuM che ke mana manuSyALAM vArAM bandhamokSayA // 5. eka nAnA gAmamAM eka nAnI zALA hatI. mAstara gaNo ke heDamAstara eka ja zikSaka hatA. A zALAmAM gAmanA mukhI zaMka2 5Telano dIkaro magana bhaNavA jato hato. eka divasa zikSaka maganane nizALanA pagathiye ubhA ubhA mutarato joI gayA. zikSake maganane dhamakAvyo ne kahyuM ke Aje to tArA bApAne A kahevA AvuM chuM. tArA bApAe AvuM zIkhavADyuM che ? nizALa chuTI eTale pelA zikSaka rastAmAM mutarI magananA ghara tarapha vaLyA. ! maganano bApa gharanA DhALiye pULA caDhAvavA upara caDhyo hato. pULA goThavatA goThavatA ekadama mutara lAgavAthI zaMka2 paTela DhALiyA uparathI ja ubhA ubhA mutaratA hatA. mAstare zaMkara paTelane dUrathI DhALiyA parathI UbhA UbhA mutaratA joyA. ane tarata pAchA vaLI gayA. kone kahevuM ? kahevAno artha ja kyAM che ? chokaro pagathiye ubhA ubhA mutaryo, bApa TheTha DhALiye caDhI mutaryo ? ane mAstara rastAmAM mutaryA ! 6. eka samaye eka vijJAna zikSaka ThaMDI ane garamInI padArtho para thatI asarono pATha zIkhavI rahyA hatA. sutra hatuM. ThaMDIthI padArtha saMkocAya che ane garamIthI phUle che. eka udAharaNa ApI zikSake samajAvyuM ke relvenA be pATAo jyAM bhegA thAya che tyAM thoDuM aMtara eTalA mATe rAkhavAmAM Ave che ke garamIthI lokhaMDa phUle 143 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jo A aMtara na hoya to jokhama sarjAya. zikSake AvuM koI anya udAharaNa zodhavA vidyArthIone kahyuM. paNa koI bole ke cAle. badhA cUpacApa. varganA eka khuNAmAM pATalI para eka nAno TAbarIyo beTho hato. teNe javAba ApavA AMgaLI UMcI karI. zAbAsa. zAbAsa, eka to nIkaLyo. bola, zikSake kahyuM. tamAma vidyArthIonuM dhyAna tenA tarapha dorAyuM. TAbarIyAe kahyuM ke sAheba juo ziyALAmAM ThaMDI paDe che tyAre A divasa paNa saMkocAI TUMko thaI jAya che. jyAre unALAmAM pAchI garamI paDe che tyAre eka divasa kulAI lAMbo thaI jAya che. vijJAna sAthe saMbaMdhita na hovA chatAM TAbarIyAnI kuzAgra buddhimatA joI zikSaka daMga thaI gayA. 7. vidyAbenanA parivAramAM phakta traNa ja sabhyo hatAM. pati-patnI be ane eka sAta varSanI nAnI dIkarI. eka divase badhAnA bhAgamAM be-be vaDAM Ave evo dahIMvaDAno kAryakrama vidyAbene goThavyo. traNe sAthe ja jamatA. jamatAM pahelAM dIkarI sunitAe mammI-pappA sAme eka prazna mUkyo. praznano javAba ApavAno hato jo javAba na ApI zake to, te baMnenA bhAganAM vaDAM sunitAe khAI javAM. AvI zarata nakkI thaI. baMnee kahyuM ke bola tAro prazna zuM che ? sunitAe kahyuM ke A dahIM vaDAmAM je mIThuM nAMkheluM che te to svAde khArUM dava che. to pachI koNe tenuM nAma mIThuM pADyuM. te khAruM che ne mIThuM kema ? bALakanA ekAeka AvA aTapaTA praznathI baMne muMjhAI gayA. game tema samajAve paNa spaSTa ane sacoTa uttara na maLatA sunitA nA-nA ja kahe. Akhare baMnee kaMTALI sunitAne kahyuM ke bola tAro zo javAba che. sunitAe kahyuM ke juo. A Ama to che khAruM. mahomAM mUkIe to ghUMkI devuM paDe. gaLAthI