________________
તરવહન નિચે સૂર્ય હજુ ગતિ કરી રહ્યો છે, પણ અસ્ત પામી ગયો નથી એ વાત પણ નક્કી થાય છે.
અદશ્ય મૂળ જેમ ફળથી અને અદશ્ય સૂર્ય જેમ દિનરાત્રિના વિભાગથી જાણી શકાય છે, તેમ જીવાત્મામાં રહેલે અદશ્ય ધર્મ પણ તેના કાર્યથી જાણી શકાય છે.
ભૂતકાલીન ધર્મ તેના ફળસ્વરૂપે વર્તમાનકાલીન સંપત્તિ આદિથી જાણી શકાય છે અને વર્તમાનકાલીન ધર્મ તેના કાર્યસ્વરૂપ ઔદાર્યાદિ ગુણેથી જાણી શકાય છે.
અમુક વ્યક્તિની ભીતરમાં ધર્મ છે કે નહિ? અને છે તે તે કેવી રીતે જાણી શકે ?
આ પ્રશ્નને જાણે સ્પષ્ટ ઉત્તર ન આપતા હોય તેમ આચાર્ય ભગવંત શ્રી હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા એક સ્થળે ફરમાવે છે :
औदार्य दाक्षिण्यं पापजुगुप्साऽथ निर्मलो बोधः । लिंगानि धर्मसिद्धेः प्रायेण जनप्रियत्वं च ॥१॥
ઔદાર્ય, દાક્ષિણ્ય, પાપજુગુપ્સા અને નિર્મળ બેધ તથા જનપ્રિયત્વ એ ધર્મસિદ્ધિનાં પ્રધાન લિંગ-ચિને છે.
જે આત્મામાં ઉદારતાદિ પાંચ લક્ષણો પ્રગટયાં છે તે આત્માની ભીતરમાં ધર્મ રહેલો છે. કારણ કે ધર્મસિદ્ધિનાં એ નિશ્ચિત ચિહને છે. ઉદારતાદિ ચિહ્નો એ. આત્માની અંદર છૂપા રહેલા ધર્મને જ પ્રગટ કરનારાં છે.
બીજા શબ્દોમાં ઔદાર્યાદિ ગુણ એ ધર્મવૃક્ષના મૂળમાંથી ઊગીને બહાર નીકળી આવેલા અંકુરાદિક અને
