________________
૨૧૪
શુભસંગ્રહ–ભાગ ત્રીજો કરેં—ઉનકી ઉન્નતિ કે લિયે યત્ન કરે ? ઐસે નાટકે ઔર બાયસ્કે કા તમાશા દિખાના ઈટલી મેં નાજાયજ સમઝા જાતા હૈ ઔર ઇસકે લિયે વહાં કાનૂનન મના હી કર દી ગયી હૈ, જિનસે-બાલક એવં નવયુવક દર્શક કા આચરણ બિગડ સકતા હૈ. કૃષિ-સંબંધી બાત કી ભી ઇટલી મેં યથેષ્ઠ ઉન્નતિ હુઈ ઔર હે રહી હૈ. વહાં કે નિવાસિયે કે લિયે યે હિતકર કાર્ય કેવલ સંધ-શક્તિ કે દ્વારા સંચાલિત હો રહે હૈ. ઇસીસે હે નવયુવકે ! મેં તુમહે સંઘબદ્ધ શિષ્ટાચાર કી શિક્ષા ગ્રહણ કરને કે લિયે કહ રહા હૂં. મેં તુમ્હ બાહ્ય સંધ-શક્તિ-યુક્ત શિષ્ટાચાર કે લિયે નહીં કહતા. મેં ઉસ ઉચ્ચતમ સ્તર કી સંધ-શક્તિ ઔર શિષ્ટાચાર કી બાત કહતા , જિસસે તુમ આધ્યાત્મિક કલ્યાણું કર સકતે હો.
સંધબદ્ધ હોને ઔર સંધશક્તિ બઢાને કી જડ શિષ્ટાચાર ઔર ચરિત્ર-સુધાર મેં હૈ; અતએવા તુમ્હ અપને ચરિત્ર કા સુધાર હી સર્વ-પ્રથમ આવશ્યક હૈ. જબ હમ અપના-અપના ચરિત્ર સુધાર લેંગે. તભી હમ ભારત કે નવીન ભારત બનાને કી શક્તિ અર્જન કરને મેં સમર્થ હોંગે..
( “હિંદપંચ”ના એક અંકમાંથી. લેખક–સાધુ ટી. એલ. વાસ્વાની. )
૯૪–સદ્ગત સ્વામી શ્રદ્ધાનંદજી કી અતીત સ્મૃતિયાં*
x x x x પરંતુ મેરે વિચાર મેં મેરા નિકષ્ટ પતન ઉસ સમય હુઆ, જબ કિ એક બાર માનવપ્રકૃતિ કી દુર્બળતા કે કારણ કામ-પ્રવૃત્તિ ને મુઝે પરાજિત કર દિયા x x x x !”
શુદ્ધ એવં પવિત્ર ભાવનાઓ કે ઇન પ્રબલ ઉદ્દગારે સે સ્વામીજી ને એક સ્થાન પર સ્વરચિત “કલ્યાણ-માર્ગ કા પથિક' નામક પુસ્તક મેં અપના ચરિત્રચિત્રણ કિયા હૈ. આત્મચરિત્ર કે ઇસ નિર્ભિક, સાહસપૂર્ણ, સત્ય ઔર સ્પષ્ટ ઉલ્લેખન કે પઢતે હી હમારે હદય મેં ચોર૫ કે પ્રસિદ્ધ સામ્યવાદી રૂ કા સ્મરણ હો આયા. રૂસો ઔર સ્વામીજી કે જીવન મેં બહુત કછ સમાનતા હૈ. ઉસે કા જન્મ સન ૧૭૧૨ ઈ. મેં સ્વીટઝર્લેન કે પ્રસિદ્ધ જેવા શહર મેં હુઆ થા. ઉસ સમય એરોપીય સમાજ કા વાયુમંડલ આજ સે બહુન ભિન્ન થા. વહાં રોમન કેથેલિઝમ ઔર પિપ કા બોલબાલા થા. ઇસમેં સંદેહ નહીં કિ પિપ કે પાખંડવાદ કે વિરુદ્ધ ૧૬ વીં શતાબ્દી મેં હી અપને પ્રાણ પર ખેલનેવાલે લ્યુથર આદિ ધર્મ વીરાં ને અપની આવા
ઉઠાઇ થી ઔર પરિણામસ્વરૂપ પ્રોટેસ્ટન્ટ ધમ કા ઉદય હે ચૂકા થા; તથાપિ યુરોપીય સમાજ કે અંધવિશ્વાસ એવં અંધભક્તિ કા અભી તક લેપ નહીં હુઆ થા. પાદરી ઔર ધની લોગ ગરીબું કે સાથ ૫શવત વ્યવહાર કરતે થે. સમાજ મેં અસામ્ય એવં વિશંખલતા કા સામ્રાજ્ય થા. એ સમય મેં હી રૂ કા જન્મ હુઆ થા. ઉસે ભી જીવનપથ કી અનેક કઠિનાઇયાં ઝેલની પડી ઔર વહ ભી સમાજ કી નિષ્ફરતા ઔર અત્યાચારોં કો શિકાર રહો; પરંતુ સંસાર મેં દુઃખ ભી નિપ્રયોજન નહીં હોતા. ભગવાન કી અનંત સૃષ્ટિ મેં કોઈ વસ્તુ નિરર્થક ઔર અનાવશ્યક નહીં હોતી. રૂસે ને અપની કઠિનાઈ કે દ્વારા સમાજ કે ભયંકર અત્યાચાર કે અસિમય ૩૫ મે દેખા ઔર ઉસે દેખતે હી ઉસકી મનોવૃત્તિ મેં સામાજિક વિડંબના કે વિરોધ કી ભાવના જાગ્રત હો ઉઠી. ઇન ભાવનાઓ ને હી ઉસે દઢ સામ્યવાદી બના દિયા
ઔર ઉસને અપના સારા જીવન સામ્યવાદ કે પ્રચાર મેં હી વ્યતીત કિયા. ઉસકે સિદ્ધાંત ઉસકે. - દ્વારા રચિત પુસ્તક “ધી સેશ્યલ કોન્ટેકટ' મેં ગ્રંથિત હૈ. અસ્તુ.
રૂસે સામ્યવાદ કે સિદ્ધાંતો કા પિતા ઔર આધુનિક એરપ કા નિર્માતા સમઝા જાતા હૈ. વાસ્તવ મેં ઉસમેં એક સમાજ-સુધારક કે સબ ગુણુ વર્તમાન થે. વહ સાહસી થા, વીર થા, સત્ય ઔર ન્યાય કા ઉપાસક થા; પરંતુ ઇન સબ ગુણ મેં એક ગુણ યહ થા કિ ઉસમેં નૈતિક
+ ગુજરાતીમાં સૌરાષ્ટ્ર સાહિત્ય શ્રેણી દ્વારા એક સુંદર ચરિત્ર બહાર પડ્યું છે. જેમણે તે ન વાંચ્યું હોય, તે જરૂર વાંચે. તેનું મૂલ્ય મા, મળવાનું સ્થળ સ છું કાયાલય મુ. રાણપુર (ક્ષઠિયાવાડ).
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
