________________
૧૪૬ આદિના શરીરમાં રહીને રાગદશા ભગવતે અનુભવાય છે તે પ્રતાપ પુદગલને છે.
જ્ઞાનની સામાન્ય લૌકિક વ્યાખ્યા જગતના પદાર્થોને સમજાવવાની તાકાત જેનામાં હોય. તે જ્ઞાન કહેવાય. પરંતુ સમ્યગ જ્ઞાનની સાચી વ્યાખ્યા જે આત્મતત્વની ઓળખાણ કરાવે. આભાને સંસારમાં વધતા જતાં બંધનેથી બચાવે વિષયે અને કષાયો આત્માના ભયંકર શત્રુઓ છે તેવું ચેકસ ભાન કરાવે જ્ઞાનદર્શન ચારિત્રયી રત્નત્રયી આત્માનાં ગુણે છે એવી એાળખાણ કરાવે છે તે સમ્યગજ્ઞાન કહેવાય.
જે સંસારમાં સુખની શોધ કરાવે, પૈસા પરિવાર પુદગલ પત્નિમાંજ બેભાન બનાવે, પરલોકનાં વિચાર જ ન કરવા દે. દાન, શિયેલ, તપ, અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્યાદિ પરલોકનાં સાધને પ્રત્યે રૂચિ ન પ્રગટવા દે, તે જ્ઞાન અને તેવાં મનુષ્ય કે દેવે ગમે તેટલા વિદ્વાન છતાં અજ્ઞાન અજ્ઞાની જ કહેવાય. આ જ્ઞાનનાં મુખ્ય પાંચ પ્રકાર ભેદ કહેલાં છે. મતિજ્ઞાન, શ્રતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન મન પર્યાવજ્ઞાન, કેવળજ્ઞાન.
જ્યાં સુધી સમ્યકત્વરૂપ દિપક ન પ્રગટે, ત્યાં સુધીમાં વિશાળ એવાં પણ મતિજ્ઞાનને મતિઅજ્ઞાન કહેવાય. શ્રતનને શ્રત અજ્ઞાન કહેવાય છે અવધિજ્ઞાનને વિર્ભાગજ્ઞાન કહેવાય છે. સંસારમાં કહેલા સર્વે સમ્યગદષ્ટિ આત્મા
