________________
૪૬
-આત્મા આઠ કર્મને કર્તા છે. કેટલાક એમ કહે છે - કમ પર છે; કર્મ જડ દ્રવ્ય છે. આત્મા તેને કેમ કરી શકે? તેને જવાબ એ છે કે – આત્મા કર્મ ન કરતે હોય તે સંસાર ઘટે કઈ રીતે? તેનો જવાબ મળે છે કે – “ભાવ કર્મથી સંસાર ઘટે છે. પર્યાયની અનિર્મળતાથી સંસાર છે.” પરંતુ પર્યાયની અનિર્મળતા શા કારણે છે? પર્યાયની અનિર્મળતા આત્માના સ્વભાવથી હોય તે આત્માનો મોક્ષ કોઈ કાળે થઈ શકે નહિ તેમ માનવું જોઈએ. શબ્દ, સમભિરૂઢ અને એવભૂતની અપેક્ષાએ આત્મા પોતાના ભાવનોજ કર્તા છે:
આ જુદી જુદી માન્યતાઓનું સમાધાન પૂ. યશોવિજયજી મહારાજે અધ્યાત્મસારમાં નયવાદથી કર્યું છે. ગમાદિ જે નો છે તે દ્વારા જુદી જુદી માન્યતાઓનું સાપેક્ષ સત્ય સમજી શકાય છે. શબ્દ, સમભિરૂઢ અને એવભૂત નયની અપેક્ષાએ આત્મા પોતાના ભાવને જ કર્તા છે. જ્યારે કોઈ સાધુ મહાત્મા આત્મા પિતાના ભાવને જ કર્તા છે તેવું કથન કરતા હોય ત્યારે એમનું કથન કઈ અપેક્ષાએ છે તેમ પુછવું જોઈએ શબ્દ, નય અને સમભિરુઢ નયની અપેક્ષાએ આત્મા પરના કર્તા નથી એ વાત બરાબર છે. અપેક્ષાથી વસ્તુનું પ્રતિપાદન કરવું, સિદ્ધાંત પ્રમાણે તાવ સમજાવવું તે બરાબર છે. પરંતુ સિધ્ધાંત વિરૂધ્ધ જે વાત કરે તે સિદ્ધાંત પાપી કરે છે. કારણ કે નયવાદ – અપેક્ષાવાદ એજ સ્યાદવાદ છે.
