________________
૩૩
ધાદિ સમુદ્રઘાત કરી સારી અનેક પ્રકારના કર્મોનું બંધ કરે છે.
સમુદઘાતનું વિશેષ વર્ણન :
મોક્ષે જવાને કાળ અંતમું હતું બાકી હોય ત્યારે કેવળી સમુદઘાત કરે છે. કોઈ માન્યતા પ્રમાણે છ માસ બાકી હોય ત્યારે કરે છે. કેવળી સમુદ્દઘાત બાદ તુરત શૈલેષીકરણ કરે છે. કેવળી સમુદ્દઘાત આઠ સમયને હોય છે. તેમાં પ્રથમ સમયે આત્મ પ્રદેશ દંડાકારે કરે. બીજા સમયે કપાટાકારે એટલે પૂર્વ પશ્ચિમમાં વિસ્તારે. ત્રીજા સમયે ઉત્તર દક્ષિણમાં ફેલાવે, અને ચોથા સમયે આંતરા રહ્યા હોય તે પુરે ચાર સમયમાં આત્મા ચૌદ રાજકમાં વ્યાપી જાય. આ આત્માનું વિરાટ સ્વરૂપ છે. આત્મા જ્યારે નિદના શરીરમાં હોય છે ત્યારે અંગુલના અસંખ્યાત ભાગ જેટલા શરીરમાં પણ સમાઈ જાય છે. આત્માના ચમત્કાર જેવા તેવા નથી. રૌતન્ય સત્તા અદ્દભુત છે. આ છે કેવળી સમુદુઘાત. આ અપેક્ષાએ જૈન દર્શન આત્માને વ્યાપક માને છે. સામાન્ય રીતે આત્મા શરીર પ્રમાણ છે. બીજા દર્શને માને છે તે રીતે જન દર્શન આમાને સદા વ્યાપક માનતું નથી. આ રીતે ચાર સમયમાં આમ પ્રદેશ ચૌદ રાજલોકમાં વ્યાપી જાય છે. પાંચમે સમયે પ્રતિલામે પ્રદેશ સંહરે તેમાં પ્રથમ આંતરા હરે છે. છઠ્ઠ સમયે ઉત્તર દક્ષિણના પ્રદેશે સંહરે સાતમે અ. ૩
