Shubh Sangraha Part 03

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 291

શ્રી એકનાથ મહારાજા કે પરિચય
૨૭૫ અસ્તુ. એક દિન જનાર્દન પંત ને એકનાથ સે કહા કિ “ભગવાન કી કૃપા સે અબ તુમહારે -સબ મનોરથ પૂર્ણ હે . ઈસલિયે અબ તુમ સંપ્રદાયાનુસાર તીર્થયાત્રા કરકે અપને ઘર પઠન કે ચલે જાઓ ઔર અપને વૃદ્ધ દાદા-દાદી કી સેવા કરે, ગૃહસ્થાશ્રમ મેં રહ કર સ્વાર્થ
ઔર પરમાર્થ દો કા પૂર્ણતયા સાધન કરતે હુએ અપને જીવન કે સફલ કરો.” - ગુરુ કે મુખ સે યે વાકય સુનતે હી એકનાથ કા હૃદય ભર આયા. શું ગુરુ ને ઉનકા પુત્ર કી તરહ પાલન કરકે બ્રહ્મજ્ઞાન કો ઉપદેશ દિયા, ઉસકા વિગ અબ ઉનકો અસહ્ય માલુમ હોને લગા. જનાર્દન સ્વામી કા ભી હદય ગદ્ગદ્ હો ગયા. કંઠ ભર આયા, ક્ષણભર દોને રસ્તબ્ધ ખડે રહે. ફિર દેન ને પરસ્પર કો દઢ આલિંગન કિયા. જનાર્દન સ્વામી કે સમાન ગુરુ
ઔર એકનાથ કે સમાન શિષ્ય ઈસ સંસાર મેં બહુત કમ હુએ હૈ. એકનાથ ને કભી ગુરુ કી આજ્ઞા નહીં ટાલી. ઉસી દિન બૈરાગી કા બેષ ધારણ કરકે વે તીર્થયાત્રા કે લિયે દેવગઢ સે નિકલ પડે.
ગ્રહાગમન ઔર પિતામહ સે ભેટ ઈધર વૃદ્ધ ચક્રપાણિ ઔર ઉનકી સ્ત્રી અને પૌત્ર કે વિયોગ સે વ્યાકુલ હૈ રહી થી. ઉસ -વૃદ્ધ દંપતી કો અબ અપના જીવન ભાર–સા માલૂમ હો રહા થા. કઈ વર્ષ વ્યતીત હાને પર વહ પૌરાણિક પંડિત, જિસકે બાલક એકનાથ ને અપના ઉદ્દેશ બતલાયા થા, પૈઠન કે વાપસ આયા. વૃદ્ધ ચક્રપાણિ ને ઉસસે એકનાથ કા સમાચાર પૂછા; ૫ર બહુત સમય બીત જેને કે કારણ વહ કભી કુછ ન બતલા સકા. ચક્રપાણિ નિરાશા કે કારણ મૂર્ણિત હો ગયે. હાશ અને પર ઉન્હોને એકનાથ કા વિસ્તૃત સમાચાર ઉસ પંડિત કે બતલાયા. તબ પંડિત કે એકનાથ કા મરણ આયા ઔર ઉસને દેવગઢ ના કર એકનાથ કો લૌટા લાને કી પ્રતિજ્ઞા કી.
ઉક્ત પૌરાણિક શીઘ હી દૌલતાબાદ ગયા ઔર જનાર્દન રામી સે મિલ કર ચક્રપાણિ કા સબ વૃત્તાન્ત બતલાયા, જિસે સુનકર સ્વામી કે ભી બહુત ખેદ હુઆ. ઉન્હને પૌરાણિક સે કહા કિ “તુમ પૈઠન લૌટ જાઓ, એકનાથ શીધ્ર હી ઘર પહુંચેગા.” સાથ હી ઉન્હોંને એક પત્ર -ભી ચક્રપાણિ કે લિયે દિયા. પૌરાણિક ને પૈઠન મેં આ કર એકનાથ કા કુશલ–સમાચાર બતલાયા: ઔર જનાર્દન સ્વામી કા પત્ર દે કર ચક્રપાણિ સે કહા–“તીર્થયાત્રા કરતે હુએ જબ એકનાથ પૈઠન આ જાય, તબ જનાર્દન સ્વામી કા યહ ૫ત્ર ઉસકે દિખલા દેના. ઇસકો દેખકર ફિર વહ આગે તીર્થયાત્રા કે ન જ કર ઘર મેં હી રહેગા.”
એકનાથ કા સમાચાર પા કર ચક્રપાણિ કો બહુત આનંદ હુઆ, જૈસે અંધે કે આખું મિલ ગઈ છે. કુછ દિન બાદ એકનાથ તીર્થયાત્રા કરતે હુએ પઠન આયે, ઔર બસ્તી કે બાહર ‘ઉસી શિવાલય મેં ઉતરે, જિસમેં ઉનકે ગુરુ કી ખોજ કરને કે લિયે પવિત્ર ધ્વનિ સુનાઈ દી
થી. તીર્થયાત્રા કરતે સમય વે ભિક્ષા માંગ કર ભજન કિયા કરતે થે. એક દિન જબ કિ વે ભિક્ષા માંગને જા રહે છે, અચાનક ચક્રપાણિ સે ઉનકી ભેટ હો ગઈ પિતામહ ઔર પૌત્ર દોને પરસ્પર પ્રેમ સે ગદગદ હો કર મિલે. એકનાથ ને અપના સારા વૃત્તાંત અપને દાદા સે બતલાયા ઔર કહા કિ ગુરુ કી આજ્ઞા કે અનુસાર તીર્થયાત્રા કર કે શીધ્ર હી વાપસ આઉંગા. ચહ સુનકર ચક્રપાણિ ને જનાર્દન સ્વામી કી પત્રિકા એકનાથ કે દો. એકનાથ ને ગુરુ-પત્રિકા કે વંદન કર કે ઉસકે પઢા, ઉસમેં નિશ્વલિખિત સમાચાર થા—
“ અનેક આશીર્વાદ. તુમ્હારે વિયોગ સે તુમ્હારે દાદા ઔર દાદી અત્યંત દુઃખી હૈ. વૃદ્ધાવસ્થા મેં અબ ઉનકે લિયે એક તુહીં આધાર હો. ઉનકી સેવા કરના હી અબ તુમ્હારી તીર્થયાત્રા હૈ. ઈસ લિયે અબ આગે ન જ કર તુમ વહીં ઠહર જાઓ ઔર અપને દાદા-દાદી કે દેવ સંતુષ્ટ રખે. ”
ગુરુ-વચન પર એકનાથ કી અટલ શ્રદ્ધા થી. પત્ર મેં લિખા થા કિ “આગે ન જ કેર તુમ વહીં પર ઠહર જાઓ.” અક્ષરશઃ ઉન્હોંને ઈસીકા પાલન કિયા. કહતે હૈં કિ પત્રિકા પઢતે સમય વહ જિસ જગહ ખડે હુએ થે, ઉસકે આગે રે તિલ–માત્ર ભી નહીં બઢે; ઔર ઉસી જગહ કરી બનાકર વે રહને લગે. આગે ચલકર લોગે કે ઇસ જગહું એક સુંદર ભવ્ય મંદિર અના દિયા ઔર ઉસે “નાથ-મંદિર” કહને લગે.