________________
માન, માયા, લાભ, રાગ, દ્વેષ, ઉષ્ય મદમસરને છોડતો નથી, તેથી જ કરીને જે ધર્માનુષ્ઠાનનું અનુપમ–અલૌકિક અફાટ અપરિમિત ફળ જીવ ઈચ્છે છે તેની પ્રાપિત તેને થતી નથી. તે માટે જ ધર્મની વ્યાખ્યામાં મહાપુરુષ કહે છે.
“वचनाद्यनुष्ठानात् अविरोधात् यथोदितम् । मैत्र्यादिभाव संयुक्त तद् धर्मम् इति किर्त्यते ॥
કઈ પણ અનુષ્ઠાન ધમની ઉપમાને કયારે પામે? સર્વજ્ઞનાં વચનાનુસારી ક્રિય હેવી એ તેની પ્રથમ શરત પિતાને મન ફાવે તેમ તેમાં ફેરફાર કરીએ, કાળને બહાને તેમાં મન ઘડંત મન સુધારા કરીએ. તે પછી તે ધમની ઊપમાં કેવી રીતે પામે ? ધર્મના નામે કરાતીક્રિયા...એ ધર્મના મૂળ સિદ્ધાન્તની વિરૂદ્ધ ન હોવી જોઈએ. દયા એ ધમમાત્રનું મૂળ હોવા છતાં જે ધર્મનાં નામે હિંસા થતી હોય તે તેને ધમ કેમ કહેવાય? કોઈપણ અનુષ્ઠાનને ધર્મ બનાવવા માટેની મુખ્ય... પ્રમુખ શત હોય તો તે
વ્યાદિભાવ સંયુકતમ છે કરાતું ધર્મનું અનુષ્ઠાન મૌત્રી-પ્રમોદ કરૂણને માધ્યસ્થભાવથી યુકત-સંયુક્ત હોય તે જ તે ધમની ઉપમાને - લાયકાતને પામે ઓળી આરાધનારા જીવમાં જે કઈ આત્મા પ્રત્યે દૂષ-ગુસ્સો ક્રોધ વતતે હેય, મૈત્રીભાવથી તેનું ચિત્ત વાસિત ન હેય તે તેનું ધર્માનુષ્ઠાન પણ ઈચ્છિતફળને કેવી રીતે આપી શકે? આરાધના કરવા છતાં આરાધકમાં પોતાનાથી શ્રેષ્ઠ ચડતા ગુણવાન છ પ્રત્યે પ્રમોદભાવ વતત ન હોય અને એકલી ઈષ્ય મત્સર અસયા પ્રવર્તતી હેય, ઈર્ષાના આગમાં દિનરાત બળનાર વ્યક્તિની આરાધના એ ધર્માનુષ્ઠાન કેમ બને ? જ્યાં ચિત્તમાં શાંતિ નથી સ્થિરતા નથી. ત્યાં આરાધનાનાં આનંદને હૃદયમાં જગા જ ક્યાંથી મળે ?
પિતાનાંથી ઊતરતા જીવો પ્રત્યે આરાધકનાં મનમાં ભાવદયા કરૂણને બદલે અહમ્ પણું, ચઢિયાતાપણું જુયુત્સાભાવ પ્રવર્તે તે તેની
