Shubh Sangraha Part 03

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 417

૪૦૧
ی
ک
به یه ده ره وه ی مه به نه یه بی مه یه عمره مره مره مية مية مية بيع به ما میا بی
عمومی
રામાયણમાંની બે વીર જનની-આર્યમાતાઓ ૧૮૯-રામાયણમાંની બે વીર જનની-આર્યમાતાઓ
આજ વિજયદશમી કા ત્યૌહાર હૈ, કઈ બહિરેં ઔર માતાઍ આજ અપને અપને શહરે મેં રામલીલા કા ખેલ મેં રામ ઔર સીતા કે દર્શન કરને કે લિયે જા રહી હોગી. ઇસ રામલીલા ને ભારત માતા કી જગ મેં હંસી કરાઈ હૈ. હમ આજ કે દિન ઇસ શુભ અવસર પર વાલ્મીકિ રામાયણ મેં સે માતા કૌશલ્યા ઔર માતા સુમિત્રા કે પવિત્ર ચરિત્ર કા પાઠ, પાઠિકાઓ કે સામને રખતે હૈં. આશા કરતે હૈં કિ વહ ઇન ચરિત્ર કે ૫ઢ કર, ફિર સે ભારત મેં ઉન પવિત્ર દેવિયોં કી આત્મા કે નિયંત્રિત કરેંગી.
માતા કેશિલ્યા રાજા રામચંદ્ર જનકપુરી સે વિવાહિત હો કર અયોધ્યા મેં આતે હૈ. પ્રજાજન કી અભિલાષા કે કારણુ ઉરહે યુવરાજ બનાયા જાતા હૈ. વહ ઇસ સંદેશ કે સુન કર માતા કે પાસ જાતે હૈ. માતા કૌશલ્યા કે યહ સમાચાર સુમિત્રા તથા લક્ષ્મણ દ્વારા પહલે માલુમ હે ગયા થા. જબ રામચંદ્ર માતા કે મહલે મેં પહુંચતે હૈં તે ક્યા દેખતે હૈં – तस्मिन्कालेऽपि कौशल्या, तस्थावामीलितेक्षणा । सुमित्रया त्वास्यमाना, सीतया लक्ष्मणेन च। श्रुत्वा पुण्ये च पुत्रस्य यौवराज्येऽभिषेचनम् । प्राणायामेन पुरुषं ध्यायमाना जनार्दनम् ॥
યા ઈસ આનંદસમાચાર કો સુન કર સુમિત્રા, સીતા ઔર લક્ષ્મણ કે સાથ બડી હુઈ પ્રાણાયામપૂર્વક પરમાત્મા કા ધ્યાન કર રહી થી. થેડીસી સંપત્તિ વ ઐશ્વર્ય કે મિલ જાને પર સાધારણ પ્રિય આનંદ મેં નિમગ્ન હો અપને આપકો ભૂલ જાતી હૈ. ઔર નિત્યનિયમ કે છોડ બહતી હૈ; પરંતુ કૌશલ્યાં પુત્ર કે યુવરાજ બનતે હુએ દેખ કર ભી, ધાર્મિક નિયમે તથા ઈશ્વરારાધન કે કરતી હુઈ, અપની શુદ્ધ મનોવૃત્તિ કા પરિચય દેતી હૈ. એક તરફ યહ અવસ્થા હૈ. ઇસકે બાદ જબ કઈ કારણે સે રામચંદ્ર કે વન મેં જાના પડતા હૈ, ઉસ સમય ભી કૌશલ્યા ને જે ધૈર્ય દિખાયા હૈ વહ અલૌકિક હૈ. કવિ વાલ્મીકિ લિખતે હૈં –
उपाचापि प्रहृष्टेव सा दुःखक्शवर्तिनी । वाङ्मात्रेण नभावन वाचा संसजमानया । . आनम्य मूर्ध्नि चाघ्राय परिष्वज्वयशस्विनी । अवदत्पुत्रमिष्टार्थो गच्छ राम! यथासुखम्॥
બનવાસ જાને કી બાત સુન કર વહ દુઃખિત હુઈ; પરંતુ અપને આપકે રોક કર, પુત્ર કા સિર ચૂમ કર રામચંદ્ર કે કહા–હે પુત્ર! જાએ, સુખપૂર્વક બન મેં રહો, અપને વચન તથા કર્તવ્ય કા પાલન કરે. કવિ લિખતા હૈ કિ યહ આશીર્વાદ દેતે સમય કૌશલ્યા પ્રસન્ન થી. વહ અપને પુત્ર કે ધર્મ પર દઢ દેખ કર, ખુશ થી. ઈસ લિયે ઉસને દુ:ખભરી આવાજ હાનેપર બી પ્રસન હદય સે રામ કો વિદાઈ દી. આજ દેશ મેં કિતની માતાએ હું જે અપને પુત્ર કે ધર્મક્ષેત્ર મેં પ્રસન્નતા કે સાથ સુખ-દુ:ખ મેં સમ રહતી હુઈ વિદા કર સકતી હૈ ? સુખ ઔર દુઃખ મેં સમ રહનેવાલી માતા હી રામ જૈસે ધીર પુત્ર કે જન્મ દે સકી. જિસ પ્રકાર યુવરાજ બનતે સમય તથા બનવાસ જાતે સમય રામ કે ચેહરે પર શિકન (ખેદ) નહીં આયા, ઉસી પ્રકાર કૌશલ્યા ને ભી દેને સમય, ધ્યાન ઔર જ્ઞાનબલ કે આધાર પર પુત્ર કે સન્માર્ગ મેં પ્રેરિત કિયા. અસી માતાએ તથા ઐસે પુત્ર ધન્ય હૈ. ઇનકે કારણ હી હમારી ભારત માતા ધન્ય હૈ.
માતા સુમિત્રા જિસ સમય રામચંદ્ર બન કે જાતે હૈં લક્ષ્મણ ભી અપની માતા સુમિત્રાસે રામ કે સાથ બન જાને કી આજ્ઞા લેને કે લિયે જાતે હૈ. ઉસ સમય સુમિત્રા અપને દુઃખ કો ન દેખતી હુઈ લક્ષ્મણ કે કહતી હૈ – सृष्टस्त्वं वनवासाय स्वनुरक्तः सुहृजने । रामे प्रमादं माकार्षीः पुत्र ! भ्रातरिगच्छति ॥ रामं दशरथं विद्धि मां विद्धि जनकात्मजाम् । अयोध्यामटवीं विद्धि याहि वत्स यथासुखम् ॥ શુ. ૨૬