Shubh Sangraha Part 03

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 405

મર્યાદા-પુરુષોત્તમ
૩૮૯ ક્યા આપકા મઝ૫ર વિશ્વાસ નહીં થા, જે પિતાજી કો કહને બૅડીં? આપ મુઝસે હી વન - જાને કે લિયે કહ સકતી થીં. મેં આપકો પરમ પૂજ્યા સમઝતા હૂં.” ઔર યહ કહ કર વે પિતા કી ચરણવંદના કર કે કેકેયી કા ભી પદસ્પર્શ કરતે હૈ. યહ હૈ માતૃ-પિતૃ-ભક્તિ કા જવલંત આદર્શ !!
અનેક કષ્ટો કે સહતે હુએ ભી ભગવાન રામ કે હદય મેં ક્રોધ ઉત્પન્ન નહીં હુઆ ઔર ઉહાંને સ્વાર્થ કે નહીં અપનાયા. યદિ તે ચાહતે. તો ઉસ સમય, જબ ભરત સેના સહિત ચિત્રકુટ પર મિલને ગયે થે, લક્ષ્મણ કી સહાયતા સે યુદ્ધ મેં જય-લાભ કર, રાજ્ય કર સકતે થે.
પરંતુ ઉન્હોંને ઉસ સમય કુદ્ધ લક્ષ્મણ કે જે ઉપદેશ દિયે હૈં, વે સુવર્ણાક્ષર સે લિખને -યોગ્ય હૈ. કહાં ઉનકા ભરત કે હી કારણ વનવાસ ઔર કહાં દોને ભાઈ કા ગલે-ગલે મિલ, ફૂટ-ફૂટ કર રોના ! ઈસે કહતે હૈ બ્રાતૃ-પ્રેમ !!
ઇતના હી નહીં, ભરત ઉનસે લૌટને કે લિયે અનેક પ્રાર્થના કરતે હૈં. સભી પુરવાસી * ઉનકે સ્વર કે સાથ સ્વર મિલા રહે હૈ, ઔર ફિર ભી વે અપની પ્રતિજ્ઞાપર અડે હુએ હૈં. -પ્રતિજ્ઞાપાલન કા કિતના ઉચ્ચ આદર્શ હૈ !
સુગ્રીવ ને રામ કી કૃપા સે રાજ્ય પાયા, સ્ત્રી પાયી; પર ઉસી નશે મેં વહ રામ સે કી હુઈ પ્રતિજ્ઞા કે ભૂલ ગયા-અર્થાત સીતાપણું કે લિયે ઉસને કોઈ પ્રયત્ન નહીં' કિયા. અબ ઈસ અવસ્થા મેં શ્રીરામ ને કેવલ લક્ષ્મણ કે ભેજ કર ઉસે ઉસકી પ્રતિજ્ઞા કી યાદ દિલાયા. ઈસપર સુગ્રીવ ને જબ ક્ષમા માંગી, તે આપ કહતે હૈં કિ “મેરે આ૫૫ર જેસે ભાવ પહલે થે, વસે હી -અબ ભી હૈ. યહ થા ઉનકા સૌહાર્દ !!
અબ તનિક ઉનકા શત્રુઓ કે સાથ ભી વ્યવહાર દેખિયે. સભી જનતે હૈ કિ ઉન્હોંને રાવણ કે અનુચર શુક-સારણ કે સાથ, જે રામ કી સેના કે ગુપ્ત ભેદ તેને આયે થે, કૈસા સવ્યવહાર કિયા થા : ઉન્હને વિભીષણ કો અપને પરમ શત્રુ રાવણ કે ભાઈ જાન કર ભી અપને હદય મેં સ્થાન દે દિયા, જરા ભી અવિશ્વાસ નહીં કિયા. યહ થા શરણુગતરક્ષા કી વત!!
ભગવાન રામ કે ચરિત્ર મેં કહીં કહીં કઈ કઈ કટ.તાર્કિક ધર્મ સે પતન કા મિથ્યા આભાસ ભી દેખ પાતે હૈ, પર તનિક વિચાર કરને સે ઉનકે કર્યો કા વાસ્તવિક તથ્ય સમઝ મેં આ જાતા હૈ, ઔર પ્રતીત હતા હૈ, કિ વહ ભી ઉચ્ચકોટિ કી ન્યાય-પથ-સ્થિતિ હી હૈ. - હમારા દઢ વિશ્વાસ હૈ, કિ ઐસા વ્યક્તિ અભી સંસારભર કી કિસી જાતિ મેં નહીં હુઆ; ઔર હમ યહ ભી કહ સકતે હૈ, કિ યદિ ઉનકે ચરિત્ર કા સૂમ દષ્ટિ સે વિવેચન કિયા જાયે, તો દેશ કો ઉન્નત બનાને કી સંપૂર્ણ આધુનિક વિવાદપૂર્ણ સમસ્યાઍ હલ હે સકતી હૈ.
(“હિંદૂપંચ”ના “રામાં કમાં લેખક:-શ્રી. નૃસિંહદેવ સારસ્વત શાસ્ત્રી)
1
2
Sાટક