nIce paNa na utare. paNa tenA vinA paNa rasoImAM mIThAza Ave ja nahIM. badhA masAlA paDyA hoya paNa tenA vinAnI rasoI gaLe utare ja nahIM. rasoImAM mIThAza lAvavAno teno guNa che tethI loko tene mIThuM kahe che. bALakanI caturAI joI baMne khuza khuza thaI gayA paNa tenAthI paNa vizeSa khuzI to temane tyAre thaI ke jyAre sunitAe badhAMja vaDAM khAI na jatAM phakta potAnA bhAganA ja be khAvAmAM saMtoSa mAnyo. saMtoSa e paNa svabhAvanI eka mIThAsa ja che. saMtoSanI mIThAza abhuta AnaMda Ape che. anyane paNa apAve kahevata che ne ke "saMtoSI sadA sukhI." 6. eka parivAramAM eka saMnyAsI padhArelA. saMnyAsIe bhagavAM vastra paherelAM. badhAnAM vastrothI temanAM vastrano raMga sAva judo paDe. bhikSAnuM kAma pUrA thayA pachI 144 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMbanA badhAja mahArAjanI AsapAsa viMTaLAI beThelA. mahArAja jJAnanI ghaNIghaNI vAto kahe. badhAMja dhyAnathI sAMbhaLe. eka nAno TAbarIyo paNa badhuM dhyAnathI sAMbhaLe. paNa tenI najara to mahArAjanI cAdara para, badhAja raMgo joyelA paNa A raMgathI te khuzakhuza thaI gayelo. kevo suMdara ane AkarSaka raMga ? vArtAlApa pUro thayo ke chokarAe tUrta ja mahArAjane pUchyuM ke A raMga kayo ? mahArAje kahyuM ke beTA A bhagavo raMga che. dIkarAe tUrtaja pAchuM pUchyuM ke Apa A raMganAM kapaDAM kema pahero cho ? mahArAje samajAvatAM kahyuM ke beTA jeo saMnyAsIo che temane A raMganA kapaDAM paheravAnAM hoya che. sanyAsIonA kapaDAMno raMga bhagavo nakkI thayela che. chokarAe pAchuM pUchyuM ke bhagavo ja kema ? chokarAnA AvA aNadhAryA praznonA ghaNA ghaNA uttaro ApyA paNa tene saMtoSa na thayo. chevaTe mahArAje kahyuM ke beTA tuM kaMI jANe che? batAva. chokarAe kahyuM ke mahArAja A raMgane bhagavo eTalA mATe kahe che ke temAM bhaga samAyeluM che. bhaga eTale teja. A bhaga zabda uparathI ja bhagavAna zabda banyo che. bhagavAnane badhAja name che. je teja bhagavAnamAM raheluM che te tene pAmavA je prayatnazIla che. je puruSArthI che tenA kapaDAMno raMga bhagavo nakkI thayela che. chokarAnI caturAI ane jJAnadaSTithI badhAMja vismaya pAmyAM. duniyAmAM moha e tejanuM lakSaNa nathI. nirmohIpaNAmAM ja teja chupAyeluM che. A tame A bALakane jANo cho ? jo jANatA ho to posTakArDathI lekhakane jaNAvazo. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (saMdarbha graMtha (4) (1) mAkaDayokta sarasvatI purANa zrImad bhAgavata dazamaskaMdha (3) audicya prakAza so-upaniSada graMtha (pa) nirNaya sidhu (6) bRhatastotra ratnAkara jaimInIya brAhmaNa (8) zatapatha brAhmaNa (9) tAnDaya brAhmaNa (10) skaMdapurANa (11) padmapurANa (12) zukla yajurveda 24/11 (13) Rgvada 2/41/16 (14) AryabhiSaka (15) sarasvatI purANa - upayukta vivecana (phArbasa gujarAtIsabhA muMbaI) vivecaka : kanaiyAlAla bhA. dave Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane bhagavAna viSNunA harSAzruthI banela harSa bindu sarovara (sidhdhapura) Age loio Sii