Shubh Sangraha Part 03

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 293

શ્રી એકનાથ મહારાજા !
પરિચય
૨૭૭
ઉનકે સાધુત્વ કા કૈસા પ્રભાવ પણ થા. ઉનકે શિષ્યાં મેં “રામા” નામક એક મહાર (અયજ) અહુત જ્ઞાની ઔર સાધુ થા. ઉસસે ભી જખ લેગ અસ્પૃશ્યતા કા વ્યવહાર કરને લગે, તખ એકનાથ ને કહાઃ—
રામા મહાર વૈષ્ણવ ભક્ત, શ્રીહરિ ભજની ઝાલા રત; વેરી જિકિલે સમસ્ત, તરી અંત્યજ યાતે હ્મણૢ નમે. ૧ અનામિકા ચે` લક્ષણ યાહી, એક હી ન દિસે યાચે દેહી'; ભાગવત ધર્મ ખેલીયે સર્વ હી, તે યાચે ટાચી. અસતી. ૨
અર્થાત-રામા મહાર વૈષ્ણવ-ભત હૈ. યહ સદૈવ ભગવદ્ભજન મેં રત રહતા હૈ. ઇસને કામ, ક્રોધ ઇત્યાદિ છએ વૈરિયોં કા જિત લિયા હૈ, ઈસ લિયે ઇસકા અ અંત્યજ ન કહેના ચાહીએ. અંત્યજ કા લક્ષણ અખ ઇસમેં એક ભી નહીં પાયા જાતા; બલ્કિ ભાગવતધમાં મે જિતની ખાતે કડી હૈં, સખ સમેં મૌજૂદ હું.
(૨) શ્રી એકનાથજી ક્ષમા ઔર સહનશીલતા કે માનેા અવતાર થે. સકા એક દૃષ્ટાંત ઉનકે ચરિત્ર-ગ્રંથાં મેં લિખા હૈ. કહતે હૈં કિ એક ખાર યે નદી સે સ્નાન કિયે હુએ આ રહે થૈ કિ એક ગુડ! મુસલમાન ને ઈનકે ઉપર થૂક ક્રિયા. યે ઉસસે કુછ નહી ખેલે; ઔર ચૂપ ફિર સ્નાન કરને ચલે ગયે. લૌટ કર આતે હી ફિર ઉસ મુસલમાન ને થૂક દિયા. એકનાથ ક્િર નદી પર સ્નાન કરતે ચલે ગયે, ઇસી પ્રકાર ગુંડાપન ઔર સહનશીલતા કા ઝગડા શામતક હેાતા રહ્યા. સકડાં મનુષ્યાં કી ભીડ ઉસ સ્થાન પર જમા હૈ ગઈ. અત મેં ઉસ મુસલમાન કા મુખ થૂકતે થૂકતે થક ગયા, તમ ઉસને લજ્જિત હેા કર એકનાથ સે ક્ષમા માંગી.
ચારે ઔર બદમાશં કે સાથ ભી ચે ક્ષમા ઔર સહનશીલતા કા ખર્તાવ કર કે પશ્ચાત્તાપ સે ઉનકૈ। સદાચારી બના દેતે થે. એક ખાર ઇનકે ધર મેં ચાર સે. એકનાથ ને ઉનકા પકડ કર મારપીટ નહી કી,ખલ્કી ઔર કુછ બચા હુઆ દ્રવ્ય ભી ઉનકા દેને લગે, તખ વે લજ્જિત હેાકર ઈનકે શરણ આયે. ઇસી ઘટના કે લક્ષ્ય કર કે મહારાષ્ટ્ર-કવિવર્યાં મેરાપત ને યહ આર્યાં લિખા હૈઃ-~ રીતિ ન કાણુાચી હી, યા અતિ સરલ રીતિશી તુકલી, સાધુ મ્હણે તસ્કર હા, ધ્યા તુમચી એક આંગડ્ડી ચુકલી.
અર્થાત્-સાધુકા જૈસા સરલરવભાવ હાતા હૈ, વૈસા ઔર કિસીકા નહી. હાતા. વહ ચેાર સેકહતા હૈ, “ અહા ચેાર, યહ તુમ્હારી એક અંગૂરી છૂટી જાતી હૈ. ઇસા લી લિયે જાએ. ”
(૩) શ્રી એકનાથજી મે ભૂતદયા ઔર પરાપકાર કા બહુત ભારી ગુણુ થા.વે કથા ઔર કીર્તન કે દ્વારા મનુષ્ય માત્ર કા જ્ઞાનદાન તે કરતે હી થે-ઇસકે સિવા દીન-દુ:ખી ઔર પડિતાં કા અપને ઘર મેં આશ્રય દે કર ઉનકી સેવા ભી કરતે થે. ઉનકી સારી આમદની અનાથ અબુક્ષિત ઔર અપ`ગ લોગોં કા ભાન ઔર વસ્ત્ર–દાન મેં ખર્ચ હા જાતી થી. ઉનકી સહધણી ભી ઉનકે સ પવિત્ર મત મેં પૂર્ણ સહાયતા કરતી થી. દુ:ખી મનુષ્ય કા દુ:ખ એકનાથજી નહી દેખ સકતે થે. સખ પ્રકાર ક! કષ્ટ સહકર, જિસ પ્રકાર હૈ। સકે, દુ:ખિયાં કી સહાયતા કરને કા વે સદૈવ ઉદ્યત રહતે થે. ગેાદાવરી કે મૈદાન મેં જો દીન-હીન ઔર અનાથ બાલક ઉનકા પડે હુએ મિલ જાતે થે—રિ વે ચાહે કિસી જાતિ કે હાં—ઉના પ્રેમ સે ઉઠા લાતે થે; ઔર 'પુત્રવત્ ઉનકા પાલન કરતે થે.
અલૌકિક ચમત્કાર
ઐતિહાસિક સાધુએ કે ચિરત્રેોં કે સાથ સાથ ઉનકે અલૌકિક ચમત્કારાં કા ભી ઉલ્લેખ અવશ્ય રહતા હૈ. યહ બાત હિંદૂ ધર્મ કે સાધુએ મેં હી નહીં પાઈ જાતી; અકિ બૌદ્ધ, ઇસાઇ ઔર મુસલમાન સાધુએ કે ઇતિહાસ મેં ભી કરામતાં કા પ્રધાન અંગ હું. આજ-કલ કે અશ્રદ્ધાલુ યુગ મે 'લેયુગેાં કા ચમત્કારેમાં પર વિશ્વાસ નહીં હૈ. વિશ્વાસ હા, યા ન હેા; પર ઇતિહાસ મેં એક ભીં સંતચરિત્ર એસા નહીં પાયા જાતા, જિસકે સાથ ચમત્કાર ન દિયે હૈાં. હાં, યહ બાત જરૂર હૈ